- 0 -

- 1 -

Inhoudstafel

1. Visitekaartje van Brussel Onthaal - Open Deur 3

2. Eerstelijns sociale dienst 4

2.1 Activiteiten 4

2.2 Algemene statistieken 5

2.3 Problematieken 6

2.4 Aanbevelingen 7

3. Onthaal 10

4. Religieus en sociaal informatiecentrum 11

4.1 Het publiek 11

4.2 Statistieken 12

4.3 Verkoop van boeken, magazines en brochures 15

4.4 Website 16

4.5 Publicaties 16

5. Conclusies en perspectieven 17

6. Bijlagen 18

6.1 Voorstelling van het team 18

6.2 Vorming 18

6.5 Subsidies en giften 19

- 2 -

- 3 -

1. Visitekaartje van Brussel Onthaal - Open Deur

Oorsprong Brussel Onthaal - Open Deur (BOOD) werd opgericht in 1971 door Mgr. Bernard Vanden Berghe, Prof. Herman Servotte en Marie-Rose De Give. Dit gebeurde in de context van een stad waar de traditionele territoriale parochies niet langer volstonden als vorm van kerkelijke aanwezigheid. Met dit “huis” wensten ze onder meer een eerstelijns onthaal te bieden aan personen in moeilijkheden en van vreemde origine. Onthalen, luisteren, informeren en doorverwijzen blijven de centrale aandachtspunten. De dubbele naam verwees naar de dubbele activiteit van het huis. De “Open Deur” verwelkomde iedereen met vragen rond zingeving, mensen die hun weg zochten in het christelijk geloof of de wereld van religies of die geïnteresseerd waren in nieuwe geloofsovertuigingen. “Brussel Onthaal” stond open voor mensen van buitenlandse afkomst die zich bij ons kwamen vestigen. Het huis wilde hen helpen doorheen het administratieve doolhof en hen in contact brengen met landgenoten die zich hier eerder hadden gevestigd. In de loop der jaren heeft BOOD haar rol bevestigd als eerstelijns sociale dienst die openstaat voor iedereen, terwijl ze op de hoogte blijft van de religieuze sector in Brussel. Ze blijft een kleine oase van gastvrijheid en een luisterend oor in het hart van de stad. BOOD is een initiatief vanuit de christelijk-katholieke wereld, waarin ze geworteld is en waaruit ze haar inspiratie blijft putten.

Drie missies Brussel Onthaal - Open Deur ligt in het stadscentrum in een van de huisjes die gebouwd zijn tegen de Sint-Niklaaskerk. Het huis is elke dag geopend van 10u tot 17.45u, behalve op zon- en feestdagen. BOOD ziet eruit als een boekhandel, maar eens over de drempel, vindt men er verschillende diensten:

een onthaal dat een luisterend oor biedt aan iedereen (§ 3.) een religieus en sociaal informatiecentrum (§ 4.) een eerstelijns sociale dienst in nauwe samenwerking met het Centrum Algemeen

Welzijnswerk (CAW) Brabantia (§ 2.) De drie missies kunnen in elkaar overlopen. Een verzoek om informatie of de verkoop van een boek resulteert soms in een diepgaand gesprek. Enkele mensen, vaak met een grote behoefte om te praten of die op zoek zijn naar sociaal contact, doen beroep op de sociale dienst, maar vertrouwen zich ook toe aan de onthaalmedewerker.

Er is een goede samenwerking tussen het vaste personeel en de vrijwilligers. We zien vaak dezelfde personen terwijl iedereen zich goed aan zijn rol houdt: ze bezoeken het centrum om met een sociale assistente te spreken, om te informeren of er post van de mutualiteit is toegekomen, om wat uit te rusten of een glas water te drinken, maar ook om hun dag te vertellen aan de onthaalmedewerker. (Marie, secretaresse).

- 4 -

2. Eerstelijns sociale dienst

Brussel Onthaal - Open Deur omvat een algemene sociale dienst die openstaat voor iedereen. De sociale dienst wordt verzorgd door drie sociaal assistenten, goed voor 2,2 VTE (voltijds equivalent). Een stagiaire van het middelbaar onderwijs (6e jaar technisch-sociaal) was een week bij ons voor een observatiestage. We werken nauw samen met de sociale en juridische dienst van Caritas International en de andere antennes van CAW Brabantia, alsook met een breed netwerk van organisaties die actief zijn in de sociale sector en binnen de Brusselse gezondheidzorg: gespecialiseerde diensten in sociale of juridische hulp, verenigingen die hulp bieden aan daklozen (Diogènes, Nativitas, Samusocial, Straatverplegers), therapeutische centra, OCMW’s, de Medische Huizen, onthaalhuizen,… We doen vaak beroep op de ambulante begeleidingsdienst van Les Amis d’Accompagner: hun vrijwilligers begeleiden de begunstigden bij hun afspraken met verschillende diensten. Als eerstelijnsdienst is een goede kennis van het sociale netwerk essentieel om de begunstigden indien nodig te kunnen doorverwijzen naar gespecialiseerde diensten, zoals Medimmigrant (ondersteuning voor mensen met medische noden die in een precaire situatie leven), FAIRWORK Belgium (verdediging van arbeidsrechten van werknemers met een precair statuut of zonder verblijfsrecht) en Infor GazElek (administratieve en juridische hulp om het recht op energie te verdedigen), om er drie te noemen die uitstekend werk leveren.

