scheldestromen1 | lente 2010 | tijdschrift van waterschap Scheldestromen

Woestijnen in

Zeeuws-VlaanderenHoezo zwakke schakels?

Het gezicht achter de stemRadiomaker Corneel Droogers van Omroep Zeeland

Seafarm in KamperlandWat vindt de vis zelf prettig?

Verder: Baken bij Bakendorp | Naar buiten! | Waterberging op Walcheren

2Bloemdijken. Een mooi onderwerp voor een kleurrijke foto. Lijkt. Eerst maar eens een bloemdijk vinden. Want niet iedere binnendijk is per definitie een bloemdijk. Hoe kun je dat zien? Simpel; als er een bordje bij staat. Er hoeft maar iets bijzonders te staan of men zet er een bordje neer; en t liefst met uitleg van datgene wat je voor je neus ziet. Op elke bloemdijk vind je wel zon bordje. Gelukkig ook hier want de bloem in bloemdijk was ver te zoeken. Lukraak verspreid, goed verscholen tussen het gras, stond iets wat op een bloem leek. Om de eenzaam spetterende meidoorn kon ik gelukkig niet heen.

welkom

Rudy Visser is waterschapsfotograaf

3

4Scheldestromen is het tijdschrift van waterschap Scheldestromen i.o. Iedereen die interesse heeft, kan een gratis abonnement aanvragen. Het blad verschijnt vier keer per jaar.

colofon

Goes

Vlissingen

Middelburg

Zierikzee

Sluis

Hulst

Terneuzen

Tholen

Het is druk aan de lopende band bij Seafarm in Kamperland. Mesheften worden gesorteerd en verpakt voor transport. Een ware delicatesse in Spanje en Itali. Voor n keer een kijkje achter de schermen.

Kustversterking tussen Breskens en Cadzand-Bad

Waterberging Domburgsche Watergang

Achter de schermen bij Seafarm in Kamperland

Verbouwing rioolwaterzuivering Waarde

Paalhoofd Bakendorp

pagina

waargebeurtwat?inhoud

4

Teksten: Linda van Dijke (LvD, eindredacteur), Charlotte Dijkman (CD), Arjan Goossen (AG), Anneloes Lockefeer (AL) Sandra Minneboo (SM), Chantal de Putter (CdP), Danielle Steijn (DS) en Bregje Weeda (BW).

Fotografie: Rudy Visser

Opmaak: Life Design, Zierikzee

Druk: Jumbo Offset, Goes

8

8

1212

16

16

19

19

23

23

5Cert.nr SGS-COC-2166/1111100% recycled papier

Water bergen en de natuur een hand-je helpen. Natuurvriendelijke oevers zijn er voor gemaakt.

Presenteren is meer dan het nieuws lezen. Corneel Droogers vertelt. In de radiostudio van Omroep Zeeland.

Op de achterpagina: thuis bij Rudi en Yolanda Francke uit Westdorpe.

6 Korte nieuwsberichten

11 Post

14 Buiten

19 In de steigers

verder

12 20

8

24

Reacties, vragen of suggesties? Ons redactieadres:Afdeling Communicatie en Bedrijfscultuur, Antwoordnummer 700, 4330 WB Middelburg (geen postzegel nodig) communicatie@scheldestromen.nl, 088-246 1000. www.scheldestromen.nl

De kustversterking in West Zeeuws-Vlaanderen is in volle gang. Nog tot 2015 werken we aan de kust tussen Breskens en Cadzand-Bad.

6Weten waar aan de waterweg getimmerd wordt? Hoog water? En waar zoek ik als mijn afvoer verstopt zit? Het is voor de inwoners in deze waterrijke provincie wel eens zoeken naar de antwoorden. Om dit wat gemakkelijker te maken, hebben de provincie Zeeland, Rijkswaterstaat en het waterschap de handen ineen geslagen. Voortaan kunt u alles wat met water te maken heeft zoeken op de website zeelandleeftmetwater.nl.

Op de site kunt u op talloze manieren zoeken naar onder-werpen die met water te maken hebben. Ook kunt u zien op de kaart waar werkzaamheden plaatsvinden en ziet u welke sites en/of onderwerpen als laatste toegevoegd zijn. Ook ziet u de meest gezochte onderwerpen. Liever per thema zoeken? Geen probleem! Zoeken naar water is nog nooit zo makkelijk geweest. Neem dus gauw eens een kijkje op www.zeelandleeftmetwater.nl (BW)

nieuws

Voor het nieuwe waterschap Scheldestromen moet een nieuw bestuur gekozen worden. Waterschaps-verkiezingen dus. Vanaf 11 tot en met 23 november 2010 vinden de verkiezingen plaats. Iedere stemgerech-tigde in Zeeland ontvangt thuis een stempakket en kan daarmee schriftelijk stemmen. Dit jaar passen we een nieuwe methode toe: de envelop-in-envelop methode. De vorige schriftelijke methode leverde wat problemen op. Nu ontvangt iedereen een duidelijk stembiljet en staan er geen traceerbare codes meer op het stembiljet. (DS)Meer informatie op de waterschapswebsites: www.wszv.nl of www.wze.nl

zeelandleeftmetwater.nl

waterschaps-verkiezingen

fusie

Dijkgraaf Poppelaars gaf het startsein voor het nieuwe lespakket van Droppie Water

Op 1 januari 2011 fuseren de twee Zeeuwse waterschappen tot waterschap Scheldestromen. Dit jaar kunt u uw waterschapszaken nog gewoon regelen met uw oude waterschap. De medewerkers zijn begin dit jaar al wel samengevoegd. De waterbeheerafdelingen zijn in het waterschapskantoor in Terneuzen te vinden en de andere afdelingen in het waterschapskantoor in Middelburg. De medewerkers werken in 2010 dus nog voor beide waterschappen. Dijkgraaf Toine Poppelaars is sinds 1 maart voorzitter van de twee algemene vergaderingen van de schappen en per 1 januari 2011 is hij dijkgraaf van Scheldestromen. (SM)

7nieuws

Het waterschap heeft twee hoofdkantoren (Terneuzen en Middelburg). Dit kan tot verwarring leiden als u met het waterschap wilt bellen. Daarom is gekozen voor n nieuw nummer: 088-246 1000 (lokaal tarief!). Beide kantoren zijn via dit nummer te bereiken. U blijft binnen Zeeland bellen en komt altijd terecht bij een van onze eigen medewerkers. De oude nummers blijven voorlopig nog in de lucht. Beide waterschappen maken ook gebruik van hetzelfde postadres. (AG)

We zetten alles nog even voor u op een rij:

Waterschap Zeeuwse Eilanden of Waterschap Zeeuws-VlaanderenPostbus 1000, 4330 ZW Middelburg

Telefoon: 088-246 1000Fax: 088-246 1990

Bezoekadressen:

Kanaalweg 1, 4337 PA MiddelburgKennedylaan 1, 4538 AE Terneuzen

Wonen in Zeeland lijkt zo vanzelf-sprekend, maar zonder dijken, duinen en gemalen blijft het niet lang droog. Sterke waterkeringen zijn dan ook van groot belang. Om de juiste sterkte te bepalen, zijn er berekeningsmodellen die rekening houden met zeespiegelstijging en klimaatverandering. Maar die kun-nen natuurlijk nooit het menselijk oog vervangen. Vandaar dat de waterschappers bezig zijn met inspectie en onderhoud van dijk en duin. Koos Heijboer is er een van. Hij kent de Thoolse dijken op zijn duimpje. Nu de glooiingen weer droog zijn, kan zijn lopende inspectie van start gaan. Koos: Ik let nu alleen op de steenbekle-ding, dus de glooiing zelf. Zijn er stukken af, liggen er stenen losLater let ik op de grasmat. Dan kijk ik naar de bedekkingsgraad, of mollenbestrijding nodig is, of alles gemaaid is, of er niet te veel schapen per m2 lopen et cetera. Het zijn stuk voor stuk aspecten die invloed hebben op de sterkte van de dijk. (LvD)

n nieuw telefoonnummer

storm of geen storm: dijkinspectie

8Alle dijken en duinen langs de Nederlandse kust moeten een superstorm kunnen trotseren. Iedere zes jaar wordt daarom bekeken hoe sterk de waterkering is. Uit het laatste onderzoek bleek dat ruim honderd stukken kust in Nederland versterkt moeten worden. Van die honderd moeten er acht dringend aangepakt worden, de zogenaamde Zwakke Schakels. Een van deze Zwakke Schakels is West Zeeuws-Vlaanderen.

We staan bovenop de dijk bij de Groedse

Duintjes. Het is indrukwekkend. Wat

een zand, h? Tussen het Kruishoofd, bij

Nieuwvliet, en t Killetje, bij Groede, is bijna

drie miljoen m zand neergelegd. We hebben de

duinen met ongeveer zestig meter verbreed,

vertelt Michiel. En het strand wat daardoor

verdween, opnieuw opgespoten, vult Alex aan.

Al dat zand is met een schip aangevoerd vanuit

een winlocatie in de Noordzee. Alex: Een

hopperzuiger spoot het zand op het strand, een

spectaculair zicht. Met bulldozers en kranen is

het zand daarna verdeeld.

Pure duinenHet ziet er nog een beetje onnatuurlijk en t

strak uit, die nieuwe duinen. De aannemer

heeft wel geprobeerd van het dikke pak zand

echte duintjes te maken. Het heeft even tijd

nodig, stelt Michiel ons gerust. We hebben

volop helmgras geplant. Als dat begint te

groeien, ziet het er uit alsof het altijd zo

geweest is. We lopen de duinen over en

bekijken het gloednieuwe strandpaviljoen

Puur. Drie strandpaviljoens moesten hier de

boel afbreken, licht Alex toe. Twee daarvan

zijn weer opgebouwd op min of meer dezelfde

locatie, alleen wat verder van de dijk af. Een

derde paviljoen volgt nog.

Net als thuis?De hele omgeving heeft een opknapbeurt gehad.

Nieuwe bankjes, nieuwe fietsrekken, nieuwe

prullenbakken. Het is eigenlijk net als thuis,

lacht Michiel. Je begint met het witten van het

plafond en valt van het n in het ander. Het

meest opvallend is de nieuwe wegverharding

van de overgangen. Die is gemaakt van

grondbeton, vertelt Michiel. De aannemer

vermengt het duinzand met een soort cement.

Daardoor krijg je een keiharde laag, terwijl het

er toch natuurlijk blijft uitzien. Mooi h?

n grote zandbak:

superstorm

Breskens

Cadzand

9n grote zandbak: gRAVEN mAAR

Het waterschap versterkt de komende jaren de kust van Cadzand-Bad tot Breskens. Het stuk tussen Nieuwvliet en groede is al klaar. De Herdijkte Zwarte Polder is volop in uitvoering. Alex de Smet en michiel Pouwer, omgevingsmanager en projectleider van het waterschap, verdelen hun tijd tussen de uitvoering van de huidige en de voorbereiding van de volgende fase in de kustversterking. We zijn bezig tot 2015.

door Anneloes Lockefeer

10

NatuurlijkWe rijden een stukje verder

langs de kust en komen bij de

Verdronken Zwarte Polder. Een

uniek natuurgebied. De geul die

je daar ziet, loopt bij hoog water

vol en dat zorgt voor plantjes die

van zout water houden. Omdat de

geul de neiging heeft te verzanden,

diept het waterschap hem op dit

moment verder uit. Het gewonnen

zand gebruiken we om de kust te

versterken. Alex: Het Zeeuwse

Landschap creert tussen de geul

en de dijk een uitbreiding van het

slikken- en schorrenlandschap,

waar ongetwijfeld veel vogels gebruik

van gaan maken. Dit is een mooi

voorbeeld van de manier waarop

het waterschap, samen met andere

partijen, bij de kustversterking ook

werkt aan de ruimtelijke kwaliteit

van het gebied.

