Verslag  Themadag  24  maart  2012  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2  

 

Inhoudsopgave  

 

 .............................................................  3  

Programma  themadag  24  maart  2012  ...................................................................................................................................  4  

De  Buitenplaats  centraal  .............................................................................................................................................................  5  

De  historische  buitenplaats:  een  rijke  historie  ...................................................................................................................  8  

Een  erfenis  voor  de  toekomst:  Kansen  en  bedreigingen  voor  de  historische  buitenplaats  ..............................  10  

De  buitenplaats  en  het  Nederlandse  landschap  ...............................................................................................................  14  

De  Vanenburg:  opkomst,  ondergang,  herstel  en  toekomst  van  de  buitenplaats  ..................................................  17  

De  weelde  van  tuin  en  park:  de  horticultuur  van  De  Vanenburg  ...............................................................................  18  

Groene  parels  in  een  veranderend  landschap  ..................................................................................................................  19  

Groen  manifest  ............................................................................................................................................................................  20  

Artikel  Tuinjournaal  ..................................................................................................................................................................  24  

Persbericht  ...................................................................................................................................................................................  26  

 

 

3  

 

   

Op  24  maart  2012  vond  de  themadag  over  het  groen  rond  de  buitenplaats  plaats,  georganiseerd  door  de  Nederlandse  Tuinenstichting  en  Erfgoedvereniging  Heemschut.  

Op  veler  verzoek  treft  u  hierbij  een  verslag  van  die  dag  aan.  Een  succesvolle  bijeenkomst,  waar  220  mensen  aan  deelnamen.  Zowel  Erfgoedvereniging  Heemschut  als  de  Nederlandse  Tuinenstichting  hopen  dat  deze  dag  heeft  meegewerkt  aan  een  bewustwording  van  het  waardevolle  bestaan  van  de  tuinen  rondom  de  buitenplaatsen  en  daarmee  een  draagvlak  heeft  gecreëerd  om  deze  plekken  in  stand  te  houden!    

De   vond  plaats  op  buitenplaats  en  Kasteel  De  Vanenburg  te  Putten.  Kasteel  De  Vanenburg  kent  een  lange  en  rijke  geschiedenis  die  teruggaat  tot  de  17e  eeuw.  Zowel  het  huis  als  de  tuin-­‐  en  parkaanleg  zijn  in  2010  aangewezen  als  Rijksmonument.  

Deskundige  sprekers  en  betrokken  buitenplaatseigenaren  vertelden  over  de  waarde,  het  behoud  en  de  toekomst  van  de  historische  buitenplaatsen  in  ons  land.    

Naast  interessante  lezingen  over  dit  onderwerp  waren  er  ook  rondleidingen  door  de  tuin,  het  park  en  het  buitengebied  met  boerderij.  Ook  het  huis  met  haar  veelzijdige  kunstcollectie  van  Hollandse  meesters  uit  de  17e  eeuw  kwam  aan  de  orde.  En  er  was  een  rondleiding  over  de  architectuur,  restauratie  en  behoud  van  het  monument.  

De  themadag  is  mede  mogelijk  gemaakt  door  het  Prins  Bernhard  Cultuurfonds  en  Kasteel  De  Vanenburg.    

 

 

 

 

 

 

 

 

4  

 

Programma  themadag  24  maart  2012    10.00     Ontvangst  met  koffie  en  thee  

10.30     Welkom    Beline  Geertsema,  voorzitter  van  de  Nederlandse  Tuinenstichting  

10.45     De  buitenplaats  centraal  René  Dessing,  kunsthistoricus,  voorzitter  Stichting  Themajaar  Historische  Buitenplaatsen  2012  en  bewoner  van  Huis  te  Manpad  

11.15     De  historische  buitenplaats:  een  rijke  historie  Johan  Carel  Bierens  de  Haan,  kunsthistoricus  en  adjunct  directeur  Nationaal  Museum  Paleis  Het  Loo  

11.45     Een  erfenis  voor  de  toekomst:  Kansen  en  bedreigingen  voor  de  historische  buitenplaats  Catharina  Groeninx  van  Zoelen,  eigenaresse  en  directeur  van  Huys  ten  Donck  in  Ridderkerk    