2.1 Activiteiten Eerstelijns sociale dienst

Het werk van onze sociaal assistenten is gevarieerd: actief luisteren, informatie verstrekken, psychosociale hulp, bemiddeling, administratieve en juridische hulp, doorverwijzing naar gespecialiseerde diensten, materiële hulp, financiële hulp, …

Wat onze sociale dienst typeert zijn de ruime openingsuren. De sociaal assistenten ontvangen zonder afspraak op maandag van 10u tot 13u en van 14u tot 16u, op dinsdag en woensdag van 10u tot 13u en van 14u tot 17u, en op vrijdag van 10u tot 13u. Op donderdag zijn de permanenties op afspraak tussen 10u en 17u.

Sociale permanenties in Punt 32

Punt 32 is een onthaalruimte in het centrum van de stad, gelegen achter de Finistèrekerk. Men kan er even uitrusten en gratis koffie, thee, soep en broodjes nuttigen. Dit project richt zich voornamelijk naar mensen zonder wettig verblijf en dak- en thuislozen. Het bereikt ook enkele mensen met beperkte middelen of vereenzaamde personen. We houden er een wekelijkse sociale permanentie die ons toelaat in contact te komen met een zeer kwetsbaar publiek dat niet gemakkelijk over de drempel van een sociale dienst stapt. Het werk bestaat erin te luisteren, informatie te verstrekken over mogelijke hulp en over de bestaande diensten en structuren, door te verwijzen voor medische hulp, het nemen van een douche, warme kledij in de winter of voor een slaapplaats in de noodopvang, of om een sociale begeleiding op te starten. Hierin respecteren we hun anonimiteit.

- 5 -

2.2 Statistieken Onze dienst heeft 523 dossiers behandeld in 2019 (589 in 2018), waarvan 265 nieuwe en 258 dossiers opgestart vóór 2019. Hier moeten de anonieme dossiers nog bijgerekend worden. De meeste begunstigden zijn mannen: 68% mannen, 32% vrouwen.

Onder de begunstigden waarvan de gezinssamenstelling gekend is, zijn meer dan de helft alleenstaanden (51,24%). Dan volgen de koppels met kind(eren) (21,39%) en de eenoudergezinnen (13,68%). In 2019 ontvingen we personen van 65 verschillende nationaliteiten. Zoals de voorbije jaren zijn de Belgen (22,35%) en de Marokkanen (19,41%) de twee grootste groepen. De Democratische Republiek Congo (DRC) vervolledigt de top 3 (5,64%).

Met betrekking tot de begunstigden waarvan we de huisvestingstoestand kennen, heeft de helft een eigen woning (privéhuurders: 38,06%; sociale huurders: 9,93%; eigenaars: 2,13%). Anderen zijn ondergebracht in een instelling (12,77%), bij derden (14,42%), in een kraakpand (0,95%) of elders. Ongeveer 15% is dakloos. Het werkelijke cijfer ligt waarschijnlijk hoger, aangezien er onder de mensen van wie we de verblijfssituatie niet kennen veel begunstigden zijn van Punt 32, dat een hoge concentratie kent van mensen die op straat leven.

0,77%

8,05%

39,85%

36,78%

7,85%

6,70%

Jonger dan 18 jaar

18 tot 25 jaar

26 tot 45 jaar

46 tot 65 jaar

Ouder dan 65 jaar

Onbekend

Leeftijd van de begunstigden

België Marokko DRC Pakistan Polen

22,35%19,41%

5,64%4,06% 3,84%

Top 5 nationaliteiten

- 6 -

De bezoekers van Punt 32 die beroep doen op de sociale permanentie komen vooral uit Afrika (Eritrea, Soedan, Marokko, Mali, …) en Europa (Italië, Roemenië, Spanje, België, …). De meerderheid zijn mannen, maar in 2019 stellen we een sterke toename vast van vrouwen, vooral uit Eritrea.

2.3 Problematieken De vijf meest voorkomende problematieken die we ontmoetten in 2019 zijn financiële problemen (15,95%), huisvesting (15,42%), vreemdelingenrecht (12,82%), administratieve vragen (12,10%) en vragen rond het tewerkstelling (9,66%).

Deze problematieken uiten zich in een grote diversiteit aan vragen. Indien we de concrete vragen bekijken, zien we dat de meest gestelde hulpvraag aan de sociale assistenten betrekking heeft op eenmalige onbetaalde facturen of op schulden. Vaak bestaat het werk erin een terugbetalingsplan in der minne te onderhandelen met de schuldeiser(s). Soms is een eenmalige financiële hulp noodzakelijk om een situatie te deblokkeren. De tweede meest voorkomende en meer verrassende vraag bij onze sociale dienst heeft betrekking op het zoeken naar werk. Er bestaan immers talrijke diensten die zich hierin specialiseren. Wat is de reden dat mensen toch naar onze sociale dienst komen om werk te zoeken? Meestal heeft het te maken met de digitale kloof. Vandaag de dag is het zoeken naar werk onafscheidelijk verbonden met computervaardigheden, niet alleen voor het opstellen van een CV en een motivatiebrief, maar ook om te solliciteren bij werkgevers of interim-agentschappen. Personen die zich bij Actiris melden, maar de nodige vaardigheden ontberen om met digitale informatie om te gaan, voelen zich hulpeloos. Zelfs als men hen helpt om een mailadres aan te maken, lijkt alles moeilijk voor mensen zonder informaticakennis. De derde vraag betreft de zoektocht naar huisvesting. We moeten niet meer aantonen dat huisvesting vinden voor kwetsbare personen een groot probleem is. De prijzen van appartementen op de privé-huurmarkt rijzen de pan uit en de toegang tot sociale huisvesting wordt steeds moeilijker. Een degelijke huisvesting vinden tegen een betaalbare prijs voor personen met een laag inkomen noodzaakt een goede begeleiding.

