verzekeringen

57zorg & financiering > 9-2007

Ontwikkelingen in de zorgverzekeringsmarktonder invloed van de Zorgverzekeringswetdwingen zorgverzekeraars tot veranderingen.In het white paper ‘De zorgverzekeraar: vis inhet water’ heeft Atos Consulting beschrevenhoe scenarioplanning zorgverzekeraars kanondersteunen bij het anticiperen op de toe-komst en het bepalen van een toekomstvastestrategie. Atos schetst een viertal toekomsts-cenario’s voor de zorgverzekeringsmarkt envier strategische opties die min of meer ge-schikt zijn voor deze scenario’s. Volgens Atosneigt de zorgverzekeringsmarkt nu het meestnaar het scenario van optimale marktwerkingof het oligopolie.

De toekomst van de zorgverzekeringsmarktwordt bepaald door een groot aantal factoren.Bepalend zijn vooral de mate van (prijs)concur-rentie en concentratie van zorgverzekerings-maatschappijen. Het vaststellen van de premievoor 2008 wordt complexer, mede door nieuwe,ingrijpende wijzigingen in het basispakket. Zozal kortdurende geestelijke gezondheidszorgdaarin worden opgenomen. Daarnaast komt ereen verplicht eigen risico, in plaats van de huidi-ge no-claimregeling. Bepalend voor de markt isverder de mate waarin de fusie- en concentratie-trend in de markt doorzet. Als alle voorgenomenfusies doorgaan, ontstaan er drie grote markt-partijen die gezamenlijk driekwart van de marktin handen hebben.

In de huidige zorgverzekeringsmarkt is er wei-nig dreiging van nieuwkomers, maar wellichtkunnen grote zorgaanbieders in de toekomstzelf een verzekeringsconstructie gaan aanbie-den. De zorgaanbieders zijn door het vervallenvan de contracteerplicht niet meer automatischverzekerd van klantenstromen. Zorgaanbiederszoeken daardoor meer samenwerking met zorg-

verzekeraars en de verwachting is dat er in detoekomst meer nieuwe configuraties gaan ont-staan. De kracht van de afnemers is belangrijken neemt naar verwachting in de toekomst ver-der toe. Het aantal collectief verzekerden stijgten deze collectiviteiten komen op voor de belan-gen van de consumenten. De zorgconsumentwordt kritischer en meer gevoed met informatie.In de toekomst kan de zorgverzekeraar zichvooral onderscheiden op het gebied van zorgin-koop. Om daarvoor voldoende schaal te creërenvindt verdere concentratie plaats. Deze ontwik-kelingen bevatten tal van onzekerheden die hetvoor zorgverzekeraars niet gemakkelijk makenom hun strategie te bepalen. Het nieuwe zorg-stelsel heeft ertoe geleid dat de zorgverzeke-ringsmarkt grilliger is geworden. Het toepassenvan de scenariomethodiek biedt houvast in eentransformerende markt.

Vier scenario’s

In het eerste scenario (‘Collectief gevangen’)vervult de zorgverzekeraar de rol van admi-nistrateur. Hij biedt slechts beperkte toegevoeg-de waarde. Op de zorginkoopmarkt speelt dezorgverzekeraar nauwelijks een rol.In het tweede scenario (‘Marktwerking’) is spra-ke van sterke concurrentie. De zorgverzekeraarszijn genoodzaakt om stevig te concurreren oppremie, service en geleverde zorg. Ze gaan insamenwerking met zorgaanbieders nieuwe pro-ducten en diensten op de markt zetten. De zorg-aanbieder wordt gestimuleerd tot efficiënt enondernemend gedrag, omdat hij niet meer auto-matisch verzekerd is van klantenstromen. Dezorgaanbieder en zorgverzekeraar gaan een ver-dergaande samenwerking aan, waarbij ze meteen gezamenlijk doel werken en ze elkaar ge-makkelijk kunnen beïnvloeden. Door de ‘HealthMaintenance Organization’-achtige (HMO) con-