12.30     Lunch    

13.30     De  buitenplaats  en  het  Nederlandse  landschap  Marina  Laméris,  architectuu

 

14.00     De  Vanenburg:  opkomst,  ondergang,  herstel  en  toekomst  van  de  buitenplaats  Dirk  Corsèl,  General  manager  van  Kasteel  De  Vanenburg  

14.20   De  weelde  van  tuin  en  park:  de  horticultuur  van  De  Vanenburg  Marco  van  Buiten,  tuinbaas  van  Kasteel  De  Vanenburg  

14.50     Manifest  Groen  Erfgoed    Karel  Loeff,  directeur  Erfgoedvereniging  Heemschut  

15.00     Rondleidingen  

1.  De  Vanenburg  van  buiten  (rondleiding  tuin  en  park)  2.  De  Vanenburg  van  buiten  (buitengebied,  boerderij,  deel  tuin)  3.  De  Vanenburg  van  binnen  (bezichtiging  hoofdgebouw  en  kunstcollectie)  4.  De  Vanenburg  architectuur,  restauratie  en  behoud  van  het  monument    

16.00     Afsluiting    

 

   

   

5  

 

De  Buitenplaats  centraal    René  Dessing,  kunsthistoricus,  voorzitter  Stichting  Themajaar  Historische  Buitenplaatsen  2012  en  bewoner  van  Huis  te  Manpad    

Eind  maart  2012  gaat  het  nationale  themajaar  van  de  historische  buitenplaats  van  start.  Er  zijn  genoeg  positieve  maar  ook  minder  positieve  aanleidingen  voor  dit  jaar.      Meest  positieve  reden  zijn  de  historische  buitenplaatsen  zelf.  Hun  geschiedenis  en  schoonheid  spreken  voor  zichzelf.  Zij  behoeven  enkel  beter  en  meer  bekend  te  worden  gemaakt  bij  een  groter  publiek.      De  laatste  tijd  geef  ik  veel  lezingen  over  de  Nederlandse  buitenplaatsen.  Telkens  doet  het  mij  dan  plezier  te  merken  hoe  makkelijk  toehoorders  te  enthousiasmeren  zijn  voor  de  schoonheid  van  deze  historische  

buitenplaatsvirus.  Zelf  leid  ik  behoorlijk  aan  dit  euvel.        Dat  velen  van  buitenplaatsen  gecharmeerd  raken,  is  begrijpelijk  want  daar  harmoniëren  natuur  en  cultuur  op  volmaakte  wijze.  Eeuwenoude  huizen,  die  omgeven  zijn  door  markant  groen  op  leeftijd,  missen  hun  uitwerking  niet  op  mensen  die  deze  vorm  van  totaalkunst  leren  kennen.  In  dit  kader  moet  ik  opmerken  dat  op  veel  buitenplaatsen  bijzondere  en  zeldzame  flora  en  fauna  voorkomen.  Veel  planten  en  dieren  haalden  op  buitenplaatsen  en  landgoederen  ongestoord  onze  tijd.  Veel  buitenplaatsnatuur  is  dankzij  de  afspraken  in  de  Natuurschoonwet  op  geregelde  tijden  toegankelijk.  Het  zijn  natuurgebieden  waar  rust  heerst  en  groen  met  zorg  gekoesterd  wordt.  Het  is  dan  ook  goed  dat  in  dit  Themajaar  bij  de  Rijksdienst  voor  het  Cultureel  Erfgoed  Richtlijnen  voor  Tuinhistorisch  Onderzoek  zullen  verschijnen.  Dit  is  van  belang  bij  het  zorgvuldig  bewaren  van  deze  specifieke  natuurvorm.        Andere,  meer  formele,  aanleidingen  vormen  de  drooglegging  van  Beemster  nu  400  jaar  geleden.  Ooit  stonden  daar  vijftig  buitenplaatsen  en  hofstedes,  die  allen  verdwenen  zijn.  Verder  gedenkt  Niftarlake  dit  jaar  haar  100  jarig  bestaan.  Deze  organisatie,  die  nationaal  tot  onze  oudste  historische  verenigingen  behoort,  spant  zich  al  een  eeuw  lang  in  voor  het  behoud  van  de  buitenplaatsen  langs  de  Vecht.  Samen  met  andere  organisaties  in  de  Vechtstreek  draagt  Niftarlake  er  toe  bij  dat  de  Vecht  haar  buitenplaatsen  zo  goed  wist  te  bewaren.  De  gemeente  Stichtse  Vecht  grijpt  dit  themajaar  aan  met  tal  van  activiteiten  en  gaat  daar  komende  zaterdag  mee  van  start.  Andere  aanleidingen  zijn  het  25-­‐jarig  jubileum  van  Tuinhistorisch  genootschap  Cascade,  jubilerende  buitenplaatsen  zoals  het  Poptaslot  in  Marsum  en  Wester-­‐Amstel  te  Amstelveen,  de  dit  jaar  gereed  komende  renovatie  van  Kasteel  Groeneveld  en  de  daarmee  