Financiële problemen15,95%

Huisvesting15,42%

Vreemdelingenrecht12,82%

Administratieve problemen12,10%

Werk/Opleiding9,66%

Sociale zekerheid8,15%

Gezondheid5,81%

Andere (justitie, energie, materiële hulp, …)

20,11%

Problematieken

- 7 -

De sociaal assistenten worden vervolgens regelmatig bevraagd door personen die een regularisatie-aanvraag hebben ingediend. De procedures nemen veel tijd in beslag en de wachttijden voor de afhandeling van een beroep lijken oneindig lang (tot 4 jaar om een antwoord te krijgen). Gedurende deze periode van wachten worden mensen angstig en nerveus. Ze wensen met iemand te spreken over hun toestand, een luisterend oor te vinden en inlichtingen in te winnen over een eventuele datum van audiëntie. Personen zonder een wettig verblijf komen ook bij ons om inlichtingen te vragen over de te volgen procedure voor het verkrijgen van humanitaire of medische regularisatie. Meerdere personen bevragen ons over de kans op een nieuwe collectieve regularisatie. We hebben verschillende dossiers kunnen deblokkeren dankzij eenmalige financiële hulp in de vorm van een sociale lening. In andere gevallen hebben we personen bijgestaan, soms met de hulp van een advocaat, om een beroep in te dienen tegen een beslissing van het OCMW of de FOD-Personen met een Handicap. Enkele van deze beroepen werden gewonnen. We stellen hierbij vast dat onze bemiddeling tussen de persoon en de advocaat vaak noodzakelijk is. We hebben mensen kunnen helpen bij het vinden van een nieuwe woning en anderen om in hun huis te kunnen blijven wonen dankzij een juridische of financiële tussenkomst. We hebben een klacht tegen een energieleverancier gewonnen met de hulp van de juristen van Infor GazElek. Doordoor werd de energieleverancier verplicht om de persoon een schadevergoeding te betalen voor de dagen waarin hij afgesloten was van gas en elektriciteit.

2.4 Aanbevelingen 1. Ten opzichte van het disfunctioneren van openbare diensten:

We stellen een groot probleem vast bij de Brusselse OCMW’s dat dringende aandacht

verdient. Wanneer een persoon met een E- of F-kaart gedurende 3 maanden een leefloon krijgt, informeert een automatische gegevensstroom de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) dat deze personen ten laste van de staat leven. We stellen echter vast dat meerdere Brusselse OCMW’s deze informatie vrijwillig doorgeven aan DVZ, soms zelfs van zodra er een financiële hulpvraag wordt gesteld. Dit is een schending van het beroepsgeheim.

Onze begunstigden worden geconfronteerd met toegankelijkheidsproblemen bij openbare diensten, zoals de stads- en gemeentediensten, OCMW’s, het Franstalige BAJ voor gratis juridische hulpverlening, de Dienst Vreemdelingenzaken, sociale huisvestingsmaatschappijen, de ambassades, … We vragen aan deze diensten steeds beschikbaar te blijven voor de bevolking en in het bijzonder voor de zwaksten, voor vreemdelingen, voor digitale kansengroepen, en te antwoorden binnen een redelijke tijd. We vragen dat het aantal personeelsleden van deze diensten voldoende zou zijn om de gestelde vragen te kunnen beantwoorden en een kwalitatieve dienst te bieden. We stellen voor dat de openbare diensten een grondige zelfevaluatie uitvoeren met behulp van een evaluatietool ontwikkeld door de VVSG (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten) dat gebaseerd is op de “7 B’s van toegankelijkheid”, om de dienstverlening te analyseren.

- 8 -

We merken op al deze vlakken disfuncties op:

Beschikbaarheid: te korte openingstijden voor de vele mensen die hulp nodig hebben, er wordt niet voldoende naar de vraag geluisterd, men wordt doorverwezen naar de computer,…

Betrouwbaarheid: diensten die zowel hulp bieden als controleren, discriminatie, advocaten die hun beloftes niet nakomen, sociale woningen met vocht- en andere problemen,…

Bruikbaarheid: wachtlijsten en achterstand in dossierbehandeling, beslissingen die geen rekening houden met de persoonlijke context, discriminatie, gaten in de wetgeving,…

Bereikbaarheid : fysieke, telefonische en digitale onbereikbaarheid (met name van de Dienst Vreemdelingenzaken, de Brusselse stadsdiensten en het OCMW van Brussel), lange wachtrijen vanaf 6u ’s ochtends,…

Begrijpbaarheid: discriminatie op basis van taal, brieven die zelfs voor de sociaal assistenten moeilijk leesbaar zijn, geen rekening houden met digibetisme,…

Betaalbaarheid: kosten voor certificaten en verblijfsvergunningen, tijdskosten als men een halve dag moet aanschuiven, kosten in sociale rechten als deze worden uitgesteld,…

Bekendheid: gebrek aan proactieve informatie over sociale rechten: het zijn de mensen die in de meest precaire situaties leven die het minst toegang hebben tot de juiste informatie.

We merken een toename van inwoners van Europese landen in onze sociale dienst. Ze

raken in België in moeilijkheden omdat ze geen werk vinden, worstelen met mentale problemen, hun huur niet kunnen betalen… Als zij aankloppen bij het OCMW, riskeren ze hun verblijf te verliezen. In contact met hun ambassades merken we dat deze diensten, die het zouden moeten opnemen voor hun inwoners, zich niet voor hen interesseren of slechts het hoogstnodige doen. We vragen dat de ambassades van de Europese landen een sociale dienst voor hun onderdanen opzetten.