> verzekeringen

1105 vier toekomstscenario’s voor de zorgverzekeringsmarkt

ZenF-0907 cyaan.qxd 3-10-2007 15:34 Pagina 57

financiering

58 9-2007 > zorg & financiering

structies vindt meer integratie van zorgaanboden financiering plaats en is de zorgaanbiederverzekerd van een bepaalde stroom van inkom-sten.In het derde scenario (‘Paradijs’) is de markt-situatie te typeren als een oligopolie. Er is maareen beperkt aantal zorgverzekeraars overgeble-ven, in combinatie met een onmisbaar product.Zorgverzekeraars verkeren in een unieke positiedie Atos kenschetst als het paradijs. Deze situa-tie is te vergelijken met die in de huidige ener-giesector. Doordat de markt onder een aantalgrote spelers is verdeeld, resteren er weinig keu-zemogelijkheden voor de consument en is demobiliteit laag. Er is weinig prijsconcurrentie,terwijl de zorgverzekeraars wel de mogelijkheidkunnen benutten om tot productdifferentiatieover te gaan. De zorgverzekeraars bevinden zichin een aangename positie, want zij dicteren ookde zorginkoopmarkt. Sturing van verzekerden iseen geaccepteerd verschijnsel, en zorgaanbie-ders zijn afhankelijk van de zorgverzekeraars.In het laatste en vierde scenario (‘Terug naar af’)heeft de zorgverzekeraar niet meer toegevoegdewaarde dan dat van een betaalkantoor dat deverschillende geldstromen herverdeelt. De zorg-verzekeraar is in deze wereld eigenlijk een uit-voeringsorgaan van de overheid geworden. Deoverheid is bepalend in plaats van de partijen inde markt. Zorgaanbieders hebben het in dezemarkt voor het zeggen. Zij hebben alle ruimteom hun zorgassortiment uit te breiden. Ze wor-den door de zorgverzekeraars niet geprikkeld totefficiënt en ondernemend gedrag, waardoor dezorgkosten ieder jaar verder stijgen. De zorgver-zekeringsmarkt zal zich pas in de richting vandit scenario ontwikkelen wanneer blijkt datmarktwerking in de zorg echt niet werkt.

Indicatoren

Volgens Atos is de huidige situatie, ruim een jaarna de invoering van de nieuwe Zorgverzeke-ringswet, het meest te vergelijken met het eerstescenario. De concurrentie tussen de zorgverze-

keraars is sterk toegenomen, maar is nu nogvooral gericht op prijs. Vooral de collectieveprijszetting is bepalend voor de groei van hetaantal verzekerden. De nieuwe wetgeving geeftzorgverzekeraars nu wel de ruimte voor onder-nemerschap. Door de mogelijkheid om selectiefcontracten te sluiten met zorgaanbieders kun-nen zorgverzekeraars invloed uitoefenen op dezorginkoopmarkt en kunnen ze efficiënt eninnovatief gedrag stimuleren. De initiatieven ophet gebied van zorginkoop zijn echter momen-teel nog kleinschalig en niet substantieel. Tochziet Atos al indicatoren die erop duiden dat dezorgverzekeringsmarkt zich ontwikkelt naar hetscenario van marktwerking. De zorgverzeke-raars bieden vooral naturapolissen aan. Ze gaansteeds meer additionele afspraken maken metvoorkeursaanbieders, bijvoorbeeld met betrek-king tot wachtlijsten en extra service. Zorgverze-keraars durven echter nog geen echte conse-quenties te verbinden aan verzekerden die nietnaar preferred providers gaan. Ook zelf zorgexploiteren is nog een lastig terrein dat doorgeen zorgverzekeraar echt is vormgegeven. Atosziet ook indicaties dat de zorgverzekerings-markt zich ontwikkelt in de richting van eenoligopolie. Wanneer de voorgenomen fusiesdoor de Nederlandse Mededingingsautoriteit(NMa) worden goedgekeurd is negentig procentvan de markt in handen van vier partijen, enhebben de drie grootste gezamenlijk een markt-aandeel van 75 procent. Een volgend belangrijksignaal voor dit scenario zijn de premiestellingen de concurrentie in het komende commerciëleseizoen. Wanneer de concurrentie afneemt, isdit een voorbode voor scenario 3. Sturing vanverzekerden is echter nog geen geaccepteerdverschijnsel en het is de vraag of we deze indica-tor in de nabije toekomst kunnen waarnemen.

