I n Vandana Shiva’s visie op landbouw is geen plaats voor ggo’s. ‘Ggo’s zijn een recept voor honger’, zegt ze. ‘Want ggo’s verbeteren de opbrengst

niet, ze verhogen wel de kosten, het gebruik van chemische producten en ze zijn verweven met het innen van patenten’. Volgens haar zijn ggo’s bovenal een instrument voor multina-tionals zoals Monsanto om hun inkomsten veilig te stellen. Door een of meer genen binnen te brengen hebben ze immers een variëteit gewijzigd en kunnen ze er een patent op nemen. Boeren moeten dan het vrij dure ggo-zaad tel-kens weer aankopen, vaak samen met dure kunstmest en pesticiden. Bovendien maken de ggo-gewassen hun beloften niet waar. Een schrijnend voorbeeld is het Bt-katoen in India. Dit gemanipuleerde katoen zou geen insecti-ciden meer nodig hebben. ‘Het tegendeel is waar. Bt-katoen heeft tot 13 keer meer pesticiden nodig. Er ontstaan nieuwe pes-ten en de opbrengst is laag. Veel Indische boeren hebben zich in de schulden gestort om het ggo-zaad te kunnen betalen en zien geen uitweg meer. 250.000 boeren hebben al zelfmoord gepleegd. Het verband tussen de zelfmoorden en de aanwezigheid van Bt-katoen is overduidelijk’. Toch stellen sommige rapporten dat boeren die Bt-katoen kweken beter gevoed zijn. ‘Dat is

deel van de propaganda. De waarheid is dat boeren gierst, pigeon pea én katoen kweekten voor ze met ggo’s begonnen, en dat ze toen gezond voedsel aten. Nu planten ze alleen Bt-katoen.’Ggo’s passen perfect binnen de mono-cultuurvisie van multinationals. Mono-culturen laten immers vlot mechanisatie toe en zijn gelinkt aan gebruik van kunst-mest en pesticiden, die beide vaak door

diezelfde multinationals verhandeld worden. De opbrengst per hectare lijkt hoog, maar moet uiteindelijk onderdoen voor gemengde cultu-ren waar ruim plaats is voor een rijke diversiteit aan gewassen. Als puntje bij paaltje komt, leveren dergelijke gemengde culturen 10 à 40 keer

meer voedingswaarde op per hectare, zo blijkt uit onderzoek door Navdanya. Overigens, omdat monoculturen zo uniform zijn, zijn ze uiterst kwetsbaar voor pesten en voor een grillig weerpatroon in tijden van klimaatverandering.‘Het is opvallend dat er tot nu toe wereldwijd maar 4 ggo-gewassen zijn (maïs, koolzaad, katoen en soja) met slechts 2 kenmerken (herbicideresistentie en insectresistentie).Waarom? Omdat het zo gemakkelijk is om er winst mee te maken via patenten. Trouwens, tot in de jaren 50 at niemand soja, het is anti-voedzaam. Nu vind je soja overal omwille van

de patenten. Het overgrote deel van de ggo-gewassen dient overigens niet rechtstreeks voor voeding, maar voor biobrandstoffen, textiel en veevoeder’.Met zogenaamde gouden rijst – ggo-rijst aangerijkt met vitamine A - wil de ggo-lobby het Zuiden helpen. In landen zoals India hebben veel kinderen inderdaad een tekort aan vitamine A, wat kan leiden tot blindheid of sterfte. Maar het tekort is juist ontstaan doordat te veel ingezet werd op monocultuur. ‘De beschikbare diversiteit van curryblaadjes, koriander, pompoen en dergelijke is 300 keer effi ciënter. Boven-dien hangen er 80 patenten vast aan de gouden rijst’.Ggo’s hebben ook overduidelijk nadelige effecten op het milieu en de gezondheid. Het spuiten van de onkruidverdelger ‘Roundup’ op de herbicideresistente ggo-gewassen heeft geleid tot resistent onkruid (superweeds). Uit onderzoek bleek boven-dien dat ratten gevoed met ggo-voeding ernstig ziek werden. ‘Het merendeel van het eten in de wereld – maar liefst 72 procent – komt van kleine landbouwbedrijven. En daar moeten we de strijd tegen de honger voeren, met een meer ecologische aanpak, meer biodiversiteit en zonder ggo’s’, besluit Vandana Shiva.