Nog meer zandOok bij de Herdijkte Zwarte Polder

verbreedt het waterschap de

kuststrook. Ongeveer tien procent

van het zand dat we daarvoor nodig

hebben, halen we uit de geul, geeft

Michiel aan. De rest wordt, net

als in Nieuwvliet, aangevoerd door

hopperzuigers. In totaal gebruiken

we voor dit stuk kustversterking

700.000 m zand. Ook spuiten we

het strand op, omdat het bestaande

strand voor een groot deel onder

de nieuwe duinen verdwijnt. Ook

planten we weer helmgras, aldus

Alex. In die zin lijkt het erg op

Nieuwvliet-Groede. Wat het anders

maakt, is dat we een strekdam

aanleggen. Die moet voorkomen

dat het aangebrachte zand te snel

weer wegstroomt, in de richting

van de geul. Ook versterken we

de dijk tussen de Herdijkte en de

Verdronken Zwarte Polder.

OverlastDe omgeving heeft behoorlijke

hinder van de werkzaamheden. We

werken van maart tot oktober, het

hele toeristenseizoen dus. Een deel

van het strand is niet toegankelijk,

zegt Michiel. Wij vinden dat ook

niet leuk, maar het kan echt niet

anders. Niet alleen de mensen

hebben last van de werkzaamheden,

ook de vogels zijn hun stek kwijt.

Speciaal voor de broedvogels die

normaal in de Herdijkte Zwarte

Polder zitten, hebben we een

schelpenstrandje aan laten leggen,

licht Alex toe. Een flinke laag

kokkelschelpen lokt de vogels naar

die andere plek. En het werkt, de

eerste plevieren zijn al gesignaleerd.

Wilt u op de hoogte blijven van de

werkzaamheden? Het waterschap

brengt regelmatig een nieuwsbrief

uit. Als u een mailtje stuurt naar

communicatie@scheldestromen.nl

zetten we u op de verzendlijst.

Vroeger bouwde men op veel plaatsen hogere en zwaardere dijken om de kust te versterken. Steen en beton werden ingezet tegen het water. Tegenwoordig kiezen we voor nieuwe manieren van kustversterking, die net zo veilig, maar wel natuurvriendelijker zijn en beter in het landschap passen. De kust wordt nu vooral versterkt met duinen, zand tegen de dijk aan. Maar niet ieder deelgebied wordt op dezelfde manier aangepakt. De plaatselijke omstandigheden bepalen wat de beste oplossing is.

Links: Overlast is onvermijdelijk. Een deel van het strand is niet toe-gankelijk.Midden: De duinen zijn met zestig meter verbreed.Rechts: 10% van het benodigde zand halen we uit de geul.

11

post!bedankt Wel heel laat maar toch wilde ik nog mijn dank uitspreken voor het mooie resultaat waar het waterschap voor gezorgd heeft bij de voormalige veerhaven Kruiningen. Als bewoners van Kruiningen doen wij graag een rondje langs de dijk. En dat is nu nog aantrekkelijker geworden. Want we kunnen nu vanaf de Punt - bij de Radartoren tot aan de hoek bij de veerhaven - fietsen of lopen. En daar bij de veerhaven hebben jullie twee bankjes gezet waar wij heerlijk naar de Schelde kunnen kijken. Dat is daar een net wat rustigere hoek dan bij de Punt. Daar genieten wij enorm van. Ook kunnen we daar nu gemakkelijk de dijk weer verlaten richting dorp. Nogmaals waterschap, onze hartelijke dank voor deze mooie voorzieningen en mogelijkheden. Met vriendelijke groet, Adri Kik, Kruiningen

reageren: communicatie@scheldestromen.nl

klacht? Ondanks de zorg en aandacht waarmee wij ons werk uitvoeren, kan het gebeuren dat er iets fout gaat. Of misschien hadden wij u gewoon beter kunnen helpen. Meld daarom uw klacht. Onze klantenmanager Josphine van Belzen gaat er graag mee aan de slag. Uw reactie stelt ons in staat ons werk beter te doen. Onze klantenmanager is bereikbaar via klant@wze.nl of 088-246 1621 (lokaal tarief).

Aan de Oude Kleverskerkseweg, aansluitend aan de Dorpsstraat in Kleverskerke, zijn bomen weggehaald en nieuwe boompjes geplant. Het zag er mooi uit maar inmiddels ligt er veel hout. Zou u dit prachtige stukje willen opruimen? Met vriendelijke groet, L. Boileau, Kleverskerke

Bedankt voor uw melding. De rommel en het hout worden vandaag opgeruimd. Er lag inderdaad nogal wat rommel van hutten die daar in het verleden zijn gebouwd.

De afgelopen week werden er rondom Oud-Sabbinge bermen afgeschraapt. Waarom wordt dit gedaan? Bij onze woning is een stukje van vijftien meter afgeschraapt, dat is jammer want wij lopen enparkeren nu in de modder. Waarom is dit stukje ook mee gedaan en wordt dit opnieuw ingezaaid? met vriendelijke groet, L. Sandee, Oud-Sabbinge

We graven de bermen af om de weg beter te laten afwateren. Wanneer er water op de weg blijft staan, is de ondergrond verzadigd en kan de weg minder belasting hebben. Daardoor kan er schade aan de weg ontstaan. Over enkele weken zaaien we de berm handmatig en/of machinaal in. Daardoor is er in de zomer weer een mooie groene berm.

afschrapen bermen

Ik denk dat de meeste burgers niet een dergelijk vrolijk en vlot magazine verwachten van een overheidsinstantie!

Een van onze lezers over de Waterwerker, ons vorige blad. Hopelijk waardeert u deze opvolger net zo.

12

Van middelburg, via grijpskerke,

naar Domburg of Westkapelle; zo

loopt de Domburgsche watergang.

Al jaren natuurlijk, maar de

afgelopen drie jaar is hard gewerkt

aan de verbreding van deze

watergang. Om wateroverlast te

voorkomen. Nu het werk gereed is,

liggen de natuurvriendelijke oevers

er nog een beetje kaal bij. maar wel

mt laarzenpad.

bergen

Domburgsche Watergang

in de

door Danielle Steijn-Laing

Domburg

Westkapelle

Middelburg

13

In het lage middengebied van Walcheren is te weinig waterberging aanwezig. Door het veranderende klimaat regent het steeds vaker en steeds meer. Watergangen moeten dus meer water kunnen opvangen en afvoeren. Het waterschap ver-breedt daarom veel watergangen in het hele gebied. De te verbreden watergangen krijgen vaak natuur-vriendelijke oevers. Door deze flauwe oevers kan de waterloop meer water opvangen en afvoeren maar ook de natuur pikt zijn graantje mee.

makkelijk uit de voetenDat opvangen en afvoeren is na-tuurlijk een heel belangrijke reden om deze watergang aan te pak-ken. Maar zon natuurvriendelijke oever biedt nog meer voordelen. De geleidelijke overgang tussen land en water is goed voor de waterkwaliteit. Bij steile oevers komt sneller veront-reiniging in het water terecht. Ook moeten agrarirs rekening houden

met teelt- en spuitvrije zones. Bij een natuurvriendelijke oever hoeft dat niet meer. Bovendien is een minder steil talud veel stabieler waardoor zware machines veilig langs de oevers kunnen rijden. Ook de doorstroming gaat er op vooruit. Tenslotte kunnen dieren er makke-lijker uit de voeten.

LaarzenpadDe Domburgsche watergang is op-vallend in het landschap aanwezig. Op sommige plaatsen is deze tot wel 100 meter breed. Om de relatie tussen watergang en landschap te benadrukken, is de watergang ook toegankelijk gemaakt voor het pu-bliek. Want is het niet geweldig om langs de watergang te kunnen wan-delen met niets anders om je heen dan natuur en uitgestrekte akkers? Oorspronkelijk had dit laaggelegen poelgebied een nat en open karak-ter. Deze uitstraling wordt opnieuw versterkt door de nieuwe oevers.

In contrast met de nabijgelegen kreekruggen, geeft dit een prachtig beeld. Kansen genoeg om een laar-zenpad aan te leggen.

Rond de tafelBij de voorbereiding zat het water-schap om de tafel met de provincie Zeeland, gemeente Middelburg, gemeente Veere, ZLTO afdeling Wal-cheren, Agrarische Natuurvereniging en Stichting Voetpaden Walcheren. Zon wandelpad is niet 1-2-3 gereali-seerd. Een gezamenlijke benadering is dan het beste. Om veertien kilo-meter waterberging en 35 kilometer laarzenpad aan te leggen is ongeveer 200.000 m grond (gelijk aan onge-veer 35.000 vrachtwagens) ontgra-ven en in de omgeving op landbouw-percelen verwerkt. Medewerking van agrarirs was hier van groot belang. Op sommige plaatsen was men minder enthousiast om mee te werken maar de Stichting Voetpaden Walcheren heeft veel werk verricht om er toch een mooie wandelroute van te maken. In sommige gevallen wordt u over bestaande landwegen gestuurd. Maar ook trekvlotten lig-gen klaar om u naar de overkant te brengen. Kijkt u ook niet gek op als u via een opstapje over het prikkel-draad moet klimmen.

Wilt u de route ook een keertje lopen? Dat kan! Vanaf het station in Middelburg komt u helemaal tot in de duinen van Westkapelle of Domburg. Vanaf half mei is de route bewegwijzerd. De routefolder is nog in de maak (verspreiding via VVV). Vergeet vooral de laarzen niet!

Domburgsche Watergang

Links: De Domburgsche Watergang heeft nu genoeg ruimte voor waterberging.

Rechts: Een trekvlot langs het laarzenpad brengt u aan de overkant.

14

Deze zomer van dichtbij een dijkwerk bekijken? Tussen Kattendijke en Wemeldinge gaat heel de dijk op de schop. Verkeer is dan ook niet welkom van 25 mei tot 1 november. Maar het fietspad blijft open! Kunt u het mooi van bovenaf volgen. Op 1 november is de dijkversterking klaar. Het resultaat is een stevige dijk die er weer jaren tegen kan. Op nog zes andere plaatsen gaat het projectbureau dit jaar aan de slag (www.zeeweringen.nl).

buiten

een geheimpje verklaptHet is een heerlijke zomerdag, vogels kwetteren er vrolijk op los, boeren zijn op het land bezig en u fietst over de mooie binnendijken van de Zak van Zuid-Beveland. Maak dan eens een stop bij de theetuin in Oudelande aan de Vijfzoodijk. Verscholen tussen bomen en groen vindt u er een oase van rust. Een betere pitstop kunt u zich niet wensen. De gastvrije tuin van Stephan en Josianne zal u doen verbazen. Zon of schaduw, thee of koffie, bier of fristi, het kan allemaal! U kunt de tuin zelfs voor groepen afhuren, ook s avonds! Twijfels of de theetuin open is? Kijkt u dan even op de website www.theetuinoudelande.nl of bel gerust 06-38632209 of 06-16108718. Maar belooft u ons n ding: vertel het niet verder

Zo lang duurt het voor uw afvalwater onze zuivering weer schoon verlaat.

48uur

schaapscheerdersfeest NisseNatuurlijk staan de suffolkschapen er. Te wachten tot ze hun winterjas achter kunnen laten. Ook het jaarlijkse ringrijden, de oude ambachten en het touwtrekken ontbreekt dit jaar niet. En op groot scherm in de tent: de WK-voetbalwedstrijd Nederland-Japan. Geen reden dus om thuis te blijven. Voor 3,50 (kinderen van 4 t/m 11 jaar 1,-) bent u verzekerd van een gezellig dagje uit in Nisse. En de opbrengst gaat nog naar het goede doel ook: de Stichting Zeeuwse schaapskudde in Heinkenszand.