Sleutelfactoren

Op basis van de ontwikkelde scenario’s kunnenzorgverzekeraars inzicht krijgen in de vraag ofhun huidige beleid wel robuust genoeg is voor

ZenF-0907 cyaan.qxd 3-10-2007 15:34 Pagina 58

verzekeringen

59zorg & financiering > 9-2007

de toekomst. Atos ziet drie sleutelfactoren bijhet ontwikkelen van een strategie: de klant, deorganisatie zelf en de concurrentie. Er zijn voorde zorgverzekeraars vier strategische opties.Elke optie is vooral geschikt in een van de viergeschetste scenario’s.

1. Landelijke zorgverzekeraar met eigen geëxploiteerde,servicegerichte zorg. De zorgverzekeraar richtzich op de hele markt en is onderscheidendop het gebied van zorginkoop.

2. Landelijke zorgverzekeraar met een geoptimaliseerdebackoffice. Ook: bij deze strategie richt dezorgverzekeraar zich op de hele markt, maarprobeert hij zo laag mogelijke beheerskostente hebben om zodoende de laagste premie inde markt te kunnen zetten.

3. Gespecialiseerde zorgverzekeraar voor werkgevers(all-careverzekeraar). De zorgverzekeraar richtzich op werkgeverscollectiviteiten door dien-sten en producten op het gebied van verzuimen re-integratie aan te wieden.

4. Regionale zorgverzekeraar met provinciale polissen.Bij deze strategie richt de zorgverzekeraarzich op een specifieke regio en is in staat omin dit gebied goede afspraken te maken metzorgaanbieders.

De strategie van een landelijke zorgverzekeraarmet eigen geëxploiteerde servicegerichte zorg isuitermate geschikt voor scenario 2 ‘Marktwer-king’. Deze strategie biedt de mogelijkheid omin een concurrerende omgeving een meer dangemiddelde winst te maken, doordat het onder-scheid ten opzichte van de concurrentie ruimtebiedt voor een hogere premie. Ook in scenario 3‘Paradijs’ is deze strategie geschikt, omdat hetde zorgverzekeraar onderscheidend vermogenbiedt ten opzichte van de concurrenten met wieis afgesproken om niet op prijs te concurreren.In tegenstelling tot de eerste strategie, is de stra-tegie van een landelijke zorgverzekeraar met eengeoptimaliseerde backoffice juist uitermategeschikt voor scenario 1 ‘Collectief gevangen’.Deze strategie leidt ertoe dat de zorgverzekeraar

op basis van operational excellence de laagstepremie kan vragen in een wereld waarin de con-sument zijn keuze vooral baseert op de prijs.In scenario 2 is deze strategie echter minder ge-schikt, doordat men met zorginkoop in dezewereld juist kostenbesparingen kan realiserenen de effecten van geoptimaliseerde bedrijfspro-cessen dan relatief minder groot zijn. De strate-gie om de goedkoopste zorgverzekeraar te zijnwordt daardoor lastig te realiseren. Ook in sce-nario 3 is deze strategie niet geschikt, doordatniet op prijs wordt geconcurreerd. In dat gevalzal een zorgverzekeraar juist op andere gebiedenonderscheidend moeten zijn. In scenario 4‘Terug naar af’ is de zorgverzekeraar met dezestrategie echter uitermate geschikt om als(administratieve) uitvoeringsorganisatie voor deoverheid te werken. De strategie van een gespe-cialiseerde zorgverzekeraar voor werkgeverspast vooral in de scenario’s 2 en 3, omdat dezorgverzekeraar in deze werelden de mogelijk-heid heeft om samen met zorgaanbieders zorg-paden en voorkeursarrangementen voor werk-nemers te ontwikkelen. In scenario 1 is dit nietmogelijk, maar de zorgverzekeraar kan bijvoor-beeld wel proberen door middel van cross-sel-ling ook verzuimverzekeringen te verkopen.Deze strategie zal in scenario 4 echter niet mo-gelijk zijn, doordat de zorgverzekeraar niet meeris dan een betaalkantoor dat de verschillendegeldstromen herverdeelt in opdracht van deoverheid. Tot slot is de strategie van een regio-nale zorgverzekeraar met provinciale polissengeschikt in scenario 2 ‘Marktwerking’, omdat dezorgverzekeraar in deze wereld de mogelijkheidkrijgt om preferred providers aan te wijzen enverdergaande samenwerking aan te gaan metzorgaanbieders. In scenario 3 ‘Paradijs’ is dezestrategie lastiger te realiseren, omdat de grotezorgverzekeraars samenwerken om de zorgver-zekeringsmarkt gezamenlijk te dicteren. Het ismoeilijk om als kleine regionale speler tussendeze machten te kunnen overleven. In de scena-rio’s 1 en 4 (‘Collectief gevangen’ en ‘Terug naaraf’) is de strategie niet mogelijk, doordat in deze

