40

1. Singel: Kerkplein

Naast de kerk, op het kerkplein zien we het hoevecomplex, U-vormig met een binnenplaats, uitzonderlijk voor deze regio. Aan de noordzijde wordt het geheel begrensd door het kerkhof. De vroegst gekende eigenaar van het com-plex is Nicolaes Verelst. Vanaf 1590 was hij schout van Lille, Wechelderzande en Vlimmeren. Naast de uitoefening van dit ambt was hij ook lakenhandelaar.Hij overleed te Gierle in 1620. Van 1645 tot 1710 komt het hoevecomplex voor lange tijd in de handen van de familie De Vrijter-Pauly. Het zal in de familie blijven tot in het begin van de 20ste eeuw. Zij waren steeds de bewoners en de uitbaters van dit landbouwbedrijf. Op de Ferrariskaarten van 1772-1778 is het geheel goed herkenbaar. De kaarten tonen ook aan dat de schuur op dat ogen-blik reeds bestond en intergraal deel uitmaakte van het geheel. Het is wanneer de Singel wordt aangelegd (einde 18de, begin 19de eeuw) dat de schuur van de rest van het complex wordt afgesneden. In 1834 wordt er melding gemaakt van een brouwerij en een branderij in dat complex, dat tot woonhuis wordt om-gebouwd in 1855. In de westelijke vleugel van het U-vormig geheel was waar-schijnlijk in de 14de eeuw de Latijnse School gehuisvest, alhoewel dit volgens recent onderzoek niet onomstotelijk kan bewezen worden. Wellicht bestaat er enige onduidelijkheid over de juiste locatie van de school. Men onderwees onder meer in het Latijn en het Grieks. De school, onder leiding van de mon-niken van Cluny, zou de bakermat geweest zijn van diverse geleerden en over het belang van de school voor de regio is iedereen het wel eens.

Periode 1940 – Boerderijcomplex Smolderen.Het gezin van pachter Louis Deckx-Vansant, met drie van zijn kinderen op de binnenplaats van de dorpshoeve. Uit de verzameling van Eddie Laenen.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

41

Het thans gerestaureerde herenhuis vooraan, naast het kerkhof, werd in het begin van de 20ste eeuw nog gebruikt door de priesters Louis en Albert Smol-deren voor hun breviergebed. Later was het even een kosterswoning en een postkantoor. Als pachters van de boerderij in de 20ste eeuw vinden we: Frans Wynants en Ludovica Proost, Jan Caers en Angelina Wuyts. Jan was naast maalder en landbouwer ook kastelein, Louis Deckx en Maria Vansant, Frans Van der Linden en Liza Goris.Achteraan in het gebouwencomplex werd door Jef Verlinden, de vroegere bur-gemeester, bier, dat gemaakt werd in een brouwerij in Oude God, gebotteld (op fl essen getrokken) en onder de naam ‘Tipsy’ verkocht. In de kleine woning, naast de brouwerij woonden Stany Thys en Emma Meu-lendeckx met hun vijf kinderen.In het gangetje naast het complex was nog een inkomdeur waar meestal voor korte tijd nieuwe gezinnen woonden. We vernoemen: meester Mil Adriaens-sen, veldwachter Jan Versmissen, en Moeke Laenen.Later werd het hele complex verworven door dokter Yves Schuermans, die fa-miliale banden had met de erven van de familie Smolderen. Het gerestaureerde complex werd doorverkocht aan Herwig Janssen, zoon van dokter Paul van Janssen Pharmaceutica. De huidige eigenaar is Dirk Van den Brande, beheer-der van rusthuizen.Naast het landbouwcomplex Smolderen staat, gescheiden door een smal gan-getje, het huis van Jules Laenen (°1894), en Leonie Mols (°1898). Hun kinderen waren: Frans (Sooi), gehuwd met Hilda Vervoort, Irma, gehuwd met Marcel Verlinden, Theresia die nog steeds in het ouderlijk huis woont en Jozefa, gehuwd met Luc Van Gorp. Theresia vertelt over de winkel die zij vroeger thuis hadden: ‘Er was van pekelharing en rolmops tot appelsienen en ijskreem te verkrijgen. Bij aankomst van gasten in een van de pensionshuizen moest alle hens aan dek gebracht worden, om voor deze mensen een degelijk maal te bereiden’.