Vandana Shiva is een onvermoeibare Indische activiste en

tegenstander van ggo’s. Met haar ngo Navdanya komt ze op voor

biologische en kleinschalige landbouw gestoeld op biodiversiteit,

inheemse kennis en de vrijheid om zaden te oogsten.

DE GGO-CONTRODertig jaar na de eerste genetisch gewijzigde plant in Gent,

blijven genetisch gewijzigde organismen (ggo’s) voor een bitse controverse zorgen. We leggen u twee standpunten voor.

‘GGO’S ZIJN EEN RECEPT VOOR HONGER’

ONLINEwww.navdanya.org

CONTRAGGO

© T

sui W

ikim

ed

ia C

om

mo

ns

Gemengde culturen leveren 10 à 40 keer meer voedingswaarde op per hectare dan monoculturen

14 JANUARI-FEBRUARI 2014 I dimensie 3

V olgens Herrera-Estrella draait de weerstand tegen ggo’s groten-deels rond de bezorgdheid dat ggo’s een instrument zijn voor

een beperkt aantal multinationals om de zaadmarkt te domineren. En het klopt dat deze fi rma’s naar een monopolie streven. ‘Ik stel het ook vast in Mexico, ook al worden hier nauwelijks ggo’s geteeld. De multina-tionals bouwden hier hun monopolie uit via hybride en commerci-ele variëteiten.’De dominantie van enkele mult inatio-nals heeft dus niets te maken met ggo’s op zich. ‘Volgens mij dienen ontwikkelingslanden en opkomende landen een degelijke langetermijn-visie op punt te stellen over hun plattelandsontwikkeling. Daarin moet er plaats zijn voor eigen onderzoek dat eigen ggo’s creëert die de eigen boeren nodig hebben. Eigen zaadfi rma’s zorgen voor het nodige zaad. Want ggo’s kunnen wel degelijk een meer-waarde bieden, ook voor kleine boeren. De uitdaging om 9 à 10 miljard mensen te voeden in 2050 is echt wel gigantisch. We zullen alle mogelijke technieken nodig hebben, inclusief ggo’s, om dat te realiseren. Zo zal droogte-tolerantie heel belangrijk worden door de klimaatverandering. Zelf zijn we erin geslaagd planten te creëren die fosfi et kunnen gebruiken

in hun stofwisseling. Daardoor is 30-50% minder fosfaatmeststof nodig – uitputting van fosfaat is één van de grote problemen – en zijn onkruidverdelgers overbodig.’ Het laatste voorbeeld toont aan dat ggo’s een belangrijk onderdeel kunnen zijn van een agro-ecologische aanpak. Ze laten immers toe minder of geen chemicaliën te gebrui-ken. ‘Ik begrijp dan ook niet waarom ggo’s

niet te verzoenen zijn met biologische landbouw. Ggo’s hoeven ook echt niet als een monocultuur geteeld te worden.’Het klopt dat tot nu toe ggo’s beperkt zijn tot vooral 4 gewassen (soja, koolzaad, maïs en katoen) die in handen zijn van de grote zaad-bedrijven. De reden is dat het enorm duur is

om ggo-zaad op de markt te brengen. Onder meer omdat de tegenstanders zoveel voorafgaande testen eisen. ‘Ik denk dat de grote bedrijven hier juist tevreden over zijn. Zo kunnen ze immers hun mono-polie beter handhaven. Publieke instellingen en kleine bedrijven hebben gewoon het geld niet om ggo-zaad te commercialiseren.’ Overigens, het protest tegen ggo’s kan niet beletten dat ggo-voedsel een ontwik-kelingsland binnenkomt. ‘Zo mogen we in Mexico geen ggo-maïs en ggo-soja telen voor de handel. Resultaat? Jaarlijks voeren we 20 miljoen ton ggo-maïs in, en 90% van

