oktober 2014 | Algemene Doopsgezinde Sociëteitfoto Herman Heijn

102014

Recht

advertentie

Donatus verzekert vertrouwd

Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar

bij hoort, zoals ruimtes voor kinder opvang,

doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus

is een betrokken specialist. Klein genoeg om

u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg

om uw verzekerings belangen aan toe te ver-

trouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat

wat waardevol is, behouden blijft voor onze

kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

www . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 221700

Pak alvast uw agendaOp 21 september, de internationale dag van de vrede, sloten de doopsgezinde jongeren hun ‘MasterPeace-jaar’ af. Een jaar van inzet, enthousiasme en activiteiten werd bekroond en beloond met een groots opgezet interna-tionaal vredesconcert in het Ziggodome. Daar verbonden artiesten uit conflictgebieden zich door in dezelfde taal te spreken, de taal van de muziek. De Colombiaan César Lopez deed dat op een, door hemzelf uitgevonden, escopetarra, een AK-47 omgebouwd tot gitaar. Een zwaard omgesmeed tot ploegschaar dus. Eerder die week was er al de Great Minds Meeting, een inspiratie-, denk- en deeldag van datzelfde MasterPeace. Een van de great minds op die meeting was Hans Achter-huis. De emeritus hoogleraar filosofie kreeg niet meer dan vijf minuten spreektijd, maar wist zo raak te spreken dat het publiek ademloos luisterde. Bij de overhandiging van het eerste exemplaar van zijn boek De kunst van het Vreedzaam Vechten aan MasterPeace-initiator Ilco vander Linde, wist Achterhuis met een welgeplaatst en wel-gemeend compliment zelfs de doorgaans zo flamboyante en welbespraakte Van der Linde in verlegenheid te brengen. Dat belooft wat voor 1 november, als Achterhuis in Leeuwarden de Menno Simons-lezing voor zijn rekening zal nemen (zie pagina 5-7). De bijeenkomst vormde ook de aftrap voor Be a Nelson. Die campagne is uiteraard genoemd naar Nelson Mandela en gaat er van uit dat in ieder van ons een ‘Nelson’ schuilt. Ja, ook in mij. Ja, ook in u. Iedereen kan de keuze maken om niet weg te kijken of onverschillig te blijven bij het geweld en extremisme waarmee we dagelijks worden geconfronteerd. Ook al zijn wij geen Mandela, Achterhuis of Van der Linde, iedereen kan zijn talent en kracht inzetten om geweld niet het laatste woord te geven. Dat kan op vele verschillende manieren, ieder binnen zijn of haar eigen mogelijkheden én beperkingen.

Daarom zit ik in de conferentiecommissie van Doops-gezind WereldWerk. Omdat ik er aan bij wil dragen dat mensen, zoals ik na afloop van de Great Minds Meeting, met het vuur in hun ogen en in hun hart van zo’n conferentie terugkomen. En met handen die jeuken om aan de slag te gaan. De inleider op de volgende conferen-tie op 18 en 19 oktober is, u kunt het haast al raden, Ilco van der Linde (zie pagina 14-15). Ik kijk uit naar de conferentie en naar de Menno Simons-lezing en hoop u daar te ontmoeten. Wat een voorrecht dat ik dit werk mag doen.

Johan Tempelaarcoördinator communicatiejohan.tempelaar@ads.nl

Heel wat beschaving 5Hans Achterhuis houdt Menno Simons-Lezing

Kip, aap, fiets 10Interview pedagoog Frits Prior

Fundamenteel anders 12Goddelijke gerechtigheid

Dilemma’s 16Oud-politicus en jurist Erik Jurgens over de rechtsstaat

inhoud

en verder…

uitgelicht 2ingekomen 4eumennet 9welkom in dopers EuropaWereldWerk 14mijnen ruimen, kerken bouwenboeken & bladen 18uit de kast 20Clara Wesselink-van Dijk

column 22Jannie Nijweningkort 23historie 24streepjes van zedenloosheid

10

1612

5

voorafuitgelicht

nieuwe siteDoopsgezind Web gelanceerd

een zevental aparte sites. Deze zijn aan elkaar gekoppeld, waardoor heen en weer schakelen tussen de sites eenvoudig is. De sites hebben dezelfde herkenbare opbouw en structuur, terwijl elke sub-site tegelijkertijd een eigen uitstraling heeft door gebruik van kleur en fotografie.

De nieuwe website vormt een eerste stap in de ontwikkeling van een ‘Doopsgezind Web’. Binnen dat web kunnen doopsgezinde gemeenten en organisaties gebruikmaken van een modelwebsite en/of van andere gezamenlijke opties, zoals het delen van nieuws- en agendaberichten en een beelddatabank. Op deze wijze wil de ads op digitaal gebied een

ondersteunende rol voor gemeenten en organisaties spelen, en tegelijker-tijd meer eenheid aanbrengen in de uitstraling van de vele sites binnen de doopsgezinde wereld.

www.doopsgezind.nl

Afgelopen maand is de compleet vernieuwde website www.doopsgezind.nl gelanceerd. Ook de daaraan gekop-pelde sites, zoals die van het Doops-gezind Seminarium en het landelijk jongerenwerk, zijn in een nieuw, fris jasje gestoken dat past bij andere publicaties als het magazine Doops-gezind NL en de digitale nieuwsbrief Doopsgezind NU.

Met de vernieuwde website heeft de doopsgezinde geloofsgemeenschap een site gekregen die zowel qua uitstraling als qua inhoud past bij de hedendaagse wensen en eisen op digitaal gebied. De site bestaat uit

op de cover Mees Koelman, 6 jaar

54

De conferentie is bedoeld om kennis en ervaring van het Inloophuis te delen met professionals en vrijwilligers in hulpverlening, zorg en welzijnswerk. Daarnaast wordt de opgebouwde kennis en ervaring getoetst aan de inbreng van een tweetal externe sprekers, en aan de inbreng van de workshopdeelnemers. De conferentie bestaat uit lezingen, workshops en een receptie.

Burgemeester van Almere Annemarie Jorritsma zal de conferentie openen. Gastsprekers zijn dr. Stuart Murray, een Engelse theoloog die veel en uitdagend heeft gepubliceerd over kerk-zijn op het grensvlak van kerk en maatschappij, en prof. dr. Andries Baart, geestelijk vader van de presentietheorie van waaruit in het Inloophuis wordt gewerkt.

Jubileumconferentie Hoop vanuit de marge Zaterdag 1 november 2014 | 9.30-16.00 uurKerkcentrum De Goede Rede | Kerkgracht 60 | Almere HavenVrijwillige bijdrage, richtbedrag € 12,50Informatie en aanmelden: www.hoopvanuitdemarge.nl

De naakte rechterNederlandse rechters worden voor het leven benoemd. Toch overwoog een kwart van hen de afgelopen vijf jaar te stoppen. Hun autoriteit kalft af, de werkdruk neemt toe en in de media wordt de kritiek van politici en veeleisende burgers steeds verder uitvergroot: rechters zijn te soft, te links, geven te lage straffen of doen onbegrijpelijke uitspraken. In De naakte rechter spreken magistraten openhartig over hun werk. Ze gaan in op de dagelijkse praktijk, de effecten van de bezuinigingen, de druk van de media, de politieke bemoeizucht en de laatste ontwikke-lingen in de rechtspraak, zoals het spreekrecht voor slachtoffers en de steeds hoger wordende straffen.

Marian Husken & Harry Lensink, De naakte rechter, uitgeverij Balans, € 18,95

Rosa Parks CaféDe Nieuwe Liefde, centrum voor debat, bezinning en poëzie, start in oktober met het Rosa Parks Café. Rosa Parks (1913-2005) werd op haar 42e gearresteerd nadat ze weigerde haar zitplaats in de gekleurde sectie van de bus af te staan aan een blanke medepassagier. Haar arrestatie en de daaropvolgende rechtszaak leidden tot een wetswijziging en maakten van haar een beroemd burgeractivist. In het Rosa Parks Café worden door middel van debat, interviews, filmfragmenten en muziek actuele mensenrechtenkwesties onderzocht, die ons en onze omgeving direct raken.

In de eerste editie komen de mensenrechten zelf in het beklaagdenbankje. Wat betekenen ze in deze tijd? Hebben ze nog zeggingskracht? Wat hebben ze met ons te maken? Waar botsen ze met de ontwikkeling en vrijheid van anderen? Presentator-rechter Bahram Sadeghi zal aan de hand van actuele casussen voor- en tegenpleiters aanhoren. Getuigen worden opgevoerd, bewijsstukken getoond en een oordeel geveld.

Zondag 5 oktober 16.00 uur, Da Costakade 102, Amsterdam. Meer informatie en aanmelden: www.denieuweliefde.com

inloophuis De RuimteJubileumconferentie Hoop vanuit de marge

Inloophuis De Ruimte in Almere bestaat 25 jaar. Deze gelegenheid wordt aangegrepen om kritisch terug te kijken en hoopvol vooruit te zien. Dat gebeurt onder meer tijdens de jubileumconferentie Hoop vanuit de marge op zaterdag 1 november.

Het Inloophuis bevindt zich op het snijvlak van kerk en maatschappij, en geeft invulling aan ontmoeting, hulpverlening en gastvrijheid. Dat is geen gemakkelijke positie, maar wel een unieke. Wat kan die unieke plek betekenen te midden van andere ‘pleisterplaatsen’?

ingekomen interview

foto Roy Beusker

Filosoof Hans Achterhuis houdt op 1 november de jaarlijkse Menno Simons- Lezing, naar aanleiding van zijn zojuist verschenen boek De kunst van het vreedzaam vechten.