Amsterdammers  en  hun  buitenplaatsen:  Kasteel  Groeneveld  te      

 Maar  er  zijn  helaas  ook  zorgen  die  tot  het  themajaar  hebben  geleid.      Hiervan  zijn  de  twee  belangrijkste;  de  toenemende  financiële  zorg  die  uiteenlopende  groepen  eigenaren  voelen  bij  de  vaak  ingewikkelde  instandhouding  van  historische  buitenplaatsen.  Dit  feit  en  het  gegeven  dat  buitenplaatsen  vrijwel  onbekend  zijn  in  ons  land,  kan  een  fatale  mix  vormen,  die  kan  leiden  tot  meer  teloorgang  van  dit  type  erfgoed.  In  de  afgelopen  eeuwen  verloor  ons  land  al  het  overgrote  deel  van  deze  groen/rode  monumenten.      

doordat  zij  van  generatie  op  generatie  zijn  gekoesterd,  verzorgd  en  onderhouden.      

6  

 

Soms  werden  zij  net  op  tijd  van  de  ondergang  gered  of  voorkwam  juridisch  procederen  blijvend  letsel.  De  snelweg  die  de  buitenplaats  Hofwijck  jaren  geleden  over  zich  heen  gebouwd  kreeg,  is  voor  sommige  buitenplaatsen  nog  altijd  een  reëel  gevaar.  De  duizenden  buitenplaatsen  die  verdwenen,  vielen  ten  prooi  aan:  

- sloop  en  het  opdelen  van  de  parken  in  landbouwgebied,    - stedelijke  uitbreidingen,    - de  aanleg  van  begraafplaatsen  of  stadsparken,    - wegen-­‐  en  waterbouw,    - de  herinrichting  tot  bedrijfsterreinen  en  andere  elementen  die  samengaan  met  economische  

vooruitgang  en  bevolkingsaanwas.      Tot  slot,  maar  niet  in  de  laatste  plaats  moet  ik  zeggen  dat  het  bezit  van  een  buitenplaats  niet  eenvoudig  is.  Dit  geldt  voor  zowel  particulieren  als  in  toenemende  mate  ook  voor  institutionele  eigenaren  zoals  Staatsbosbeheer,  Natuurmonumenten,  de  provinciale  landschappen,  de  Rijksgebouwendienst  en  andere  organisaties.      Bij  de  particuliere  eigenaren  spelen  meerdere  problemen.  Deze  groep  betrokkenen  is  niet  altijd  goed  in  staat  om  adequaat  aandacht  te  vragen  voor  instandhoudingproblematiek  of  mee  te  gaan  bij  het  inslaan  van  nieuwe  wegen.  Daarnaast  speelt  de  vaak  ingewikkelde  overdracht  op  een  nieuwe  generatie  eigenaren  een  rol.  Ook  heeft  men  te  maken  met  een  laag  kennisniveau  bij  locale  overheden,  vandalisme  in  natuurgebieden,  verdwenen  rijkssteun  of  te  magere  subsidies.  Subsidies  die  bovendien  niet  altijd  op  heldere  cultuurhistorische  afwegingen  lijken  te  worden  verstrekt.      Institutionele  beheerders  hebben  te  maken  met  teruglopende  aantallen  en  vergrijzende  leden,  inkrimpende  en  bezuinigende  overheden  en  negatieve  maatschappelijke  discussies  over  natuurbehoud  en  beheer.  Voor  alle  betrokken  partijen  geldt  een  zich  gehinderd  voelen  om  brede  of  nieuwe  vormen  van  samenwerking  te  zoeken.  Hierbij  komt  nog  dat  de  landelijke  overheid  moeite  heeft  met  het  erkennen  van  de  zorgen  die  heersen  op  buitenplaatsen  en  daarbij,  naar  mijn  idee,  te  weinig  stimuleert  in  het  gesprek  over  hun  instandhouding.  Zodra  een  monument  een  last  wordt,  vergaat  de  lust,  die  het  zou  moeten  zijn.      Gelukkig  is  op  provinciaal  niveau  meer  aandacht  voor  buitenplaatsen.  Het  stemde  ons  dan  ook  blij  dat  alle  Commissarissen  van  de  Koningin  van  begin  af  aan  ons  Comité  van  Aanbeveling  wilden  zijn.  Echter,  aan  