2007 – Boerderijcomplex Smolderen.Zicht op de binnenkoer van de gerestaureerde boerderij. Foto: Vic Van Duppen.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

42

Centraal gelegen op het Sint-Jansplein stond de vrij kleine woning van Jan Proost (°1846), beter bekend als Peke van ’t Hoekske, en zijn vrouw Catha-rina Vervoort (°1853). Het gezin telde twaalf kinderen. Maria, Cecilia, Celina, Jozef, Julia, Louis, Louisa, Hortensia, Melanie, Emiel, Joannes en Catharina.En natuurlijk ook hier winkel en herberg. De meesten van deze kinderen en kleinkinderen zijn in Gierle gebleven en droegen allemaal de bijnaam van Het Hoekske, Van Hoeke of Hoek mee. Vóór deze woning werd afgebroken was er nog enkele jaren de jeugdclub gevestigd. Nu treffen we op deze plaats nog enkel een zitbank, wegwijzers en vlaggenmasten aan. Ten slotte hebben we nog de woning van de metsersfamilie ‘Den Dop’, Louis, maar offi cieel Pius, Vervoort (°1886) en Maria Wauters (°1890). Er waren vier kinderen: Gustaaf, Jos, Hilda en Evarist. Het huis werd gerestaureerd door de nieuwe bewoners Van Dingenen-Wijnants.

Periode 1905 – Het Sint-Jansplein. Zicht op het Hoekske.Hier woonde het gezin van Jan Proost (Peke van ’t Hoekske) met vrouw en twaalf kinderen. Uit de verzameling van Alfons Uytterhoeven.

2007 – Het Sint-Jansplein.Zicht op het ‘’t Hoekske’ na het verdwijnen van de woning. Foto: Vic Van Duppen.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

43

2. Singel: Bloemenstraat

In het eerste huis, niet zichtbaar op de foto, woonde Remi Megens (°1892), gehuwd met Maria Geerts (°1894), koopman in hout, orgelist en koster in deze woning. Als kinderen vinden we: Maria (°1922), gehuwd met burgemees-ter Jozef Verlinden, Paula (°1924), Margaretha (°1926) kloosterlinge, Camiel (°1928) advocaat in Beerse, Helena (°1935) en Stany, gehuwd met Dymphna Branckaerts. Er waren een pension, een herberg ‘De Wielrijderskring’ en een winkel waar letterlijk vanalles verkocht werd. Jaakske Geerts, een gevierde renner had hier zijn clublokaal. Later was er tijdelijk een bankfi liaal. Thans is het een verkooppunt van brood en patisserie.Het volgende grote opvallende herenhuis werd bewoond door de familie van Jan Smolderen (°1842), gehuwd met Anna Caeymaex (°1844), brouwer en ei-genaar van de jeneverstokerij, lid van de deputatie en grootgrondbezitter. Vele landbouwersgezinnen in Gierle pachtten een boerderij van Smolderen. Hun kinderen: Jozef was dokter, Maria, Louis (priester), Jules (advocaat en burgemeester in Gierle), Hubert (priester), Edward, Augusta, Gabriela, Jan, Camiel, Celine en Armand. Het in de oorspronkelijke staat gerenoveerde huis wordt thans bewoond door Guido Peeters en Maria Hermans.

Periode 1920 – Bloemenstraat of Singel.Links op de foto het huis van de familie Smolderen. Rechts het woonhuis van de dorpsboer-derij. Uit de verzameling van Alfons Uytterhoeven.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