ZenF-0907 cyaan.qxd 3-10-2007 15:34 Pagina 59

financiering

60 9-2007 > zorg & financiering

werelden geen ruimte is voor ondernemerschapop het gebied van zorginkoop.

Niet alle strategische opties zijn bij elk scenariogeschikt en geen van de strategische opties isgeschikt bij alle scenario’s. Anno 2007 lijkt dezorgverzekeringsmarkt zich steeds meer te ont-wikkelen in de richting van scenario 2, ‘Markt-werking’, maar scenario 3, ‘Paradijs’, is op ter-

mijn ook niet uitgesloten. Naar aanleiding vandeze scenarioplanning is het volgens Atos danook verstandig dat zorgverzekeraars bij het kie-zen van hun strategische richting rekening hou-den met deze verschillende toekomstscenario’swaarin zorgverzekeraars een ondernemende rolvervullen.Bron: ZN Journaal, 2007, nr. 34/35<

De behandeling van ernstige dyslexie bij kinde-ren moet in het basispakket van de Zorgverze-keringswet (Zvw) worden opgenomen. Dezelees- en spellingsstoornis brengt namelijk groteleerproblemen met zich mee en staat een nor-male ontwikkeling in de weg. Of een kind lijdtaan dyslexie is goed vast te stellen. Bovendien isde stoornis effectief te behandelen. Dit staat inhet adviesrapport Dyslexie: van zorg verzekerd? vanhet College voor zorgverzekeringen (CVZ).

Het CVZ concludeert in zijn advies dat de zorgvoor ernstig dyslectische kinderen noodzakelijkis en een claim op de solidariteit rechtvaardigt.Ook is er een effectieve behandeling beschik-baar, en wegen – met name op de lange termijn– de kosten op tegen de baten. Bij dyslexie issprake van een specifieke leesstoornis, terwijliemand verder een normale intelligentie heeft.In onze moderne, geletterde samenleving is delees- en schrijfvaardigheid van grote invloed ophet maatschappelijk functioneren.

Intensief

Tien procent van de 200.000 kinderen die jaar-lijks het basisonderwijs instromen, ontwikkeltlees- en spellingproblemen. Wanneer extra be-geleiding door de school niet leidt tot verbete-

ring, kan de school het kind aanmelden vooreen dyslexieonderzoek. Het CVZ schat dat erjaarlijks 7200 ernstig dyslectische kinderen bij-komen, van wie de helft (3600) zich ook daad-werkelijk zal laten behandelen.De behandeling van ernstige dyslexie duurttwaalf tot achttien maanden en is intensief:naast de behandelsessies van een uur per weekmoet het kind dagelijks thuis tien à twintigminuten oefenen. Dit vraagt bovendien eendirecte betrokkenheid van de ouders en verzor-gers. In Nederland zijn verschillende gespeciali-seerde praktijken en instituten voor hulpverle-ning bij dyslexie, die werken met multidiscipli-naire teams van psychologen en orthopedago-gen. Ook vrijgevestigde zorgverleners bieden debehandeling aan.Het CVZ schat de totale kosten voor diagnostieken behandeling van ernstig dyslectische kinde-ren op 23 miljoen euro per jaar.

In maart 2007 heeft het CVZ het ProtocolDyslexie Diagnostiek en Behandeling aan deminister van VWS aangeboden. Het protocolbevat een leidraad om (ernstige) dyslexie vast testellen en te behandelen bij kinderen in debasisschoolleeftijd van zes tot en met twaalf jaar(groep 3 t/m 8).Bron: CVZ, 31 juli 2007<

1106 cvz: behandeling ernstige dyslexie in basispakket

ZenF-0907 cyaan.qxd 3-10-2007 15:34 Pagina 60