ñ, jegqma fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj - CBSL

12
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj 4 c kf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j u.ska iïmdokh lrk cd;sl md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^cd'md'ñ'o'" 2013}100& iy fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^fld'md'ñ'o'" 2013}100& u.ska ukskq ,nk fmd≥ ñ, uÜgu" jifr® fï olajd ld,h ;=< ñY% úp,k fmkakqï lrk ,°' m%Odk jYfhkau wdydr ldKavfha ñ, úp,kj,g wkqrEm jQ fmd≥ ñ, uÜgfuys úp,k i|yd wdydr fkdjk ldKavfha whs;uj, ñ, úp,k o ;rula ≥rg ∞hl úh' iemhqï wxYfha olakg ,o ys;lr m%jK;d fya;=fjka" uehs iy cqks udihka yer 2018 jifr® m<uq udi kjh ;=< ° iuia; wdydr ñ, my< hk m%jK;djla fmkakqï lf<ah' ;jo" jifr® m<uq udi kjh ;=< wdydr fkdjk ldKavfhys ñ, by< hEu i`oyd bkaOk" .Eia iy nia .dia;=j, m˙md,s; ñ, by< ±óu m%Odk fya;=jla úh' cd'md'ñ' or®Ylfhys jdr®Isl ,laIHuh fjki u.ska ukskq ,nk u;=msg WoaOukh 2018 jifr® m<uq udi kjh ;=< ° jeä jYfhka ueo ;ks w.hg jvd wvq w.hl mej;=◊' cd'md'ñ' or®Ylfhys ,laIHuh fjki u.ska ukskq ,nk há±˙ WoaOukh fuu ld,m˙Éf–oh ;=< wvq WÉpdjpkhla fmkakqï lf<ah' WoaOuk wfmalaId .;al, úfYaIfhkau jHdmd˙l wxYfhys WoaOuk wfmalaId ienE WoaOukhg fndfyda fihska wkqrEm úh' jegqma ms<sn|j i,ld ne,Sfï° úêu;a wxYfhys uQr®; jegqmaj, my< hEula olakg ,enqKq w;r wúêu;a wxYfhys uQr®; jegqmaj, by< hEula jdr®;d úh' fiajd kshqla;s wxYh .;al," 2017 jifr® m<uq Nd.hg idfmalaIj 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf–oh ;=< ° Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh my< .sh w;r fiajd úhqla;s wkqmd;slh by< .sfhah' Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh my< hEug" Y%u n,ldfha my< hEu fukau jev lrk jhfia ck.ykfha by< hEu o fya;= úh' jHjidhl;ajh yd jHdmdr wdrïN ls¯u m%jr®Okh ls¯fuys ,d rch úiska l%shd;aul lrñka mj;sk úúO jevigyka fya;=fjka b†˙ ld,fha ° ksr®udKh jk /lshd wjia:d m%udKh by< hd yelsh' flfia fj;;a" wdr®:ßlfha ke.S tk fndfyda wxY ;=< Y%u ys`.hka ksr®udKh lrñka" ksmqK;dj, fkd.e<mSï iy ia;S%-mqreI úIu;d jeks jHqyd;aul wvqÆyq`vqlï Y%u fj<`ofmd< ;=< ;j≥rg;a mj;S' úfoaY /lshd i|yd msg;aj hk ixLHdj u.ska ms<sìUq jk m˙† YS% ,dxlsl Y%ñlhka i|yd we;s úfoaY /lshd wjia:d wvq ù we;s w;r ta i|yd YS% ,dxlsl ixl%u◊l fiajlhkaf.a m%Odk .ukdka;j, Woa.; ù we;s whym;a N+-foaYmd,ksl m%jK;d fya;= ù we;' fï w;r" rfÜ wdr®:ßl ls%hdldrlï iy fmd≥ ck;djf.a iudc „ú;hg ndOd we;s lrñka rdcH wxYh ;=< jev jr®ck .Kkdjla ls%hd;aul jQ w;r lïlre fomdr®;fïka;=fõ o;a; wkqj fm!oa.,sl wxYfha jev jr®ck ixLHdfõ wvq ùula olakg ,enq◊'

Transcript of ñ, jegqma fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj - CBSL

ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj

4c kf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j u.ska iïmdokh lrk cd;sl

md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^cd'md'ñ'o'" 2013}100& iy fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh

^fld'md'ñ'o'" 2013}100& u.ska ukskq ,nk fmd≥ ñ, uÜgu" jifr® fï olajd ld,h

;=< ñY% úp,k fmkakqï lrk ,°' m%Odk jYfhkau wdydr ldKavfha ñ, úp,kj,g

wkqrEm jQ fmd≥ ñ, uÜgfuys úp,k i|yd wdydr fkdjk ldKavfha whs;uj, ñ,

úp,k o ;rula ≥rg ∞hl úh' iemhqï wxYfha olakg ,o ys;lr m%jK;d fya;=fjka"

uehs iy cqks udihka yer 2018 jifr® m<uq udi kjh ;=< ° iuia; wdydr ñ, my< hk

m%jK;djla fmkakqï lf<ah' ;jo" jifr® m<uq udi kjh ;=< wdydr fkdjk ldKavfhys

ñ, by< hEu i`oyd bkaOk" .Eia iy nia .dia;=j, m˙md,s; ñ, by< ±óu m%Odk fya;=jla

úh' cd'md'ñ' or®Ylfhyss jdr®Isl ,laIHuh fjki u.ska ukskq ,nk u;=msg WoaOukh

2018 jifr® m<uq udi kjh ;=< ° jeä jYfhka ueo ;ks w.hg jvd wvq w.hl mej;=◊'

cd'md'ñ' or®Ylfhys ,laIHuh fjki u.ska ukskq ,nk há±˙ WoaOukh fuu ld,m˙Éf–oh

;=< wvq WÉpdjpkhla fmkakqï lf<ah' WoaOuk wfmalaId .;al, úfYaIfhkau jHdmd˙l

wxYfhys WoaOuk wfmalaId ienE WoaOukhg fndfyda fihska wkqrEm úh' jegqma ms<sn|j

i,ld ne,Sfï° úêu;a wxYfhys uQr®; jegqmaj, my< hEula olakg ,enqKq w;r wúêu;a

wxYfhys uQr®; jegqmaj, by< hEula jdr®;d úh' fiajd kshqla;s wxYh .;al," 2017 jifr®

m<uq Nd.hg idfmalaIj 2018 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf–oh ;=< ° Y%u n,ld iyNd.s;aj

wkqmd;slh my< .sh w;r fiajd úhqla;s wkqmd;slh by< .sfhah' Y%u n,ld iyNd.s;aj

wkqmd;slh my< hEug" Y%u n,ldfha my< hEu fukau jev lrk jhfia ck.ykfha by<

hEu o fya;= úh' jHjidhl;ajh yd jHdmdr wdrïN ls¯u m%jr®Okh ls¯fuys ,d rch úiska

l%shd;aul lrñka mj;sk úúO jevigyka fya;=fjka b†˙ ld,fha ° ksr®udKh jk /lshd

wjia:d m%udKh by< hd yelsh' flfia fj;;a" wdr®:ßlfha ke.S tk fndfyda wxY ;=< Y%u

ys`.hka ksr®udKh lrñka" ksmqK;dj, fkd.e<mSï iy ia;S%-mqreI úIu;d jeks jHqyd;aul

wvqÆyq`vqlï Y%u fj<`ofmd< ;=< ;j≥rg;a mj;S' úfoaY /lshd i|yd msg;aj hk ixLHdj

u.ska ms<sìUq jk m˙† YS% ,dxlsl Y%ñlhka i|yd we;s úfoaY /lshd wjia:d wvq ù we;s w;r

ta i|yd YS% ,dxlsl ixl%u◊l fiajlhkaf.a m%Odk .ukdka;j, Woa.; ù we;s whym;a

N+-foaYmd,ksl m%jK;d fya;= ù we;' fï w;r" rfÜ wdr®:ßl ls%hdldrlï iy fmd≥ ck;djf.a

iudc „ú;hg ndOd we;s lrñka rdcH wxYh ;=< jev jr®ck .Kkdjla ls%hd;aul jQ w;r

lïlre fomdr®;fïka;=fõ o;a; wkqj fm!oa.,sl wxYfha jev jr®ck ixLHdfõ wvq ùula

olakg ,enq◊'

4

54

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

jr®.j, ñ, .Kka" 2018 m<uq udi kjh ;=< °"

uOHia: uÜgul mej;=◊' jir wdrïNfha °

my< uÜgul mej;s kejqï u;aiH ñ," iD;=uh

n,mEï ksid my< jegqKq ksIamdokh fya;= fldg

f.k jifr® fojk ldr®;=j ;=< ° YS>% f,i by<

hEug mgka .;af;ah' flfia jqjo" jifr® ;=kajk

ldr®;=j ;=< °" u;aiH ñ, uÜgu ;rula ≥rg

my< .sfhah' °r®> ld,Skj mej;s kshx ;;a;ajh

fya;=fjka my< jegqKq fmd,a ksIamdokfhys

m%;sM,hla f,i by< hñka mej;s fmd,a ñ,

md,kh ls¯u i|yd rch úiska 2017 foieïnr®

udifha isg fmd,a uo wdkhkh ls¯u i|yd

wjir ,ndfok ,°' tfukau 2017 jir ;=< °

úYd, f,i wvq jQ fmd,a ksIamdokh 2018 fojk

ldr®;=j ;=< ° h:d ;;a;ajhg m;aúh' ta wkqj"