buitenplaatsen  het  in  de  ene  provincie  beter  hebben  dan  in  de  andere.  Ik  pleit  dan  ook  voor  goed  interprovinciaal  overleg  inzake  buitenplaatsen  en  landgoederen.  Collectieve  visie  en  beleid  waarborgen  hun  toekomst.      

ontsnapt  uit  ons  collectieve  geheugen.  Dit  lijkt  verband  te  houden  met  wat  de  dichter/schrijver  Willem  van  Toorn  opmerkte  in  een  dankrede,  nadat  hij  in  2010  de  Groeneveldprijs  kreeg.  Hij  zei  dat  veel  mensen  

 streek  van  herkomst.  In  die  jaren  raakte  delen  van  ons  land  door  de  ruilverkaveling  veel  van  haar  oorspronkelijk  karakter  kwijt.  Dit  verliest  bewerkstelligde  ook  het  verdwijnen  van  gevoelsbanden  met  een  landschap.  Later  hoort  u  meer  over  de  rol  die  buitenplaatsen  en  landgoederen  hadden  in  de  wijze  waarop  onze  Nederlandse  landschappen  tot  stand  zijn  gekomen.      Met  elkaar  vormen  bestaande  en  verdwenen  buitenplaatsen  en  landgoederen  letterlijk  en  figuurlijk  een  omvangrijk  onderwerp  in  onze  nationale  geschiedenis.  Zij  raken  veel  aspecten  van  historische  en  sociaalgeografische  disciplines.  Het  is  dan  ook  terecht  dat  de  buitenplaatsen,  zij  het  weliswaar  onder  de  

buitenhuizenNederlandse  geschiedenis.  Op  de  avond  van  de  start  van  het  Themajaar  besteedt  het  tv-­‐programma  Klokhuis    

7  

 

Dit  sluit  goed  aan  bij  de  doelstelling  van  ons  themajaar.  Wij  proberen  door  het  creëren  van  meer  bekendheid  over  de  buitenplaatsen,  gesprek,  aandacht  en  betrokkenheid  te  generen  voor  de  buitenplaatsen  die  er  nog  zijn.  Hierbij  spelen  bestaande  buitenplaatsen  een  belangrijke  rol  maar  ook  de  geschiedenis  van  verdwenen  buitenplaatsen  is  een  interessant  gegeven  in  het  begrip  van  het  ons  omringende  landschap.        Onze  stichting  organiseert  de  landelijke  start  samen  met  de  Provincie  Utrecht.  Utrecht  telt  samen  met  de  provincie  Gelderland  talrijke  buitenplaatsen.  Blij  zijn  wij  ook  dat  onze  Stichting  samen  met  de  provincie  Gelderland  en  de  gemeente  Rheden  als  gastheer  mag  optreden  bij  een  symposium  dat  op  31  mei  plaatsvindt  op  Kasteel  Middachten  onder  de  titel  De  Buitenplaats  in  bedrijf.  Verder  zijn  wij  ook  verantwoordelijk  voor  de  organisatie  van  meerdere  ronde  tafelconferenties.  Deze  zullen  alle  betrekking  hebben  op  de  ingewikkelde  instandhoudingproblematiek  rond  buitenplaatsen.  Met  de  ronde  