Menno Simons-Lezing Hans Achterhuis: Vreedzaam Vechten1 november, 15.00 uurVermaning, Wirdumerdijk 16, LeeuwardenGratis entree, inloop vanaf 14.30 uur

>>

‘Welk beeld heeft u van de doopsgezinden?‘Mijn vrouw komt uit de Zuidwest-hoek van Friesland, waar bijna elk dorp een vermaning had. Mijn zwager beschreef hen als vreedzaam, recht-schapen, op zichzelf, tevreden (glimlacht). Dus tijdens de lezing zal

ik misschien iets zeggen over vreed-zaam zijn, en dat dat soms ook wel wat politieker en ondernemender kan…’ Uw boek De kunst van het vreed-zaam vechten lijkt me een positief boek. Dat is verrassend, na uw

boek Met alle geweld waarin geweld moeilijk uit te bannen leek te zijn.‘Ja, dat verbaasde ons eigenlijk ook. Mede-auteur Nico Koning en ik hebben de afgelopen zes jaar onder-wijs gegeven aan alumni. We kregen de kritiek dat we vooruitgangs-optimisten waren geworden. Maar in het nieuwe boek zeggen we niets over onze omgang met de natuur, of over de sociale cohesie in onze maatschap-pij. Het gaat voornamelijk over onze omgang met geweld. Kijkend naar de criteria voor het gebruik van geweld is ons opgevallen dat de wereld hier bij ons eigenlijk niet zo gevaarlijk is.

‘Om een beschaving te kunnen opbouwen is allereerst basisveiligheid nodig. Alleen zorgen voor materiële zaken als voedsel is niet genoeg, zoals we vanuit onze marxistische achter-grond aanvankelijk dachten. Ook moet voor elkaar gekregen worden dat mensen elkaar niet meer bij het minste of geringste naar het leven staan. Als je de geschiedenis in ogen-schouw neemt is die basisveiligheid lang niet vanzelfsprekend. Er zijn beschavingen waar het niet lukt die tot stand te brengen, en er zijn be-schavingen die aan het ontbreken ervan ten onder zijn gegaan.

‘Ons boek probeert te beschrijven hoe het onze beschaving gelukt is het geweld te beteugelen. Let op, het gaat over ons hier, niet over bijvoorbeeld het IS-kalifaat. Als je ver terugkijkt in de geschiedenis, zie je dat er tijden zijn geweest waarin je zonder zwaard

de straat niet over kon. Dat beseffen we tegenwoordig nauwelijks meer. Naast kritiek stellen we dus ook dat we hier al heel wat beschaving tot stand gebracht hebben. Dat is een positiever beeld dan wat we hadden in de tijd van Met alle geweld. En ja, dat was voor onszelf ook wel een beetje een verrassing.’ U heeft uw marxistische achter-grond al even genoemd. In uw boeken is de ontwikkeling van uw denken goed te volgen. Van marxistisch, via uw anti-utopie boek waarin u vrij sceptisch was over alles wat op een utopie leek, naar dit toch behoorlijk positie-ve, bijna optimistisch makende boek. Hoe is het nu met uw idealen? Bent u een anti-idealist of toch een vooruitgangsdenker? ‘Een goede vraag. Daar heb ik heel veel over moeten discussiëren. Ik maak een verschil tussen idealen en utopieën. Utopieën zoals ik ze defini-eer, zijn veel onwrikbaarder dan idealen. Idealen zijn ideeën waar je voor gaat – ik ook – maar waar je op een gegeven moment compromissen over kunt sluiten. Voor keiharde utopisten zijn compromissen uit den boze. Kijk bijvoorbeeld naar de Tea Party in Amerika. Die maakt Amerika liever kapot dan dat men compromis-sen sluit met de Democraten. Terwijl ik denk dat compromissen erbij horen.

‘Hetzelfde zie je bij de Islamitische Staat. Een moslim moet fundamenta-listisch zijn, gematigd is niet goed. Je

bent dus óf een held, óf een afvallige – vandaar mijn angst voor utopieën. Maar vermoedelijk zijn echte helden niet de mensen die hun idealen volledig hebben kunnen verwezen-lijken. Het zijn eerder diegenen die Hans Magnus Ensenzberger ‘helden van de terugtocht’ noemt: mensen als Gorbatsjov in Rusland, De Klerk in Zuid-Afrika en Yitzhak Rabin in Israël. Mensen die iets kunnen opgeven ter-wille van de vrede en van de samen-leving. Ik heb kortom wel idealen, maar geen utopisch ingevulde idealen waar ik ten koste van alles rigide aan vasthoud.’

Nog even over het IS-kalifaat: bent u voor of tegen militair ingrijpen? Een vraag die ik bijna wel moet stellen...(Lacht) ‘Nico wordt op ditzelfde moment geïnterviewd voor Trouw, onder meer over de situatie in Oekraïne. Dus zeg ik nu iets over IS. Tijdens de Nacht van de Vrede* geven wij commentaar op IS, aan de hand van het filmpje Inside ISIS. Wat daar gebeurt is vreselijk. Ik weet niet wat je moet doen. Het lijkt me wel goed bepaalde groepen te bescher-men, maar ik denk niet dat je IS met geweld kunt bestrijden – ‘uitroeien’ zoals Obama zegt. Het gebruik van geweld roept ontzettend veel tegen-geweld op. Volgens mij is het niet zo moeilijk IS te isoleren, zeker niet in Irak. Als Irak weer een staat zou worden waar sjiieten en soennieten vreedzaam naast elkaar kunnen leven, zou al heel veel conflictstof zijn weggenomen. Maar ik zou niet weten

6 7

tekst Iris Speckmannfoto Werry Crone

hoe je de situatie in Syrië, waar het andere gedeelte van het kalifaat huist, zou moeten oplossen. Ik ben in elk geval niet voor militair ingrijpen, want dat levert vooral veel nieuwe brandhaarden op. Dat is in het verleden bij andere situaties wel gebleken, bijvoorbeeld in Libië.’ U zoekt in uw boek naast de grote lijnen in de geschiedenis ook bewust de actualiteit op. Zo schrijft u in de inleiding over het project MasterPeace en zelfs over de hit Happy van Pharell Williams. U lijkt aansluiting te zoeken bij jongeren?‘Dat klopt. Uitgeverij Lemniscaat bracht mij in contact met de organi-satie van MasterPeace. Eerder, tijdens het schrijven van Met alle geweld, had ik contact met Pax, toen nog Pax Christi. Tijdens de workshops die ik daar heb gevolgd, hoorde ik over de vredesinitiatieven van Pax in verschil-lende regio’s. Het ging onder andere over Palestina. Ik weet nog dat ik heel pessimistisch was. Maar de mensen van Pax vertelden dat verandering mogelijk is als een jongere generatie het vertrouwen wint van de eigen groep, en dat politiek weet te ver-talen. Ze verwezen naar Rabin, een leider die gedragen werd door zijn eigen mensen. Die ging zo ver dat hij naar de tegenpartij stapte en het gezichtspunt van hun achterban verwoordde. Op die manier kon hij compromissen sluiten. Het werk dat Pax doet is heel belangrijk, ik heb er veel van geleerd.’ <<

W

Heel wat beschaving

interview

* De Nacht van de Vrede werd gehouden op 24 september in De Balie in Amsterdam, in het kader van de Vredesweek 2014

Hans Achterhuis en Nico Koning, De kunst van het vreedzaam vechten, uitgeverij Lemniscaat, € 34,95Het boek is te koop tijdens de Menno Simons-Lezing. Ook kan het t/m 30 oktober worden besteld bij de ads: 020 6230 914 | info@ads.nl Het kan worden verzonden à € 2,50 of worden op-gehaald tijdens de lezing.

Hans Achterhuis (1942) is emeritus hoogleraar Wijsbegeerte aan de Universiteit Twente. Zijn oeuvre kenmerkt zich door de verbinding van filosofie met actuele maatschappelijke vraagstukken als ontwikkelingshulp, welzijnswerk, schaarste en technologie. Zijn magnum opus Met alle geweld (2008) werd in 2009 onderscheiden met de Socrates Wisselbeker voor het beste, meest prikkelende filosofieboek van het jaar. Twee jaar later won hij dezelfde beker voor De utopie van de vrije markt. Achterhuis was van 2011 tot 2013 Denker des Vaderlands en is lid van het Filosofisch Elftal van Trouw.

Vijf eeuwen lang trokken de dopers door Europa en overal lieten ze hun sporen na. Hun invloed op planologie en landschap, economie, onderwijs, sociaal bewustzijn en cultuur, is groot geweest. Afgelopen zomer trokken twintig Nederlandse vrijwilligers, onderverdeeld in vier teams, in een Menno Tour door Europa. De reis ging langs al die plaatsen waar geloofsgenoten in voorgaande eeuwen naartoe trokken om een betere toekomst te zoeken, of om aan vervolging te ontkomen.

De Menno Tour was opgedeeld in vier trajecten vanzo’n twee weken. In totaal overspande de tour bijna tien-duizend kilometer en vijfhonderd jaar migratiegeschie-denis. Op zaterdag 30 augustus werden de leden van de laatste ploeg ontvangen in het Museum für russland-deutsche Kulturgeschichte in het Duitse Detmold. Bij deze feestelijke gelegenheid werd de website Moving Mission, Mennonite Migration* in Europe gelanceerd. Het idee van de Menno Tour ontstond drie jaar geleden bij het Internationaal Menno Simons Centrum tijdens het denken over en werken aan deze website.

Geconfronteerd met het feit dat de meeste doopsgezin-den momenteel niet meer in Europa wonen maar in Afrika, en indachtig de groeiende belangstelling voor de doperse oorsprong, werd gezocht naar een manier om het Europese doperdom overzichtelijk te presenteren. Op de nu gelanceerde, achttalige website zijn verleden en heden van de mennonieten in Europa in kaart gebracht en

vastgelegd. Onderdeel daarvan is de geschiedenis van de doopsgezinde migratiestromen in Europa.

Ieder van de acht traditionele doperse regio’s – Zwitser-land, Frankrijk, Nederland, Noord-Duitsland, Polen, Oekraïne, Oostenrijk en Zuid-Duitsland – komt aan bod. Er wordt verhaald van de regionale geschiedenis, de meer recente ontwikkelingen en de personen die hun stempel op de regio hebben gedrukt. In iedere regio is bovendien een video geproduceerd. Ook worden acht vertrouwde, typisch doperse thema's uitgediept, in woord en beeld.