19 juni

werk aan de dijk

nieuw bezoekerscentrum Land van Saefthinge Het Verdronken Land van Saeftinghe is een uitgestrekt schorrengebied in de Westerschelde. Hemelsbreed maar zon 50 kilometer van de monding. Na een ingrijpende verbouwing is het bezoekerscentrum Saeftinghe nu weer open. Nog nooit in dit verdronken land geweest? Kom dan eens langs. Het natuurgebied kan alleen onder leiding van een gids bezocht worden. Regelmatig zijn er excursies waarvoor u zich kunt inschrijven. Het bezoekerscentrum is op dinsdag tot en met zondag geopend van 13.00 uur tot 17.00 uur. Kijk voor meer informatie op www.hetzeeuwselandschap.nl

15

parkeerkaart voor strandfansVoor 67,50 kunt u een seizoen lang gratis parkeren op een van de waterschaps-parkeerterreinen aan de kust. U vindt ze bij Dishoek, Oostkapelle, Westkapelle, de Banjaard en langs de Veerse Dam. Interesse? Belt u met het waterschap op 088-246 1000. Nu maar hopen op stralend strandweer!

welk pontje doen we vandaag? Het pontjesseizoen is weer geopend! Voel de wind in de haren op een van de (fiets)pontjes op de Zeeuwse wateren. Kort, lang, Oosterschelde, Westerschelde, Veerse Meer, Grevelingen keus genoeg. U vaart in 10 minuutjes van Kortgene naar Wolphaartsdijk ( 3,00 enkele reis). Wilt u liever wat langer van het water genieten? Met het schip de Onderneming bent u vanaf Hansweert in 60 minuten aan de overkant in Perkpolder ( 5,00 enkele reis). Zonder fiets kan ook, dan is het goedkoper. Let goed op de vaarperiode. De eerste pontjes varen in juni uit, anderen starten begin juli. Kijk voor het overzicht op www.rondjepontje.nl Hier vindt u ook de (mobiele) telefoonnummers van de schippers. Wel zo handig, als het weer twijfelachtig is! Geen internet? Ga dan naar de VVV voor de vaaralmanak.

zilt en wild! In het museum voor natuur en landschap, Terra Maris, kunt u tot februari 2011 naar de tentoonstelling Zilt en Wild! Het gaat over de chte wilde natuur in Zeeland, over het leven op de platen en schorren in de Ooster- en Westerschelde. Over gebieden waar het tij het voor het zeggen heeft. Terra Maris vindt u aan de Duinvlietweg 6 tussen Oostkapelle en Domburg.

buitengratis boekje: water in de tuinDe tuin opnieuw inrichten? Denkt u ook eens aan de waterkant. Hoe zorgt u voor een goede regenwater afvoer en wat zijn watervriendelijke materialen? Of misschien wilt u wel een vijver aanleggen? Vraag het gratis boekje Water in de tuin milieuvriendelijke tuinieren aan (communicatie@scheldestromen.nl). Inspiratie genoeg!

16

Achter de schermen. Een lezer krijgt een kijkje in de keuken bij een bedrijf of gebied waar normaal geen publiek is toegestaan.

door Bregje Weeda

Beschadigde mesheften worden later weer op zee uitgezet

Op een stralende ochtend rijden we richting Kamperland. Aan de voet van de Oosterscheldekering zien we grote loodsen. Niets wijst erop dat hier vis gekweekt wordt. Tot we de gevel zien: Seafarm. Hier gaat het gebeuren, een kijkje achter de schermen van de enige groene viskwekerij in Nederland.

17

Een maand eerder ontvingen we een brief van de heer Mange (79). Hij zou graag eens een kijkje nemen bij Seafarm in zijn woonplaats Kam-perland. Meneer Mange is genteres-seerd in alles wat in de regio ge-beurt, daarnaast is hij dol op water en lust hij graag een visje. Gelukkig waren we welkom! Na een hartelijke ontvangst schuiven we met een bak-je koffie aan bij Adri Bout, eigenaar en grondlegger van het bedrijf. D man die ons alles kan vertellen over het kweken van tarbot, het vissen van mesheften en alles wat daarbij komt kijken. De heer Mange zit op het puntje van zijn stoel.

Denken vanuit de visVijftien jaar geleden besloot Adri dat hij iets leuks wilde doen, na een lange carrire aan boord van zijn eigen vissersboot. Iets leuks werd een viskwekerij. Het is iets met water en met vis, volgens Adri bleef de schoenmaker op deze manier redelijk bij zijn leest. Wat de kwe-kerij bijzonder maakt, is het feit dat hij altijd vanuit de vis denkt. Dus niet hoe hou ik zoveel mogelijk vis-sen tegelijk, maar wat vindt de vis prettig? Vanuit die gedachte heeft hij een kwekerij in tarbot opgezet.

Het is een duurzaam bedrijf waarin over alle mogelijke zaken is nage-dacht. Constructies waardoor de

waterloop optimaal is, bacterin die zorgen voor verwarming en dan ook nog eens bronwater om mee te koelen. Schadelijke bacterin krijgen geen kans, want die vinden het water hierdoor te koel. De vissen bij Seafarm hebben het uitstekend naar hun zin. Ze hebben genoeg ruimte, krijgen uitgebalanceerde voeding en kennen geen stress. Ook de zelf ont-worpen kweekruimten en machines zijn hufterproof, volgens Adri.

Zo scherp als eenNaast tarbot levert Adri ook meshef-ten. Deze schelpdieren zijn in Spanje en Itali een delicatesse, maar hier worden ze niet gegeten. Seafarm heeft patent op een geheel eigen manier om deze schelpen te vangen. Een mesheft kruipt namelijk al gauw zeventig centimeter de bodem in als hij een vreemd geluid hoort. Een vis-sersboot krijgt deze beestjes dus niet zomaar te pakken. Door een speciale aanpak krijgt Seafarm de schelpdie-ren zonder zand en zonder bescha-digingen boven water. Na deze les is het dan zo ver. Een kijkje in de kwekerij. Gewapend met een zak-lamp gaan we op pad. In de eerste ruimte vinden we een groot bad met daarin ontelbaar veel kleine tarbot-jes, misschien maar zo groot als een 2 euro muntstuk. De visjes zijn nu nog wit, maar als ze wat ouder zijn, verkleuren ze. De ruimten die we

Seafarm uit Kamperland kweekt sinds 15 jaar tarbot. Per jaar zon 200 ton. Naast tarbot verwerkt het bedrijf ook mesheften. Deze schaaldieren worden gexporteerd naar landen als Spanje, Frankrijk en Itali.

vist seafarm

vist op het droge

18

bezoeken zijn over het algemeen don-ker. Tarbot is een vis die diep op de zeebodem leeft. Doordat de kwekerij donker is, heeft de vis het idee dat hij meters diep op de bodem ligt. De stellages waarin de vissen zitten, doen denken aan een kruising tus-sen een champignonkwekerij en een wildwaterglijbaan. Acht etages met waterstelsels huisvesten honderden tevreden tarbotten.

Tarbot eist stilte opZo stil als het bij de tarbotten is - die niet van lawaai gediend zijn, te luidruchtig praten leverde een

plens water van een gerriteerde vissenstaart op - zo lawaaiig is het bij de verwerkingsruimte waar de mesheften gesorteerd worden. De mesheften gaan door een bad waar ze nogmaals zand kunnen spugen. Daarna worden ze gesorteerd. Adri laat ons zien hoe een mesheft zich de bodem inwerkt. De schelp die hij vast heeft, komt in beweging en een rozig witte spier piept onderuit de schelp. De spier baant zich normaal makkelijk en snel een weg door het zand. Mesheften die niet goed genoeg zijn voor de verkoop, worden wegge-pakt. Ze worden later op zee uitgezet,

waar ze verder kunnen groeien of als voedsel voor de overige zeebewoners gelden. De overige schelpen worden afgewogen en daarna keurig in een netje verpakt. Klaar voor transport! Met vrachtwagens op weg naar de mediterrane landen.

Na een rondleiding van ongeveer een uur komen we vol nieuwe kennis bij het eindpunt aan. Meneer Mange is razend enthousiast. Terecht, wie had ooit gedacht dat er zoveel over vissen en schelpen te vertellen valt!

Naast: Seafarm ligt aan de voet van de kering.Linksonder: Gewapend met zaklamp geeft eigenaar Adri Bout uitleg aan de heer Mange.Rechtsonder: De tarbot houdt van een donkere, stille ruimte. Maar de onderhoudsman?

19

De rioolwaterzuivering bij Waarde verwerkt het regen-, en afvalwater van de huishoudens in de gemeente Reimerswaal. De werkzaamheden bestaan hoofdzakelijk uit het plaatsen van een nieuwe nabezinktank en een retourslibgemaal, het aanpassen van het beluchtingssysteem en het vervangen van de elektrotechnische installatie. De nieuwe beluchtings-elementen zorgen voor een energiebesparing van 10%. Eind augustus 2009 werd begonnen met de verbouwing. In juli is het project afgerond.

Een uitdagende klus volgens projectleider Frank Wessel. Er komen verschillende disciplines bij kijken en er zijn drie hoofdaannemers bij betrokken, elk met hun eigen specialiteit. Een rioolwaterzuivering is een gecompliceerde installatie. Het vervuilde water komt binnen via het ontvangstwerk en de zandvanger, en stroomt vervolgens in de zogenaamde actief-slibtank. Dit is een bassin met bacterin, die de vervuiling in het water opeten. Daarna komt het water met de bacterin terecht in de nabezinktank, waar deze naar de bodem zinken. Het gezuiverde

water komt vanuit de tank via een pompkelder in de Westerschelde terecht. We zijn bijna zover dat we de nieuwe nabezinktank op het bestaande zuiveringsproces kunnen aansluiten, vertelt Frank. Een van mijn taken is om ervoor te zorgen dat alle werkzaamheden op elkaar aansluiten en dat dit alles volgens planning verloopt. Dit is meteen de grootste uitdaging, want de werkzaamheden van de drie aannemers zijn sterk verschillend. Bovendien moet de zuivering tijdens de verbouwing ongestoord blijven functioneren.

Bouwketen, betonconstructies en kabelsleuven domineren het terrein van de anders zo rustige rioolwaterzuivering in Waarde. Hier wordt verbouwd. Het is hard nodig volgens projectleider Frank Wessel: De huidige capaciteit is onvoldoende om de toekomstige stijging van het afvalwater op te vangen.door Arjan Goossen

Vroonweg Waarde 3,75 miljoen Huidige capaciteit: 1.250 m3 per uur

Nieuwe capaciteit: 1.408 m3 per uur

Aantal vervuilingseenheden: 40.000

Periode: aug. 2009 - juli 2010

Aannemers: MJ Oomen BV, Istimewa Elektrotechniek BV en Hollandia Systems BV

uitbreiding rioolwaterzuivering Waarde

in de steigers

Waarde

20

Hoe ziet jouw werkdag eruit?Ik stap rond 9.30 uur op de redactie binnen. Dan vertel ik even kort in de uitzending de stelling van die dag op onze website. Daarna ga ik verder met de voorbereidingen voor de nieuwsuitzending van 12.00 uur. Dat is niet - wat sommige mensen denken - je gaat zitten en leest even het nieuws voor. Ik overleg met de eindredacteur, maak zelf mijn teksten, moet soms nog wat zaken uitzoeken, regelen, monteren of soms nog een vorkje opnemen. Dat is een telefonisch interview vooraf. We noemen dat een vorkje omdat vroeger de binnenkant van het apparaat de vorm van een vork had. Inmiddels werken we digitaal maar noemen het nog steeds zo. Tijdens de uitzending doe ik zelf ook de techniek, daar ben ik best een beetje trots op. Rond 18.30 uur eindigt mijn werkdag.

Ben je een geboren radiomaker?Tja, ach, dat weet ik eigenlijk niet. Hoewel, thuis speelde ik vroeger wel radiootje met cassettebandjes. Op mijn zestiende ben ik als vrijwilliger begonnen bij Omroep Tholen. Na mijn studie Journalistiek ben ik via een stage bij Omroep Zeeland gestart. Eerst als verslaggever, later steeds meer van achter het bureau en als nieuwslezer. Inmiddels doe ik de programmering tussen 12.00 en 13.00 uur en tussen 17.00 en 18.00 uur. Met het bekende programma Zegt u het maar.

Heb je fans?Dat weet ik niet. In ieder geval twee; mn moeder en oma luisteren altijd. Die spreken mij daar later ook wel eens op aan. Verder kreeg ik een paar weken geleden nog een mailtje van een luisteraar. Die vond dat ik het goed gedaan had. Dat is natuurlijk hartstikke leuk. Je krijgt ook wel eens andere mailtjes.

Wat is het leukste nieuws om te brengen?Als de verslaggever live op straat staat. Zo hadden we laatst de Ambtenaren Veldloop in de uitzending. Collega Elias den Hollander stond ter plaatse. In de reclame vlak voor de uitzending hoorde ik van hem dat er een scheur in de tent zat. De tekst die ik voor me had, was gelijk oud nieuws. Het onverwachte, het improviseren. Dat is het leuke. De snelheid is natuurlijk de kracht van de radio. Wat ik ook altijd leuk blijf vinden, zijn de schattige items. Over Jack Russels of kinderen bijvoorbeeld.