2018 ckjd˙ udifha ° fmd,a ñf,ys my< hEula

fmkakqï l< w;r" 2018 udr®;= udih jk f;la

tu ñ, uÜgfï /¢ ;sî" bka wk;=rej ;j ≥rg;a

my< .sfhah' t<jΩ ñ, 2018 wfma%,a udih jk

f;la my< .sh w;r" bka wk;=rej by< f.dia"

2018 wf.daia;= udifha ° kej;;a my< f.dia

2018 iema;eïnr® udifha ° ;j≥rg;a my< .sfhah'

fï w;r" i,lkq ,nk ld,m˙Éf–oh ;=< °

wr®;dm,a iy f,dl= ΩEKq o fuhg iudk ñ,

úp,khla wkq.ukh l< w;r" jir wdrïNfha °

my< jegqKq r;= ΩEKq ñ, bka wk;=rej tu

uÜgfïu mej;=Kq w;r" bka miqj 2018 wf.daia;=

iy iema;eïnr® udi j,° my< .sfhah'

y ks;r ñ, WÉpdjpk iys; wdydr whs;u yereKq

fldg" wdydr ldKavfha we;s wfkl=;a whs;uj,

ñ, jifr® m<uq udi fol ;=< my< f.dia" bka

wk;=rej iuia;hla f,i by< hk keUqrejla

fmkakqï lf<ah' fuu whs;u w;=rska" m˙mamq

iy iSks ñ, cd;Hka;r fj<|fmdf<ys ñ,

úp,kj,g wkqrEm úh' jir wdrïNfha ° my<

.sh m˙mamq ñ, kej;;a 2018 wf.daia;= udifha °

jdr®;d l< iqΩ wvqùu olajd ia:djr uÜgul

mej;s w;r" 2018 iema;eïnr® udifha ks¯laIKh

flreKq iqΩ by< hEu yerekq fldg i,lkq

,nk ld,mrsÉf–oh ;=< ° iSks ñ, my< hk

keUqrejla fmkakqï lrk ,°' ls˙ msá ñ, 2018

uehs udifha 05 jk †k isg n, meje;afjk m˙†

by< ouk ,°' 2018 wfma%,a udifha isg cQ,s udih

2018 jif¾ m%jK;d

ñ,

fmdÿ ñ, uÜgfï úp,k

y cd'md'ñ'o' u.ska ukskq ,nk fmd≥ ñ, uÜgu" 2018

jifr® m<uq udi ;=k ;=< ° my< hk keUqrejla

fmkakqï l< w;r bka wk;=rej cQ,s udih f;la

by< f.dia bkamiq my< .sfhah' fld'md'ñ'o'

u.ska ukskq ,nk fmd≥ ñ, uÜgu o ta yd iudk

m%jK;djhla i,lkq ,nk ld,m˙Éf–oh ;=< °

fmkakqï lf<ah' fuu ld, iSudj ;=< °" fmd≥

ñ, uÜgu m%Odk jYfhka wdydr ldKavfha

whs;uj, ñ, úp,khkays yeis¯u wkq.ukh

lf<ah' by< hk keUqrejlska úp,kh jQ wdydr

fkdjk ldKavfha whs;uj, ñ, o" fmd≥ ñ,

uÜgfï úp,kh i|yd ∞hl úh'

y ks;r ñ, WÉpdjpk iys; wdydr whs;uj,1

ñ, úp,khg fndfyda fihska wkqrEm jQ wdydr

ldKavfha whs;uj, ñ," jifr® m<uq udi y;r

;=< ° my< hk keUqrejla fmkakqï l< w;r" bka

wk;=rej cqks udih olajd by< f.dia" kej;;a

my< .sfhah' 2018 jifr® m<uq udi y;r ;=< °

ks;r ñ, WÉpdjpk iys; wdydr whs;uj, ñ,"

my< hk keUqrejla fmkakqï lf<ah' fï i|yd"

iy,a" t<jΩ iy ΩEKqj, ñf,ys my< hEu o"

úáka úg my< .sh fmd,a" kejqï u;aiH iy

wr®;dm,a hk whs;uhkays ñ, úp,k o ∞hl úh'

bka wk;=rej" ks;r ñ, WÉpdjpk iys; wdydr

whs;uj,ska kejqï u;aiH" t<jΩ" wr®;dm,a iy

ΩEKq hk whs;uj, ñ," iD;=uh n,mEï fya;=

fldg f.k 2018 uehs iy cqks udi ;=< ° by<

.sfhah' flfia jqjo" 2018 cQ,s udih ;=< °" iy,a

iy fmd,a jeks whs;uj, ñf,ys ie,lsh hq;=

my< hEula olakg ,enqKs' 2018 wf.daia;= iy

iema;eïnr® udi ;=< ° iy,a" fmd,a" kejqï u;aiH

iy t<jΩ ñ, kej;;a my< hEu fya;=fjka" ks;r

ñ, WÉpdjpk iys; wdydr whs;uj, ñ, uÜgu

;j ≥rg;a my< .sfhah' 2017$18 uy lkakfha

wiajekak h:d ;;a;ajhg m;aùu iy iy,a

wdkhkh ls¯u fya;= fldg f.k" fndfyda iy,a

1 iy,a" uia jr®." kejqï u;aiH iy uqyq≥ wdydr" fmd,a" m,;=re" t<jΩ"

wr®;dm,a" ΩEKq iy f;dard .;a l=Ωnvq jr®. ks;r ñ, WÉpdjpk iys; wdydr

ldKavhg we;=<;a fõ'

4

55

ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj

olajd jk ld,m˙Éf–oh ;=< °" ls˙ msá" lrj,

iy ì;a;rj, ñf,ys is≥ jQ jeä ùu" wdydr

whs;u ldKavfha ñ, uÜgug" by< mSvkhla

we;s lf<ah' mdka msá iy mdkaj, ñ, mss<sfj<ska

iema;eïnr® 01 iy iema;eïnr® 04 jk †k isg

n,meje;afjk m˙† re' 5 lska by< ouk ,o w;r

2018 iema;eïnr® 19 jk †k isg n,meje;afjk

f,i ls˙ msá ñ, my< ouk ,°'

y wdydr fkdjk ldKavfha whs;uj, ñ, .Kka

2018 jifr® m<uq udi kjh ;=< by< hk

keUqrejlska hq;=j úp,kh úh' bkaOk" .Eia"

nia iy ≥ï˙h .dia;=j, is≥l< m˙md,s; ñ,

ixfYdaOk fuu by< hEug ∞hl úh' t,a'mS' .Eia

ñf,ys is≥ jQ by< hEu;a iu.u wdmkYd,d iy

fydag,a Wm ldKavfhys we;eï ms<sfh, lrk ,o

wdydr ñ, by< hEula olakg ,enq◊' tfukau"

bkaOk ñf,ys is≥ jQ by< hEu;a iu.u" nia"

≥ï˙h" l=,S r:$;S%frdao r: iy mdi,a jEka .dia;=j,

by< hEula ks¯laIKh fl˙◊' tfukau" 2018

cQ,s udifha 02 jk †k isg n, meje;afjk m˙†"

frday,a ldur .dia;= yer wfkl=;a fi!LHh

fiajd .dia;=" tl;= l< w.h u; jk noafoka

ksoyia lrk ,°'

mdßfNda.sl ñ, o¾Yl iy u;=msg WoaOukh

cd;sl mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh ^cd'md'ñ'o'&

y md˙fNda.sl whs;u mefiys ñ, úp,k cd;sl

uÜgñka ms<sìUq lrk cd'md'ñ'o' 2018 jifr® m<uq

udi ;=k ;=< ° my< hEfï m%jK;djla wkq.ukh

lr" 2018 jifr® wfma%,a isg cQ,s udih olajd

by< hk m%jK;djla fmkajd t;eka isg my<

.sfhah' ta wkqj" 2018 jifr® ckjdrs udifha or®Yl

wxl 125'8 la jQ cd'md'ñ' or®Ylh 2018 jifr® udr®;=

udifha ° or®Yl wxl 122'8 olajd my< f.dia"