44

Het volgende lage huis werd oorspronkelijk bewoond door de familie Johan-nes-Ludovicus Geerts (°1855) en Carolina Van Meerbeeck (°1857), later ver-bouwd tot herberg met logement. Hun kinderen waren Jozef (°1885), gehuwd met Eugenie Peeters, Stanislas (°1887), gehuwd met Celina Peeters, Camiel (°1889), gehuwd met Angelina Heyns, Maria (°1894), gehuwd met Remi Megens (°1892), Augusta (°1896) gehuwd met Louis De Doncker (°1900), Arthur (°1900), gehuwd met Maria Neefs.Louis De Doncker, gehuwd met dochter Augusta, bleef in de woning. Na het verdwijnen van het ‘hotel’ werd het omgebouwd tot een winkel, waar behang-papier, klein meubelen, likeuren en rookwaren verkocht werden. Zij hadden een zoon, Jozef, gehuwd met Jozefa Proost. Kleinzoon Johan verblijft thans in de echtelijke woningHet volgende pand was van het gezin Frans Van Couwenberg (°1858), kleer-maker, gehuwd met Maria De Jongh (°1865), winkelierster en herbergier. Er waren vier kinderen: Jan (°1893), Maria (°1895). Hortensia (°1897) en Karel (°1897). Tijdens verbouwingswerken werd er een arduinen steen in de gevel gevonden met de initialen: G.V.H.-M.T. D.N. 1741. Na opzoekingen is geble-ken dat deze initialen verwijzen naar Gerardus Van Hooghten en Maria The-resia Dionijs die in 1741 zijn gehuwd. Constant Van Gorp (°1846), gehuwd met Catharina Jansen (°1854), stond ge-noteerd als bakker, herbergier, winkelier. Het gezin telde vier kinderen Maria (°1877), Jozef (°1884), Richard (°1890), Bertha (°1893). Zoon Richard, ge-huwd met Irma Desodt, begon in dit pand een gareelmakerij. Dit gezin bleef kinderloos. Zoon Jozef (gekend als Van Bruren) huwde met Anna Avondts. Zoon Richard, een van de vier kinderen, gehuwd met Maria Diels, ging in dienst als gareelmaker bij zijn oom Richard.Bakker Jozef Vermeiren (°1897), gehuwd met Anna-Elisabeth Van Loon, woonde in het volgende pand. Er waren drie kinderen. Dochter Mitje heeft met haar man Karel Embrechts de zaak voortgezet. Later werd de zaak over-genomen door August De Kort-Van Heertum. Na een korte uitbating door bakker Hermans is er thans een bankinstelling gevestigd.Het hoge herenhuis werd toentertijd gezet door de familie De Doncker. Na een vijftal jaren werd het pand verkocht aan de toenmalige gemeentesecreta-ris Arthur Vendelmans, gehuwd met Celine Eyskens. Zoon Eduard bezat een plantage in Congo. Dochter Mia is naar Ierland vertrokken. Margaretha en Anita hebben hier gewoond tot het huis in de 2de helft van de 20ste eeuw werd heropgebouwd door Marcel De Doncker en Maria Wijnants, die er een meu-belzaak uitbaatten. Ondertussen is er de broodjeszaak ‘Step-in’ gevestigd.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

45

Op de hoek van de Beersebaan staat het huis dat oorspronkelijk toebehoor-de aan Jan-Baptist Woestenburg (°1882), gehuwd met Hortensia Verlinden (°1886). De man was beter bekend als ‘Janneke Woest’. Het echtpaar had er naast een herberg ook een winkel, waar kruidenierswaren, maar ook knopen en stikzij verkocht werden. De zaak werd verdergezet door zoon Jozef Woes-tenburg, een bekende veehandelaar, gehuwd met Maria Thys. Dit gezin telde drie kinderen: Maria, Jozef en Robert. In 1960 werd de zaak verkocht. We vin-der er eerst café ‘Central’ en nu de ‘Tiki’s’.

2007 – Singel.In het statige woonhuis van burgemeester Smolderen woont nu de familie Peeters-Hermans. In het volgende huis woont nu Johan De Doncker, de kleinzoon van de toenmalige eige-naars. Foto: Tom Kersemans.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

46

3. Singel: Brouwerijstraat

Als blikvanger in deze straat zien we het in 2007 onthulde standbeeld van Louis Neefs en de mooi gerestaureerde schuur, die vroeger bij het hoevecom-plex Smolderen hoorde en nu staat te wachten op culturele activiteiten. Deze schuur wordt gescheiden van het geheel door de Oude Turnhoutsebaan, het begin van de vroegere weg van Gierle naar Turnhout.Op de Ferrariskaart zien we duidelijk de vroegere onderpastorij, die pastoor Flamen in het begin van de 18de eeuw liet optrekken op het ‘Amerlerhof ’. Uit de overlevering blijkt dat ook begijntjes en oudere dames hun intrek in de onderpastorij mochten nemen. De laatste onderpastoors in de onderpastorij waren Jan Rommens en Jaak Verheyen. Na de verwoesting van het gebouw op 11 mei 1940 moesten de volgende onderpastoors Leo Engels, Bert Halder-mans, Mariën, Piet Van Hoof en Rob Van der Veken elders een onderkomen zoeken. Na de sluiting van de kerk op de weekdagen en de vernieuwde visie op de beleving van het christelijk geloof werd op deze plaats een catechetisch centrum opgetrokken, dat een geheel vormt met de nieuwe weekkapel. Dit gebouw kan dan ook het centrum van het catechetisch gebeuren en het ver-enigingsleven in onze parochie zijn. Heel dit pand werd op het nieuwe BPA 2007 ingekleurd als zone bestemd voor openbaar nut en kan als dusdanig hopelijk haar oorspronkelijke bestem-ming behouden.