Waarvan bestaan jullie?Wij krijgen onze inkomsten vooral vanuit het Rijk. Afhankelijk van het aantal inwoners wordt er geld beschikbaar gesteld dat via de provincie naar ons toe komt. Je kunt ons daarom bijna niet vergelijken met zenders als Omroep Gelderland en Radio Rijnmond. Alleen al in Rotterdam-Zuid

Achter het mengpaneel en microfoon is-ie helemaal in zn element. Zijn rustige stem klinkt dagelijks in heel wat Zeeuwse huishoudens. Radiopresentator Corneel Droogers (32) van Omroep Zeeland is bescheiden: Ik weet niet of ik fans tussen de luisteraars heb zitten.

zijn gewoon leukJack Russels

Schattige items over

door Linda van Dijke

21

zijn gewoon leukJack Russels

Schattige items over

Het best beluisterde radio-programma is Zegt u het maar

22

wonen bijna net zoveel mensen als in heel Zeeland...

Werk je full-time bij Omroep Zeeland?Niet meer, ik werk op maandag en dinsdag in Hilversum. Dan rijd ik om 4.15 uur thuis weg, omdat ik om 6.00 uur bij de Radio Nieuws Centrale (RNC) moet zijn. Dat is de binnen- en buitenlandredactie van alle regionale omroepen. Die zendt ook in Zeeland uit, tussen 13.00 en 13.30 uur en tussen 18.00 en 18.30 uur. Maar de regio heeft toch wel zn charme hoor. Bij een landelijke om-roep heeft ieder zijn eigen taak. Hier bij de Omroep doe je heel veel zelf.

Wat heb je met Zeeland?Ik voel me er thuis en tja, ik spreek Zeeuws. Ik ben geboren en getogen op Tholen, ben er eigenlijk nooit weg geweest. Wat ik zo fijn vind aan Tholen is de centrale ligging. En als ik over de Oesterdam of de brug aan kom rijden, dan voel je dat je thuis komt. Heb er totaal geen moeite mee om elke dag 50 minuten naar het werk te rijden.

Op welke doelgroep richt Om-roep Zeeland zich?Op luisteraars vanaf 35 jaar. Er is een landelijke trend dat regionale omroepen over het algemeen een ouder publiek hebben. Ik denk dat de gemiddelde luisteraar hier zon 50 jaar is.

Wat is jullie best beluisterde radioprogramma?Dat is zonder twijfel Zegt u het maar. Ik heb geen absolute cijfers maar het is wel populair. Overigens is Omroep Zeeland van alle radiozen-ders de best beluisterde zender in Zeeland. Onze grootste concurrent? Dat is Skyradio.

Wat is het nieuws van vandaag?Toevallig: dat het CDA wil dat het waterschap en de provincie fuseren.

Heb je naast het radio maken, nog andere passies? Jazeker! Ik ben helemaal weg van stijldansen en salsadansen. Twee avonden in de week ben ik samen met een vriendin in de dansschool in Bergen op Zoom te vinden. We doen niet mee aan wedstrijden, maar dan-sen gewoon omdat we het erg leuk vinden.

Wat weet je van het waterschap?Het waterschap is van het water-beheer, peilbeheer, de wegen en dijkversterking. Ja, we berichten natuurlijk regelmatig over jullie, dus ik denk dat ik aardig weet wat jullie doen. En elke dag rijd ik langs de ri-oolwaterzuivering in Tholen, die met dat grote spandoek.

Boven: Presenteren is meer dan het nieuws lezen. Teksten schrijven en monteren hoort er ook bij.

Midden: Omroep Zeeland bestond op 1 januari 2010 20 jaar.

Onder: Corneel vindt het geen probleem om 50 minuten naar het kantoor in Oost-Souburg te rijden.

23

Over de dijk bij het gehucht Bakendorp vinden we het Groot Paalhoofd (foto) en Klein Paalhoofd. Beide uniek voor Zuid-Beveland. Ze bestaan al zeker 120 jaar. Al in 1890 werden de paalhoofden vermeld op de hydrografische kaart. Vijftig meter lang is het Groot Paalhoofd, het Klein Paalhoofd slechts vijftien. In hun gloriedagen hielden ze de stroming uit de kust.

Palen in soortenDe paalschermen werden gekoppeld door gordingen (dwarshout) en kespen (verbindingsbalk). De ruimte tussen de palen werd gevuld met steenbestorting. Zolang de paal-hoofden bestaan, is de Westerschelde nooit bevroren geweest, toch zijn rondom aansluitende palen geplaatst als ijsbrekers. Om de palen te be-schermen tegen paalworm werden deze bespijkerd met wormnagels. Deze arbeidsintensieve en kostbare methode wordt al lang niet meer toegepast. Waterschapsmedewerkers voerden in de winterperiode onder-houdswerkzaamheden uit. Losge-raakte gordingen en kespen werden dan weer gekoppeld. Omdat nut en noodzaak niet meer aantoonbaar waren, werd in 1965 besloten te stoppen met het plegen van onder-houd. Hierdoor staan het Groot en Klein Paalhoofd er tegenwoordig als vergane glorie bij.

Als oeververdediging hebben ze nauwelijks nog een functie, fotogeniek zijn ze des te meer. Het groot en Klein Paalhoofd aan de oevers van de Westerschelde, bij de zeedijk van Baarland.

door Charlotte Dijkman

Noordstraat

Groenendijk

Kloosterzande

Schorebrug

Hansweert

Schore

's-Gravenpolder

DeGroe

Sinoutskerke

Eendragt

Oudelande

Nisse

Ovezande

Ossenisse

Biezelinge

Kwadendamme

's-Heer Abtskerke

Zeedorp

Strooienstad

Krevershill

Koekoek

Heinkenszand

HetOudeland

Driewegen

'tVlaandertje

N289 A58

gewlaa

naKge

wlaana

K

A58

A58

kjidesd

nalgoo

H

Drogendijk

taarts

retaW

Hulsterweg

N689

Hulsterweg

N672

taarts

droo N

Zeedijk

4

taartsdr

ooN

Zeedijk 4

kjidesd

nalgoo

H

essinetnoH raan gewdnirG

kjidrevla

K

kjideeZ

Zoutlan

dsedijk

kjides

d naltu

oZ kjidnegorD

gewskjiR Rijksweg

A58

gewskjiR

N666

gewskjiR

N666

A58

N666N669

N669

gewtcud

aiV

Bernhardweg

Oost

Bernhard

weg Oost

A58

Molenstraat

gewe

wueiN

Langew

eegje

N665

geweir

D

Vleugeldijk

taartsgrubnelleH

A58

Noordhoekweg

Gerbernes

seweg

gewre

dloP

A58

gewredlo

P

N666

A58

N667

N62;N254

N667

N665

geweirD

geweirD

Gerber

nessew

eg

N666

Platteweg

Hoofdstraat

gewesd

nazevO

Nissestelle

Nissestelle

Nissestelle

Dierikw

eg

kjidesdnaleerV

Smitsw

eg

taartshgr

ubliT naV

Grindw

eg

keokeo

K

Zwinweg

Zwinweg

Zwinw

eg

gewesdnazev

O

gewniwZ

gewkir

eiD

Hellenburgstraat

gewkir

eiD

Eendragtweg

kji desre

pmaK

gewtgardneE

Westd

ijk

kjidtse

Wpro

deeZ

Zeedorp

Zeedijk

N665

geweir

D

geweir

D

geweirD

N666

geweskeo

hsuluaP

kjidnroo

bnrooD

Koning

sdijk

Heng

stdijks

estraa

t

Oude Rijksweg

N62

N62

N62

gewlennutedlehcsretseWWe

stersc

heldet

unnel

weg

gewlaanaK gewskjiR eduO

Eendragtweg

35

paalhoofd Bakendorp

bijzonder gevonden

Baarland

achterdeur

De markante rode stoel springt in het oog. Er zit zelden iemand in. Rudi verklaart: Dan kunnen we de tv niet zien. Liever hangen ze op de riante hoekbank of genieten ze vanuit de serre van de tuin. Tweewekelijks zorgt Yolanda op omadag voor kleindochter Jennifer (2). Maar het stel is ook veel buitenshuis actief: in de tuin, in de sportschool (Yolanda fitnesst

drie keer per week) of tijdens het krulbollen, de liefhebberij van Rudi. Een typisch Vlaamse sport waarbij de houten schijf, de krulbol, zo dicht mogelijk bij een houten krulbolpaal (de staak) moet worden gerold.

De zomervakantie is al geboekt. Eind juli gaan ze fietsend door Zuid-Duitsland. Een speciale reis want Oberammergau ligt op de

route. Hier worden de Passiespelen uitgevoerd, een spektakel waar door 1500 inwoners de levensweg van Christus wordt nagespeeld. Yolanda: En het is slechts eens in de 10 jaar, dus we moeten het nu doen! Het tweetal vindt op vakantie gaan leuk, maar het bedenken, uitzoeken en plannen vinden ze eigenlijk nog veel leuker

In Westdorpe, op 1,5 km van de Belgische grens, wonen Rudi (60) en Yolanda (57) Francke, beiden waterschapper. Hij als kantonnier in midden Zeeuws-Vlaanderen, zij als technisch administratief medewerker op de rioolwaterzuivering in Terneuzen. Op een typisch maartse maandag, verwelkomt Yolanda ons in hun strak ingerichte bungalow. Rudi verschijnt 5 minuten later. mt een goede reden: appeltaart van de bakker uit Sas.

door Chantal de Putter

scheldestromen2 | herfst 2010 | tijdschrift van waterschap Scheldestromen

Niet in elkaars vaarwater

Loods in zicht!Stoere mannen, wilde zee

Zeeuws knoopje of knopje? Eigentijdse sieraden

Verkiezingen in novemberNieuw waterschap, nieuw bestuur

Verder: Achter de schermen in de duinen | Techniek: membraan bioreactor

2Een tarwestoppelveld met op de voorgrond drie Zeeuwse knollen. En net als bij de mensen is de ene wel en de andere niet fotogeniek. Is verliefd op de camera of haat de camera. Analyseren we het beeld, dan zien we dat het paard links ietwat onbestemd uit beeld kijkt en doet het rechter hetzelfde maar treft de kont van onze onbetwiste ster in zijn gezichtsveld. Dat paard kijkt op het juiste moment in de camera en maakt op het ogenblik van afdrukken oogcontact. En denkt: Als die fotograaf nu nog meer voorover hangt, blijft-ie echt met zn t-shirt in t prikkeldraad steken.

welkom

Rudy Visser is waterschapsfotograaf

3

4Scheldestromen is het tijdschrift van waterschap Scheldestromen i.o. Iedereen die interesse heeft, kan een gratis abonnement aanvragen. Het blad verschijnt vier keer per jaar. Het volgende nummer verschijnt half december.colofon

Goes

Vlissingen

Middelburg

Zierikzee

Sluis

Hulst

Terneuzen

Tholen

Vroeg uit de veren voor een wandeling door de duinen van Dishoek. Deze groep dames mocht mee met boswachter Karel Leeftink naar anders verboden terrein. Lees het in de rubriek Achter de Schermen.

Loodsen op de Westerschelde en Noordzee

Achter de schermen in de duinen van Dishoek

Techniek: de membraan bioreactor in Terneuzen

Zeeuws knopje: galerie het moment in Zierikzee

Zwartenhoekse zeesluis

pagina

waargebeurtwat?inhoud

16

Teksten: Linda van Dijke (LvD, eindredacteur), Charlotte Dijkman (CD), Winya Hak (WH), Arjan Goossen (AG), Sandra Minneboo (SM), Chantal de Putter (CdP), Danielle Steijn (DS), Emilie Sturm (ES) en Manon Veroude (MV).

Fotografie: Rudy Visser, Peter Buteijn (luchtfoto pag. 7), Ivo Wennekes (pag. 21 links en pag. 22 boven).

Opmaak: Life Design, Zierikzee

Druk: Jumbo Offset, Goes

8

8

16

19

19

16

20

20

2323

5Cert.nr SGS-COC-2166/1111100% recycled papier

De waterschapsverkiezingen zijn in november. Stemmen kan vanuit huis. Op de foto test de werkgroep alvast hoeveel enveloppen we per minuut kunnen openen.