Het multimediaproject is een samenwerking van lokale, landelijke en universitaire doopsgezinde instellingen in acht landen, binnen het European Mennonite Network (eumennet). Henk Stenvers, sinds kort coördinator van alle Europese doopsgezinden: ‘De broederschappen die mijn functie van Europees coördinator hebben ingesteld, hebben het ontstaan van een netwerk van doopsgezinde (Mennonitische) geloofsgemeenschappen voor ogen. Eumennet heeft daarvoor alvast een zeer solide basis gelegd, door de website maar vooral door de persoonlijke contacten die tijdens de tour zijn opgedaan. De tour volgde de historie, en er zijn heel veel verhalen gehoord over het doperse leven met al zijn ontberingen. Door die verhalen komt men dichter bij elkaar. De uitdaging is nu om de ‘jonge’ geloofsgemeenschappen in Italië, Spanje, Portugal en Oekraïne erbij te betrekken, zodat ook zij zich volwaardig deel voelen van de familie van Europese Mennonieten.’ <<

8 9

eumennet

Welkom in dopers Europa!Dopers? Doopsgezind? Mennoniet? Mennist? De doopsgezinden in Europa hebben vele namen en een lange geschiedenis.

verleden en heden online in kaart gebrachttekst Marijke Koeman – foto Sylvia Schoute

* www.eumen.net

colofonDoopsgezind NL is een uitgave van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ads) en verschijnt tien keer per jaar. Het blad wordt tegen een vrijwillige bijdrage toegezonden aan alle leden van doopsgezinde gemeenten. Vrienden en belangstellenden die het blad willen ontvangen, betalen € 40,– per jaar. U kunt zich opgeven

via de aangegeven contactgegevensin dit colofon.U kunt uw bijdrage overmaken op iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v. Algemene Doopsgezinde Sociëteit onder vermelding van ‘dnl 2014’.Hoofdredactie Johan TempelaarEindredactie Marijke van DuinRedactie Kalle Brüsewitz, Martin Maassen, Wieteke van der Molen, Tea Rienksma, Marion Slotboom, Jan Willem Stenvers

Ontwerp & opmaak Susan de Loor,Kantoordeloor, HaarlemDruk gbu grafisch compleetwww.gbu.nlAdvertenties Saskia MeertsOplage 7.500Papier G-Print Proost & Brandt,fsc-gecertificeerdContact redactie & advertentiesSingel 454 | 1017 aw Amsterdam t 020 623 09 14 | dn@doopsgezind.nlwww.doopsgezind.nl

Abonnement Groot lettercbb 0341 56 54 99 of info@cbb.nl Het volgende nummer van Doops-gezind NL verschijnt begin oktober. Reacties voor ‘ingekomen’ uiterlijk 14 september 2014 aanleveren.Brieven dienen kort en zaakgericht te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of niet op te nemen.© ads 2014

www.mennorode.nl | info@mennorode.nl | Apeldoornseweg 185, Elspeet | 0577 498 111

Vrijzinnig Leerhuis Elspeet Seizoen 2014/2015

Open doperse groep voor studie en ontmoeting: 4 weekenden, 2 groepen! Thema’s: opstandig, familie, leiderschap en herinneren & vergeten. Start op 31 oktober en 28 november 2014. Meer informatie en aanmelden via www.mennorode.nl (cursussen)

Alle grafische dienstenonder één dak perfect

voor u uitgevoerd!Het Spijk 4Postbus 298320 AA URK 0527-689168 info@gbu.nl@gbugrafisch

www.gbu.nl

Ontwerp & tekst

Print & druk

Reclame & sign

Online media

GBU_adv Doopsgezind NL_195x131.indd 1 18-03-14 08:48

1110

Wie weleens zevenblad in de tuin heeft gehad, weet dat dat onkruid haast niet te bestrijden is. Het steekt steeds weer de kop op. Zo is het ook met pesten en ander ongewenst sociaal gedrag. Het is niet uit te roeien, maar wel beheersbaar te maken. Dat betoogt pedagoog Frits Prior.

tekst Johan Tempelaar foto iStock

waarin wordt voorkomen dat kinderen en jongeren te ver gaan, zich onveilig voelen of elkaar echt pijn doen. Dat kan door leerlingen te leren bewust en verantwoor-delijk om te gaan met zichzelf, met anderen en met hun omgeving. Als leraar geef je het goede voorbeeld: je organiseert en begeleidt het samen spelen, werken en leren zó dat er voor de kinderen een veilige omgeving ontstaat. Zonder veilige situatie kunnen ze niet leren.Je kunt je hersenen niet openen als je je bang voelt.’

‘Ieder mens, jong of oud, heeft drie psychologische basisbehoeften: verbondenheid, competentie en zelf-sturing. Als daar aan wordt voldaan, raakt een kind zelf gemotiveerd om te leren en is er ruimte om zich te ontwikkelen, ook als er geen toezicht of instructie van een leraar, ouder of andere volwassene is. Om die basis-behoeften te vervullen, is het voor een opvoeder het meest efficiënt om te werken met een balans van warmte,

structuur en ruimte. Ik gebruik daarvoor het beeld van de kip, de aap en de fiets. De donzige kip staat voor warmte, contact maken, interesse en aandacht tonen. Zodat je weet dat je, wat je ook gedaan hebt, in liefde ontvangen wordt. Daarna kijk je natuurlijk samen wel hoe een situatie opgelost of afgehandeld moet worden, of eventuele schade betaald.

‘De sterke aap staat voor het bieden van structuur. Ik heb een heel oude poes die niet goed hoort en dement is. Als de dag rommelig wordt doordat we afwijken van onze vaste indeling, wordt zij onrustig. Een poes voelt dat – mensen voelen zoiets ook. Structuur is belangrijk. Voorspelbaarheid, aangeven van kaders en richting, regels, verwachtingen, eisen, enzovoorts. Het bieden van structuur is in veel gezinnen en scholen een probleem. Opvoeders moeten leren dat je nee kunt zeggen, zonder dat dat een verlies van liefde en warmte betekent. Structuur bieden is overigens iets anders dan dwingen.’

‘Natuurlijk moeten er ook regels zijn. Daarover zeg ik altijd: een regel is pas een regel als het een regel is. Een voorbeeld. Iedereen hoort met het avondeten aan tafel te zitten. Zoiets hoeft niet te worden uitgesproken - door de regelmaat ervan is het een vanzelfsprekendheid. Maar als je zegt: ik heb al zoveel keer gewaarschuwd…, dan weet een kind dat de regel niet echt bestaat. Hierbij hanteer ik het pingpongprincipe: een bal die naast de tafel terecht-komt sla je niet terug. Volwassenen zijn geneigd om élke bal van een kind terug te slaan. Maar als duidelijk is dat er niet gesnoept mag worden, of dat een kind naar bed moet, hoef je dat helemaal niet te doen. Door de bal terug te slaan, wordt het item namelijk onderhandelbaar en is er dus geen regel meer. Tegelijk is structuur niet hetzelfde als kadaverdiscipline. Als je een groep kinderen vraagt te gaan zitten en de adhd-er gaat ‘staande zitten’, dan luistert hij waarschijnlijk. En dát is wat je wilt bereiken.’

‘Dan is er de fiets, het bieden van ruimte. In de opvoeding is dat een van de moeilijkste dingen. Maar je kunt niet leren fietsen als iemand je vasthoudt of zelf fietst. Een voorbeeld. Waarom deelt de juf eigenlijk zelf de blaadjes uit? En waarom moet de juf überhaupt zeggen dat er blaadjes nodig zijn? Ik heb ooit een zij-instromer die veel problemen in de klas had wel eens aan de kinderen laten vragen: wat doe ik dat jullie zelf ook kunnen? En dat bleek veel meer te zijn dan zij en ik samen hadden bedacht. Kinderen kunnen heel veel zelf, en leren op die manier verantwoordelijk te zijn. Maar ze moeten geen baasjes worden, of als verlengde arm namens jou de baas spelen.’

‘De balans tussen kip, aap en fiets is de kern van wat ik voorsta. Een mooi voorbeeld vind ik hoe Jeroen Dubbel-dam onlangs als springruiter de wereldtitel binnenhaalde. De ruiters moesten op hun eigen paard en op elkaars paard rijden. Vooraf kregen de ruiters tijd om kennis te maken met het paard. Eerst contact maken: we horen bij elkaar, ik heb vertrouwen in je. Vervolgens een paar oefeningen waarin je laat merken: we gaan het samen doen, maar ík ben de ruiter. En dan het paard ruimte bieden. Zo’n paard wil zelf ook over die hindernis komen, en Dubbeldam begreep dat. Zijn Zweedse concurrent probeerde het paard te dwingen, en dat schopte er in elke race minstens een balk af.’

‘Op de scholen die werken met de ‘zevenblad’-aanpak heb ik grote veranderingen gezien. Deze vorm van coaching speelt naar mijn mening een heel belangrijke rol bij de sociale ontwikkeling van kinderen. Anders leren ze omgangsvormen alleen maar op straat of van leeftijds-genoten. En als het op school dan een rimboe is, heb je een probleem. De aanpak is in de methode ‘Baas in eigen soap’ uitgewerkt voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs, maar is ook te gebruiken voor het basisonder-wijs.* Eigenlijk zijn de kernen ervan binnen elke sociale context toepasbaar. De vraag is steeds: hoe krijg je mensen zo ver dat ze hun gedrag veranderen? Effectieve methoden voor gedragsverandering bijvoorbeeld bij verslaafden en criminelen, zijn gebaseerd op dezelfde theorieën.’