2. Ten opzichte van de huisvestingscrisis in Brussel:

Het aanbod van sociale woningen verhogen Er is een nijpend tekort aan sociale woningen in het Hoofdstedelijk Brussels Gewest. De wachttijd om een sociale woning te verkrijgen wordt jaar na jaar langer. Het aantal nodige voorrangspunten op de wachtlijsten groeit steeds en het is moeilijk concreet te weten te komen hoeveel punten er nodig zijn om toegang te krijgen tot een sociale woning. We vragen hierover meer duidelijkheid aan de sociale huisvestings-maatschappijen omdat deze onnauwkeurigheid een gevoel van onrechtvaardigheid en opstand opwekt bij de kandidaat-huurders.

Strijden tegen de onbewoonbaarheid van sociale woningen en privéwoningen Een groot aantal woningen in Brussel zijn niet conform aan de regels: het minimum aantal vierkante meters, de isolatie, de hygiënische toestand, de veiligheidsnormen,… In onze sociale permanenties merken we een stijging van de klachten van huurders die onze tussenkomst vragen bij de eigenaars in verband met de onbewoonbaarheid van hun woning. Nochtans bestaat de Directie Gewestelijke Huisvestingsinspectie waar alle

- 9 -

klachten kunnen ingediend worden. Vaak durven onze begunstigden niet naar deze dienst gaan uit vrees om niet tijdig nieuwe huisvesting te vinden en op straat te belanden. Ze proberen een oplossing in der minne te regelen met de eigenaar. Dit lukt zelden. Meestal verkiezen ze in hun onbewoonbare woning te blijven.

Strijden tegen discriminatie op de private huurmarkt De discriminatie op de private huurmarkt blijft veel voorkomend, onder andere op basis van de inkomsten van de kandidaat-huurder, van hun sociaal statuut of hun origine. Het merendeels van de eigenaars huren hun eigendom niet aan personen met een leefloon van het OCMW, een werkloosheids- of ziekte-uitkering of een IGO (Inkomstengarantie voor ouderen). Werkende personen met een laag inkomen, waaronder éénoudergezinnen, worden ook geviseerd.

Een globaal kader om buitensporige huren te vermijden In Brussel is er een tekort aan woningen met een lage huurprijs. Woningen van slechte kwaliteit, soms onbewoonbaar, worden tegen hoge prijzen verhuurd en eigenaars lijken geen moeite te hebben met het vinden van huurders ondanks de slechte staat.

Een ambitieus beleid gericht op het beëindigen van dakloosheid in Brussel In afwachting vragen we een verhoging van het aantal onthaalplaatsen voor daklozen en een verbeterde telefoondienst bij Samusocial.

3. Ten opzichte van de rechten op sociale zekerheid en sociale bescherming: In het huidig systeem zijn de sociale uitkeringen geen onmiddellijk recht (werkloosheid, handicap, RIS, mutualiteitvergoedingen). Indien men samenwoont met een persoon die inkomsten geniet, geldt het principe van het afgeleide recht. Dit betekent dat de rechten zijn gebaseerd op de verwantschap-, alliantie- of samenlevingsrelatie die de persoon zonder professionele activiteit onderhoudt met een persoon die directe rechten geniet. Het samenwoningsstatuut en het afgeleide recht met betrekking tot de sociale zekerheid zijn problematisch omdat ze de uitkeringen aanzienlijk kunnen verminderen. Dit veroorzaakt een verlies van zelfstandigheid die ons onaanvaardbaar lijkt. We geven het voorbeeld van een persoon met een handicap die uitkeringen geniet van de FOD Sociale Zekerheid. Zijn huurcontract eindigt zonder dat hij een andere woning heeft gevonden. Een vriend aanvaardt hem onderdak te bieden om te vermijden dat hij op straat belandt. Het resultaat is dat deze persoon aanschouwd wordt als samenwonend. Hij verliest zijn uitkering omdat zijn vriend over voldoende inkomen beschikt. Het is daarom voor hem onmogelijk geworden om een nieuwe huisvesting te vinden. Zulke toestanden zijn onredelijk en onrechtvaardig. In onze veranderende maatschappij, waarin de toegang tot wonen moeilijk is, waarin samenhuizen een nieuwe levenswijze wordt, waarin koppels gemakkelijker scheiden, waarin onzekerheid steeds meer aanwezig is, waarin autonomie een belangrijk criterium is voor een menswaardig bestaan, moet er dringend werk gemaakt worden van de individualisering van sociale rechten.

- 10 -

3. Onthaal Brussel Onthaal - Open Deur is een kleine oase in het hart van de stad waar naar mensen geluisterd wordt. De onthaalmedewerker vraagt nooit naar de identiteit van de mensen die zich aan hem of haar toevertrouwen, in tegenstelling tot de sociaal assistenten die dossiers moeten opmaken. De boekenetalage helpt om deze anonimiteit te respecteren. Het huis lijkt op een boekenwinkel en de persoon die in gesprek is met de onthaalmedewerker wordt van buitenaf niet gezien als iemand met een of ander probleem. Voor deze luistermissie kunnen we beroep doen op een tiental vrijwilligers. Van de onthaalmedewerker (vrijwilliger of personeelslid) wordt gevraagd om een grote beschikbaarheid te hebben, een aandachtig en empathisch oor te bieden en elke persoon zonder oordeel te verwelkomen.

Vaak zoeken vereenzaamde mensen eenvoudig menselijk contact, iemand om mee te praten. Onder de vaste bezoekers zijn er zeer kwetsbare personen, voor wie BOOD een referentiepunt is in hun rondzwerven en een plaats waar ze hun angsten of woede kunnen uiten. Andere bezoekers wensen over uit te wisselen over de actualiteit.

Enkele voorbeelden van gesprekken in 2019:

- Een dakloze aanvaardt niet dat hij ‘buitengeworpen’ wordt van de toiletten van het ziekenhuis waar hij de gewoonte heeft langs te gaan.