2018 jifr® cQ,s udifha ° or®Yl wxl 126'6 olajd

by< f.dia 2018 iema;eïnr® udifha° or®Yl

wxl 124'4 olajd my< .sfhah' 2018 jifr® wfma%,a"

uehs iy cQ,s udij, ° cd'md'ñ' or®Ylfhys

fmkakqï l< úp,k i|yd wdydr fkdjk

ldKavh úYd, ∞hl;ajhla oelajQ w;r" wfkl=;a

udij, ° wdydr ldKavh úYd, ∞hl;ajhla

iemhSh'

y cd'md'ñ' or®Ylfhys jdr®Isl ,laIHuh fjki

wkqj ukskq ,nk u;=msg WoaOukh" jifr® uq,a

udi y;r ;=< ° my< f.dia" 2018 cQ,s udih

olajd by< hk m%jK;djla wkq.ukh lr miqj

my< .sfhah' 2018 ckjd˙ udifha ° cd'md'ñ'o'

u; mokï jQ jdr®Isl ,laIHuh u;=msg WoaOukh

ishhg 5'4 la jQ w;r th wfm%a,a udifha °

ishhg 1'6 la olajd my< f.dia 2018 cQ,s udifha °

ishhg 3'4 la olajd by< f.dia kej; 2018

iema;eïnr® udifha ° ishhg 0'9 la olajd my<

.sh w;r fuh 2016 ckjd˙ isg jdr®;d jQ wju

w.h fõ' fï w;r" cd'md'ñ'o' u.ska ukskq ,nk

jdr®Isl idudkH u;=msg WoaOukh 2017 jir ;=< °

fmkakqï l< by< hEfï m%jK;djh 2018 jifr® °

iuia;hla f,i my< hEfï m%jK;djlg yerjqkq

w;r 2018 ckjd˙ udifha ° ishhg 7'6 la f,i

jdr®;d jQ jdr®Isl idudkH u;=msg WoaOuk w.h

2018 iema;eïnr® udifha ° ishhg 4'0 olajd my<

jegq◊'

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

2017 2018

0

jd¾Isl ,laIHuh ] fjki jd¾Isl idudkH ] fjki

4'2 rEm igyk

u;=msg WoaOukfha úp,k cd'md'ñ'o' ^2013}100&

m%;sY;h

ck

'

fmn'

ud¾

'

wfm%a'

ueh

s

cqk

s

cq,s

wf.da'

iem

a'

ck

'

fmn'

ud¾

'

wfm%a'

ueh

s

cqk

s

cq,s

wf.da'

iem

a'

Tl

a'

fk

dje'

foie'

4'1 rEm igyk

udisl m%;sY; fjki ioyd Þhl;ajh cd'md'ñ'o' ^2013}100&

-2.5

-2.0

-1.5

-1.0

-0.5

2017 2018

0

0.5

1.0

1.5

2.0

wdydr wdydr fkdjk cd'md'ñ'o'

m%;sY;h

ck

'

fmn'

ud¾

'

wfm%a'

ueh

s

cqk

s

cq,s

wf.da'

iem

a'

ck

'

fmn'

ud¾

'

wfm%a'

ueh

s

cqk

s

cq,s

wf.da'

iem

a'

Tl

a'

fk

dje'

foie'

4

56

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh ^fld'md'ñ'o'&

y fld<U †ia;%slalfha kd.˙l m%foaYj, ñ, m%jK;d

fmkakqï lrk fld'md'ñ' or®Ylfhys úp,kh

2018 uq,a udi kjh i|yd cd'md'ñ' or®Ylfhys

úp,khg iudk m%jK;d fmkakqï lrk

,°' fld'md'ñ'o' 2018 ckjd˙ udifha ° or®Yl

wxl 122'8 la jQ w;r th 2018 udr®;= udifha ° or®Yl

wxl 121'4 olajd my< f.dia kej;;a iema;eïnr®

udih jk úg or®Yl wxl 124'9 la olajd by<

.sfhah' i,ld n,kq ,nk ld,m˙Éf–oh ;=< °"

2018 wfm%a,a iy wf.daia;= udi yer fld'md'ñ'

or®Ylfhys úp,khg" wdydr ldKavfha jQ ñ,

úp,k m%Odk ∞hl;ajhla ±laùh'

y 2018 wfm%a,a olajd my< hk m%jK;djla fmkakqï

l< fld'md'ñ' or®Ylfhys jdr®Isl ,laIHuh

fjki u.ska fmkakqï lrk u;=msg WoaOukh

bkamiqj by< hEfï m%jK;djla fmkakqï lr"

iema;eïnr® udifha ° kej; my< w.hla .kakd

,°' 2018 ckjd˙ udifha ° ishhg 5'8 la jQ u;=msg

WoaOukh wfma%,a udifha ° ishhg 3'8 olajd my<

.sh w;r kej;;a wf.daia;= udifha ° jdr®;d jQ

ishhg 5'9 olajd l%ufhka by< f.dia iema;eïnr®

udifha ° ishhg 4'3 olajd my< .sfhah' fï w;r"

2018 ckjd˙ udifha ° ishhg 6'6 la f,i jdr®;d jQ

fld'md'ñ' or®Ylfhys jdr®Isl idudkH u;=msg

WoaOukh my< hEfï m%jK;djla fmkakqï

lrñka 2018 iema;eïnr® udifha ° ishhg 5'4

olajd my< .sfhah'

uQ,sl WoaOukh

y cd'md'ñ'o' u; mokï jQ jdr®Isl ,laIHuh uQ,sl

WoaOukh i,ld n,k ld,m˙Éf–ofha ° ia:djr

uÜgul mej;=◊' ta wkqj" jdr®Isl ,laIHuh

uQ,sl WoaOukh 2018 m<uq udi my ;=< ° my<

hEfï m%jK;djla fmkakqï lrk ,o w;r" th

ckjd˙ udifha mej;s ishhg 2'1 isg 2018 uehs

udih jkúg ishhg 1'7 la olajd my; jegq◊'

flfia jqjo" fuu m%jK;dj fjkia lrñka

cd'md'ñ'o' u; mokï jQ jdr®Isl ,laIHuh uQ,sl

WoaOukh 2018 iema;eïnr® udifha ° ishhg 3'1 la

olajd kej;;a by< hk ,°' fï w;r" i<ldn,k

ld,m˙Éf–oh ;=< ° fld'md'ñ'o' u; mokï jQ

jdr®Isl ,laIHuh uQ,sl WoaOukh ñY%% úp,k

fmkakqï l< w;r" 2018 ckjd˙ udifha ° ishhg 3'5

f,i;a 2018 iema;eïnr® udifha ° ishhg 3'8

f,i;a jdr®;d úh'

ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylh

y ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j

u.ska" foaYSh ksIamdolhdg NdKav yd fiajd

i|yd ,efnk ñf,ys fjkiaùu u.ska .Kkh

lrkq ,nk ksIamdolhdf.a ñ, or®Ylh ^ks'ñ'o'"

2013 isõjk ldr®;=j}100&" 2018 m<uq udi wfÜ °

ñY% úp,khla fmkakqï lrk ,°' lDIsldr®ñl"

ksIamdok lr®udka; iy ú≥,sh yd c, iemhqï hk

fuu or®Ylhg wh;a Wm wxY ish,af,au ksIamdol

ñ," i,ld n,k ld,m˙Éf–oh ;=< ° ñY% úp,k

olajñka by< .sfhah' fï w;r" 2018 udr®;= iy cQ,s

udi yer 2018 m<uq udi wfÜ ° ks'ñ'o' u; mokï

jQ jdr®Isl ,laIHuh fjki u.ska ukskq ,nk

ksIamdol ñ, WoaOukh my< hEfï m%jK;djla

fmkakqï lrk ,o w;r th lDIslr®udka; Wm

wxYfha ksIamdol ñf,ys fmkakqï l< WoaOuk

m%jK;djg fndfyda ≥rg wkql+, úh'

ñ, .Kka u; rdcH uQ,H m%;sm;a;sj, n,mEu

y i,ld n,k ld,m˙Éf–oh ;=< ° rdcH uQ,H

m%;sm;a;s lsysmhl iDcq n,mEu fmd≥ ñ, uÜgu

u; olakg ,enq◊' YS>% f,i by< .sh foaYSh

ñ, .Kka md,kh ls¯ug iy,a iy fmd,a uo

wdkhkh ls¯ug rch .;a ;SrKh ñ, md,khg

b;d ys;lr úh' tfukau wr®;dm,a yd f,dl=

ΩEKq jeks iuyr wdkhksl NdKav u; mkjd

;snQ úfYaI fj<| NdKav noao wiajkq fkdue;s

ld,fha ° jeä ls¯u fya;=fjka" tu NdKavj, ñ,

.Kka ;j≥rg;a jeäúh' 2018 uehs 11 jk †k isg

n,meje;afjk f,i ksIamdok ms˙jeh ms<sìUq jk

bkaOk ñ, iQ;%hla y∫kajd ≥ka w;r" WoaOuk

n,mEu wvq jYfhka n,mj;akd ld,fha ° fuu

ñ, iQ;%h y∫kajd£u jvd;a ldf,daÑ; ;SrKhla

úh'

4

57

ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj

WoaOuk wfmalaId

y 2018 ckjd˙ udifha isg my< hk m%jK;djla

fmkakqï l< jHdmdr wxYfha WoaOuk wfmalaId"