‘Ook in een kerkelijke gemeente kun je werken met de aanpak ‘zevenblad’. Denk aan een clubje mensen die duidelijk bij elkaar horen – hoe voelen anderen, buiten die club, zich daar bij? En gebruikt de gemeente de talenten van mensen wel, is er ruimte om die in te zetten en om elkaar te helpen? Waar je naar streeft is dat het sociaal gedrag binnen een groep zo is, dat het lastig wordt om ongewenst gedrag te vertonen. Kijk, negatief gedrag en ruzie zullen altijd de kop opsteken, maar je zorgt er samen voor dat die niet kunnen gaan woekeren.’ <<

‘Tijdens mijn werk voor het project De Veilige School kreeg ik voortdurend met pesten te maken’, vertelt Prior. ‘Sommige mensen geloven dat ze dat op kunnen lossen door straf uit te delen, of door themalessen en kring-gesprekken te organiseren. Maar dat werkt niet. Het zijn tijdelijke oplossingen met een beperkt effect. Net als met zevenblad heeft schoffelen of uit de grond trekken geen enkele zin, je kunt er hooguit een laag beton overheen storten. Wat wel werkt, is er planten omheen zetten die aan zevenblad gewaagd zijn, zodat dat niet gaat woekeren. Zo kwam ik op de metafoor van het zevenbladverbond.’

‘Bij een zevenbladverbond ligt de nadruk op positief gedrag en samenwerking. Je probeert een omgeving te creëren waarin conflicten een plaats krijgen en niet meer tot uitwassen leiden. Een veilige leef- en leeromgeving

kipaapfiets

‘Een regel is pas een regel als het een regel is’

recht doen aan mensen

Frits Prior stond jarenlang voor de klas in het voortgezet onderwijs en was van 2001 tot en met zijn pensionering in 2011 werkzaam voor het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum als trainer en consultant op het gebied van sociale veiligheid en sociale competentie. Hij initieerde vanuit zijn functie onder meer het Centrum School en Veiligheid, de website Pestweb en het project Gay & School. Daarnaast heeft hij zich toegelegd op het ontwikkelen en uitwerken van een contextgerichte benadering van sociale competentie.

* Informatie over ‘Baas in eigen soap’: www.aps.nl

tekst Wieteke van der Molen – illustratie Feiko Wouda

alles aan zichzelf. Probleem en op-lossing. Verbeter de wereld, begin bij jezelf. Of anders… Geen wonder dat het jochie ontroost-baar was.

Een hele werkelijkheid is hem af-gepakt, met de beste bedoelingen. Natuurlijk is het niet meer van deze tijd, de idee dat er een God is die de mens te boven gaat. Wie vertelt er nu aan zijn kind over een God die willens en wetens alle mensen laat verdrin-ken? Wie zegt dat er een God is die een dergelijke macht heeft? Leven, dood, oordeel? En bovendien, als er al zo’n God is, waarom doet ie dan niet een beetje beter zijn werk? Waarom lost hij de problemen in het Midden-Oosten niet op? Waarom lijden er dan nog steeds mensen honger? Waarom worden goede mensen, die nog nooit in hun leven iemand hebben kwaad gedaan, waarom wor-den die mensen ziek? De passagiers van de MH17, hadden die soms iets verkeerd gedaan? Etcetera, etcetera. Dat is toch niet éérlijk? Zit God soms te slapen? Zo’n God, daar kunnen we ook (beter) wel zonder.

Wie gelooft er nu nog dat in een natuurramp de hand van God te herkennen is? Een aantal christenen riep dat naar aanleiding van de tsuna-mi van 2004 en de verontwaardiging was niet van de lucht. Ebola in weste-lijk Afrika, ook een straf? De stijging van de zeespiegel, Gods hand? Ach kom. Dat kun je, mag je, wíl je als

weldenkend christen niet eens meer geloven. Zo’n God, je kunt beter zonder. En bovendien weten we tegenwoordig beter. We hebben overal een verklaring voor. Alles is uit te leggen (en bijna alles op te lossen) zonder Goddelijke tussenkomst. Zonder Gerechtigheid. En ergens nemen we onszelf daarmee iets on-benoembaars af… iets waarvan het verlies bijna fysiek voelbaar is. Dan wordt het nooit meer hetzelfde.

Goddelijke gerechtigheid is iets on-benoembaars. Het is niet te vatten, niet te bévatten. Het is fundamenteel anders dan menselijke gerechtigheid. Goddelijke gerechtigheid vanuit een menselijk perspectief is te vergelijken met jouw plaats op aarde. Die aarde draait, en jij draait mee… maar dat is vanuit jouw positie absoluut niet met het blote oog waarneembaar. Van jou uit gezien is het duidelijk: de zon draait om de aarde heen, iedere dag weer. En de aarde is bewegingloos, vast en veilig onder je voeten. Je hebt een Galileo Galileï nodig, telescopen, ruimtevaart, om je te leren dat die werkelijkheid van waaruit jij leeft eigenlijk maar een klein deeltje van die oneindige werkelijkheid is. Dat jouw perspectief klein is. En kwets-baar.

De verhalen van de bijbel zijn onze Galileï, onze telescopen, onze hemel-vaart, als het gaat om goddelijke gerechtigheid. Ze openen onze ogen voor een ander perspectief. Je bent

een mens in een wereld-met-God.En dat zet jou op een andere, eigen plaats. Je bent niet langer volkomen eigenmachtig, de baas over je leven, de god in je eigen bestaan. Je bent niet langer verantwoordelijk voor alles om je heen, alleen maar voor je eigen daden. Je bent een klein onderdeel van een oneindig groter geheel. In de voortduring van de schepping duurt jouw bestaan maar een momentje. Er is een perspectief dat het jouwe overstijgt, waar jij niet aan kunt komen. Letterlijk. En figuurlijk. En dat is kostbaar.

De bijbelse verhalen over goddelijke gerechtigheid geven ruimte aan je eigen kwetsbaarheid, de nietigheid van je bestaan, de machteloosheid die je lam slaat in het zicht van alle ellende in jouw eigen leven, in de wereld om je heen. Je kunt niet alles rechtzetten, heel maken. Je bent God niet. En tegelijkertijd is dat goddank niet het laatste woord. Want die gerechtigheid verbindt jou en jouw kwetsbaarheid en machteloosheid met alles om je heen. De hele schepping, alle tijden, vroeger, nu, later… jij bent daar deel van. En wat nu krom is, zal recht worden. En al merk jij daar weinig van op jouw kleine stukje, het is al gaande. Het draait al. Het voelt misschien niet eerlijk. Het lijkt misschien niet recht.

Dat is het ook niet. Het is gerechtig-heid. Voor alle mensen. Niet alleen voor jou.

Het lastigste aan goddelijke gerech-tigheid is erkennen dat jij God niet bent. Dat jouw visie en oordeel niet volkomen zijn. Dat je nietig bent, en behoorlijk machteloos en kwetsbaar. Er zijn prettiger gewaarwordingen, dat is waar. Maar die bijbelverhalen die jouw eigen perspectief op losse schroeven zetten, bieden daar ver-trouwen voor in de plaats. Er is een God die Gerechtigheid draagt, zo goed zittend als een ouwe jas. Eén die het recht nooit uit het oog verliest… ook al is de mensheid de weg vol-komen kwijt. Eén die opkomt voor diegenen die nietig en machteloos en kwetsbaar zijn. Een God die opkomt voor ons allemaal. En dát is absoluut niet te bevatten.

Je hoeft kleine kinderen niet te beschermen tegen verhalen over goddelijke gerechtigheid. Het is iets dat kleine kinderen intuïtief vatten. Dat troost biedt en verwarring in een steeds groter wordende wereld. Maar dat bovenal vertrouwen wekt. Het wordt nooit meer hetzelfde. Want alles komt goed. <<

onbenoembaars was hem ontnomen, en het verlies ervan was bijna fysiek voelbaar. Ontroostbaar. Het werd nooit meer hetzelfde.

Later bleek dat de oppas weliswaar het verhaal van de Ark van Noach had voorgelezen, maar uit opvoedkundig oogpunt Gods aandeel had weg-gelaten uit het verhaal. Met een vaag modern zinnetje over milieuvervui-ling en een stijgende waterspiegel had ze duizenden jaren van vertellen over goddelijke gerechtigheid in één keer weggevaagd. De moderne mens heeft dat niet meer nodig, die wijt

12 13

Er is een God die Gerechtigheid draagt, zo goed zittend als een ouwe jas

Fundamenteel anders

Ontroostbaar was hij. Zachtjes lag hij te snikken. Nee, hij wist niet waarom. Nee, hij had geen pijn. Nee, hij wilde niet iets drinken. Nee, er was niets aan de hand. Niet echt. Nee. Na een kwartiertje zachtjes over zijn ruggetje wrijven drijft tussen de snikken door het verhaal toch naar boven. On-samenhangend, maar onmiskenbaar. Die middag was hij vol enthousiasme op de nieuwe oppas afgestormd met zijn lievelingsboek over de Ark van Noach. En zij had voorgelezen, heel mooi. Maar het verhaal was niet hetzelfde. Niets was meer hetzelfde. Nooit meer. En hij huilde. Iets

O

perspectief

Landmijnen zijn bedoeld om mensen te verminken. Het zijn onmenselijke uitvindingen. Ze gaan af als je van de mijn afstapt, of doen op schouderhoogte hun verwoestende werk.

De Mkonzo Mennonite Church is een kleine kerkgemeen-schap in de stad Dodoma in Tanzania, en behoort tot de Iringa Road Mennonite Church.

Digger-250

Landmijnen worden helaas in veel oorlogsgebieden ingezet. Bijvoorbeeld in Bosnië-Herzegovina, waar tijdens de afschuwelijke burgeroorlog veel gebieden bezaaid lagen met mijnen. Van onze Zwitsers/Franse zusters en broeders kwam via Caisse de Secours des Eglises Mennonites de France bij Doopsgezind WereldWerk het verzoek binnen een project te steunen dat erop gericht is de mijnen in Bosnië-Herzegovina te ruimen. Door aard-verschuivingen en overstromingen zijn er opnieuw mijnen terechtgekomen in gebieden die eerder al zeker waren gesteld. Zo worden spelende kinderen alsnog slachtoffer van deze duivelse wapens. Alleen geavanceerde rupsvoertuigen kunnen de mijnen opruimen. De Digger 250 is zo’n voertuig. Doopsgezind WereldWerk maakt zich sterk voor de aanschaf en het gebruik van deze machines.