Periode 1905 – Onderpastorij en schoolhuis. Verwoest op 10 mei 1940 door een Duits bom-bardement. Uit de verzameling van Alfons Uytterhoeven.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

47

Ook het schoolhuis werd op de tweede dag van de oorlog, 11 mei 1940, ver-woest door het bombardement van de Duitse agressor. Leo Adriaenssen, zoon van de hoofdonderwijzer, werd gedood. Ook de school zelf, die bestond uit twee oude klassen vooraan en twee nieuwere klassen achteraan, werd ernstig beschadigd. De laatste bewoner van het schoolhuis was het gezin van hoofd-onderwijzer Jos Adriaenssen (°1898) en Maria Peeters (°1902) met hun zeven kinderen. In de klassen achteraan heeft de jeugdclub ’t Hoekske een onder-komen gevonden.In oude plannen, destijds voorgelegd door burgemeester Smolderen, en die de Duitse legerleiding bemachtigd had, stond de school van Gierle uitgetekend als een toekomstig spoorwegstation, gelegen op de geplande spoorlijn tus-sen Herentals en Turnhout. De vernietiging van dit station was het doel van dit bombardement. Er is echter ook een tweede versie voor de reden van dit bombardement. Duitse verkenners zouden in Gierle een Franse legerafdeling ontdekt hebben, die zij door dit bombardement wilden vernietigen.

2007 – De onderpastorij werd in 1966 vevangen door het parochiecentrum met kapel. Baker-mat van het actieve gemeenschapsleven in Gierle. Foto: Vic Van Duppen.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

48

4. Singel: Boschberg

De straat vanaf de vroegere schoolgebouwen tot aan het kruispunt van de Oude Lillebaan had vroeger de naam ‘Bosberg’.Eduard De Jongh (°1853), kleermaker was gehuwd met Catharina Raeymae-kers (°1858). Zij woonden in een huis waar nu de opstapplaats voor het open-baar vervoer gelegen is. Tot op 11 mei 1940 woonde er zoon Jos (°1885), ge-huwd met Maria Theresia Eyskens (°1879). De nieuwbouw werd opgetrokken op de ernaast gelegen gronden van de kerkfabriek. Jos was kolenhandelaar en kocht ook eikels op, die de kinderen in de herfst opraapten, om een centje bij te verdienen. Hun kinderen en kleinkinderen zijn bekend onder de naam ‘Van Ware’ of ‘Wares’.Jan Van Hooghten (°1859), herbergier en winkelier, gehuwd met Catharina-Clementina Adriaensen (°1854), leefde in een grote statige woning op de hoek van de Vennestraat en de Bosberg. Het gezin telde meerdere kinderen. Vader Jan bouwt later een nieuwe woning in de Vennestraat, waar dochter Angelina blijft wonen. Zoon Evarist wordt priester-missionaris. Emiel Van Hooghten (°1895) en Julia Geerts (°1896) blijven in het ouderlijke pand. Van de vele nakomelingen blijven de ongetrouwden in de ouderlijke wo-ning. De getrouwden gaan naar een bestaand huis of bouwen een nieuwe wo-ning op de eigendom van vader. Ook deze woning werd zwaar beschadigd op

Periode 1905 – Zicht op wat men ooit ‘Den Bosberg’ noemde.Vooraan links de panden van Emiel Van Hooghten, de familie Geerts-De Jongh en de her-berg ‘Den Eik’. Uit de verzameling van Alfons Uytterhoeven.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

49

10 mei 1940. Dochter Irene laat het leven na een overval in haar winkel. Thans woont hier de familie Dings-De Loore in een volledig vernieuwd huis.Het huis daarnaast is de dorpsherberg en oude afspanning ‘In den Eik’, toen bewoond door Louis Diels en zijn zuster Julie, vooral gekend onder de naam ‘Julie uit den Eik’. In de voorgevel van het gebouw werd een arduinen steen geplaatst met volgende inscriptie IBB AMB 1803. De initialen IBB verwijzen naar Jan Baptist Bosch (°1757-1845), zoon van Franciscus Bosch en Anna-Ca-tharina Van Duppen. Later vinden we Johannes Van Duppen (°1837) en Anto-nia De Peuter (°1847) in dit pand. Ook zij stoken er jenever maar kunnen niet concurreren tegen jeneverstoker Smolderen. Door het vroege overlijden van Johannes komt de eigendom in handen van familie Constant Diels en There-sia Van Duppen (°1846) en later van hun zoon Jozef Diels (°1859) en Rosalia Costers (°1865). We tellen 3 kinderen: Pius, Julia, Josepha. De bekende doch-ter Julie Diels blijft in de herberg. Thans wordt de trappist geschonken door Chris Piedfort, gehuwd met An Verwaest.