2018 cQ,s udifha ° by< .sfhah' fuu jifr® uq,a

udi kjh ;=< WoaOuk wfmalaId fmkakqï l<

m%jK;dj" ks, ñ, or®Yl u.ska fmkakqï l<

WoaOuk m%jK;d iu. ukdj .e,mq◊' uE;

ld,fha bkaOk ñf,ys is≥ jQ jeäùu yd foaYSh

jHjydr uqof,a úfoaYSh w.h wjm%udKh ùu hk

fya;= ksid jHdmdr wxYfha WoaOuk wfmalaIdj,

by< hEula fmkakqï lrk ,°' jHdmdr wxYfha

wfmalaIdj,g jvd iajNdjfhkau by< uÜgul

mj;sk l=gqïN wxYfha WoaOuk wfmalaId 2018

uehs isg wf.daia;= olajd wLKavj my< .sh w;r"

kej;;a 2018 iema;eïnr® udifha ° by< .sfhah'

foaYSh iemhqï wxYfha is≥ jQ wvd,ùï iy bkaOk

ñ, jeäùu hk fya;= l=gqïN wxYfha WoaOuk

wfmalaIdj, jeäùug n,mdk m%Odk fya;= f,i

olajd ;snq◊'

jegqma

y wka;r® w;=re °ukdj uQ,sl jegqmg fldgia

jYfhka wka;r®.%yKh ls¯u fya;=fjka" rdcH

wxYfha jegqma m%udK or®Ylh ^2012}100& u.ska

ukskq ,nk rdcH wxYfha fiajlhkaf.a kdñl

jegqma 2018 m<uq udi wg ;=< ° ishhg 0'1 lska

iqΩ jYfhka jr®Okh úh' flfia jqjo" tu

ld,m˙Éf√oh ;=< ° rdcH wxYfha fiajlhkaf.a

uQr®; jegqmaj, ishhg 2'7 l wvqùula olakg

,enq◊' fï w;r" 2018 wf.daia;= ui 20 †k rdcH

wxYfhys jegqma úIu;d úi£u i|yd idud‚lhka

15 fofkl=f.ka iukaú; úfYaI jegqma fldñiula

m;a lrk ,°'

y mä md,l iNd úiska jegqma md,kh lrkq ,nk

fiajlhkaf.a wju jegqma m%udK or®Ylh ^1978

foieïnr®}100& u.ska ukskq ,nk úêu;a fm!oa.,sl

wxYfha fiajlhkaf.a kdñl jegqma" 2018 m<uq

udi wg ;=< ° ishhg 0'1 lska iqΩ jYfhka

by< .sfhah' uqøK" fr†ms<s ksIamdok" ghr® iy

áhqí ksIamdokh iy weÛÆï ksIamdokh hk

lr®udka;j," 2018 wf.daia;= udifha is≥ jQ wju

jegqma jr®Okh fï i|yd m%Odk jYfhka fya;=

úh' fuu ld,m˙Éf√oh ;=< ° kdñl jegqma

m%udK or®Ylfhys m%;sY;l jr®Okh b;d wju

uÜgul mej;Su fya;=fjka" úêu;a fm!oa.,sl

wxYfha fiajlhkaf.a uQr®; jegqma ishhg 4'4 lska

my< .sfhah'

y wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha jegqma m%udK or®Ylh

^2012}100& u.ska ukskq ,nk wúêu;a fm!oa.,sl

wxYfha fiajlhkaf.a kdñl jegqma 2018 m<uq

udi wg ;=< ° ishhg 13'3 l ie,lsh hq;=

jr®Okhla fmkakqï lrk ,°' wúêu;a fm!oa.,sl

wxYfhys jegqma fndfyda úg Y%u b,aÆï iy

iemhqï ;;a;aj u; mokï ùu fï i|yd fya;=

úh' fï w;r" 2018 m<uq udi wg ;=< ° wúêu;a

fm!oa.,sl wxYfha fiajlhkaf.a uQr®; jegqma o

ishhg 10'0 lska by< .sfhah' i,ld n,k

ld,m˙Éf√oh ;=< ° fmofr®re iy jvq ldr®ñl

jD;a;Skays Y%u b,aÆu by< hEu fya;=fjka tu

jD;a;Skays jegqmaj, by< hEula olakg ,enq◊'

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

4'3 rEm igyk

jHdmdßl wxYfha WoaOuk wfmaCId

udi 3 la

b†˙hg

2017 2018

udi 12 la

b†˙hg

fld'md'ñ'o'

m%;sY;h

ck

'

ck

'

fmn'

fmn'

ud¾

'

ud¾

'

wfm%a'

wfm%a'

ueh

s

ueh

s

cqk

s

cqk

s

cq,s

cq,s

wf.da'

wf.da'

iem

a'

iem

a'

Tl

a'

fk

dje'

foie'

-8.0-6.0-4.0

-2.0

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

2017 2018

4'4 rEm igyk

uQ¾; jegqma m%udK o¾Ylj, jd¾Isl idudkH fjkiaùu

m%;sY;h

wúêu;a fm!oa.,sl

wxYh

rdcH iy úêu;a

fm!oa.,sl wxY

ck

'

fmn'

ud¾

'

wfm%a'

ueh

s

cqk

s

cq,s

wf.da'

wf.da'

iem

a'

Tl

a'

fk

dje'

foie'

4

58

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

Y%u n,ldh yd fiajd kshqla;sh

y ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j

u.ska m%ldYhg m;alr we;s o;a; wkqj" 2018

jifr® m<uq Nd.h ;=< jev lrk jhfia

ck.ykh2 by< .sh o" Y%u fj<|fmd< ;=<

wLKavj mj;sk jHqyd;aul .egÆ fya;=fjka

Y%u n,ldh fj; jev lrk jhfia ck.ykfha

M,∞hS ∞hl;ajh úNj uÜgug jvd my<ska

mej;=◊' i,ld n,kq ,nk ld,m˙Éf–oh ;=< °

Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh ishhg 51'5

olajd wvq ù we;s w;r 2017 jir ;=< ° hym;a

m%jK;djla fmkajQ ia;S% Y%u n,ld iyNd.s;aj

wkqmd;slh ishhg 33'0 olajd my< jegq◊' fï

w;r" iuia; fiajd úhqla;sh ishhg 4'5 la olajd

2 jhi wjqre≥ 15 iy Bg jeä wdr®:ßl jYfhka ilS%h ck.ykh ^Y%u n,ldh&

iy wdr®:ßl jYhka wlS%h ck.ykh hk foms˙fikau jev lrk jhfia

ckykh iukaú; fõ'

jr®Okh úh' Y%ñlhka i|yd lemS fmfkk by<

b,aÆula mej;sh o" ;reKhska" by< wOHdmk

iq≥iqlï we;s mqoa.,hska yd ldka;djka w;r

fiajd úhqla;sh" m%.;shl i<l=K fkdfmkajñka

†.ska †.gu by< uÜgul mej;=◊' YS>%fhka

fjkia jk /lshd fj<|fmdf<ys wjYH;djkag

.e<fmk m˙† udkj m%d.aOkh ixjr®Okh ls¯fï

ls%hdj,sh fjkia fkdùfï m%;sM,hla f,i" Y%uh

i|yd jk b,aÆu yd Y%u iemhqu w;r mr;rhla

mj;sk nj fiajdfhdaclfhda †.ska †.gu

wjOdrKh lrk ,°' uE; ld,Skj olakg ,enqKq

Y%u n,ldh yd iïnkaO or®Ylj, tlsfklg

fkd.e<fmk úp,kj,g fya;= f,i uE; ld,fha °

we;s jQ wys;lr ld,.=◊l ;;a;aj fya;=fjka

n,mEug ,la jQ mqΩ,a wúêu;a wxYh iy /lshd

fláld,Sk ùu" by< Y%u ms˙jegqu iy iafõÉPd

/lshd úhqla;sh jeks Y%u fj<|fmdf<ys kQ;k

m%jK;d ye¢kaúh yelsh'

4'5 rEm igyk

Y%u fj<ofmd< f;dr;=re - 2018 jif¾ m<uq Nd.h ^w&

ñ,shk 2'86

ñ,shk 16'19

jev lrk jhfia ck.ykh

^wjqreÿ 15 iy by<&

.Dyia; lghq;=j,

ksr;j isák

wOHhk lghq;=j,

ksr;j isák

úY%dñl$

jhia.;

frda.S$

wdndê;

6-10

jir

w'fmd'i

^id$fm&

w'fmd'i

^W$fm&

25.5%

27.7%27.7%

46.8%

3.2 5.0 9.2

15 - 24 25 - 29 30 - 39 40›

22.1 10.8 3.3 0.7

^w& ;djld,sl uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j

ñ,shk 7'85

wd¾Ól jYfhka il%Sh fkdjk

ñ,shk 8'34

wd¾Ól jYfhka il%Sh

ñ,shk 5'48

ñ,shk 7'97

fiajd kshqla;