et  Nederlands  Bureau  voor  Toerisme  en  Congressen.  Samen  met  provincie  Noord-­‐Brabant  organiseren  wij  op  30  november  een  afrondende  bijeenkomst  van  dit  Themajaar.  Dan  zullen  wij  onze  aanbevelingen  die  voortkomen  uit  onze  ronde  tafel  conferenties  overhandigen  aan  de  Commissaris  van  de  Koningin  in  Noord-­‐Brabant,  de  heer  Van  der  Donck.      Trots  zijn  wij  op  de  uitgave  van  ons  boek  De  Buitenplaats  en  het  Nederlands  Landschap.  Dit  boek  kwam  tot  stand  doordat  mij  opviel  dat  het  er  niet  was.  Veel  op  het  gebied  van  de  Nederlandse  buitenplaatsen  ontbreekt.  De  Stichting  was  blij  om  Marina  Laméris  en  fotograaf  Roel  van  Norel  opdracht  te  kunnen  geven  om  een  beschrijving  te  kunnen  maken  van  de  buitenplaats  en  haar  rol  in  onze  nationale  landschappen.  Het  boek  is  geslaagd,  met  verbluffend  mooie  fotografie.  Een  stand  van  wetenschap  inzake  dit  onderwerp  is  binnen  bereik  gekomen.        Veel  energie  en  tijd  van  onze  vrijwilligers  zit  in  het  actueel  houden  van  onze  website  www.buitenplaatsen2012.nl  waarop  nu  al  meer  dan  300  honderd  buitenplaatsactiviteiten  zijn  te  vinden.  Daarnaast  zijn  wij  ook  actief  met  andere  sociale  media  zoals  twitter,  facebook  en  Linkedin.  Landelijk  bekende  musea  en  buitenplaatsmusea  hebben  exposities  aangemeld,  talrijke  particuliere  buitenplaatsen  houden  dit  jaar  open  huis,  stal,  tuin,  park  of  bos.  Gelderse  buitenplaatsen  organiseren  dit  jaar  een  zogenaamde  estafetteopenstelling.  Op  buitenplaats  Akerendam  te  Beverwijk  opent  eind  mei  de  unieke  tuinexpositie  rond  vijf  monumentaal  aangelegde  bloemperken,  waarvoor  wordt  samen  gewerkt  met  vier  omringende  buitenplaatsen.  In  heel  Nederland  zijn  historische  verenigingen  actief  met  het  organiseren  van  exposities,  excursies,  boot-­‐  en  fietstochten  of  lezingen.  Ongeacht  de  particuliere  of  institutionele  betrokkenheid,  overal  is  men  bezig.  Geweldig  is  het  dat  de  Open  Monumentendag  

   De  kunst  zal  er  in  bestaan  om  deze  golf  van  aandacht  en  belangstelling  op  zinvolle  wijze  vast  te  houden  voor  de  toekomst.  Dat  is  een  uitdaging  waar  wij  als  Stichtingbestuur  samen  met  de  historische  buitenplaatsen  voor  staan  en  waarbij  dit  fraaie  erfgoed  enkel  baat  bij  kan  hebben.  Van  harte  wens  ik  u  allen  een  geweldig  jaar  toe  waarin  volop  te  genieten  valt  van  relatief  veel  onbekend  erfgoed.  Ik  draag  ze  graag  voor  in  uw  aandacht.        