Marielle Overdulve werkt met het Zeeuws knopje, het bekende symbool uit de Zeeuwse klederdracht. Als goudsmid maakt ze er de prachtigste sieraden van.

Op de achterpagina: thuis bij Jeroen Boogert en Floor van Dijk in Kloetinge.

6 Korte nieuwsberichten

11 Post

14 Buiten

19 In de steigers

verder

12 20

8

24

Reacties, vragen of suggesties? Ons redactieadres:Afdeling Communicatie en Bedrijfscultuur, Antwoordnummer 700, 4330 WB Middelburg (geen postzegel nodig) communicatie@scheldestromen.nl, 088-246 1000 (lokaal tarief). www.scheldestromen.nl

Het beroep van loods is al

eeuwenoud. En ondanks alle

moderne technologien, nog steeds

onmisbaar. De redactie ging mee op

een loodsreis van Antwerpen naar

Vlissingen. Xander Janssen loodst

ons veilig naar de wal. Zonder loods

zou het gros van de schepen in het

midden van de vaargeul varen.

6Heerlijk uitwaaien op de Reuzenhoeksedijk vlakbij Terneuzen. Vanaf september volgend jaar is het mogelijk om daar veilig over het nieuwe fietspad te rijden. Het waterschap is deze maand begonnen met de aanleg van nieuwe fietspaden en fietsroutes in Zeeuws-Vlaanderen. In totaal gaat het om vijf verschillende projecten: fietspad Hontenissestraat, fietspad Paalseweg, fietspad Reuzenhoeksedijk, fietsroute Heikant Sint Jansteen en fietsroute Groede Oostburg. De projecten worden in verschillende periodes opgeleverd. Als de oplevering van het laatste project in september volgend jaar plaatsvindt, ligt er in Zeeuws-Vlaanderen ruim elf kilometer aan nieuwe fietspaden. Toeren maar! (WH)

Meer info: www.wszv.nl

nieuws

U heeft ze misschien al voorbij zien komen in de polders. De maaimachines waarmee het waterschap de sloten en watergangen aanpakt. Voor het eind van het jaar moet ruim 8.500 kilometer sloot gemaaid zijn. Hard nodig voor een goede waterdoorvoer. In het najaar en in de winter is er nauwelijks of geen verdamping of opname door planten. Alle regen die dan valt, moet worden afgevoerd via de sloten. Te veel riet en andere planten belemmeren de doorstroming van het water. Hierdoor kan wateroverlast ontstaan. Het maaisel wordt uit de sloot gehaald en op het aangrenzende perceel gelegd. Daar moet de grondgebruiker het verwerken. (MV)

nieuwe fietspaden Zeeuws-Vlaanderen

maaien weer van start

ons nieuwe logo

Kijkt u eens goed naar ons nieuwe logo. Wat ziet u erin? Of beter: wat haalt u eruit? Zeeland wellicht? Het nieuwe logo van waterschap Scheldestromen heeft de vorm van een schild. Een schild wat kracht en bescherming uitstraalt maar ook vriendelijk overkomt door de ronde vormen. En inderdaad: het toont de Zeeuwse delta. De vormen van de eilanden zijn op een abstracte manier weergegeven. Kijken we nog verder, dan zien we ook de letters w en s van waterschap Scheldestromen terug in de kronkelende lijn. De komende maanden zult u het logo vaker tegenkomen: op autos en borden bijvoorbeeld. (LvD)

Het maaien gebeurt in duos

7nieuws

Glasaaltjes vonden vroeger hun weg de polder in via sluisjes. Tegenwoordig houden gemalen de glasaal tegen en is het bijna onmogelijk om in het binnenwater terecht te komen. En laat dat nu net de ideale plek voor glasaal zijn om op te groeien tot volwassen paling. Het waterschap helpt de glasaal een handje door her en der aalgoten in de dijk aan te leggen. Via de goten bij gemaal Prommelsluis (ten noordwesten van Zierikzee) en gemaal Duiveland (bij Ouwerkerk) zijn dit jaar respectievelijk 10.125 en 6.141 aaltjes vanuit de Oosterschelde het polderwater ingezwommen. Vergeleken met 2009 zijn zon 600 exemplaren minder geteld. De jonge aal wordt naar de aalgoot getrokken door een zoete lokstroom, klimt door de goot naar de kruin van de dijk en kan zo zijn weg naar de polder vinden. In het voorjaar trekt de glasaal de polder in. Het duurt acht tot dertien jaar om van glasaal tot paling te groeien. Volwassen palingen trekken in het najaar weg om in de Sargassozee te paaien. Bij gemaal Glerum bij Kruiningen komt dit jaar ook een aalgoot te liggen zodat ook de aaltjes uit de Westerschelde op zoek kunnen naar binnenwater. En nu maar wachten of ze de weg naar die aalgoot weten te vinden. (SM)

Een vliegtuigbom uit de Tweede Wereldoorlog, wegzakkende kranen en een zoektocht naar een mijnenveld. Alles is wel voorbijgekomen tijdens de kustversterking Nolle-Westduin in Vlissingen. Toch is het gelukt om dit stuk kust weer sterk genoeg te maken om een superstorm te weerstaan. Eind juni sloten we het project feestelijk af met een triatlon. We hebben in totaal 2,5 kilometer waterkering aangepakt. Vanaf de Boulevard (Nollestrand) in Vlissingen tot aan de Galgeweg. De duinen zijn flink verbreed, de dijk is overslagbestendig gemaakt en de steenbekleding aan de zeezijde is verbeterd. Daarnaast zijn er nieuwe fiets- en wandelpaden, parkeerterreinen en overgangen gemaakt. In de toekomst komt er nog een nieuw natuurgebied. (ES)

Meer info: www.kustversterking.nl

16.000 glasaaltjes voor Schouwen

kustversterking Vlissingen klaar

Jan van Driel onderhoudt de aalgoot en telt de glasaaltjes

8Een loods is verplicht voor schepen langer dan 80 meter of bij vervoer van gevaarlijke stoffen. Bij het Loodswezen Scheldemonden werken 161 Nederlandse loodsen. Die zorgen voor begeleiding van 27,5% van het scheepvaartverkeer op de Westerschelde naar Vlaamse havens. De overige 72,5% wordt door de Vlaamse loodsen gedaan. Een loods werkt 7 dagen op, 7 dagen af.

De Russische bemanning begeleidt Xander

naar de brug op de vijfde verdieping. Veel

kleine treetjes in een warm trappenhuis. De

kapitein ontvangt hem vriendelijk, al is hij

duidelijk nerveus. IJsberend duurt het

wachten lang. Wachten tot de Boudewijnsluis

vol ligt en aan de Westerscheldekant open-

gaat. Xander: We zijn hier voor de veiligheid.

Zonder loods zou het gros van de schepen

in het midden van de vaargeul varen. Als

kapitein mis je het verkeersbeeld. Er gebeurt

hier van alles om je heen en er is veel stro-

ming. Je hebt lokale kennis nodig om alles

te overzien. Ik kom op het meest spannende

stuk aan boord. Dat is het leuke.

Over de reling hangenJanssen, geboren in Utrecht, wist al van

kleins af dat-ie ging varen. Ik wilde naar de

Zeevaartschool. Het werd Vlissingen omdat

het campusachtige idee hem aantrok. Na

zijn hbo-diploma kon hij de zee op. Eerst op

een kuster, later op een baggerschip. Ik heb

jarenlang in Hongkong gewerkt. Daar werd

ik uiteindelijk kapitein op een baggerschip.

Bijna de hele Nederlandse baggervloot lag

daar voor de aanleg van het vliegveld.

Inmiddels getrouwd wilde hij wat vaker thuis

zijn. Het telefoontje van het Loodswezen

kwam als geroepen. Op zn 29e begon zijn

interne opleiding tot loods.

Sleepboot Union Amber, hier Springbear.

Bent u gereed om vast te pakken? Xander

meldt zich via de scheepsradio. De sleep-

boot moet ervoor zorgen dat de neus van de

kant af blijft bij het uitvaren van de sluis,

verklaart Xander. Inmiddels staan loods en

kapitein buiten op de brug. Hangend over de

wat is er leuk aan

Loodsen

9wat is er leuk aanLOODSEN?

Ruim 28 dagen is het koelschip Springbear met appels onderweg geweest. Van Nieuw-Zeeland naar Antwerpen. Nu ligt het in de sluis gereed om de Westerschelde weer op te varen. Loods Xander Janssen (45) klimt behendig aan boord. Echt stoer is naar zee. Daar aan boord klimmen is met stip het gevaarlijkste wat we doen.

door Linda van Dijke

10

reling om te zien wat de boot doet

als de trossen los gaan en de sleep-

boot heel voorzichtig trekt. De orders

gaan van man tot man. Xander: Port

twenty, kapitein: Port twenty,

roerganger: Port twenty. Het gaat

naar wens.

HeksenketelBuiten de sluis is het redelijk druk.

Tegemoetkomende schepen, wat

schepen langs de kant. Juist hier

is het kritisch volgens Janssen.

Het is hier een heksenketel. Er zijn

vijf sluizen die je in de gaten moet

houden. Aan bakboord (links) een

van de grootste en nieuwste con-

tainerterminals van de Antwerpse

haven. Xander begint over wat hij de

containerisatie noemt: Alles wat je

kunt vervoeren, kan tegenwoordig

ook in (koel)containers. Aldi haalt

zijn sperziebonen uit Egypte, maar

wil niet zon heel koelschip vol. Die

bestelt dus liever in containers, stel

ik me zo voor. Mede daardoor is de

Springbear leeg. De bestemming is

nog onbekend. De crisis is ook in de

scheepvaartwereld nog niet voorbij.

Loods Xander kijkt ver vooruit.

Op zijn laptop maar vooral door

het raam. Kijk, we komen nu in

de bocht van Bath Bakboord 5,

roept-ie tussendoor naar de roer-

ganger. Afvarend aan Saefthinge,

13.30 uur op rede Vlissingen, meldt-

ie en passant op de radio. Een loods

moet duidelijk veel zaken tegelijk

kunnen. Hij bevestigt: Ik kan naar

drie radios tegelijk luisteren. Loods

word je dan ook niet zomaar. Na de

hogere Zeevaartschool en ervaring

op zee, start een interne opleiding

van dertien maanden. Je bent dan

loods in de laagste bevoegdheid. Dat

betekent dat je schepen tot honderd

meter mag beloodsen. Het duurt acht

tot tien jaar om de maximale be-

voegdheid te halen.

TegenstroomsSteeds voorziet Xander de roerganger

van nieuwe koersen. Three-three-

five, de roerganger herhaalt het in

zn beste Engels en draait het roer

in de juiste positie. Xander kent de

koersen uit het hoofd. Als je hier

s nachts of in de mist komt, moet

je weten welke koers je moet aan-

houden. Dat leer je door hier vaak

te varen. De bocht van Bath, een

gevaarlijk knikje dicht aan de rand

van de vaargeul, is gepasseerd. Het

moeilijke is dat je moet anticiperen.

Als je een ander groot schip tegen-

komt, moet je weten waar je elkaar

passeert. Daar heb je ervaring voor

nodig.

De Westerschelde is kalm vandaag.

Ja, de rivier is wel eens anders,

bevestigt Xander. Het ergste is als je

middenin de nacht wordt gebeld en

met slecht weer tegenstrooms moet

gaan. Zeeziek is hij gelukkig nog

nooit geweest. Maar echt waar, be-

gint-ie, Er zijn heel veel loodsen die

hondsberoerd zijn bij slecht weer.

Links: Na de loodswissel vaart de Springbear de Noordzee op.

Midden: Het uitvaren van de sluis is secuur werk.

Rechtsonder: Een loods adviseert over de navigatie, de kapitein blijft eindverantwoordelijk.

11

post!reageren: communicatie@scheldestromen.nl

Aan het verkeerde adresEr komt bruin water uit de kraan. Wat is de hardheid van het kraanwater?Mijn geiser doet het niet meer.

Allemaal telefoontjes die onze telefonistes graag doorverbinden met Evides, die wel over drinkwater gaat.