De Zwitserse organisatie Digger dtr (Digger Demining Technologies) is initiatiefnemer van en referent voor het project. De Noorse hulporganisatie npa (Norwegian People’s Aid) is verantwoordelijk voor het goede verloop van de operatie.

Het project vindt al weerklank. Met vreugde heeft Doops-gezind WereldWerk vernomen dat de doopsgezinde gemeente in Roden via WereldWerk het project zal steu-nen met een deel van de opbrengst van haar kleding- en boekenmarkt, die opgenomen is in het winterprogramma.

Voor informatie over het Digger-project kunt u terecht bij het secretariaat van Doopsgezind WereldWerk: apjoor@gmail.com of bij de website van dtr: www.digger.ch

14

tekst Aad Joor, secretaris Doopsgezind WereldWerk

bestuurstafelTijdens de afgelopen vergadering van het dagelijks bestuur van WereldWerk waren afgevaardigden van de Vredesgroep, onderdeel van WereldWerk, te gast. Zij vertelden hoe zij bezig zijn opnieuw inhoud te geven aan het vredeswerk. De behoefte bestaat namelijk om de vredestraditie een nieuwe richting te geven.

Het uitgangspunt daarvoor is de uitkomst van de ver-gadering van de Wereldraad van Kerken in Busan (2013): de Pelgrimage van Gerechtigheid en Vrede. Hoe geef je daar als WereldWerk actief inhoud aan? Onder meer Fernando Enns, verbonden aan de vu, is samen met anderen al bezig dit thema uit te werken. Hoe bouw je een en ander op vanuit theologie en spiritualiteit? En welk bereik streef je na – wil je je alleen richten op onze doopsgezinde gemeenten, of ga je ‘uit de kast’ door mee te werken aan bescherming van de natuur of volkeren? Denk bijvoorbeeld aan de indianen in Suriname, die vanwege goudwinning verdreven worden van hun grond. Met wie ga je daarover de dialoog aan? Daar zijn verschil-lende mogelijkheden voor: het wereldwijde doperdom, de oecumene, interreligieus verband, of maatschappelijke actie.

De leden van de vredeswerkgroep willen zich aansluiten bij de ideeën van Fernando Enns en een en ander prak-tisch gaan uitwerken. Zo moet alles handen en voeten krijgen. In onze ab-vergadering volgend voorjaar komen zij met een uitgewerkt plan voor de komende vijf jaar – tot aan de volgende vergadering van de Wereldraad van Kerken. Alle hulde voor onze actieve vredeswerkgroep!

Het kerkgebouw is in feite een lemen gebouwtje dat eigenlijk de naam van kerk niet kan dragen. Omdat de Iringa Road verbreed moet worden, moet het lemen gebouwtje verdwijnen. Met behulp van de Tanzaniaanse Mennonite Church is aan de overkant van de weg grond gekocht waar een nieuw kerkgebouwtje kan komen. De stenen zijn al gekocht, maar de bouw ligt stil omdat er geen geld is om verder te bouwen.

De Iringa Road Mennonite Church is in Dodoma en omgeving actief op sociaal en medisch gebied. Er lopen verschillende projecten die vanuit de lokale kerken wor-den aangestuurd. Dat betekent dat de kerkgebouwen behalve voor de godsdienstoefening ook worden gebruikt als werkruimte voor deze projecten. Zolang er in Mkonzo geen kerkgebouw is moet men te voet naar de dichtst-bijzijnde kerk, op tien kilometer afstand.

De doopsgezinde gemeente Giethoorn informeerde hoeveel geld er nodig zou zijn om het nieuwe kerkje af te bouwen. Dat bleek een overzichtelijk bedrag. ‘Slechts’€ 2.750,– was er nodig. Met collectes en donaties bracht de gemeente € 1.700,– bijeen. Aan Doopsgezind Wereld-Werk werd gevraagd de ‘verdubbelaar’ in te zetten.

Het bestuur van WereldWerk hoefde daar niet lang over te dubben, en inmiddels is het maximale verdubbelings-bedrag van € 1.000,– samen met de € 1.700,– van Giethoorn, naar Tanzania overgemaakt.

15

tekst Ans Goezinne

Kerk moet wijken tekst Bert Duhoux

Ilco van der Linde verzorgt de inleiding op de conferentie Alle mensen! Vrede! van Doopsgezind WereldWerk, 18 en 19 oktober in Buitengoed Fredeshiem. Van der Linde is initiatiefnemer van Bevrij-dingspop, Dance4Life en de internati-onale vredesbeweging MasterPeace waarbij onder meer muziek, kunst en cultuur worden ingezet om mensen en bedrijven te betrekken bij het terugdringen van gewapende conflicten en het bouwen aan vrede. Op basis van zijn motto it’s all about creating heart connections maakt Van der Linde zich hard tégen onverschil-ligheid en vóór verbinding. Vanuit die

drive heeft hij met zijn energieke verschijning de afgelopen decennia vele mensen weten te raken en aangezet tot actie. Zo hebben de doopsgezinde jongeren zich het afgelopen jaar ingezet voor Master-Peace, met als afsluiting een concert in het Ziggo Dome waarbij artiesten uit conflictgebieden met elkaar optraden. Op de WereldWerk-confe-rentie zal Ilco van der Linde zijn visioen delen over het thema ‘vrede tussen de volken’. Daarnaast staan tijdens de conferentie onder meer workshops, een avondsluiting en een viering op het programma.

De conferentie wordt gehouden in Buitengoed Fredeshiem, Steenwijk-de Bult, op zaterdag 18 oktober vanaf 13.45 uur tot zondag 19 oktober na de lunch. Voor kinderen is er een eigen programma. Jongeren van 16-30 jaar en de groep 30+ beginnen op vrijdag-avond 17 oktober. Kosten: voor kinderen € 15,–. Voor niet-werkende jongeren € 25,– en voor volwassenen naar draagkracht € 50,–, € 75,– of € 90,– (kostprijs). Aanmelden bij Daniëlle Stevens, daan.steef@gmail.com

najaarsconferentie: Alle mensen! Vrede!

foto

Pet

er S

trel

etsk

i

‘Ik ontvang je alleen als je belooft rechtsstaat nooit meer met één s te schrijven’, mailt hij mij daags voor het interview. Tijdens het gesprek zegt hij: ‘Het is van oorsprong een Duits begrip, vandaar dat ik begon over die dubbele s. Wij leven in een sociale en democratische rechtsstaat, en het is belangrijk die goed te definiëren. De kern is dat er wetten zijn die voor iedereen gelijk zijn en waar de overheid niet boven staat. Begin 19e eeuw is de rechtsstaat ontstaan om de willekeur van de overheid – die er vroeger was omdat de vorst het recht naar eigen inzicht invulde – te beëindigen. Elke burger heeft daarbij de mogelijkheid om, indien zijn rechten worden geschon-den, bij de rechter verhaal te halen. En dan moeten overheid en burger zich aan de uitspraak van de rechter houden.’

Jurgens vertelt gelijk dat zijn uitleg niet sluitend is voor de rechtsstaat zoals wij die kennen. ‘Het zegt nog niets over de kwaliteit van dat recht. Neem de Neurenberger rassen-wetten: die passen in mijn definitie,

ze golden voor iedereen en de over-heid hield zich er aan. Alleen hadden ze verschrikkelijke consequenties voor de Joden. Daarom moeten wetten door een volksvertegenwoordiging worden goedgekeurd en gecontro-leerd. Daarnaast moeten burgers grondrechten hebben waar de wetten rekening mee moeten houden, zodat zo’n situatie als in Nazi-Duitsland niet meer kan ontstaan. Sinds de opstel-ling van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens (1950), zijn die grondrechten zeer duidelijk.’

We lijken vaak te worstelen met de huidige rechtsstaat. Het bekende voorbeeld: de privacy van burgers wordt geschonden ten behoeve van de veiligheid van die burgers. Beide zijn het grondrechten.‘Welk grondrecht voorrang heeft is afhankelijk van de omstandigheden. Een journalist heeft bijvoorbeeld het recht te weigeren zijn bronnen te onthullen aan de rechter als die daarom vraagt. Maar als de journalist erachter komt dat een terrorist een bom onder het Binnenhof wil leggen en de politie komt erachter dat hij dat

weet, maar toch weigert de journalist daar iets over te zeggen – dan denk ik dat het recht te mogen zwijgen niet wordt erkend.’

Hoe zit het dan met het protest in Nederland tegen de vervroegde vrijlating van Volkert van der G.? Zelfs staatssecretaris Teeven leek…‘Pas op! Dat ging over de beslissing betreffende Van der G.’s voorwaarde-lijke vrijlating, en dat is een beslissing van de overheid, niet van de rechter. De rechter schept de voorwaarden voor vroegtijdige vrijlating, en daarna beslist de overheid. De rechter kan nog wel om een oordeel worden gevraagd, maar hij of zij legt zich meestal neer bij de beslissing van de gevangenisdirecteur. Teeven kan natuurlijk niet alleen rekening hou-den met de belangen van Volkert van der G. Hij moet ook denken aan al die mensen in het land die bang worden als Van der G. vrij op straat loopt. Bovendien kan Teeven door het parlement tot de orde worden geroepen. En dat is in dit geval ook gebeurd.’

Een rechter en een politicus moeten in feite steeds kiezen tussen het gekaapte vliegtuig door laten vliegen en een toren laten doorboren, of het

16 17

interview

We hebben een goed werkende rechtsstaat, en publieke veront-waardiging over rechterlijke beslissingen is niet kwalijk te noemen. Dat zegt oud-politicus en jurist Erik Jurgens. Maar hij waarschuwt ook: laten we oppassen dat verontwaardiging niet omslaat in eenvolksgericht.