- Een man vertelt over zijn levensweg: gevangenis - straat - hel. - Een jonge man wenst te weten wat er zal gebeuren met de Kerk en de Paus indien het

bewezen wordt dat God niet bestaat. - Een bejaarde vrouw spreekt over de agressie van een jongere in de straat die ze onderging

eerder die dag. Een luisterend oor doet haar deugd. - Gesprek over psalmen met een vrouw die een boek koopt over Martin Luther. - Een man zet zich neer op een krukje, eerst zonder een woord te spreken; hij ontspant zich

wat en begint te spreken over een moeilijk bezoek bij zijn advocaat. - Een jonge wanhopige vrouw vraagt om hulp om haar leven te beëindigen. - Iemand die regelmatig komt stelt vragen over de verschijningen van Maria.

Sommige mensen willen even op adem komen, een glas water drinken of hun GSM opladen. In de winter kan een dakloze binnenkomen om zich te warmen. Dit zijn allemaal voorbeelden van de categorie “barmhartige Samaritaan” in onderstaande tabel. Het is mogelijk om onze telefoon te gebruiken (bijvoorbeeld om een afspraak te maken met de dokter). Door onze ligging in het stadscentrum krijgen we ook veel toeristische vragen. De categorie “info huis” betreft voornamelijk vragen over de uren van de sociale dienstverlening, maar ook vragen van nieuwsgierige voorbijgangers over de missie van het huis.

234

616

159

0

200

400

600

800

religieus sociaal psycho-sociaal

Thema's van de gesprekken

84

237 247

155135

vrij bezoek gebruiktelefoon

barmhartigeSamaritaan

info huis toeristischeinfo

- 11 -

4. Religieus en sociaal informatiecentrum In de Brusselse christelijke gemeenschap heeft Brussel Onthaal - Open Deur een zekere bekendheid als religieus informatiecentrum. We beantwoorden vaak vragen als: ‘Om hoe laat begint de Paaswake in die parochie?’, ‘Waar kan ik vandaag biechten?’, ‘Waar vind ik een eucharistieviering in het Italiaans dit weekend?’, ‘Hoe kan ik in contact komen met de Grieks-orthodoxe gemeenschap?’ De onderstaande statistieken tonen een vollediger beeld van de verschillende religieuze vragen die aan ons zijn gericht. Als religieus informatiecentrum hebben we veel contacten met het brede kerkelijke netwerk in Brussel: de pastorale eenheden, de talrijke diaconale initiatieven, de Dienst Solidariteit van het Vicariaat van Brussel, het dekenaat van Brussel-Centrum,... Daarnaast werken we nauw samen met de communicatiedienst van het Vicariaat van Brussel. Onze partners zijn ook te vinden in de oecumenische en interreligieuze wereld, met name het Interkerkelijk Comité voor Brussel en het Expertisepunt Interreligieuze Dialoog van de Kerk in Brussel. De begunstigden van de sociale dienst melden zich eerst aan bij het onthaal. Ook buiten de uren van de permanenties van de sociale dienst, vinden ze hier een luisterend oor, krijgen ze misschien raad en worden eventueel doorverwezen naar een meer gespecialiseerde dienst. Het onthaal fungeert dus ook als een sociaal informatiecentrum. Dit is de reden waarom het erg waardevol is om ook sociaal assistenten onder onze vrijwilligers te mogen rekenen. Een goede kennis van de sociale sector in Brussel is noodzakelijk. We hebben al gewezen op de samenwerking van onze sociale dienst met sociale organisaties (§ 2., p.4). Elk jaar proberen we onze kennis van deze ruime sector te verbreden door verenigingen te bezoeken, hun verantwoordelijken uit te nodigen op onze teamvergaderingen of door te netwerken tijdens vormingen of vergaderingen binnen de sector.

4.1 Het publiek De volgende statistieken betreffen alle mensen die zich met hun vragen richten tot de onthaalmedewerker: zowel het publiek van BOOD als onthaalplek (§ 3.), als het publiek van BOOD als informatiecentrum (§ 4.). De begunstigden van de sociale dienst zijn niet inbegrepen, hoewel ze in dezelfde onthaalruimte passeren.

49%

38%

8%

4% 1%

Duur van interventie

0 tot 4 minuten

5 tot 14 minutes

15 tot 29 minuten

30 tot 59 minuten

meer dan 1 uur

- 12 -

4.2 Statistieken

Gemiddeld ontvangen we 13 bezoeken per dag aan het onthaal (3977 bezoeken/±300 dagen), zonder rekening te houden met de begunstigden van de sociale dienst die in dezelfde onthaalruimte passeren. Vragen die per email worden behandeld, worden niet systematisch bijgehouden en vallen buiten de statistieken.

Om de hieronder uitgelichte cijfers correct te interpreteren, is het noodzakelijk te weten dat ze rekening houden met zowel de boekenverkoop (§ 4.3) als de verzoeken om religieuze of sociale informatie in strikte zin.

51,74% van alle gestelde vragen waren van religieuze aard. Mensen die maandelijkse publicaties kopen met de liturgische teksten van de dag, zoals Magnificat en Prions en Eglise, vormen de grootste groep (875 vragen). De resterende 48,26% van de 4586 verzoeken (4188 verzoeken in 2018) waren van sociale of psychosociale aard.