ñ,shk 0'37

fiajd úhqla;

fiajd lDIsl¾udka;

l¾udka;

jhi

wOHdmk uÜgu

fiajd úhqla;s wkqmd;slh ^]&

4

59

ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj

Y%u n,ldh

y 2017 jifr® m<uq Nd.hg idfmalaIj 2018

jifr® m<uq Nd.h ;=< °" jev lrk jhfia

l=gqïN ck.ykh ishhg 2'8 lska by< .sh

w;r Y%u n,ldh ñ,shk 8'551 isg 8'343 olajd

ishhg 2'4 lska my< .sfhah' jhi wjqre≥ 15 iy

Bg jeä fiajd kshqla; fyda fiajd úhqla; wdr®:ßl

jYfhka ilS%h ck.ykh Y%u n,ldhg wh;a

fõ' Y%u n,ldfha my< hEu úfYaIfhkau .%dóh

flaIa;%fha ldka;djka w;r lemS fmfkk f,i

olakg ,enq◊' fï w;r jev lrk jhfia l=gqïN

ck.ykfha fldgila jk wdr®:ßl jYfhka ilS%h

fkdjk ck.ykh" 2017 jifr® m<uq Nd.hg

idfmalaIj 2018 m<uq Nd.h ;=< ° ishhg 9'0 lska

by< .sfhah' fuhg m%Odk jYfhka fya;= jQfha j.d

lkak lsysmhla mqrdjg mej;s wys;lr ld,.=Ksl

;;a;ajh jk w;r m<uqj lDIsldr®ñl wxYhg

n,mE fuu wys;lr ;;a;ajh miqld,Skj ldr®ñl

yd fiajd wxY olajd o jHdma; úh' ;jo" 2017

iy 2018 jirj,a ;=< °" kshuq jHdmD;shla f,i"

§13 jirl iy;sl l< wOHdmkh¶ jevigyk

ls%hd;aul ùu;a iu. wOHdmk lghq;=j, ksr;

jk m%udKh by< hEu" ;reKhska w;r olakg

,enqKq wdr®:ßl wlS%h Ndjhg fya;=jla jQ njg

ie,lsh yelsh'

y Y%u n,ldh iy jev lrk jhfia ck.ykh

w;r wkqmd;h fyj;a Y%u n,ld iyNd.s;aj

wkqmd;slh 2017 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf–oh

;=< jdr®;d l< ishhg 54'3 isg 2018 m<uq

ld,mrsÉf–oh ;=< ° ishhg 51'5 olajd my<

.sh w;r fï i|yd Y%u n,ldfha wvqùu iy

jevlrk jhfia ck.ykfha jeäùu fya;= úh'

tfukau ia;S% iy mqreI hk mdr®Yaj foflysu Y%u

n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slhkaf.a my< hEu o

fuu m%jK;dj i|yd fya;= úh' 2018 m<uq Nd.h

;=< mqreI Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh

ishhg 73'0 la o ia;%S Y%u n,ld iyNd.s;aj

wkqmd;slh ishhg 33'0 la f,i o jdr®;d úh'

wdr®:ßlh ;=< ia;S%kaf.a ilS%h ∞hl;ajh" ;j≥rg;a

úNj uÜgug jvd my< w.hl mj;sk fyhska

ia;S% Y%u n,ldh by< kexùu wdr®:ßlh ;=<

mj;sk ;shqKq Y%u ys`.h i|yd ;sridr úi∫ula

f,i ie,lsh yelsh' fuu.ska ck;djf.a „jk

uÜgu jvd jr®Okh jk m˙† l=gqïN wd∞hu by<

kexùug yd wfmalaIs; wdr®:ßl jr®Ok fõ.h <`.d

lr .ekSug myiqlï ie,fia'

fiajd kshqla;sh

y wdr®:ßlh ;=< imqrd,k ,o Y%u b,aÆu fmkakqï

lrk fiajd kshqla;sh" 2017 m<uq Nd.hg

idfmalaIj 2018 m<uq Nd.fha ° ñ,shk 8'184 isg

ñ,shk 7'966 olajd ishhg 2'7 lska my< .sfhah'

wxY wkqj fiajd kshqla;sh ie,lSfï ° uqΩ fiajd

kshqla;sfhka ishhg 46'8 lg ∞hl jk fiajd

wxYh" /lS rlaId jeä jYfhkau W;amdokh

lrk wxYh úh' 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=< °

lDIsldr®ñl iy ldr®ñl wxY uqΩ fiajd

kshqla;sfha ms<sfj<ska ishhg 25'5 iy ishhg

^w& ;djld,sl uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j

Y%S ,xld uy nexl=j

whs;uh

2017 2018

m<uq Nd.h jdr®Isl m<uq Nd.h mqfrdal:k

^jdraIsl&

l=gqïN ck.ykh" '000 ^jhi wjqre≥ 15 iy by<& 15,749 15,844 16,191 16,088

Y%u n,ldh" '000 8,551 8,567 8,343 8,736 fiajd kshqla;" '000 8,184 8,208 7,966 8,343 fiajd úhqla;" '000 367 359 377 393

Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh ^l=gqïN ck.ykfha m%;sY;hla f,i& 54.3 54.1 51.5 54.3

fiajd úhqla;s wkqmd;slh ^Y%u n,ldfha m%;sY;hla f,i& 4.3 4.2 4.5 4.5

4'1 ixLHd igyk Y%u n,ldh" fiajd kshqla;sh iy fiajd úhqla;sh ^w&

4

60

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

27'7 lg ∞hl úh' /lshdj, kshqla; ixLHdfõ

ks¯laIs; my< hEug m%Odk jYfhka fya;= jQfha

uE; ld,Skj we;s jQ wys;lr ld<.=K úmr®hdi

fõ' lDIsldr®ñl wxYh tu ;;a;aajj, n,mEug

iDcqju ,laùfï m%;sM,hla f,i tu wxYfha

fiajd kshqla;sh 2017 m<uq Nd.hg idfmalaIj

2018 m<uq Nd.fha ° ishhg 6'2 lska my< .sfhah'

ld,.=K úmr®hdij, wys;lr n,mEu wfkl=;a

wxY" úfYaIfhka lDIsldr®ñl fhojqï u; hefmk

fyda lDIslr®udka;h iu. iDcqju iïnkaO

wdr®:ßl ls%hdldrlï fj; o jHdma; úh'

y fiajd kshqla;s iajNdjh ie,lSfï°" 2018 jifr®

m<uq Nd.h ;=< ° rdcH wxYh yer wfkl=;a ishÆ

wxYj, fiajd kshqla;sh my< .sfhah' fmr jifr®

m<uq Nd.h yd iei£fï° 2018 jifr® m<uq Nd.h

;=< ° rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh 9"590 lska by<

.sfhah' l<ukdlrK fiajd fomdr®;fïka;=fõ

o;a; wkqj 2018 jifr® m<uq Nd.h wjidkfha

rdcH wxYfha uqΩ fiajl ixLHdj 1"370"885 la úh'

wud;HdxY" fomdr®;fïka;=" úfYaI úhoï tall

iy rdcH jHjidh wdh;k" rdcH wxYfha wdh;k

f,i ie,fla'

fiajd úhqlA;sh

y 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° fmr jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf–ohg idfmalaIj fiajd úhqla;s

wkqmd;slh ishhg 4'3 isg ishhg 4'5 olajd by<

.sfhah' uqΩ fiajd úhqla; ck.ykh fmr jifr®

wkqrEm ld,m˙Éf–oh ;=< jdr®;d jQ 366"734 g

idfmalaIj" i,ld n,kq ,nk ld,m˙Éf–oh ;=< °

376"984 la f,i weia;fïka;=.; fl˙◊' mqreI

fiajd úhqla;sh ishhg 2'9 isg ishhg 3'0 olajd

iqΩ jYfhka o ia;S% fiajd úhqla;sh ishhg 6'8

isg ishhg 7'4 olajd o by< .sfhah' fuu.ska

ksrEmKh jkafka iuia; fiajd kshqla;sfha my<

hEu mqreI Y%u n,ldhg jvd ia;S% Y%u n,ldhg

jeä jYfhka ixfõokh jk njhs' fuu m%jK;d

u.ska †.ska †.gu wjOdrKh lr isákqfha Y%u

fj<|fmd< ;=< ia;S% - mqreI Ndjh mokï lr.;a

úIu;dj m%uqLj mj;sk nj;a" wdr®:ßlh ;=< is≥jk

fjkialïj,g ia;S% Y%u n,ldh jvd jeä jYfhka

wkdjrKh jk nj yd ixfõ° jk nj;a h'

y jhi wjqre≥ 40g wvq ishÆ jhia ldKav

ie,l+ úg fiajd úhqla;s wkqmd;slh 2018

jifr® m<uq Nd.h ;=< by< f.dia we;'