Dilemma’s

neerschieten, tweehonderd mensen vermoorden en een aanslag voorkomen. De keuze zal nooit goed zijn…‘Het is dus ook helemaal niet gek dat er publieke verontwaardiging is over een gerechtelijke uitspraak. Dat is van alle eeuwen, al ontgaat negentig procent van de rechtszaken het publiek, want dat zijn geen strafza-ken. De Rijdende Rechter is wat dat betreft een goed programma. Het laat zien met wat voor dilemma’s je te maken hebt in juridische conflicten tussen buren. In beide kanten van het verhaal zit iets steekhoudends, maar er kan maar één uitspraak komen. Soms valt zo’n beslissing jou persoon-lijk of jouw omgeving zwaar, maar je moet hem accepteren, want de rechter heeft gesproken.’

Dat mensen ontevreden zijn over juri-dische beslissingen is niet erg, zolang die ontevredenheid niet omslaat in een volksgericht, zegt Jurgens. ‘Het is heel gevaarlijk als een groep mensen zegt: Piet heeft een klein meisje verkracht, laten we daarom zijn huis in brand steken of hem ophangen. De verontwaardiging van die groep zal ik honderd procent delen. Maar het is niet onze taak om over Piet te oordelen, want wat nou als hij het

niet gedaan heeft? Hoe voelen we ons dan?’

Zagen we niet onlangs een paar keer menigtes woedend naar het huis van veroordeelde pedofielen gaan, omdat die in hun buurt of dichtbij plekken met veel kinderen bleken te wonen?‘Dit is typisch een voorbeeld van: als je het niet weet heb je er ook geen last van – tenzij zo’n persoon de fout ingaat. Door de sociale media weten mensen veel sneller waar zo iemand woont en wordt het sneller groot nieuws. Er heerst tegenwoordig een ontzettende hype-neiging. Een fat-soenlijke krant of omroep publiceer-de vroeger de woonplaats van zo’n persoon niet. Het is namelijk voor de veroordeelde niet fijn en voor de buurt ook niet, want die wordt – vol-ledig ten onrechte – bang of onrustig. Als iemand voortvluchtig is en je zet zijn woonplaats in de krant, bewijs je de samenleving een dienst. Maar als iemand een straf heeft uitgezeten is het hoogst onrechtvaardig om zo met hem of haar om te gaan.’

In hoeverre vindt u deze ontwikke-ling zorgelijk?‘Erg zorgelijk. Het wordt moeilijker om mensen die hun straf hebben

uitgezeten op fatsoenlijke wijze te reclasseren. Terwijl ook dat een belangrijk onderdeel is van de rechts-staat. Kijk bijvoorbeeld naar oud-nsb’ers. Tot twintig jaar na de oorlog werden zij op hun fouten gewezen. Zelfs hun kinderen werden apart gezet in de klas of niet toegelaten tot sportclubs. Alsof een kind daar iets aan kan doen! Als iemand zijn straf heeft uitgezeten verwijt de overheid diegene niets meer, en is het niet behoorlijk om die persoon zijn fouten te blijven nadragen. Ik heb voor mijn werk veel gevangenissen bezocht, en het leven daar is geen lolletje. Mensen hebben daar denk ik geen idee van. Dus als iemand twaalf jaar opgesloten heeft gezeten, heeft hij of zij fors boete gedaan en recht op een normaal leven.’ <<

tekst Jan Willem Stenvers – foto Johan Tempelaar

‘ Als iemand twaalf jaar opgesloten heeft gezeten, heeft hij of zij fors boete gedaan en recht op een normaal leven’

‘Erik Jurgens (78, Amsterdam) is emeritus hoogleraar staats- en bestuursrecht, was voorzitter van de nos en zat verschillende malen in de Eerste en Tweede Kamer voor de ppr of de pvda. Zijn laatste politiek actieve periode was van 1995 tot 2007 toen hij zitting had in de Eerste Kamer voor de pvda.

oerlessenVerrassende eerlijkheid

Deze zurige, vooringenomen recen-sent van Doopsgezind NL houdt helemaal niet van boeken over de bijbel die geschreven zijn door hippe dertigers. Zeker niet als die ook nog allebei theoloog zijn en leiders van jonge, hippe initiatieven tot christe-lijke gemeenschapsvorming in de grote stad. Uit eigen beweging zou ik een dergelijk boek niet snel oppakken, kopen, lezen. Nee. Ik ben al te vaak hoopvol en nieuwsgierig begonnen en zwaar teleurgesteld. Daar krijg je zurige recensies van. Daar schiet geen lezer iets mee op. De manipulator echter, heeft me doen glimlachen. Horsman en Voorberg gebruiken de ouwe manipulator Jakob als een spiegel voor de (post-)moderne mens. Alle worstelingen met verwachtingen, wensen, zelf-beeld, patronen, pleasen, vlucht-gedrag, tekortschieten etc. krijgen een oeroude bodem aan de hand van de Jakobvertellingen. Het is mis-schien niet allemaal even nieuw en zeker niet alomvattend, maar het is wél fris. Het boek leest als een trein, is vermakelijk, allesbehalve eerbiedig, en het allerbelangrijkste: de schrijvers zijn er inderdaad in geslaagd om

misbaar rouwen tot in de put zitten. Den Boon laat zien dat taal continu aan verandering onderhevig is en dat ook bijbelse termen niet statisch zijn. Maar een term als muggenziften uit Matteüs 23:24 bleef toch maar mooi overeind.

Ton den Boon, Een lust voor het oog, uitgeverij Van Dale, € 14,95

opstandig?Grootste levensvreugde

Dit is onrechtvaardig, hier word ik opstandig van! – denk ik iedere keer wanneer ik LEEF! in mijn handen neem. Vanaf de cover van het boek kijkt een jonge vrouw me aan. Laura Maaskant, schrijfster van LEEF!, is vijftien als ze te horen krijgt dat ze een zeldzame vorm van kanker heeft. Na een lang en zwaar behandeltraject lijkt ze genezen. Ze pakt de draad van haar leven weer op, maakt het vwo af en gaat studeren in Amsterdam. Laura stippelt weer een toekomst uit, boordevol ambities: na haar studie een baan in het buitenland? Ze zal het gaan maken! Maar dan keert de ziekte terug. ‘Dat is klote, dame, dat we elkaar weer zien’, aldus de

oncoloog in het umcg te Groningen. De prognose is ongewis, haar levens-verwachting beperkt. ‘Elke dag ster-ven er stukjes in mij. Stukjes toe-komst, stukjes dromen.’ Nogmaals loodzware behandelingen ondergaan wijst Laura af. In LEEF! beschrijft Laura wat de ziekte heeft gekost, maar ook wat die haar heeft opge-bracht: de mogelijkheid te genieten van de tijd die haar nog rest, en elke dag diepgaand te beleven. LEEF! leest makkelijk weg, maar irriteert bij de voortdurend herhaalde statements over genieten. Maar ik zwijg wanneer zij daarop ‘antwoordt’ dat het bewustzijn van haar spoedig levenseinde ‘tot de grootste veran-deringen in mijn leven en misschien wel tot de grootste levensvreugde leidde.’door Jehannes Regnerus

Laura Maaskant, LEEF!, uitgeverij Ten Have, € 14,99

middenstipGemiste kans

In God op de middenstip vertellen veer-tien christelijke topvoetballers over hun sport en hun (geloofs)inspiratie. Naast bekende namen als Stefan de Vrij en Eyong Enoh zijn dat onder meer Fred Benson, Niels de Jong en Kevin van Diermen. Daarnaast komen oud-voetballers als good old Folkert ‘ik speel niet op zondag’ Velten aan bod. De voetballers geven een per-soonlijk inkijkje in hun geloofsleven en -overtuigingen, waarin de vrij-zinnig ingestelde lezer vermoedelijk weinig herkenning zal vinden. Het boekje als geheel oogt wat rommelig, onder meer door het ontbreken van een inleidend artikel, het gebruik van verschillende interviewvormen en enkele spel- en interpunctiefouten.Volgens de achterflap valt het niet mee om christen te zijn in een wereld waarin geld en bewondering een

theologische vooraannames uit hun schrijfsel te houden. Er vallen geen gaten in het verhaal omdat van de lezer impliciete kennis wordt ver-wacht. Er wordt geen makkelijke oplossing of bevrijding geboden aan de moderne lezer die van God niets weet.De overgangen tussen nu en toen lopen misschien niet overal even soepel, en de ‘ik’-vorm in de persoon-lijke stukjes werkt verwarrend omdat er twee schrijvers zijn – al leggen ze dat in hun verantwoording achterin het boek wel uit. Maar door het boek heen tot in de epiloog glimt af en toe een verrassende eerlijkheid, een open kwetsbaarheid en een blik op een lange, lang niet makkelijke weg, die bij de schrijvers uiteindelijk leidde tot geloof als ‘vertrouwen’. Natuurlijk vinden ze de weg naar God uitein-delijk de beste, voor ieder mens. Maar ze laten die keuze wel écht bij de ander. En dat verraste me misschien nog wel het meest. door Wieteke van der Molen

Martijn Horsman, Rikko Voorberg, De manipulator. Oerlessen in winnen en verliezen, Ark Media, € 14,95

tale Kanaäns Veranderend spraakgebruik

Als een dief in de nacht, de benjamin zijn, door het oog van de naald, Babylonische spraakverwarring, bergen verzetten. Vaak ongemerkt gebruiken we in ons dagelijks taal-gebruik uitdrukkingen en metaforen die rechtstreeks aan de bijbel zijn ontleend. Neerlandicus Ton den Boon, onder andere bekend van een taalcolumn uit het dagblad Trouw, neemt in Een lust voor het oog de bijbelse uitdrukkingen onder de loep en kijkt daarbij ook naar de verschil-lende bijbelvertalingen. Via verwij-zingen naar de literatuur en de politiek laat Den Boon zien hoe

prominente plaats innemen. De geïnterviewden voelen zich echter volledig geaccepteerd door hun teamgenoten en krijgen hooguit een opmerking in de categorie voetbal-humor voor de kiezen. Over even-tuele reacties van supporters wordt niets gemeld, evenmin als over de verleiding of het bezit van geld. Wel komt aan de orde of grof spel terijmen is met het christen-zijn, alsook de omgang met het ‘mannelijke’taalgebruik in de voetbalwereld.De interessantste verhalen staan aan het einde van het boek, en zijn – niet geheel toevallig wellicht – alle inter-views met oud-profs. Zoals Joop Korevaar van ado Den Haag, die als Jehova’s getuige gelooft dat natio-nalisme veel verdriet en leed teweeg-brengt. Om die reden liet hij het wk voetbal in 1974 schieten, in verband met volksliederen en vlaggengroet… door Johan Tempelaar