993

754

120 1083 1 36 22 1

1050

682

119

391

17 3 755

12 1

926

0

200

400

600

800

1000

1200

Publiek per regio en geslacht

Mannen Vrouwen

51,74%40,17%

8,09%Thema's van de vragen

religieus

sociaal

psycho-sociaal

3977

493

Bezoek Telefoon

Contactname

- 13 -

875

235

174

129

123

109

87

84

34

34

28

23

22

18

14

13

6

5

4

2

1

1

352

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000

Prions en Église / Magnificat / Parole & Prière

Media en tijdschriften

Heiligen / Gebeden / Devotie

Geloof

Misuren

Kerk

Bijbel

Pastoraal

Gemeenschappen

Bedevaart

Oecumene / Taizé

Sacramenten / Zegeningen

Protestantisme

Islam

Religies

Retraite / Vorming

Exorcisme

Sekten & Nieuwe religieuse bewegingen

Oosterse spiritualiteit

Orthodoxie

Jodendom

Gemengd huwelijk

Divers

Religieuze thema's

327

227

197

85

81

77

68

61

48

26

19

9

4

3

2

1

607

0 100 200 300 400 500 600 700

Administratieve hulp

Telefonische hulp

Huisvesting / Onderdak

Vrije tijd / Cultuur

Armoede / Uitsluiting

Werk

Juridisch

Financiële of materiële hulp

Onderwijs / Stage

Vertaling

Sociale zekerheid

Immigratie

Asiel

Zonder wettig verblijf

Racisme

Derde Wereld

Divers

Sociale thema's

- 14 -

De betekenis van telefonische hulp in bovenstaande grafiek betekent dat de onthaalmedewerker een oproep doet in naam van de begunstigde, terwijl gebruik van de telefoon in de sectie ‘3. Onthaal’ betekent dat de begunstigde de telefoon zelf gebruikt (bvb. een dakloze die naar Samusocial belt om een slaapplek te reserveren voor de komende nacht).

Enkele voorbeelden van religieuze vragen in 2019:

- Mogelijkheden om een priester te ontmoeten of te biechten in Brussel - Een pelgrimspaspoort (credential) aanvragen voor een bedevaart naar Compostella - Slaapgelegenheid zoeken voor een dertigtal Spaanse zusters - De uren van de zondagmissen en van de vieringen van Kerstmis en Pasen - Talrijke aanvragen voor bezinningsplaatsen en bedevaartsoorden - De gegevens van de katholieke Albanese gemeenschap, de gegevens van een

Hindoeïstische tempel, enz. Enkele voorbeelden van sociale of psychosociale vragen:

- Hoe een dakloze Roemeense familie met kinderen helpen? - ‘Administratieve hulp’: uitleggen hoe een duplicaat te verkrijgen van de oproepingsbrief

voor de verkiezingen; formulieren invullen voor familiale bijstand, de mutualiteit, de vakbonden; een CV opstellen of verbeteren; een document uitleggen; enz.

- Adressen van plaatsen waar men gratis kan eten, waar men voedselpakketten kan ontvangen, waar gratis of goedkope kleding te vinden is

- ‘Mentale gezondheid’: personen van alle leeftijden, vaak regelmatige bezoekers, die vreemde vragen stellen

- Zoektocht naar organisaties die helpen bij het indienen van de belastingaangifte

181

37

31

19

18

16

11

11

7

4

36

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

Gezondheid / Mentale gezondheid

Familie / Opvoeding

Leven / Relaties

Drugs / Alcohol

Dood / Euthanasie

Eenzaamheid

Moraal / Recht / Vrede

Vrijwilligerswerk

Huwelijk / Echtscheiding

Seksualiteit

Divers

Psycho-sociale thema's

Veel mensen komen om te telefoneren en vragen om dat in hun plaats te doen, omdat ze moeite hebben met het begrijpen of het spreken van de taal. De oproepen zijn gericht naar een advocaat, een ziekenhuis (een medische afspraak maken), een rusthuis, Samusocial, de straathoekwerkers van Diogenes, het OCMW, een juridische dienst, les Petits Riens, een abdij, de vakbond voor een werkloosheidsprobleem, een vriend,… (Marie, vrijwilliger)

- 15 -

4.3 Verkoop van boeken, tijdschriften en brochures Omdat er in het stadscentrum geen religieuze boekhandel is, zeggen mensen ons vaak hoe blij ze zijn boeken en tijdschriften aan te treffen bij BOOD in verband met de kerkelijke actualiteit. De keuze is beperkt, maar gevarieerd. Een kleine selectie wordt getoond in de etalage van het huis. De verkoop is geen lucratieve bezigheid, maar beschouwen we als een dienst aan ouderen, aan mensen met een beperkte mobiliteit of aan personen die op zoek zijn naar een gemakkelijk bereikbaar verkooppunt. Onze boekenvoorraad is klein, dus verwijzen we mensen vaak door naar gespecialiseerde religieuze boekhandels, zoals het UOPC, het CDD en de Guimard shop. In 2019 verkochten we 2342 boeken, tijdschriften en brochures (iets meer dan in 2018). De maandelijkse publicaties Prions en Église, Magnificat en Parole et Prière vormden ongeveer 53% van de omzet. Naast deze maandelijkse uitgaves met gebeden voor elke dag, kan men bij ons allerlei soorten publicaties vinden:

- Bijbels in verschillende talen, theologische en exegetische boeken, boeken over de grondslagen van het christelijk geloof, teksten van de kerkvaders, …

- Boeken over thematieken waarmee onze diensten geconfronteerd worden: armoede, dakloosheid, migratie, …

- Biografieën, getuigenissen, spirituele of filosofische boeken - Missalen, gebeden, bezinningsteksten - Religieuze stripverhalen - Tijdschriften zoals Volzin, Open Deur, De Kovel, Schrift, Mondiaal Magazine, Panorama,

La Vie, Famille chrétienne, Pèlerin, Le Monde des Religions, Imagine, … - Katholieke Belgische weekbladen: Kerk&Leven, Tertio, Dimanche