Bij het bekend worden van de plannen om de Zwakke Schakel in Vlissingen aan te pakken, bekroop mij enige angst: wat zal dit weer opleveren? Onlangs ben ik vanaf de Vlissingse boulevard over de nu niet meer zo zwakke Nolledijk richting Westduin gefietst en gewandeld. Fantastisch! Mede door de al genoemde scepsis was ik super aangenaam verrast! Ik wil beleidsmakers en uitvoerenden een heel groot compliment maken voor dit eindresultaat! Velen zullen hiervan profiteren en het toeristisch product is er absoluut mee verbeterd. Ik had dit niet verwacht!

Met vriendelijke groet, Theo de Badtsstadsgids Vlissingen

chapeau!

Meest gestelde vraag aan: afdeling belastingenIs mijn betaling al bij jullie binnen?

Geachte redactie van Scheldestromen,

Uw laatste nummer geeft mij aanleiding tot het schrijven van het volgende verhaal over mijn schoonvader Jacob Laban Muller. U laat regelmatig wat zien over de nu actieve waterschapswerkers maar zij hadden ook hun voorgangers. Jacob Laban Muller (1888-1979) was er n van.

Jacob Laban Muller werd op 26-01-1888 te Scherpenisse geboren als zoon van metselaar Jacob Muller. Na het behalen van Diploma Zeeland moest hij eerst voor zijn nummer in dienst. Daar werd hij door een explosie getroffen en lag weken, buiten bewustzijn, in het Militaire Hospitaal te Middelburg. Maar hij kwam er bovenop en herstelde. Hij hield er een korter been en stijve knie aan over. Vervolgens kreeg hij zijn eerste baan bij het Gemeentelijk Gasbedrijf te Amsterdam. In mei 1914 werd hij benoemd als waterbouwkundig ambtenaar te Baarland. De paalhoofden bij Bakendorp (uit het lentenummer van Scheldestromen) verkeerden toen in een heel wat betere staat. In 1920 trouwde hij en was toen waterbouwkundig ambtenaar bij waterschap Waarde. Kort daarna werd hij opzichter bij de Nieuwe Neuzenpolder. Hij met zijn vrouw kregen als woning Het Polderhuis dat op de Scheldedijk stond en wel op een zeer markante plaats: precies daar waar nu de Westerscheldetunnel onder de dijk door gaat. In de oorlog maakte hij bezwaar tegen het graven van loopgraven in de dijk. Hij kreeg geen gehoor en zijn aandringen leverde hem de bedreiging op dat hij de kogel kon krijgen wegens tegenwerking van de Wehrmacht.

In het voornoemde lentenummer staat een artikel storm of geen storm, dijkinspectie. Nu, daar kon hij ook over meepraten. In de rampnacht van 1 februari 1953 huurde hij een taxi om de dijk in de gaten te houden. Op een gegeven moment zei hij tegen de chauffeur: En nu wegwezen, t gaat mis. Achter hem brak de dijk door. Zijn zoon Jaques, die toen nog student waterbouwkunde in Delft was, zocht ook een goed heenkomen en vond dat op de boerderij Repos Ailleur en werd daar later met de daar wonende familie Wolfert gered. De heer Wolfert was dijkgraaf/voorzitter van het polderbestuur. Jacob Muller had ook zitting in de examencommissie Diploma Zeeland en schoolbesturen in Terneuzen.

Jacob was dus een echte waterschapper.

Ing. J.C.P BoenderHem (Noord-Holland)

12

Heel de wereld kijkt vol

bewondering naar het werk van

de Nederlandse waterschappen.

In Zeeland staat waterschap

Scheldestromen aan het roer.

Ht Zeeuwse waterschap dat op 1

januari 2011 ontstaat na een fusie.

Een nieuw bestuur gaat daarin

uw waterbelangen behartigen. In

november zijn de verkiezingen,

schriftelijk.

stemmen

waterschaps-bestuur

voor nieuw

door Danielle Steijn-Laing

U ontvangt het stempakket automatisch thuis

13

In de politiek is volop gediscussieerd over het voortbestaan van de waterschappen. Maar wat goed is, moet je toch niet afbreken?, vraagt dijkgraaf Toine Poppelaars zich hardop af. Hierdoor stellen mensen ook de vraag: waarom moet ik stemmen voor iets wat binnenkort misschien wordt afgeschaft? Iedere stem is hard nodig, juist nu.

Dijken onderhouden of een nieuw museum?Ten eerste: we werken heel goed en efficint. Dat komt mede door de wijze waarop het waterschap is georganiseerd. Dat kun je niet van elkaar loskoppelen. Ten tweede gaat het afschaffen van waterschappen echt niet zo snel. ls we opgeheven worden, moet eerst de grondwet worden gewijzigd en dat gaat jaren duren. Bovendien vindt hij dat het waterschap garant moet staan voor uw veiligheid en met de klimaatverandering valt hier niets

op af te dingen. Poppelaars: Het werk moet doorgaan. Het moet niet zo zijn dat een bestuur moet kiezen tussen een nieuw museum, meer nieuwbouw f het onderhouden van de dijken.

Om het waterschapswerk door te laten gaan, is het belangrijk dat iemand de komende jaren de juiste beslissingen namens u neemt. Iemand die de juiste afwegingen maakt tussen veiligheid, natuur, recreatie, landbouw en kosten om uw voeten droog te houden. Hiervoor kunt u stemmen, vanaf 11 november tot en met 23 november 12.00 uur.

Traceren onmogelijkBij de vorige waterschaps-verkiezingen kon u voor het eerst per brief stemmen. Die methode was voor verbetering vatbaar. Het was te ingewikkeld en verwarrend. Dat gaan we dit jaar anders doen

door een nieuwe stemmethode toe te passen, benadrukt Poppelaars. Op het stembiljet staan de partijen met hun kandidaten zoals u gewend bent van bijvoorbeeld gemeenteraadsverkiezingen. Op het biljet staat verder helemaal niets. Uw stem is niet te herleiden omdat uw uitgebrachte stem in een (blauwe) envelop gaat die u vervolgens weer in een andere (witte) envelop terugstuurt. Alleen de witte envelop bevat een unieke barcode. Bij binnenkomst scheiden we de enveloppen en registreren we de barcode. Hiermee voorkomen we dat mensen meer keren kunnen stemmen. De blauwe envelop met het stembiljet openen we pas na de stemperiode.

Met de post meeU ontvangt op 11 of 12 november een stempakket thuis. Nadat u het stembiljet heeft ingevuld, stopt u het in de blauwe envelop. Die stopt u weer in de retourenvelop. Als u slechts n stembiljet in de envelop hebt gedaan en deze hebt dichtgeplakt, is uw stem gereed om op te sturen naar het waterschap. U hoeft dus niet op n bepaalde dag naar de stembus te gaan. U kunt uw stembiljet tot en met 20 november gewoon gratis met de post verzenden. Zolang uw biljet op 23 november vr 12.00 uur bij ons binnen is, telt uw stem mee. Op 25 november om 19.00 uur maken we bekend welke bestuurders de komende jaren over onze dijken, wegen en waterlopen beslissen.

waterschaps-bestuur

Partijen

U kunt in november stemmen

op de volgende partijen:

VVD

CDA

PvdA

CU

SGP

Waterschapspartij Zeeuws-Vlaanderen

Algemene Waterschapspartij Zeeland

Water Natuurlijk

Partij voor Zeeland

Dijkgraaf Toine Poppelaars: Dit jaar doen we het helemaal anders

14

kijk op

buiten

Zo veel emmers water verbruikt u per jaar met douchen, de wc doorspoelen, de vaat doen, de auto wassen

4.562emmers

dag van de dijk526 kilometer dijken en duinen beschermen ons tegen de zee. Zonder deze bewakers zou er van Zeeland niet veel over zijn. Het waterschap koestert hen en zorgt dat ze in topconditie verkeren zodat u tijdens een nachtelijke storm rustig kunt slapen. Op zaterdag 18 september zetten we de dijken samen met Rijkswaterstaat in het zonnetje. Kom tussen 10.00 en 16.00 uur naar de Zeeuwse Dag van de Dijk in de Beatrixhaven in Yerseke. Voor actuele informatie over het programma: www.dagvandedijk.nl

18 september

bij de kwekerij Ans Kloet van Kwekerij Sluishoek in Borssele draagt het Zeeuws knoopje een warm hart toe. In haar tuin groeien vele soorten en kunt u het plantje in het echt bewonderen. Met een beetje geluk treft u in de maand september nog een bloeiend exemplaar aan in de kwekerij. U kunt sinds kort ook uw eigen boeket plukken. Ans en haar man verzorgen ook rondleidingen voor groepen. Allerlei wetenswaardigheden en tips over planten komen aan bod. Bijvoorbeeld de geheimen van het snoeien van uw hortensia. Op www.kwekerijsluishoek.nl vindt u meer informatie. De kwekerij ligt aan de Jurjaneweg 5 in Borssele.

t Hof WelgelegenAlleen al voor de monumentale boerderij zou u er een kijkje willen nemen: t Hof Welgelegen aan de Noordweg 402 in Middelburg. Ietwat verscholen achter hoge muren vindt u er onder andere een winkel vol biologisch geteelde streekproducten. Bewoners van Walcheren en Zuid-Beveland kunnen zelfs een abonnement nemen op een wekelijks goedgevulde groentetas van Welgelegen. Elke dinsdag, donderdag en zaterdag bent u welkom op t Hof tussen 10.00 en 18.00 uur. Op 25 september is het open dag op Welgelegen. Proeven, snuffelen en allerlei doe-dingen!

Kijk op www.thofwelgelegen.nl voor het programma.

15

kijk opwin een polo Nee, we geven geen auto weg. Maar u maakt wel kans op een Scheldestromen poloshirt. In fris groen of hip lila. Dijkgraaf Toine Poppelaars ging u reeds voor als drager van het shirt en neem maar van hem aan, dat het ook u als gegoten zal zitten. Wat moet u er voor doen? Stuur een mail naar communicatie@scheldestromen.nl of een briefkaart naar antwoordnummer 700, 4330 WB in Middelburg en laat ons weten waarom juist u deze verdient en wanneer u van plan bent de polo te gaan dragen. Vergeet uw maat niet te vermelden!

buiten

klimmen en klauteren natuurspeeltuin TerneuzenIn natuurspeeltuin De Boomhut aan de Otheense Kreek is geen wip of schommel te vinden. Poelen, bruggetjes van takken, een buizenstelsel en veel omgewaaide bomen zorgen voor een hoop klim- en klauterplezier. In de natuurspeeltuin kunnen kinderen lekker vies en nat worden. En zeg nu zelf, wat is er voor een kind leuker dan onder de modder, moe maar voldaan weer thuis komen, waar een lekkere kop warme chocomel klaar staat? De Boomhut aan de Evertsenlaan in Terneuzen is open op woensdag en zaterdag van 13 tot 18 uur en op donderdag en vrijdag van 15 tot 18 uur.

dweilbandfestival Hansweert45 optredens van 15 dweilbandjes. Op 26 september staat heel Hansweert op zijn kop. Voor de tiende keer alweer organiseert muziekvereniging Scheldegalm het dweilbandfestival. Overal in het dorp klinkt tussen 13.00 en 18.00 uur muziek. Ook kunt u aanmonsteren op de rondvaartboot die vier maal uitvaart. Elke keer met een ander bandje aan boord. Dus wilt u de dijken van het waterschap eens vanaf het water bekijken, dan is dit een unieke kans. De muziek krijgt u er gratis bij. De boot vertrekt vanaf de veersteiger voor het fiets/voetveer aan de buitenhaven om 13.30, 14.30, 15.30 en 16.30 uur. Meer weten? Bezoek www.scheldegalm.nl. Voor het publiek ligt er een dweilbandkrant klaar.

16

Een lezer krijgt een kijkje in de keuken bij een bedrijf of gebied waar normaal geen publiek is toegestaan.

door Linda van Dijke

Strandweg Dishoek, 7.00 uur. We zijn eigenlijk twee uur te laat. Karel Leeftink van Staatsbosbeheer verwijst naar de echte vroege vogels, die om 5.00 uur hun mooiste gezang ten gehore brengen. Toch wacht een compleet koor van zangvogels ons op.

achter de schermen

17

mannen

Reden van deze vroege-vogel-expeditie is de wens van Scheldestromen-lezeres Bianca van Duin (39). Samen met zes andere dames wandelt zij wekelijks in het gebied rond Dishoek en Valkenisse. Bianca: We hebben gehoord dat het afgesloten duingebied geweldig en bijzonder mooi moet zijn. Toen ik het oproepje van het waterschap in de krant las, heb ik direct gemaild. Met succes, want Staatsbosbeheer wilde de dames voor n keer meenemen naar het anders verboden terrein.