8  

 

De  historische  buitenplaats:  een  rijke  historie   Johan  Carel  Bierens  de  Haan,  kunsthistoricus  en  adjunct  directeur  Nationaal  Museum  Paleis  Het  Loo    

buitenplaats  in  ons  land.  Deze  heropleving  is  nog  maar  van  relatief  korte  duur.  Tot  in  de  jaren  zeventig  van  de  vorige  eeuw  waren  de  bedreigingen  talrijk:  afgenomen  belangstelling,  begrip  en  kennis,  sterk  gestegen  onderhoudskosten  en  gebrek  aan  middelen  met  kwaliteitsverlies  en  zelfs  verwaarlozing  als  gevolg,  stad-­‐  en  dorpsuitbreidingen,  ontoereikende  wettelijke  bescherming,  tekort  aan  subsidies  en  fiscale  compensaties.  Het  herstel  van  de  waardering  en  instandhouding  van  de  Nederlandse  buitenplaats  werd  veertig  jar  geleden  ingezet  met  het  monumentenjaar  1975,  het  rapport  bescherming  der  Nederlandse  buitenplaatsen  (1973)  van  de  KNOB  en  door  nieuwe  initiatieven  bij  de  toenmalige  RDMZ,  de  erfgoedkoepel  NCM,  de  stichting  PHB,  de  acties  van  Bond  Heemschut  en  de  oprichting  van  de  NTS  en  natuurlijk  de  particuliere  eigenaren  van  dit  belangrijke  erfgoed.  

Wat  is  een  buitenplaats  eigenlijk,  waar  was  deze  voor  bedoeld?    In  eerste  instantie  diende  een  buitenplaats  als  afwisseling  op  het  wonen  in  de  stad.  De  bewoner    eigenaar  of  huurder    wilde  in  warme  zomerdagen  het  stadsleven  ontvluchten  en  zocht  de  ontspanning  daarbuiten  om  er  te  genieten  van  de  rust,  de  gezonde  lucht,  zich  over  te  geven  aan  vermaak,  tuinieren,  zijn  boeken  en  zijn  gedachten.  Het  fenomeen  bestond  al  in  de  klassieke  Oudheid.  

kastelen,  die  voor  permanente  bewoning  en  verdediging  waren  gebouwd,  zich  ook  tot  buitenplaats  

beide  begrippen  elkaar  vaak  en  is  er  geen  scherp  onderscheid  mogelijk.  

De  buitenplaats  vatten  we  tegenwoordig  op  als  een  samenstel  van  delen,  waartoe  een  ingericht  en  bewoonbaar  hoofdhuis,  bijgebouwen,  tuin,  park  en  waterpartijen  behoren.  Er  bestaat  een  onderscheid  met  het  grotere  geheel  van  een  landgoed,  waarvan  de  buitenplaats  deel  kan  uitmaken.  Landerijen,  bossen,  pachters,  landbouw  en  veeteelt  zijn  onderdelen  van  een  landgoed  dat  daardoor  in  zijn  exploitatie  kostendekkend  moet  kunnen  zijn.  Buitenplaatsen  kosten  echter  geld  en  werden  en  worden  vooral  uit  andere  bronnen  gefinancierd.  

Stilstaand  of  stromend  water  speelde  door  de  eeuwen  heen  een  cruciale  rol  bij  de  aanleg  van  elke  buitenplaats.  Op  de  verdedigbare  kastelen  begon  het  met  een  beschermende  functie,  later  gevolgd  door  een  nutsfunctie:  in  de  vlakke  delen  van  het  land  als  waterwegen  t.b.v.  transport  en  in  geaccidenteerde  streken  leverde  het  stromend  water  energie  (opgewekt  door  watermolens)  en  bovendien  een  levendig  element  in  de  tuinaanleg.  In  alle  gevallen  was  water  onmisbaar:  voor  het  bestaan  van  vijvers  en  grachten  en  uiteraard  om  plant  en  boom  te  laten  groeien  en  bloeien.  