Gerrit-Jan van Heemst, God op de middenstip, uitgeverij Kok, € 12,99

actueel sommige uitdrukkingen zijn. Zo komt de uitdrukking loon naar werken in diverse bijbelboeken voor, onder meer in 2 Kronieken: ‘Daerom weest ghy sterck, ende laet uwe han-den niet verslappen, want daer is loon nae u werck’ (Statenvertaling, 1637). In de brief naar de Romeinen heet het ‘Wie plant en wie begiet, staan gelijk: alleen zal elk zijn eigen loon krijgen naar zijn eigen werk’ (nbg, 1951). Sp-voorman Jan Marijnissen zei het bij een grote verkiezingswinst in 2006 als volgt: ‘Vandaag is de sp een grote partij geworden. We hebben loon naar werken gekregen.’ Ook een spreekwoord als Een goede buur is beter dan een verre vriend komt rechtstreeks uit Spreuken 27:10. Helaas zijn veel van deze uitdruk-kingen in de Nieuwe Bijbelvertaling (nbv) van 2004 niet overeind geble-ven. Zo werd oprecht en zonder aan-stoot geven vereenvoudigd tot zuiver en onberispelijk. Het brandende braam-bos uit Exodus heet in de nbv een doornstruik. IJdelheid der ijdelheden uit Prediker werd lucht en leegte. Een uitdrukking als in zak en as zitten werd in de loop van de jaren qua betekenis afgezwakt van met veel

De zonnetjes bij de besproken boeken en bladen geven de waardering van de recensent weer. Die kan uiteenlopen van één zonnetje (niet best) tot vijf (mag op uw nachtkastje niet ontbreken).

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen, martin.maassen@doopsgezind.nl

18 19

boeken & bladen

Wat betekent het woord ‘doopsgezind’ voor u?‘Diversiteit, en, of door, vrijheid in geloven. Op mijn zestiende heb ik een jaar High School in de vs gedaan. Ik woonde bij een gastgezin dat lid was van de United Methodist Church. Het geloof werd daar op een heel andere manier beleden, enthousiaster en feestelijker, maar inhoudelijk was het veel strenger dan ik gewend was. Homoseksualiteit was bijvoorbeeld een groot taboe en absoluut zondig. Dat was nogal een schok voor mij. Ik heb daar veel discussies gevoerd over geloofszaken, waar we natuurlijk niet uitkwamen. Het is voorgekomen dat in mijn bijzijn voor me werd gebeden of ik alsjeblieft tot het ware inzicht wilde komen. Dat gebeurde natuurlijk uit liefde, maar het heeft wel een tijdje geduurd voordat ik dat kon inzien. Tijdens en ook na dat jaar heb ik me serieus afgevraagd of ik wel tot het christendom wilde

behoren, als dàt christelijk was. De vrijheid om tot je eigen geloof en geloofsontwikkeling te komen, die ik daar zo heb gemist, ben ik daardoor denk ik extra gaan waarderen bij de doopsgezinden. Ik vind het heel mooi en bijzonder dat binnen de broederschap ruimte is voor zowel rechtzinnige als vrijzinnige geloofsvisies, en dat we daar op een respectvolle en geïnteresseerde manier met elkaar over kunnen praten.’ Welke bijbelse figuur zou u een dag willen zijn?‘Eén van de discipelen van Jezus. Het maakt me niet zoveel uit welke. Ik ben wel benieuwd hoe Jezus ‘in het echt’ was.’

Welke niet-bijbelse persoon is voor u een profeet?‘Nelson Mandela. Het feit dat hij zich na zijn gevangen-

schap niet heeft gericht op vergelding – wat na het onrecht dat zowel hemzelf als het zwarte deel van de Zuid-Afrikaanse bevolking tijdens de apartheid is aangedaan toch een vrij natuurlijke reactie zou zijn geweest – maar dat hij zich op verzoening heeft gericht en daarmee heeft voorkomen dat de vlam verder in de pan is geslagen, vind ik bewonderenswaardig en inspirerend.’

Waarover werd u voor het laatst echt kwaad? ‘Deze week is kennelijk het zwartepieten-discussieseizoen weer geopend. Op facebook kwam ik alweer de nodige opmerkingen tegen. Persoonlijk vind ik dat als een groep Nederlanders discriminatie ervaart door Zwarte Piet, we daar iets aan moeten doen. In de kern is het uiterlijk van Zwarte Piet een racistische stereotypering, al is dat in de loop der jaren gelukkig wel wat bijgetrokken. Het Sinter-klaasfeest is al eeuwen aan verandering onderhevig, en een verdere evolutie van Zwarte Piet naar ‘Piet’ hoeft niets af te doen aan de kern van het feest. Het gaat mij om de manier waarop de discussie wordt gevoerd. Vorig jaar ben ik al geschrokken van alle racistische opmerkingen die mensen de ether in slingerden, met als rechtvaardiging de ‘verdediging van Zwarte Piet’. Ik kan me enorm opwinden over opmerkingen in de trant van ‘als het je niet bevalt, ga je maar een paar weken naar je eigen land’. Alsof de mensen die het probleem aankaarten toeristen zijn die zich maar even een paar weken moeten aanpassen aan de lokale gebruiken. Vaak wordt daar dan ook nog het argument bij gegeven dat ‘wij’ zo tolerant zijn en dat alles hier maar mag: hoofddoekjes, burka’s, etcetera. A: die tolerantie is de laatste jaren ver te zoeken, en B: alsof hoofddoekjes ook maar íets met Zwarte Piet te maken hebben!’

Wat zou er in Nederland veranderen als u minister-president werd? ‘Het vreemdelingenbeleid. De toelatingscriteria kunnen wel wat ruimhartiger, al zullen die altijd lastig te bepalen zijn. De vreemdelingendetentie en het ‘klinkeren’ van mensen die niet uitgezet kunnen worden (klinkeren is het op straat zetten van de betreffende persoon met de mededeling dat hij Nederland binnen een x-aantal dagen moet verlaten) zijn zaken waar ik me voor schaam. Hierdoor hebben we een groep mensen gekregen die hier verblijft, feitelijk niet weg kan, maar vrijwel geen rechten heeft en hier niets kan opbouwen. Een soort Otje-achtige toestanden, naar het boek van Annie M.G. Schmidt. Hoewel ik al wat moeite heb met het uitgangspunt dat de plek waar je wordt geboren kennelijk bepalend is voor

uit de kastOver doopsgezinden wordt gezegd dat zij ‘stillen in den lande’ zijn. In deze rubriek dagen we hen uit om uit de kast te komen, zichzelf te laten zien en hun geloof onder woorden te brengen.

waar je je wel en niet mag vestigen – lekker makkelijk als je in een veilig en welvarend land bent geboren – begrijp ik natuurlijk wel dat we niet met zeven miljard mensen in Nederland kunnen wonen, en dat het daarom ook van belang is enige regels te stellen met betrekking tot immigratie. Ik weet niet meer van wie deze uitspraak is, maar er zit wel wat in: “Het beschavingsniveau van een samenleving kun je aflezen aan de manier waarop zij haar vreemdelingen behandelt”. Als je daar van uitgaat ben ik bang dat wij als Nederland niet zo heel goed scoren.’

Waar bidt u voor?‘Ik bid meestal alleen het Onze Vader. In de Bergrede zei Jezus: “God, uw Vader, weet waaraan ge gebrek hebt voordat ge hem iets vraagt”. Daarbij ga ik er vanuit dat niet zozeer wordt bedoeld wat ik persoonlijk nodig heb, maar ook wat anderen nodig hebben en wat de wereld nodig heeft. Tijdens het stil gebed in de dienst bid ik meestal voor mensen in mijn omgeving waar iets bijzonders mee aan de hand is.’

Van welk lied krijgt u kippenvel? ‘Van Als de lichtjes doven van Kinderen voor Kinderen 5. Een lied uit mijn kindertijd over de kerstbelofte die we een dag na Kerst alweer zijn vergeten – en tevens een oproep om dat vooral niet te doen. Het is inmiddels dertig jaar geleden dat dat lied is uitgekomen, maar veel van de conflicten waarover wordt gezongen spelen nog steeds. Alleen de apartheid, waarover een couplet gaat, is afgeschaft. Het is toch schrijnend dat de rest nog steeds speelt?’

Waar mogen we u om drie uur ’s nachts voor wakker maken?‘Op dit moment ben ik vijfentwintig weken zwanger van ons tweede kind. Onze oudste dochter is anderhalf. Zolang er geen noodsituatie is, geniet ik dus graag nog even van mijn nachtrust!’

Als ik niet doopsgezind was, dan…‘Had ik bij mijn beëdiging als advocaat waarschijnlijk de eed afgelegd in plaats van de belofte.’ <<

Clara Wesselink-van Dijk

20 21

Clara Wesselink–van Dijk (35) is voorzitter van de kerkenraad van de doopsgezinde gemeente in Den Haag. Ze gaat door het leven als strafrechtadvocate. tekst Jan Willem Stenvers – foto Hermance van Dijk

‘Het is voorgekomen dat voor me werd gebeden of ik tot het juiste inzicht wilde komen’

23

kort

volgende nummerEenvoud> Interview met historicus en presentator Leo Fijen> De bijbel in gewone taal

> Spiritualiteit van de eenvoud

en nog veel meer…

Wonend in een katholieke ‘prachtwijk’ kwam Begley uiteraard in contact met mensen die een einde wilden maken aan de Britse overheersing. Met geweld, want de overheersers bleken de taal van het geweldloze verzet niet te verstaan. Luistert u maar eens naar U2’s ‘Sunday, bloody Sunday’.