Het gekwetter is niet van de lucht. Zeven dames aan de wandel levert al de nodige conversaties op maar ook de vogels houden zich niet in. Karel lacht: Je ziet, je hoeft niet stil te zijn, de vogels trekken zich er niks van aan. De bekende zanglijster is de eerste die wordt herkend. Al snel volgt de tropisch gekleurde goudvink en de luidkeelse zwartkop. Ook de tjiftjaf onderscheidt Karel in de kakofonie van zangvogels: Hoor je die? Net als de zwartkop produceert-ie veel geluid maar valt qua uiterlijk niet op. Het is een eenvoudig grijsbruin beestje.

Even verder in het bos, wijst Karel de wandelaars op het gezang van de heggenmus. Kijk, daar zit het mannetje. Heeft een mooi geel

bekje als-ie zingt, kijk maar door de verrekijker. Wilma Maas (52) vraagt verbaasd: Hoe zie je dat het een mannetje is? Omdat alleen het mannetje zingt, verklaart Karel. Is bij alle zangvogels zo.

Hij lijkt zo lief...Nog geen stap verder meldt de bosrietzanger zich. Is volgens Karel een van de laatste vogels die uit Afrika arriveert. Eigenlijk alle vogels die uit Afrika komen, komen alleen om te broeden en gaan dan weer terug. Waarom ze daar niet blijven? Omdat er al zo veel vogels in Afrika leven. Er is niet genoeg voedsel voor ze, daarom komen ze naar hier. Ook de welbekende roodborst schettert er flink op los. Karel vriendelijk: Hij lijkt heel lief maar is eigenlijk een rotzak. Doet niks anders dan concurrenten verjagen

Zand eroverWalcheren stond rond 600 700 grotendeels onder water. Karel over het ontstaan: Het was een schorren- en slikkengebied. Net zoiets als het Land van Saefthinge maar dan veel groter. Er vormden zich langzaam duinen. Maar duinen hebben de neiging zich te verplaatsen, aan de wandel te gaan. Op een aantal plekken verdwenen dan ook de duinen, bij Westkapelle bijvoorbeeld. Dit geldt ook voor

De zeven dames wandelen elke woensdag vanuit de Strandweg in Dishoek. Het is een gevarieerd gezelschap. Benjamin en initiatiefnemer is Bianca van Duin (39) uit Vlissingen. Ina Seijnstra (68) zet zich overal voor in en houdt de dames op de hoogte van het laatste filmnieuws. Edith Poerstamper (54) stuurt zelfgemaakte kaartjes, schrijft mooie gedichten en houdt de bijzonderheden bij in de agenda. Marieke Verbree (64) is de aanjager op het gebied van etentjes, terwijl Ellie Kraak (57) een ster in Indonesisch koken is. Ina Wondergem (54) is de fotograaf van het stel, ze grossiert in paalhoofdenfotos. Wilma Maas (52) is de vraag-baak. Zij weet overal wel wat van af.

alleen de mannen zingen

18

Naast: Boven op de duinen is het uitzicht prachtig.

Linksonder: Na gedane arbeid is het goed rusten bij strandpaviljoen de Zeester.

Rechtsonder: Hij schettert overal bovenuit. Het roodborstje zit hoog in de boom.

Dishoek. Dishoek betekent eigenlijk Dijkhoek. Rond het jaar 1100 is hier een dijk aangelegd, waar later zand overheen is aangebracht, zodat het nu duinen zijn.

In dubio over dennenInmiddels is de kruip-door-sluip-door-route in het Zeeuwse oerwoud beland. Karel: Mensen gaan vaak naar verre streken voor oerwoud, maar dit struweel is eigenlijk ook oerwoud. Een broedende havik vliegt verderop uit een van de dennenbomen. Dennen zijn, in tegenstelling wat mensen soms denken, niet inheems. Ze zijn

begin 20e eeuw geplant. Ze zorgen voor een gemengd gevoel bij de bosbeheerder: Ze houden het zand van de duinen vast, wat natuurlijk heel goed is. Maar aan de andere kant drinken ze veel, veel meer dan loofbossen. Daardoor zorgen ze voor verdroging. Echt wandelen zit er in het dichtbegroeide stuk niet in. Maar een mooie plek om te rusten is het des te meer. Ina Seijnstra (68): Ik ben het er helemaal mee eens dat je hier niet mag komen, zon kwetsbaar stukje ongerepte natuur. Karel: Ja, het mooiste zou zijn als je aan iedereen kon laten zien hoe mooi het hier is, maar het probleem is dat

de natuur hier te klein voor is, te kwetsbaar.

De beste appeltaart!Terug bij de strandovergang wacht Ren van strandpaviljoen De Zeester de dames op met, volgens de dames, de beste appeltaart van Walcheren. Bianca: Normaal gaat de Zeester pas om 10.00 uur open maar speciaal voor ons een uurtje eerder. Het blijkt maar weer. De dames mogen dan erg van wandelen houden, ze zoeken maar al te graag naar een reden voor appeltaart

19

Terneuzen

De 20-jarige zuivering heeft te weinig capaciteit. We hadden de keuze om de huidige zuiveringsinstallatie uit te breiden of op zoek te gaan naar een andere, duurzame oplossing, vertelt Daan Gabrilse, projectleider civiele techniek. Die is gevonden in de bouw van een membraan bioreac-tor. Zo lost het waterschap het capaciteitsprobleem op en bespaart het tevens op de uitbreiding van de rioolwaterzuivering. Projectpartner Evides krijgt industriewater van hoge kwaliteit die het vervolgens aan DOW Benelux levert.

Een dergelijke reactor is in Nederland niet onbekend, maar met een verwerking van 640 m3 per uur, is het wel de grootste. Bovendien is het voor het eerst dat zon installatie wordt gebruikt om afvalwater te zuiveren tot industriewater. Daan licht het zuiveringsproces toe. Het influent (ongezuiverde water, red.) wordt na bezinking, gemengd met bacterin en zuurstof. In een traditionele zuivering gaat het water naar een nabezinktank voor verdere zuivering. Slib bezinkt daar en gaat terug in het proces of wordt afgevoerd. Een membraan bioreactor vervangt deze

nabezinktank. Slib wordt uit het water gehaald door membranen. Een membraan is een filterconstructie waarbij het water door een koker stroomt waarin een soort bundel kunststof rietjes zit. De wand van deze rietjes is doorlatend voor water maar slib blijft achter in de rietjes. Omdat de rietjes na verloop van tijd dichtslibben, worden ze gespoeld. De verontreiniging die hierbij van de rietjes loskomt gaat terug naar de zuivering en draait weer mee in het zuiveringsproces. Het eindresultaat is extra schoon water mt een nieuwe bestemming.

Er lijkt niets bijzonders aan de hand te zijn op de rioolwaterzuivering De Drie Ambachten in Terneuzen. Toch wordt hier de laatste hand gelegd aan een groots project. Door de bouw van een hypermoderne membraan bioreactor, wordt afvalwater gezuiverd tot industriewater. Uniek in Nederland.door Charlotte Dijkman

Frankrijkweg 8 Terneuzen

Aannemingssom: 6,3 miljoen Capaciteit MBR: 640 m3 per uur Partner: Evides industriewater B.V. Ontwerp: Royal Haskoning en Witteveen+Bos

Aannemingsmaatschappij M.J. Oomen BV, Aan de Stegge Bouw & Werktuigbouw, Paree B.V. elektro telecom en Norit PT

membraan bioreactor

in de steigers

20

Was het knopje vroeger een symbool van de Zeeuwse klederdracht, tegenwoordig komen we prachtige, moderne uitingen tegen. Zo ook in galerie het moment in Zierikzee, waar Marielle Overdulve het Zeeuws knopje in een jasje van deze tijd giet: Ik combineer de ingenieuze vorm van het Zeeuws knopje met iets straks. Het resultaat is een modern, stoer sieraad met oog voor de eeuwenlange tradities van de klederdracht. Als sinds 1700 schittert het knopje. Aanvankelijk was het trouwens niet eens iets speciaal Zeeuws. Ook in Amsterdam zag je ze en ook buiten Nederland kwam je het motief van de knopjes tegen. In Zeeland is het sieraad door de klederdracht altijd actueel gebleven en eigenlijk nooit meer uit het straatbeeld verdwenen.

Hoe pompeuzer hoe beterMarielle is er zeker van dat elke Zeeuw het knopje kent. Maar of iedereen weet hoe bijzonder het is opgebouwd? Aan de hand van een foto van kunstenares Silvia Wennekes (zie pagina 22, red.) legt ze uit hoe een knopje gemaakt wordt: Eerst wordt de achterkant gemaakt, een kunstwerkje op zich. Sommige mensen vinden de achterzijde zelfs zo mooi, dat ze het knopje andersom dragen, aan een ketting bijvoorbeeld. Vervolgens komt er een tussenlaag, gevolgd door de karakteristieke spinnetjes, met in het hart een grotere dop. En dat alles liefst zo pompeus mogelijk. Maar, wel zo hol als maar kan. Het geheel heet een (Zeeuws) knopje of knoopje.

Edelmetaal zoals zilver en goud was vroeger, en nu trouwens nog, erg duur. In die tijd was arbeid nog geen kostbare factor dus mocht het sieraad best bewerkelijk zijn. In de tweede helft van de 19e eeuw waren er te weinig goudsmeden in Zeeland om aan de vraag te voldoen. Daarom werden veel Zeeuwse sieraden in Schoonhoven en Dordrecht gemaakt. De knopjes die Marielle voor haar sieraden gebruikt, komen ook uit Schoonhoven. Het is voor haar te arbeidsintensief, en daardoor voor de klant te duur, om ze zelf te maken.

Gat in de marktVijf jaar wonen Marielle en haar man Theo Metaal inmiddels in Zierikzee, na vele jaren in IJsselstein te hebben gewoond. In de Poststraat is sinds vier jaar hun galerie te vinden. Haar achternaam Overdulve verraadt een Zeeuwse achtergrond: Mijn voorvaderen komen uit de buurt van Axel. Sinds ik hier woon, ben ik maar wat trots op deze oer-Zeeuwse naam. Toen we hier een jaar woonden, overleed de moeder van mijn man. Ze was geboren in Oud-Beijerland en was weg van Zeeland. Ze had dan ook een paar Zeeuwse sieraden. De zussen van mn man vonden dat die sieraden in Zeeland het best op zn plaats waren en zo kwamen ze bij ons terecht. Een kettinkje, oorknopjes, een armbandje Natuurlijk had ik de Zeeuwse knopjes tijdens mijn opleiding edelsmeden van dichtbij gezien, maar nu ontdekte ik ze opnieuw en trof hun schoonheid me. Eigenlijk ben ik er min of meer toevallig mee begonnen. Na veel smeden, ontstond

Het Zeeuws knopje. Welk Zeeuws meisje is er niet groot mee geworden? Het eerste ringetje met als pronkstuk een Zeeuws knopje of in beide oren die zo herkenbare bloemetjesvorm Een symbool van alle tijden. Nu ook in een modern jasje.

door Sandra Minneboo

21

eigentijds jasjeknopje in

zeeuws

Rechts: Marielle Overdulve van galerie het moment maakt eigentijdse sieraden.Links: De naam Zeeuws knopje is wellicht ontstaan door de grote gelijkenis met de plant het Zeeuws knoopje. Foto uit Doosje om te delen van Silvia Wennekes, techni-sche fotografie Ivo Wennekes.

22

een strak sieraad. Ik heb het in de etalage gelegd en vanaf dat moment liep het hard. Het bleek een gat in de markt te zijn. Over het algemeen hebben de mensen die het kopen een Zeeuwse achtergrond, maar ook Duitsers, Belgen en Amerikanen lopen er mee weg. En als ik een sieraad aan een Zeeuwse verkoop, dan blijkt uit de verhalen al gauw hoe trots de Zeeuwen zijn op dit eeuwenoude handelsmerk.