Van de hierboven vermelde publicaties waren de meest verkochte eenheden in 2019 de gebedsboeken (97 novenen, 17 Chants et prières en 13 rozenkransen), het tijdschrift Pélerin (51 ex.), liturgische kalenders (38 ex.), missalen (29 ex.) en Bijbelse teksten (47 Bijbels, 6 Nieuw Testamenten, 4 Evangelies en 4 Psalmboeken). Hier volgt de top 5 van de meest verkochte boeken:

1. ‘Loué soit-tu. Lettre encyclique Laudato si’ van Paus Franciscus (6 ex.) 2. ‘Journal d’un évêque de campagne’ van Mgr. Léonard (6 ex.) 3. ‘Vie et destin de Jésus de Nazareth’ van Daniel Marguerat (5 ex.) 4. ‘Chrétien d’Orient. Mon Amour’ onder de directie van Marie Thibault de Maisières en

Simon Najm (4 ex.) 5. ‘Pauvrophophie. Petite encyclopédie des idées reçues sur la pauvreté’ van het Forum -

Bruxelles contre les Inégalités (3 ex.) Op oecumenisch vlak zijn we een verkooppunt van de brochure voor de Gebedsweek voor de eenheid van de christenen (55 verkochte exemplaren). Op het interreligieuze domein vraagt men bij ons interreligieuze kalenders (7 exemplaren), en ter gelegenheid van het einde van de Ramadan, kaarten om moslims een gelukkige feestdag te wensen (49 exemplaren).

- 16 -

4.4 Website Net als de voorbije jaren werd onze website druk bezocht voor de uren van missen, met pieken op 6 maart (1354 bezoeken), op 20 april (1403 bezoeken) en op 24 december (1481 bezoeken), om respectievelijk de vieringen van Aswoensdag, van Pasen en van Kerstmis te raadplegen. Naast de uurregelingen kan men er ook referentieadressen vinden over de oecumene en de interreligieuze en interculturele dialoog, nuttige links naar websites met een religieuze inhoud (bedevaartsoorden, lijst van abdijen, enz.) en met een sociale inhoud, alsook enkele publicaties, zoals het Repertorium van christelijke kerken en gemeenschappen in Brussel.

4.5 Publicaties

Vanaf september 2019 hebben we veel tijd geïnvesteerd in de actualisering van het Repertorium van Christelijke Kerken en Gemeenschappen in Brussel, met als doel een nieuwe editie voor te stellen in januari 2020. Deze nieuwe editie is uitgegeven in een papieren versie en wordt gratis aangeboden op onze website. Het is een instrument om contacten tussen de kerken te vergemakkelijken. Het bevat de contactgegevens van de voornaamste christelijke actoren in de hoofdstad: katholieken, orthodoxen, oosterse christenen, protestanten, evangelisten, anglicanen.

93829124462

178048195487 191265

0

50000

100000

150000

200000

250000

2015 2016 2017 2018 2019

Bezoeken website per jaar

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

15.536 14.358

18.62720.234

17.006 16.422 15.539 16.584 15.59313.333 12.469

15.564

Bezoeken website in 2019 per maand

- 17 -

5. Conclusies en perspectieven Met betrekking tot onze luistermissie, is de kwaliteit van het luisteren belangrijker dan haar efficiëntie. Het eerste doel is niet om oplossingen te bieden, maar wel de bezoeker onbedwongen te laten uitspreken en naar zijn verhaal te luisteren. We zijn geen “professionals” van het luisteren en Brussel Onthaal - Open Deur is geen therapeutische ruimte. Ons doel is niet de persoon dingen te laten zeggen die hij niet wenst. Onze onthaalmedewerkers zijn “amateurs” van het luisteren, evenwel niet in de pejoratieve zin, maar in de etymologische zin van het woord: ze “houden ervan” te luisteren, omdat dit een concrete manier is om de spiritualiteit van het onthaal te beleven. Hierover zei Raymond Van Schoubroeck dat het “een attentie is van eenvoud, van gebed, van medeleven en barmhartigheid”. Kanunnik Van Schoubroeck was onder meer bisschoppelijk vicaris voor de vreemdelingenpastoraal te Brussel en voorzitter van BOOD. Hij stierf op 29 november 2019 op 91-jarige leeftijd. We willen hem hier eer betonen. Voor de conclusies van de sociale dienst verwijzen we naar paragraaf § 2.4 Aanbevelingen. Naast deze observaties willen we het belang van het eerstelijnswerk onderlijnen. Het gaat in eerste instantie om een doorverwijzingsdienst, maar er blijven een hele resem problemen over die geen oplossing vinden bij gespecialiseerde diensten. Vaak beschikken deze diensten waarnaar we bepaalde mensen willen doorverwijzen niet over de nodige materiële of humane middelen of de tijd om de vragen te beantwoorden die hen worden gesteld. Als we de praktijk van onze eerstelijnsdienst in dit licht analyseren, begrijpen we waarom we zo vaak verder gaan dan het kader van eenmalige hulp of oriëntatie voor een grondige follow-up van mensen en hun dossiers. We sluiten dit verslag af met enkele vooruitzichten voor 2020: De laatste papieren versie van het Repertorium van Kerken en Christelijke Gemeenschappen in Brussel dateerde van 2013. Sindsdien hebben we doorlopend de gegevens in de digitale versie, die gratis te consulteren is op onze website, verbeterd en geactualiseerd. Het betrof evenwel gedeeltelijke verbeteringen. Het voordeel om een nieuwe papieren versie uit te geven bestond erin om een volledige herziening te realiseren. We zijn tevreden om dit intense verbeterwerk in 2019 beloond te zien: het Repertorium werd gepubliceerd ter gelegenheid van de Week van het Gebed voor de Eenheid van Christenen in januari 2020. Door deel te nemen aan allerlei bijeenkomsten in het Brusselse sociale netwerk, proberen we te reflecteren en bij te dragen aan de structurele aanpak van de problemen waarmee maatschappelijk werkers worden geconfronteerd, evenals van de sociale kwesties die door de mensen die bij ons komen worden aangekaart. Wanneer we dit schrijven, bevinden we ons volop in een gezondheidscrisis met enorme gevolgen ten gevolge van het coronavirus. Voor het eerst in haar geschiedenis waren de deuren van Brussel Onthaal - Open Deur enkele weken gesloten (hoewel het in geval van nood altijd mogelijk was om een sociale assistente op afspraak te ontmoeten). De versoepeling van de lockdown gaat gepaard met veel veiligheidsmaatregelen. Het coronavirus heeft onze levens overhoop gegooid. We zullen ons het jaar 2019 herinneren als “het jaar ervoor”. We zien nu al de collaterale schade van deze crisis voor de zwaksten, geconfronteerd met inkomstenverlies, hogere uitgaven en minder fysieke dienstverlening. We weten nog niet wat het “nieuwe normaal” zal zijn, maar BOOD zal dankzij de inzet van de vaste medewerkers en vrijwilligers trouw blijven aan haar missies.