;reKhkaf.a3 fiajd úhqla;sh wLKavj ie,lsh

hq;= f,i by< uÜgul mej;s w;r 2018 jifr®

m<uq Nd.h ;=< ° th ishhg 22'1 la úh' wfkla

w;g" wjqre≥ 30-39 iy wjqre≥ 40 yd Bg by< jhia

ldKav ms<ssfj<ska ishhg 3'3 yd ishhg 0'7 la f,i

idfmalaIj my< fiajd úhqla;s wkqmd;sl jdr®;d

lf<ah' 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<" wjqre≥ 40 yd

Bg by< jhia ldKavfha fiajd úhqla;sh Bg fmr

jifr® wkqrEm ld,h ;=< jdr®;d l< w.hg jvd

wvq uÜgul mej;=◊' fuhg m%Odk fya;= f,i

fuu jhia ldKavj, /lshd wfmalaIlhkaf.a by<

ksmqK;d yd m<mqreoao fya;= úh' ;reKhka w;r

olakg ,efnk idfmalaIj by< fiajd úhqla;sh

;=<ska jvd;a M,∞hS udkj iïm; m%udKj;a f,i

m%fhdackhg f.k fkdue;s nj fmkakqï lrhs'

wfkla w;g" fuu.ska by< jhia ldKavj,

mqoa.,hka u; wdr®:ßl jYfhka w;sfr®l nrla

megfjk w;r" fuu mqoa.,hka yg úY%du hk

jhfika miqj o wLKavj /lshdj, ksr;ùfï

wjYH;djhla we;sfõ' fndfyda úg Tjqkag W!k

fiajd kshqla;s ;;a;ajhkag uqyqK mEug o is≥jkq

we;' fuu.ska jhia.; mqoa.,hkaf.a cSjk

;;a;ajh my< jeàula is≥úh yels w;r tu.ska

nrm;, idudchSh .egÆ ksr®udKh ùu o is≥úh

yelsh'

y wOHdmk uÜgu wkqj i,ld ne,Sfï°" by<

wOHdmksl iq≥iqlï ,o ldKavfhka by<u

fiajd úhqla;s wkqmd;slh jdr®;d úh' fï wkqj"

w'fmd'i' ^Wiia fm<& iy Bg by< wOHdmksl

iq≥iqlï ,o ldKavfha fiajd úhqla;s wkqmd;slh

miq.sh jifr® m<uq Nd.h ;=< jdr®;d jQ

ishhg 8'0 g idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.h

;=< ° ishhg 9'2 la f,i jdr®;d úh' by< wOHdmk

iq≥iqlï iys; mqoa.,hkaf.a fiajd úhqla;s

wkqmd;slh by< w.hla .ekSug m%Odk fya;=j

f,i Y%u fj<|fmd< ;=< mj;sk l=i,;dj,

fkd.e<mSï ye¢kaúh yelsh' wOHdmk iq≥iqlï

iys; ;reK ldKavh ;=< mj;akd by< fiajd

3 jhi wjqre≥ 15-24 w;r

4

61

ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj

úhqla;sh" W!k fiajd kshqla;shg u.mdok

w;r tu.ska wvq jegqma$jrm%ido yd /lshd

w;Dma;slrNdjh jeks ;;a;aj we;s úh yelsh'

úfoaY fiajd kshqla;sh

y úfoaY /lshd i|yd msg;aj hk ldka;djka

ixLHdj by< .sh o 2018 m<uq Nd.fha ° úfoaY

/lshd i|yd msg;aj hEï iuia;hla f,i

ishhg 2'4 lska my< .sfhah' kqmqyqKq Y%ñlhka

úfoaY /lshd i|yd msg;aj hEu wju ls¯ug

rcfhka .;a m%;sm;a;suh ls%hdudr®." úfoaY

/lshd i|yd msg;aj hEïj, uE; ld,Skj olakg

,enqKq iuia; my< hEug m%Odk jYfhka

fya;= úh yelsh' ;jo" fuu my< hEu i|yd

ueo fmr†. rgj,a jeks ixl%u◊l Y%ñlhkaf.a

m%Odk .ukdka;j, ixl%u◊l Y%uh iSud ls¯u

i|yd .kq ,enQ cd;sl m%;sm;a;s iy foaYSh

wdr®:ßlh ;=< ke.S tk wxYj, we;s Y%u ys`.h

fya;=fjka foaYSh Y%u fj<|fmd< ;=<ska mek

ke.S we;s by< .sh Y%u b,aÆu ∞hl úh' 2018

m<uq Nd.fha ° mqreI yd ldka;d úfoaY /lshd

i|yd msg;aj hEï iuia; úfoaY /lshd i|yd

msg;aj hEï j,ska ms<sfj<ska ishhg 62'0 la iy

ishhg 38'0 la f,i jdr®;d úh' 2017 jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf–oh yd idfmalaIj n,k l," 2018

jifr® m<uq Nd.fha ° mqreI úfoaY /lshd i|yd

msg;aj hEï ishhg 8'3 lska my< .sh w;r" ldka;d

úfoaY /lshd i|yd msg;aj hEï ishhg 8'8 lska

by< .sfhah' ldka;d úfoaY /lshd i|yd msg;aj

hEï ixLHdj 2017 m<uq ldr®;=fõ isg fmkakqï

l< by< hEfï keUqrej wLKavj mej;=◊'

y 2018 m<uq Nd.fha ° úfoaY /lshd i|yd msg;aj

hkakkaf.ka ishhg 55 la kqmqyqKq Y%ñlhka iy

.Dy fiaúldjka úiska ksfhdackh lf<ah' fmr

jifr® wkqrEm ld,m˙Éf–oh yd iei£fï ° 2018

jifr® m<uq Nd.fha ° jD;A;Sh" uOHu uÜgfï"

,smslre yd ta wdYs%; iy .Dy fiaúld ldKav

hgf;a /lshd i|yd msg;aj hEï by< .sh o"

mqyqKq Y%ñl" wr®O mqyqKq Y%ñl iy kqmqyqKq

Y%ñl ldKav hgf;a /lshd i|yd msg;aj

hEï my< hEula fmkakqï lf<ah' 2018 m<uq

Nd.h ;=< °" ldka;d ixl%u◊l Y%ñlhkaf.ka

ishhg 79 la jeks ie,lsh hq;= m%;sY;hla .Dy

fiaúld /lshd i|yd msg;aj f.dia we;' fmr jifr®

m<uq Nd.h yd iei£fï° 2018 m<uq Nd.fha °" .Dy

fiaúld ldKavh hgf;a msg;aj hEï 31"062 olajd

ishhg 11 lska by< .sfhah' fuu.ska wdrlaIs; iy

mqyqKq ixl%uKhla iy;sl ls¯u i|yd ls%hd;aul

l< m%;sm;a;sj, †.= ld,Sk M,∞hs;dj we.hSfï

wjYH;dj o ms<ìUq fõ' úfoia.; fiajlhkaf.a

fm%aIK u; wdr®:ßlh ie,lsh hq;= f,i rπ

mj;sk neúka wkd.;fha° úfoaY fma%IK rg ;=<g

.,d tAfuys ;sridr jr®Okhla iy;sl ls¯u i|yd

jvd by< ksmqK;d ldKav hgf;a úfoaY /lshd

i|yd msg;aj hEï †˙u;a ls¯u i|yd jk m%;sm;a;s

;j≥rg;a Yla;su;a ls¯u wjYH fõ' 2018 jifr®

m<uq Nd.fha ° jD;a;Sh yd uOHu uÜgu hk

ldKav" iuia; msg;aj hEï ixLHdfjka ishhg 7 lg

muK ∞hl úh'

lïlre in|;d

y rg ;=< wdr®:ßl yd idudchSh lghq;=j,g ±ä

ndOd we;s lrñka rdcH wxYh ;=< jev jr®ck

.Kkdjla ls%hd;aul úh' udOH jdr®;dj,g wkqj"

idudkH ck „ú;hg" wdr®:ßl yd idudchSh

ls%hdldrlïj,g ie,lsh hq;= f,i ndOd we;s

lrñka 2018 uq,a udi 8 ;=< ° rdcH wxYfha

fi!LHh" wOHdmk" ;eme,a iy m%jdyk wxYj,

jev jr®ck 7 la ls%hd;aul ù ;sfí' flfia fj;;a

lïlre fomdr®;fïka;=fõ o;a; wkqj" fm!oa.,sl

wxYh ;=<" jev jr®ck ixLHdj" ta i|yd

iïnkaO jQ fiajl ixLHdj iy jev jr®ck

fya;=fjka wysñ jQ ñksia †k .Kk wvqùula

jdr®;d lr ;sfí' 2017 jifr® m<uq Nd.fha °

33"353 la f,i jdr®;d jQ fm!oa.,sl wxYfha jev

4'6 rEm igyk

l=i,;d uÜgu wkqj úfoaY /lshd i|yd msg;aj hEï ^jif¾ m<uq Nd.h ;=<&

.Dy fiaúld

mqoa.,hka ixLHdj ^oyia&

kqmqyqKq Y%ñl

jD;a;Sh yd mqyqKq

Y%ñl

uOHu uÜgu"