2007 – De ‘Bosberg’ na de restyling.Enkel herberg ‘Den Eik’ en huis Vendelmans herinneren nog aan het verleden. Foto: Vic Van Duppen.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

58

7. Singel: Kerkstraat

Het eerste mooie pand, niet zichtbaar op de foto, in de Kerkstraat is het ou-derlijk huis van de stam Vendelmans. Leonia Vendelmans (°1853) heeft hier tientallen jaren alleen gewoond. Voor Guy Van de Water-Peeters hier een bank-kantoor opende, was in dit pand jarenlang de herberg ‘De Sportvriend’, uitge-baat door Soit Vervloet en Mariette Embrechts, gevestigd.Ook in het volgende pand heeft Julia Mertens (°1876), dochter van Louis Mertens en Anna-Regina Van Pelt, renteniers, jarenlang alleen gewoond. In 1941 komt Maria Rommens haar vervoegen. Na de dood van Julia koopt het gezin van meester Emmanuel Heylen en Yvonne Luckermans het huis, waar ook zij vele jaren met hun gezin wonen. Later wordt het huis gekocht en ge-renoveerd door de familie Bertels-Vervoort.In het volgende huis vinden we de familie Jan (Janneke Lat of Wesschot) Adriaensen (°1872), gehuwd met Maria Peeters (°1870), barbier, herbergier en winkelier. Uit dit gezin komen de latere hoofdonderwijzer, meester Jos en de onderwijzer meester Mil Adriaensen. Moeder Maria Peeters en haar doch-ter werden gedood bij het bombardement van 10 mei 1940. In 1941 wordt het pand verkocht in 2 delen. Het eerste deel wordt gekocht door molenaar Victor De Kinderen gehuwd met Theresia Hofkens, die het pand verder verhuurde. Het tweede deel werd gekocht door beenhouwer Stanislas Raeymaekers (°1891) en Joanna-Carolina Verhoeven (°1894). Later

Periode 1940 – Vroeger het Kerkplein. Nu de Singel.Vooraan links het pand van Julia Mertens, daarna de woning van het gezin Jan Adriaenssen (Janneke Lat) en in de verte de herberg Lemmens-Driesen. Uit de verzameling van Alfons Uytterhoeven.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

59

werd de beenhouwerij voortgezet door Louis Raeymaekers (°1907) en Maria Eyskens (°1903). Hun gezin telde acht kinderen. Zoon Louis heeft tot voor enkele jaren samen met zijn vrouw deze zaak verder gezet.Het volgende pand herkennen we als herberg en logementshuis voor handels-reizigers en ouders van pensionairs uit het klooster. Oorspronkelijk woonde hier het gezin Edward Vendelmans (°1838), gemeentesecretaris, zaakwaarne-mer en boomkweker, gehuwd met Hortensia De Backer (°1843). Enkele van hun kinderen zijn, meestal ongetrouwd, in Gierle gebleven. Als boomkwe-ker had Edward Vendelmans heel wat personeel in dienst en blijkt dit een vrij groot bedrijf geweest te zijn. De aanplantingen voor de Wereldtentoonstelling in 1890 in Brussel werden door hem gedaan. Toch doen er nog heel wat ver-halen de ronde over de fratsen van zijn personeel. Later vinden we Cornelis Lemmens (°1882) en Maria Driesen (°1882) in dit pand. In hun statige wo-ning baatten zij jarenlang een herberg en logementshuis uit. Na de afbraak van het huis in 1943 richten zoon Marcel Lemmens (°1920) en Maria Destombes (°1923) hier een schoenmakerij met winkel in. Thans is er een schoonheids-centrum gevestigd.

2007 – Singel.Het beeld van 1940 is hier nog enigszins bewaard gebleven. Foto: Vic Van Duppen.

HE

EM

KU

ND

IGE

KR

ING

-

NO

RB

ER

T D

E V

RIJ

TER

- L

ILLE

-

2007

1. Singel: Kerkplein2. Singel: Bloemenstraat3. Singel: Brouwerijstraat4. Singel: Boschberg7. Singel: Kerkstraat