Oud ontmoet nieuwVroeger droegen de mannen zilveren knopen aan hun vest, soms wel twintig op een rij en aan het boord n gouden knoop. Later droegen ze een paar knopen, verbonden door een ringetje, op de boorden. En hoe rijker de boer was, des te groter de knopen waren. In de vrouwendracht is het knopje overal terug te vinden: op de mutsspelden, op de veiligheidsspeld voor de overslagdoek, op de schortensluitingen, broches en op de rijk gedecoreerde colliersloten.

Pronkstuk is de Zeeuwse mansbroche. De stervorm lijkt erg op de stervormige bladeren van de bloem van de Astrantia, de soortnaam van het Zeeuws knoopje. In dit woord zit het Latijnse woord ster. Dat zou kunnen verwijzen naar de stervorm van de bloem. De naam Zeeuws knopje is misschien ontstaan door de grote gelijkenis van de bloem met sieraden uit de Zeeuwse dracht. De rijke versiering van de broche met tientallen Zeeuwse knopjes lijkt op het scherm

van de bloem die ook is opgebouwd uit vele kleine knopjes. Omdat de mannen als eersten stopten met het dragen van klederdracht, verdwenen de prachtige mansbroches in kasten en kluisjes. Gelukkig zien veel vrouwen de schoonheid van het sieraad in en dragen zij de broches van hun man of voorvaderen weer met trots. Sierde de mansbroche ooit het sobere zwarte mannenkostuum op, tegenwoordig schittert het op menig vrouwenjurk. Zo blijft oud nieuw ontmoeten.

Boven: Bekijk de foto van rechts naar links voor het ontstaan van een knopje. Foto uit Doosje om te delen van Silvia Wennekes, technische fotografie Ivo Wennekes.

Midden en onder: Het Zeeuws knopje verwerkt tot een modern sieraad.

Meer informatie Boek: Van de goudsmid. De

historie en de ontwikkeling van Zeeuwse en andere streeksieraden, P.J. Minderhoud. 24,50. www.juwelierminderhoud.nl

Een doosje om te delen, Silvia Wennekes. 30,-. www.aterlierchaos.nl

Galerie het moment, Poststraat 28, Zierikzee. www.galeriehetmoment.nl

Laat ons via communicatie @scheldestromen.nl of via Postbus 1000, 4330 ZW Middelburg weten waarom u het Zeeuws knopje zo bijzonder vindt en maak kans op een exemplaar van het boek van Minderhoud of het doosje van Wennekes.

23

Axel

Westdorpe

Even buiten Westdorpe ligt de zeesluis, ooit bedoeld om aanvallende legers tegen te houden. Bij militaire dreiging ging de sluis open en werd de achterliggende polder, de Canisvlietpolder, onder water gezet. De zeesluis lag aan de Braakmankreek die in verbinding stond met de Westerschelde. Na verloop van tijd verloor de sluis zijn militaire functie. In 1843 sloten Nederland en Belgi een verdrag waarin de afwatering van de gebieden die grenzen aan het pas gegraven Kanaal van Gent naar Terneuzen geregeld werd. De sluis werd opgenomen in de Oostelijke Rijkswaterleiding en kreeg alleen nog een uitwateringsfunctie. De leiding moest zorgen voor een goede waterhuishouding en natte voeten aan de Belgische kant van de grens voorkomen. In de jaren zeventig van de vorige eeuw had de sluis geen enkele functie meer en raakte in verval. In 2007 is gestart met de conservatie van de sluis aan de landzijde en de restauratie aan de zeezijde. Vandaag de dag is het een uniek monument met twee gezichten. Verscholen tussen de bedrijvigheid van de 21e eeuw.

Gebouwd in 1788, een tijd dat Nederland nog een republiek was en het regelmatig aan de stok had met de buurstaten. Anno 2010 is de zeesluis een bijzonder rijksmonument.

door Chantal de Putter

zwartenhoekse zeesluis

bijzonder gevonden

achterdeur

In het gezellige nieuwbouwhuis hangt een opvallend schilderij van een zeilboot. Het blijkt de eigen boot te zijn, de Jong Belegen. Het is misschien wel een aparte naam, maar wel eentje die blijft hangen, lacht Floor. Het is een oude boot, maar toch ook weer nieuw, vult Jeroen aan. De romp heeft zon twintig jaar in een loods gelegen en is nog door mijn vader gebouwd. Drie jaar hebben

we er dagelijks aan gewerkt. Het is nu een heerlijke vorm van ontspanning. Die vinden ze ook in muziek. Hij als dj op feestjes, zij als lid van een popkoor.

Ook reizen zit het stel in het bloed Gingen ze vorig jaar nog pinguns spotten op Antarctica, afgelopen zomer reisden ze naar de ijsberen op Spitsbergen. Ze zijn laaiend enthousiast: Het was super, dat

kan ik maanden volhouden. Ook Floor genoot van de 16-daagse reis op de driemaster: Ik zou zo weer teruggaan. Het is een ruig en gevarieerd gebied, van ijsschotsen tot toendra, vertelt Jeroen. De witte dolfijnen en poolvos maken het avontuur compleet. Alleen dat poollicht h Jeroen: Maak je om 3.00 uur s nachts een foto en is-ie compleet overbelicht.

In het Zuid-Bevelandse Kloetinge wonen Jeroen Boogert (42) en Floor van Dijk (40). Hij is opzichter Waterbeheer bij het waterschap, zij werkt als afdelingshoofd Stadsontwikkeling bij de gemeente Goes. Hun interesses? Zeilen, muziek en reizen.

door Arjan Goossen

Ik kan het maanden uithouden op de Noordpool

scheldestromen3 | winter 2010 | tijdschrift van waterschap Scheldestromen

Stormseizoen

Voordeur op slot

Appelaere:Sap van Zeeuwse bodem Koeien varenmee op waterschapsboot

Verder: kunstenaar Johnny Beerens | t Wachtlokaal Hoedekenskerke | Win een winterpakket

2De wekker hoeft gelukkig niet af te lopen; het is zaterdagochtend. Toch valt het niet mee om de warmte van het dekbed te verruilen voor de kou van het huis. Snel onder de warme douche. Beneden de thermostaat van de cv op twintig. Buiten is het nog min vijf. Al weken. Vanmiddag zijn in Goes, sinds lange tijd, de Zeeuwse kampioenschappen schaatsen op natuurijs. Moet ik eigenlijk wel fotos van gaan maken. Maar heb eigenlijk niet zo veel zin. Er is elke week wel wat. Hier nog over denkend, trek ik de rolgordijnen omhoog en zie dit

welkom

Rudy Visser is waterschapsfotograaf

3

4Scheldestromen is het tijdschrift van waterschap Scheldestromen i.o. Iedereen die interesse heeft, kan een gratis abonnement aanvragen. Het blad verschijnt vier keer per jaar. Het volgende nummer verschijnt eind maart 2011.colofon

Goes

Vlissingen

Middelburg

Zierikzee

Sluis

Hulst

Terneuzen

Tholen

En keer per jaar wordt een kudde koeien afgezet op hun seizoensplaats: het eiland de Haringvreter in het Veerse Meer. Waterschapsschipper Berry van Goudswaard brengt ze er met zn ponton naar toe. Lezer Toos Wetselaar ging mee.

Producent Appelaere

Achter de schermen op het Veerse Meer

In de steigers: Bastion Vlissingen

Kunstenaar Johnny Beerens

t Wachtlokaal

pagina

waargebeurtwat?inhoud

16

Teksten: Barbara Antunes (BA), Linda van Dijke (LvD, eindredacteur), Charlotte Dijkman (CD), Arjan Goossen (AG), Sandra Minneboo (SM), Chantal de Putter (CdP), Danielle Steijn (DS) en Manon Veroude (MV).

Fotografie: Rudy Visser

Opmaak: Life Design, Zierikzee

Druk: Jumbo Offset, Goes

12

12

16

1919

16

20

20

23

23

5Henk Tazelaar uit Waterlandkerkje is de grondlegger van de Appelaere. Meer dan een appelsapje.

Kunstenaar Johnny Beerens is bekend van de broden en vissen op de silos in Breskens.

Op de achterpagina: thuis bij de familie Van Gaalen in Terhole. Ze runnen een zorgboerderij.

Gratis bij deze Scheldestromen:

een getijdenboekje. Altijd handig

als u van plan bent te gaan

zwemmen, vissen of varen. Maakt

u er zelf geen gebruik van?

Misschien kunt er iemand anders

blij mee maken.

gratis

12 20

8

24

Reacties, vragen of suggesties? Ons redactieadres:Afdeling Communicatie en Bedrijfscultuur, Antwoordnummer 700, 4330 WB Middelburg (geen postzegel nodig) communicatie@scheldestromen.nl, 088-246 1000 (lokaal tarief). www.scheldestromen.nl

Volg ons op twitter: www.twitter.com/waterschap

Hoewel storm het hele jaar door

kan voorkomen is de kans op een

flinke storm het grootst tussen

oktober en april. Omdat de

weersomstandigheden van invloed

zijn op het zeewater en de dijken

en duinen, zijn we in die periode

extra alert. Er is geoefend in het

sluiten van coupures en de draai-

boeken zijn actueel. Dook Musters is

cordinator dijkbewaking.

6Om onder andere het recreatieseizoen te verlengen, verhoogt Rijkswaterstaat het winterpeil van het Veerse Meer geleidelijk met 30 cm. De laatste stap staat gepland voor het najaar van 2011. Om water-overlast voor de omgeving te voorkomen, worden verschillende maatregelen geno-men. Het waterschap pakt de tien gemalen aan die lozen op het Veerse Meer. Op dit moment wordt de capaciteit van de gema-len Willem en Adriaan op Noord-Beveland vergroot om bij de verhoogde buitenwater-stand hetzelfde rendement te houden. Ook oevers, steigers en boothellingen worden aangepast om te voorkomen dat deze on-der water komen te staan. (MV)

Meer info: www.rijkswaterstaat.nl/veersemeer

nieuws

Circa 3.100 m zand, 2.700 ton slakken, 460 ton asfalt, 150 m grasbetontegels en 2 kilometer markering. Dit zijn d ingredinten voor het fietspad langs de Paalseweg tussen Graauw en Paal in de gemeente Hulst. Met de aanleg van dit fietspad komt het waterschap tegemoet aan de wens van bewoners, een veiligere fietsroute van Graauw naar Kloosterzande. Voorheen deelden fietsers deze route met automobilisten. Dit leidde bij fietsers tot een gevoel van onveiligheid. Nu kunnen zij via een alternatieve fietsverbinding van Graauw richting Paal fietsen en vandaar hun weg vervolgen op de wegen onderlangs de zeedijk. (CD)

gemalen Willem en Adriaan

fietspad langs Paalseweg

melding of klacht?Op onze website staan formulieren voor het doorgeven van een melding. U kunt daarmee een gevaarlijke of hinderlijke situatie onder onze aandacht brengen. Een omgevallen boom, wateroverlast en muskusratten zijn daar voorbeelden van. Voor spoedeisende zaken kunt u ons beter bellen via 088-246 1000 (lokaal tarief). Het kan ook zijn dat u een klacht heeft. Het waterschap doet zijn best om u zo goed mogelijk van dienst te zijn. Toch kan het zijn dat u ontevreden bent over hoe het waterschap u heeft behandeld. Wilt u meer weten over de klachtenregeling dan kunt u bellen met klantenmanager Josphine van Belzen, 088 246 1400 (lokaal tarief). (JvB)

Josphine van Belzen is de klantenmanager van het waterschap: niet voor meldingen, wel voor klachten.

7nieuws

Eind oktober zijn we gestart met de herinrichting van de Veerse Kreek en Vesten. Dit gebied krijgt een flinke opknap-beurt. Om de waterkwaliteit en kwantiteit te verbeteren, baggeren we de kreek en vesten, herstellen we afkalvende oevers en richten we natuurvriendelijke oevers in. Daar-naast leggen we verschillende voorzieningen aan - zoals ex-tra paden en steigers - zodat wandelaars, fietsers, ruiters en kanovaarders het cultuurhistorische gebied straks optimaal