,smslre yd ta

wdYs%;" wr®O mqyqKq

Y%ñl

2014

0 20 40 60 80 100 120 140 160

2015

2016

2017 ^w&

2018 ^w&

^w& ;djld,sl uQ,h( Y%S ,xld úfoaY fiajd kshqla;s ld¾hdxYh

4

62

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

jr®ck ksid wysñ jQ ñksia †k .Kk 2018 m<uq

Nd.fha ° 18"840 olajd ishhg 43 lska my< .sfhah'

fuhg m%Odk jYfhka fya;= jqfha jeú,s lr®udka;

fkdjk wfkl=;a wxY ;=< olakg ,enqKq jev

jr®ck fya;=fjka wysñ jQ ñksia †k .Kfka my<

hEuhs' fmr jifr® wkqrEm ld,m˙Éf–oh ;=< °

jev jr®ckj,g iyNd.S jQ 6"855 la jQ fiajl

ixLHdj" 2018 m<uq Nd.h ;=< ° 3"573 la olajd

my< .sfhah' flfia fj;;a" w∞< ld,h ;=< °

jeú,s lr®udka; wxYfha lïlre in|;dj, hï

ms˙ySula olakg ,enq◊' fuu ld,m˙Éf–oh ;=<

tu wxYfha fiajlhka 1"177 la iïnkaO fjñka

ls%hd;aul jQ jev jr®ck 9 la fya;=fjka ñksia

†k 8"879 la wysñ úh' tfia wysñ jQ ñksia †k

.Kk 2017 m<uq Nd.h yd iei£fï° 2'5 .=Khl

jeäùuls'

y rg ;=< ls%hd;aul jk ±ä iy kuHYS,s núka

wvq lïlre kS;s fya;=fjka mek ke.S we;s Y%u

fj<|fmdf<a °r®> ld,Sk .egÆj,g úi∫ï ,nd °u

i|yd lïlre iy jD;a;Sh iñ;s in|;d

wud;HdxYh úiska ls%hdudr®. .Kkdjlau 2018

m<uq Nd.h ;=< ° f.k ;snq◊' fm!oa.,sl wxYfha

/lshd iïnkaO kshuhka iy fldkafoaisj,g

w∞< lïlre kS;sj, mj;sk wl%ñl;d iy

úIu;dj,g úi∫ula jYfhka" zflaj, lïlre

kS;shla (Single Employment Law)Z y∫kajd °ug

leìkÜ wkque;sh ,nd ° we;' wiudk;d j,ska

f;dr mqr®K iy M,∞hS fiajd kshqla;shla iy;sl

ls¯u" jevìu ;=< ,sx.sl ysxikh je<elaùu iy

kuHYS,s fiajd ld,hka i|yd lghq;= ie,iSu

i|yd w∞< úê úOdk" fhda‚; lïlre kS;sj,g

we;=<;a ls¯ug kshñ;j mj;S' ore Wm;a j,ska

miqj ldka;djka kej; Y%u n,ldhg tl;= ùu

ffOr®hu;a lrkq ms◊i mqoa.,sl wxYfha fiajfha

kshq;= ldka;djkag" ore Wm;a ixLHdj ms<sn|

iSudjla fkdue;sj ud;D m%;s,dN m%∞kh ls¯u

i|yd 1939 wxl 32 orK ud;D m%;s,dN ms<sn|

wd« mk;g iy 1954 wxl 19 orK lvidmamq

iy ldr®hd, mk;g ixfYdaOk b†˙m;a lr ;sfí'

wka;r®cd;sl fj<|fmd< b,lal fldg" i∞pdr

iïmkak f,i (Ethical) NdKav ksIamdokh yd

wmkhkh is≥lrk rgla f,i YS% ,xldj ia:dms;

ls¯u wruqKq lrf.k" n,y;aldrfhka Y%uh

,nd .ekSu je<elaùu i|yd zwk;=re∞hl /lshd

,ehsia;=jZ ixfYdaOkh ls¯ug mshjr .ekq◊' ;jo

M,∞hs;dj jr®Okh jk whq˙ka" idlÉcd u.ska

jev ìï ;=< u;=jk wr®nqo wju ls¯u yryd ldr®ñl

iduh jvd jr®Okh ls¯fï wruq◊ka lïlre

fomdr®;fïka;=j úiska ziudc l;sldj;Z kñka

jevigykla ls%hd;aul lrk ,°'

Y%u M,odhs;dj

y jev lrk ,o mehlg tl;= l< w.h jYfhka

^2010 ñ, u; mokïj& ukskq ,nk Y%u

M,∞hs;dj" 2017 jifr® m<uq ldr®;=fõ jdr®;d jQ

remsh,a 445'28 g idfmalaIj 2018 jifr® m<uq

ldr®;=fõ ° remsh,a 472'14 olajd ishhg 6'0 lska

by< .sfhah' 2017 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf–oh

yd idfmalaIj n,k l< wxY ;=fkysu Y%u

M,∞hs;dfjys Okd;aul jr®Okhla jdr®;d úh'

jev l< mehlg remsh,a 566'05 la jk by<;u

M,∞hs;djh jdr®;d l< fiajd wxYh ;=<ska" Y%u

iïmf;ys jvd;a by<u ldr®hlaIu Ndú;dj

ms<sìUq jQ w;r lr®udka; wxYh Bg ióm w.hla

jk jev l< mehlg remsh,a 556'29 l M,∞hs;d

uÜgula jdr®;d lf<ah' fmr jifr® wkqrEm

ld,m˙Éf–oh yd idfmalaIj n,k l<" 2018

jifr® m<uq ldr®;=fõ iuia; Y%u M,∞hs;dfõ jQ

jeä †hqKqj i|yd o< tl;= l< w.fhys jQ jr®Okh

iy jev l< meh .Kfkys jQ my< hEu ∞hl úh'

uE; ld,fha olakg ,enqkq m%jK;dj wLKavj

mj;ajd .ksñka" lDIsldr®ñl wxYh 2018 m<uq

ldr®;=fõ ° jev l< mehlg remsh,a 155'48 la jQ

wju M,∞hs;dj jdr®;d lf<ah'

wfmalaIs; j¾Ok

ñ,

y WoaOukh" 2018 jifr® b†˙ ld,m˙Éf√oh ;=<

ueo ;ks w.hl mj;skq we;ehs wfmalaId flfrhs'

ukdj md,kh flreKq WoaOuk wfmalaId" b†˙

±lau u; mokï jQ uqo,a l<ukdlrKh iy

i;=gq∞hl foaYSh iemhqï ;;a;aj" fmd≥ ñ,

uÜgu wvq uÜgul mej;Sug ∞hl fõ hehs

wfmalaId l< yelsh' flfia jqjo" fujeks ys;lr

m%jK;dj,g úreoaO idOl lsysmhla u.ska ñ,

4

63

ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj

.Kka by< hEu i|yd hï m%udKhl mSvkhla

t,a, úh yelsh' wdydr fkdjk ldKavfha whs;u

jk bkaOk" .Eia iy ú≥,s .dia;=j, m˙md,s; ñ,

.Kka by< ±óug we;s yelshdj iy fvd,rh

Yla;su;a ùu fya;=fjka foaYSh uqo,a ≥r®j, ùu

iy md˙fNda.sl NdKavj, cd;Hka;r ñ, .Kka

wvqùfï m%jK;dj m%;sjr®;kh ùfï yelshdj

fya;=fjka wdkhksl NdKavj, ñ, úp,k u.ska

we;slrkq ,nk WoaOuk mSvkh tjeks idOl fõ'

y t<jΩ jeks ks;r ñ, WÉpdjpkh is≥jk

wdydr whs;uj, we;eï ld,m˙Éf√o ;=< °

we;s jQ wêl iemhqï fya;=fjka fjf<|fmd<

;=< b;d wvq ñ, .Kka mej;s w;r tu.ska

f.dùkaf.a wd∞hu my< .sfhah' fuu .egÆj

úi£ug rfgys tlu ld,m˙Éf√oh ;=< ° iudk

jr®.fha fNda. úYd, f,i j.d ls¯u iSud

ls¯u i|yd wjOdkh fhduq úh hq;=h' ta i|yd"

f.dùkag wjYH ksIamdokh ms<sn| Wmfoia

,nd°u$u`.fmkaùu iy wf,úlrK f;dr;=re

,nd°ug Wmdhudr®.hla jeä†hqKq ls¯ug we;s

yelshdj ms<sn|j rch fidhd ne,sh hq;=h' tla

tla .%du ks,Od¯ fldÜGdifha ia:dms; lrk

,o Wmldrl fiajdjla u.ska f.dùkag w∞< iy

ld,Sk f;dr;=re ,nd°ug" mj;sk f;dr;=re iy

úYd, o;a; úYaf,aIK Ndú;d lrk f;dr;=re

fn∞ye¯fï l%ufõohla (Big Data Analytics) ia:dmkh ls¯u is≥ l< yelsh' ;jo" fj<|fmd<

ndOd iy fj<|fmd< w;r ñ, wiudk;d wju

ls¯ug msgfldgqj iy oUq,a, jeks wdr®:ßl

uOHia:dkj, idOdrK fj<| m%;sm;a;s m˙phka

m%jr®Okh ls¯u is≥ l< hq;=h'