Op 23 oktober 1993, ik was net een paar maanden in Belfast, ontplofte een bom aan de Shankill Road in pro-testants West-Belfast. In onze Colum-banus communiteit hadden we een stiltedag. We hadden niets gehoord. Pas ’s avonds, op het nieuws, hoorden en zagen we wat er was gebeurd, zo’n twee kilometer bij ons vandaan. Negen ‘onschuldige’ slachtoffers en een ‘schuldig’ slachtoffer: een van de twee jongens die de bom hadden geplaatst was er niet in geslaagd op tijd weg te komen. Thomas Begley.

Ik bleef aan hem denken. Ook hij had ouders. Ook in dat gezin was een gat geslagen. Ik belde hen en vroeg of ik langs mocht komen. Een buiten-staander was ik en groen als gras.

Het mocht. Vriendelijke mensen in een rijtjeshuis waar een doodgewone jongen door de dood was weggerukt. Foto’s, verhalen over wie hij was geweest, verdriet.

Vorig jaar, twintig jaar na de aanslag, is een plaquette onthuld waarop Thomas’ naam staat vermeld. Vrij-williger Thomas Begley, een jongen die koos voor the hard road to freedom en daarmee moed en toewijding toonde, volgens zijn katholieke gemeenschap. Uiteraard en heel begrijpelijk riep deze gebeurtenis heftige emoties op bij de ‘andere’ kant; voor hen was hij een moorde-naar, een terrorist. Wat is recht in een situatie van onrecht en geweld?

Ik herinner me de spanning na de aanslag. Het was zeker dat de zoge-naamde Loyalisten (loyaal aan de Britse kroon) zouden terugslaan. We wisten alleen niet waar en wanneer en hoeveel levens dan weer zouden worden verwoest... Oog om oog, tand om tand – het gaat maar door. Totdat iemand zegt: genoeg!

Wat is daarvoor nodig? Mijn jaren in Belfast hebben me geleerd hoe moei-lijk het is, een eind maken aan on-recht. Omdat we ons recht willen halen, omdat we willen terugslaan als ons pijn wordt gedaan. Het gaat er allereerst om stil te staan bij je eigen verdriet, dat te voelen, te doorleven. De erkenning dat wie je lief had nooit meer terug zal komen, en dat dat komt door die ander, die zich ge-draagt als je vijand. Het gaat erom dat je de woede voelt maar je er niet door laat leiden. Het gaat erom dat je besluit: ik wil niet dat die ander door mijn toedoen moet doormaken wat ik doormaak. Het gaat om leven met zaken die niet recht zijn, en die zaken niet met geweld proberen recht te zetten.

Het staat er nu even zo eenvoudig. Belfast heeft me geleerd er nooit eenvoudig over te spreken, maar eer-bied te hebben voor het proces dat elk mens moet doormaken na een gewelddadig verlies. Al die mensen in conflictsituaties, worstelend met hun emoties, verdriet omzettend in de roep om wraak. Ach, lieve mensheid... <<

22

toekomstdromenDromen over verbondenheid en vrijheid in al zijn vormen, maar niet gebonden aan een plaatselijke gemeente. Verbondenheid met de landelijke of wereldbroederschap. Zoeken naar meer. Op basis van dit idee gaat een groep mensen van verschillende leeftijden en achtergronden aan de slag om gezamenlijk tot een inhoudelijke vormgeving te komen van het Doopsgezind Geloofs-verband Nederland i.o. (in oprichting). Er wordt gewerkt aan de hand van het thema op weg naar Emmaüs: samen op zoek en samen op weg. Niets staat vast en alles ligt open. Er staan vragen centraal als: kun je lid worden van dit verband, en hoe gaat dat dan in de praktijk? Hoe is de relatie met de doopsgezinde broeder-schap? Wat houdt het geloofsverband in, welke verwachtingen kan men van het verband hebben en van diegenen die zich ermee willen verbinden?

De bijeenkomst is op zaterdag 15 november, van 10.00 tot 16.00 uur, op Samen Eén in Giethoorn (overnachting mogelijk). De toegang is gratis, voor overnachting wordt een bijdrage gevraagd. Aanmelden en meer informatie: doopsgezindgeloofsverband@gmail.com

Het initiatief voor deze bijeenkomst komt van het bestuur van broeder-schapshuis Samen Eén in Giethoorn, in samenwerking met broeder-schapshuizenpredikant Marion Bruggen.

Doopsgezind NUVia de digitale nieuwsbrief Doopsgezind NU blijft u op de hoogte van nieuws, activiteiten en ontwikkelingen binnen de doopsgezinde geloofsgemeenschap, zowel landelijk als regionaal. Daarnaast is er ruimte voor berichtgeving uit de oecumene. Doopsgezind NU is gratis, verschijnt twee keer per maand en wordt uitgegeven door de Algemene Doopsgezinde Sociëteit.

Aanmelden en kopij insturen: dn@doopsgezind.nl

Recht

tekst Jannie Nijwening – foto’s Herman Heijn

Laatst moest ik denken aan die jongen in Belfast, Thomas Begley. Opgegroeid in een stukje Ierland dat hoorde bij Groot-Brittannië. Opgegroeid op een stukje aar-de waar de discriminatie van katholieken, onrecht dus, wettelijk was geregeld. Een situatie die terroristen creëert.

column

Wonen in een mooie omgeving, zorg van hoge kwaliteit

Zorggroep Oldael beheert twee bijzondere woonzorgcentra in Den Haag: Aelbrecht van Beijeren (Benoordenhout) en Oldeslo (Duttendel). Beide centra liggen in goede wijken, bieden ruime appartementen, een eigen keuken en begeleiding, zorg en verpleging op maat.

Gunstige tarievenU kunt bij ons terecht met én zonder indicatie. De tarieven voor wonen, zorg en service zijn gunstig.

Kennis maken? Graag. U kunt ons bellen op 070 - 530 05 08 (cliëntadviseur) of 070 - 530 05 30 (bedrijfsbureau). U vindt ook uitgebreide informatie op www.oldael.nl.

Streepjes

van zedenloosheid

24

Er wordt bijster door de onderscheidene leden geklaagd over de kinderen, in het bijzonder de jongens, die vragen opzeggen des zondags, en aangedrongen op onderscheidene schikkingen ter bevordering van stilte en oplettendheid in, en betamelijkheid en welvoegelijkheid buiten de oeffening staat in het verslag van de vergadering. Ds. Van Geuns en twee confraters krijgen opdracht een plan te ontwerpen om de jonge overtreders op het rechte pad te helpen en te houden. Al in de volgende vergadering komen de heren, inmiddels opererend onder de naam Commissie over de Orde bij de Kinderen, met een voorstel: Uwe commissie heeft begreepen dat de onderscheidene klagten […], nederkomen op een al te luidrugtig en ergerlijk gedrag van zommigen, zo op de publieke straat, als op de plaats voor de kerk vóór dat men tot het opzeggen der lessen kan overgaan, en zomtijds zelfs onder de openbaare godsdienstoefening, en voorts bij het opzeggen der lessen op wanorde, veroorzaakt door het aanhoudend

gedruis en gepraat van zommige kinderen.De commissie maakt onderscheid tussen overlast vóór en tijdens de lessen en denkt alles recht te kunnen trekken met de introductie van een kinderlijk eenvoudig strafstelsel: het streepje. De heren redeneren als volgt: hoewel het moeilijk is de kin-deren op hun gedrag aan te spreken zolang de les nog niet begonnen is, zou het egter misschien van belang kunnen zijn om aan de zodanigen wier slecht gedrag op de publieke wegen, of bij de kerk erkend en beweezen is, een kennelijk ‘streepje van zedenloosheid’ te geeven, ten einde hierop de commissie over de prijzen, bij het toewijzen van dezelven, het noodige reguard zou kunnen geslaagen worden (volgens algemeen gebruik werden de kinde-ren na afloop van de lessenreeks beloond met een prijs). Tijdens de lessen levert iedere ongeregeldheid van gedrag zo’n streepje op, maar dat gebeurt ook als je de antwoorden niet kent. Zelfs het voordragen van een gebed of dankzegging moet zonder

haperingen en met gepaste eerbied gebeuren, op straffe van een streepje. En als je niet present bent, heb je er uiteraard direct een te pakken. Kort gezegd betekenen de streepjes dat je kans op een mooi prijsboek snel verkeken is… Het systeem wordt direct ingevoerd en blijft bijna negen jaar in werking. Pas in december 1812 krijgt de com-missie, inmiddels toepasselijk omge-doopt tot Commissie tot het Tellen van de Streepjes, enige bedenkingen wegens de hardheid en onbillijkheid der daaromtrent bestaande regelen in som-mige gevallen. Er wordt een rechtvaar-diger systeem ingevoerd, gebaseerd op het opvoedingsprincipe dat be-lonen beter is dan straffen: voortaan zijn er goede, middelbare en kwade (of slechte) streepjes te verdienen. Via een eenvoudige rekensom houdt ieder kind aan het eind een aantal goede streepjes over. Dit aantal corres-pondeert met de grootte van de prijs. Er zijn 1e, 2e, 3e en 4e prijzen te verdelen, zodat iedereen uiteindelijk met een beloning naar huis gaat. Behalve de meest volhardende rad-draaiers. Maar ja, die hebben hun rechten letterlijk verspeeld, nietwaar?

In het vroege voorjaar van 1804 praat de kerkenraad van de doopsgezinde gemeente in Haarlem over een gevoelige kwestie...

19e-eeuwse ordehandhaving tijdens de godsdienstlessen

historie

tekst Mechteld Gravendeel – beeld archief vdgh