de soja op de interne markt is genetisch gewijzigd. Dat is ggo-voedsel dat in het buitenland geteeld werd met ggo-zaden van multinationals.’Herrera-Estrella kent geen enkel degelijk gedocumenteerd artikel dat aantoont dat ggo’s schadelijk zijn voor de gezondheid en het milieu. In de enkele artikels die dat wel doen – en veelvuldig aangehaald worden door tegenstanders – vertoonde de experimentele opzet duidelij ke tekort-komingen. Integendeel, diverse artikels bevestigen het nut van ggo’s voor gezond-heid en milieu. Een recent EU-rapport (A decade of EU-funded GMO research) besluit dat ggo’s niet meer risico’s opleveren dan de klassieke veredelingstechnieken. Daarvoor baseerde men zich op ruim 130 onderzoeksprojecten.Evenmin kent hij studies die overtuigend aantonen dat Indische boeren zelfmoord plegen door ggo-katoen te telen. ‘Ik heb wel weet van artikels die stellen dat ggo-katoen redelijk succesbol is India. In het wetenschap-pelijke toptijdschrift Science verscheen een artikel over de gezondheidsvoordelen van ggo-katoen. Is het dan beter om chemische insecticiden te spuiten in plaats van een bio-logisch afbreekbaar eiwit in te bouwen dat specifi ek insecten doodt en verder onscha-delijk is voor mens en dier?’

VERSE

GGO’S INZETTEN IN DE STRIJD TEGEN HONGER

In 1983 haalde de Mexicaan Luis Herrera-Estrella – samen met Prof. Marc

Van Montagu - een wereldprimeur aan de Universiteit Gent. Hij publiceerde als

eerste dat een plant genetisch gewijzigd werd. Vandaag is hij directeur van het

Laboratorio nacional de Genomica para la Biodiversidad (Irapuato, Mexico).

ONLINEwww.langebio.cinvestav.mx

www.gmoanswers.com

PROGGO

© C

investa

v

LANDBOUW

Ontwikkelingslanden moeten in hun plattelandsontwikkeling plaats maken voor eigen onderzoek dat eigen ggo's creëert voor de eigen boeren

dimensie 3 I JANUARI-FEBRUARI 2014 15

69,5Verenigde

Staten

11,6Canada

36,6Brazilië

2,9Zuid-

Afrika

3,4Paraguay

1,4Uruguay

23,9Argentinië

2,8Pakistan

4,0China

10,8India

GGO-GEWASSEN IN DE LANDBOUW IN 2012(in miljoen hectares)

17 miljoen boeren in 28 landen plantten in 2012 ggo-gewassen op 170 miljoen

hectare landbouwgrond, 12% van het volledige areaal in de wereld. 52% van

het ggo-areaal ligt in ontwikkelingslanden of opkomende economieën, 48% in

industrielanden. Tot nu toe zijn de gewijzigde eigenschappen insectenresistentie,

tolerantie voor onkruidverdelger en ziekteresistentie. De cijfers zijn afkomstig van

www.isaaa.org. Volgens Vandana Shiva worden de cijfers opgeblazen.

DE 4 VOORNAAMSTE

GGO-GEWASSEN IN 2012

> 10 1-10 0,1-1 < 0,1 0

SOJA KATOEN MAÏS KOOLZAAD

81%van alle soja,

in 11 landen

81%van alle

katoen, in

15 landen

35%van alle maïs,

in 17 landen

30%van alle

koolzaad, in

4 landen

GENETISCH GEWIJZIGDE PLANTEN VERSUS

KLASSIEKE PLANTENVEREDELING

Genetisch gewijzigde planten zijn planten waarin de mens één of meerdere vreemde

genen – erfelijke eigenschappen, vaak afkomstig van andere soorten - heeft ingebouwd.

Bedoeling is dat de plant aantrekkelijker wordt voor de landbouw, bijvoorbeeld resistent wordt

tegen insectenvraat. Ook bij klassieke plantenveredeling ontstaan gewijzigde planten.

Denk maar aan onze groenten, die er soms heel anders uitzien dan de oorspronkelijke ‘voor-

ouderplant’ in de natuur. Alleen ontstaat een veredelde plant door kruising binnen eenzelfde

soort. Planten met voor de landbouwer interessante eigenschappen worden eenvoudigweg

met elkaar gekruist. Bij de nakomelingen selecteert men dan de meest geschikte individuen,

bijvoorbeeld die met de mooiste vruchten. Bij genetisch gewijzigde planten vertrekt men van

één gewijzigde plantencel in het labo waaruit dan volledige planten worden opgegroeid.

Oorspronkelijk maakte men gebruik van Agrobacterium tumefaciens, een bacterie die van

nature in staat is DNA in een plantencel binnen te smokkelen. Vandaag is ook het ‘genenka-

non’ populair: minuscule goudbolletjes, bekleed met DNA, worden in de cellen geschoten.

16 JANUARI-FEBRUARI 2014 I dimensie 3