- 18 -

6. Bijlagen

6.1 Voorstelling van het team Op 1 april 2019 ging Marie-Anne Czetwertynski op pensioen na 14 jaar trouwe dienst. We danken haar voor haar uitstekende werk en voor de vele waardevolle bijdragen die ze heeft geleverd aan de sociale dienst. We verwelkomden een nieuwe sociale assistente, Charlotte Uwamahoro, die zich zeer snel heeft ingewerkt in het team. Vaste medewerkers Directeur: Edward Bekaert Secretariaat: Dolores Camacho

Marie Ndreu Documentaliste: Lydie Mwemena Sociaal assistenten: Lyne Uytterhoeven

Dominique Bouwens (CAW Brabantia) Marie-Anne Czetwertynski (CAW Brabantia) (tot maart 2019)

Charlotte Uwamahoro (CAW Brabantia) (vanaf april 2019) Onderhoud Adrienne Masaka (ALE) Vrijwilligers Onthaal: Marie-Chantal Bartelous, Marie Claeys, Hayat Francis, Anne-Marie

Gasquet, Françoise Losseau, Dik Madder, Valérie Rive, Gabrielle Sambre, Jean Van Brussel, Claire Van Leeuw, Jack Verstraete, Luc Verstraeten, Kees van Vliet

Website: Marc Wattel Raad van Bestuur Voorzitter: Claude Castiau, deken van Brussel Centrum Leden: Marie Claeys

Anne Périer Claire Van Leeuw Jack Verstraete

Uitgenodigd: Alain Goyens, Edward Bekaert

6.2 Vorming Voor de sociaal assistenten is bijscholing zeer belangrijk, of het nu gaat om uitwisseling met collega's van andere organisaties, om op de hoogte blijven van de evolutie van de wetgeving die invloed heeft op onze begunstigden, of om de kennis te vergroten van het Brusselse sociale netwerk. Enkele voorbeelden: de maandelijkse juridische uitwisselingen georganiseerd door Caritas International, intervisiesessies samen met sociaal assistenten van andere organisaties georganiseerd door SMES-B over de problematiek van het bijstaan van mensen die sociaal en psychisch lijden, het bezoek aan organisaties (in 2019: FOD Sociale Zekerheid (25/01), Medimmigrant (08/02), het onthaalhuis “Les 3 Pommiers” (21/03), de sociale kruidenier “Les

- 19 -

Capucines” (10/05), het Klein Kasteeltje (20/06), de Nationale Federatie voor de Promotie van Gehandicapten (06/06)), een vormingscyclus m.b.t. energie (meer en meer bezoekers komen bij ons met onbetaalde energie- en waterfacturen), een vorming over de Belgische wetgeving omtrent de nationaliteit door het Agentschap voor Integratie en Inburgering (24/09),… Daarenboven zijn we begonnen met supervisiesessies van het sociaal team door een psycholoog van het CFIP met betrekking tot ons meest kwetsbare publiek, m.n. de personen die bovenop hun moeilijke situatie ook nog eens mentale of psychiatrische problemen hebben. Andere leden van het team namen deel aan interessante vormingen. Enkele voorbeelden: ‘Naar een samenhangend migratiebeleid’ door Orbit (22/02), l’Assemblée ouverte de Droit à un toit (23/02), ‘Verbindingsfestival’ door Beweging.net (26/02), de lancering van ‘Survivinginbrussel.be’ (20/03), een lezing van Jean-Claude Métraux: ‘Un autre regard sur des personnes en marge’ (28/03), een infosessie over de RGPD (24/09),… BOOD organiseert vormingen voor vaste medewerkers en vrijwilligers, evenals voor de onthaalmedewerkers van de kerken van Brussel-Centrum. Op 21 mei hebben we een vorming georganiseerd over de Islam met Père Paul Abou Naoum, verantwoordelijke voor de katholieke Maronitische gemeenschap in Brussel en bisschoppelijke afgevaardigde voor de relaties met de Moslims. Op 23 november gaf Claude Castiau, deken van Brussel Centrum, een vorming over het Boek ‘Genesis’.

6.5 Subsidies en giften In 2019 werd Brussel Onthaal - Open Deur gesubsidieerd door ACTIRIS en door de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC). Twee sociaal assistentes worden betaald door CAW Brabantia met subsidies van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en van het ‘Fonds Maribel Social des Etablissements et des Services de Santé’. Een belangrijk deel van het budget van BOOD wordt gedekt door giften van de katholieke Kerk van Brussel en door privégiften. Caritas Hulpbetoon steunt onze sociale dienst, meer bepaald voor het onthaal van de armsten.

- 20 -