Y%u n,ldh iy fiajd kshqla;sh

y Y%u fj<|fmdf<ys wjYH;djkag .e,fmk

/lshd wfmalaIlhka ìys ls¯ug ksis ms<s.ekSula

iy .=Kd;aul ;;a;aj iys; fm!oa.,sl wOHdmk

wdh;kj,g bv ,nd†h hq;=h' cd;sl uÜgfuka

úYaj úoHd,j,g isiqka n|jd .ekSfï° b†˙

ld,fha ° Y%u b,aÆula we;slrk wxY ms<sn|j

ukd wjOdkhla fhduq ls¯u jeo.;a fõ' ck.ykh

jhia.; ùfï ixisoaêhla mj;sk w;r;=r /lshd

wjia:d iSñ; wxY b,lal lr WmdêOd¯ka ìys ls¯u

;j≥rg;a iudc wdr®:ßl .egÆ we;s ùug fya;=úh

yelsh' flfia jqj o" wdr®:ßlfha we;eï wxYj,ska

fm!oa.,sl úYaj úoHd, wOHdmkh jHdma; ls¯u

iïnkaOfhka úfrdaO;d we;s úh yels w;r

fkdñf,a wOHdmkh ,ndfok cd;sl úYaj úoHd,

moaO;shg we;=<;a úh fkdyels YsIHhkag ;D;Shsl

wOHdmk m%fõYh ,nd °u i|yd fuu úfrdaO;d

l<ukdlrKh lr.; hq;=h' ukd mqyqKqjla iys;

Y%u n,ldhla f.dvke.Sug o fuh ∞hl úh

yelsh'

y Wmfhda.S fkdjQ .%dóh Y%u iïm; m%fhdackhg

.ksñka Y%u ys`.h ms<sn| .egÆj úi£u i|yd

jD;a;Sh mqyqKq wdh;k m%;sixúOdk ls¯u jeo.;a

fõ' iemhqu mokï lr.;a mqyqKq wdlD;s ì|

ouñka b,aÆu mokï lr.;a mqyqKq wdlD;s

m%jr®Okh ls¯u is≥l< hq;= w;r ta fjkqfjka

mdGud,d kùlrKh iy m%ñ;slrKh ls¯u

i|yd jD;a;Sh mqyqKq wdh;k fm!oa.,sl wxYh

iu`. w;aje,a ne|.; hq;=h' fm!oa.,sl wxYh

iu`. M,∞hSj iïnkaO ùu iSud ls¯ug fya;=

jk ±ä úêúOdk kuHYS,s l< hq;= w;r tlu

ldKavfha mqyqKq wdh;k w;r iudfhdackh o

b;d jeo.;a fõ' wfkla w;g" uqΩ ck.ykfhka

ishhg 80 la muK jk .%dóh ck.ykh" Y%u

iïm; Wmfhdackfhys ,d úYd, jYfhka mdol

fõ' M,∞hS ikaksfõok l%fudamdhka" /lshd wjia:d

ms<sn| f.hska f.g ±kqj;a ls¯fï jevigyka iy

/lshdfõ kshq;=j mqyqKq ùfï wjia:d u.ska jD;a;Sh

mqyqKq wdh;k .%dóh m%cdjg ióm ls¯u ;=<ska

Tjqkaf.a" úfYaIfhkau ;reK ;re◊hkaf.a"

l=i,;d jeä†hqKq ls¯ug wjia:dj ie,fia' tjeks

l%fudamdhhka foaYSh Y%u wjYH;d imqrd .ekSu

Wfoid jk udkj m%d.aOkh ixjr®Okh ls¯u

i|yd ∞hl lr .; yels w;r rcfha m%dfoaYSh

ixjr®Ok b,lal imqrd .ekSfï° o uOHld,Skj

iy †.=ld,Skj m%fhdackj;a úh yelsh'

y mj;sk ±ä lïlre kS;s u.ska wkdrlaIs; wr®O

ld,Sk /lshd iy wkshï /lshd †˙ .ekaùula

is≥lrk w;ru fiajd kshqla; ck.ykfhka

jeä fldgila wúêu;a fiajd kshqla;shla fj;

wdlr®IKh lr .kq we;' meh úis y;r mqrdu

ls%hd;aul jk lr®udka; ìysùu;a iu`. kQ;k

4

64

Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka

wdr®:ßlfhys mj;sk /lshd wjia:d .%yKh

lr.ekSu i|yd m%Yia; Y%u fj<|fmd<lg

myiqlï iemhSfï wruq◊ka h,a mek .sh

kS;suh iSudjka bj;a ls¯u jeo.;a fõ' ta wkqj"

ksrka;rfhka n,Od¯kaf.a wkque;sh ,nd .ekSu

wjYH fkdjk m˙† jevlrk meh .Kk kuHYS,S

ls¯u" wr®O ld,Sk /lshd iy i;sfha jevlrk

uqΩ meh .Kk jev lrk †k my ;=< fhd∞

.ekSu jeks jev ms<sfj<j,a" úúO m%foaY iy úúO

lr®udka; mqrd ls%hd;aul ls¯fï yelshdj fidhd

ne,Su wjYH fõ' ldka;d l=gqïN ck.ykfhka

ishhg 65 lg jeä jr®;udkfha wdr®:ßluh

jYfhka wlS%h ldka;djkaf.a Y%uh mQr®K

Wmfhdackh i|yd o fuh ∞hl úh yelshæ fujeks

m%;sixialrK is≥ ls¯fï° lïlre WmfoaYk iNd

;=< ;reK ksfhdackhla we;s ls¯fï jeo.;alu

jkAfka wkd.; Y%u fj<|fmd< iyYs%lhkaf.a

(Millennials) iy miqld,Sk mrïmrdj, ks;r

fjkiajk iqΩ wjYH;djkag .e<fmk m˙† ilia

úh hq;= fyhsks'

y jHdmdr u.ska is≥lrk Y%uh b;s˙ ls¯u b,lal

lr.;a wdfhdack wdr®:ßlfhys mj;sk W.% Y%u

ys`.hg úi∫ula úh yelsh' lD;su nqoaêh (Artificial Intelligence), frdfnda ;dlaIKh u.ska ls%hdj,s

iajhxlS%hlrKh (Robotic Process Automation)" hdka;s%l bf.kqï (Machine Learning) jeks kjH

ls%hdudr®. u.ska ±kg mj;sk jHdmdr fufyhqï

iajhxlS%hlrKh ls¯fuka Y%uh b;s˙ lr.; yels

w;r w.h ∞uh ;=< M,∞hs;dj by< kexùug o

yelshdj we;' iajNdjfhkau mqkrdjr®;kh

fkdjk ls%hdldrlï iy jeä ksr®udKYS,S;ajhla

wjYH ls%hdldrlï i|yd ys`. udkj m%d.aOkh

fYaI lr ;nd .ekSug o fuh Wmld¯ fõ' tjeks

M,∞hs;d jr®Ok ls%hdudr®. m%jr®Okh ls¯u i|yd

by; i|yka l%fudamdhhka ixjr®Okh iy Ndú;d

lrk foaYSh jHjidhlhka b,lal lr iykYS,SS

Kh myiqlï y∫kajd°u iy tu lafIa;%j,g w∞<

úfoAYSh wdfhdack fjkqfjka n≥ iyk ,nd °u

u.ska rchg fï i|yd ue†y;a úh yelsh'

y úfoaY fiajd kshqla;sh my< hEu" úfoaY fiajd

kshqla;slhkaf.a fma%IK my< hEug fya;= úh

yels w;r th ndysr cx.u .sKqug wys;lr f,i

n, mE yels jqjo mqyqKq Y%ñl ldKavfha úfoaY

/lshd i|yd msg;aj hEï m%jr®Okh ls¯u u.ska

tu n,mEu iukh lr.ekSug lghq;= l< hq;=h'

fm!oa.,sl wxYfha ldr®ñl úfYaI{;dj fhd∞

.ksñka wOHdmk moaO;sfha iy jD;a;Sh mqyqKq

wdh;kj, fmr i|yka l< m˙† m%;sixialrK

iy m%;sixúOdk ls%hd;aul ls¯u cd;Hka;r Y%u

fj<|fmd< ;=< fiajfha kshq;= ùug iq≥iqlï iy

iQ∞ku iys; mqyqKq Y%u n,ldhla f.dvkexùug

Wmld¯ úh yelsh' iDcq m%;s,dNhla jYfhka

fuu.ska úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a fma%IK

by< hk w;r jl%ldrj Tjqkaf.a mjq,aj,

„jk uÜgu by< hkq we;' ta wkqj" kqmqyqKq

Y%ñl ldKavfhka úfoaY /lshd i|yd msg;aj

hEï wffOr®hu;a lrk w;r;=r mqyqKq Y%ñl

ldKavfhka úfoaY /lshd i|yd msg;aj hEï

m%jr®Okh ls¯u ;j≥rg;a Yla;su;a l< hq;=h'