In  de  tuinkunst  van  de  17de  en  18de  eeuw  werd  de  betekenis  van  het  water  geïllustreerd  door  de  toepassing  van  schelpen  en  mineralen,  grotten  en  beeldhouwwerken.  Godinnen,  waternimfen  en  stroomgoden  kregen  hun  plaats  in  het  beeldprogramma  van  de  aanleg.  Kastelen  en  buitenhuizen  waren  niet  alleen  bedoeld  om  te  bewonen  en  te  gebruiken,  maar  ook  om  de  maatschappelijke  status  van  de  familie  uit  te  dragen  en  de  naam  en  de  eer  van  de  familie  te  vereeuwigen;  zij  fung

9  

 

wapenafbeeldingen  en  opschriften  .  Een  toonbeeld  van  verheerlijking  en  vereeuwiging  vinden  we  in  de  Oranjezaal  van  Huis  ten  Bosch,  waar  Amalia  van  Solms  de  herinnering  aan  haar  echtgenoot  Frederik  Hendrik  heeft  laten  afbeelden.  In  de  koepel  is  het  opschrift  Nomen  laudesque  manebunt  opgenomen.  

Toen  Frederik  Johan  van  Isendoorn  à  Blois  en  zijn  vrouw  Anna  Margaretha  van  Renesse  van  Elderen  rond  1750  de  Cannenburch  op  de  Veluwe  moderniseerden,  brachten  zij  op  een  centrale  plaats  in  de  benedenzaal  een  portret  aan  van  de  bouwheer  van  het  huis  Marten  van  Rossem  aan,  met  het  bijschrift:  domus  huius  fundator    (de  stichter  van  dit  huis)  geflankeerd  door  de  portretten  van  hun  eigen  voorouders.  Zijn  vader  Johan  Hendrik  van  Isendoorn  had  hem  al  voorgehouden:  te  conserveren  de  luister  van  het  oude  stamhuis  en  familie.  Het  voortbestaan  van  het  huis  en  van  zijn  bewoners  waren  dus  nauw  met  elkaar  verbonden.  

Buitenplaatsen  zijn  ook  de  toonbeelden  van  ensembles  van  huis,  interieur  en  tuinaanleg.  Deze  samenhang  van  huis  en  tuin  dateert  al  uit  de  17de  eeuw.  De  lijfarts  van  Willem  en  Mary,  Walter  Harris,  publiceerde  in  1699  een  gedetailleerde  beschrijving  van  huis  en  tuinen  van  Het  Loo;  hij  merkte  over  de  paleizen  en  tuinen  van  de  Koning-­‐stadhouder  op:  For  buildings  of  themselves,  how  so  ever  Noble  and  Great,  do  appear  very  deficient  without  the  Ornament  and  Conveniencies  of  a  Garden.  

Arent  van  Wassenaer  en  zijn  vrouw  Margriet  Bentinck  streefden  bij  de  vernieuwingen  van  huis  en  tuinen  van  hun  buiten  Duivenvoorde  bij  Voorschoten  naar  de  grootst  mogelijke  symmetrie  voor  het  geheel.  Abraham  de  Haen  heeft  het  resultaat  in  1739  in  beeld  gebracht,  waarbij  vooral  de  symmetrische  samenhang  van  huis  en  tuin  opvalt.    

De  tekeningen  van  De  Haen  drukken  als  gestolde  momentopname    het  ideaalbeeld  van  het  buitenverblijf  uit:  vazen  op  sokkels,  parterres,  piramidevormig  geschoren  taxussen,  hagen  als  groene  muren;  zelfs  de  bomen  stonden  op  Duivenvoorde  keurig  in  het  gelid.    

De  Tegenwoordige  Staat  (1746)  verduidelijkt  de  essentie  van  deze  versmelting  van  oud  en  nieuw:  tegenwoordig  zeer  pragtig  hertimmerd  met  eene  bevallige  regelmatigheid,  voor  zo  veel  de  samenstellinge  

 er  beide  in  doorstraalt.    

Veranderingen  en  transformaties  van  de  Nederlandse  buitenplaats  zijn  van  alle  tijden  geweest,  ook  van  het  heden  en  ongetwijfeld  ook  van  de  toekomst.    

or  het  voortbestaan  van  de  buitenplaats.  Ook  in  de  toekomst  zullen  wij  geconfronteerd  worden  met  nieuwe  veranderingen,  die  wij  nu  nog  niet  kunnen  voorzien.  

De  Schotse  dichter  Ian  Hamilon  Finlay  heeft  die  gedachte  in  zijn  tuin  Litle  Sparta  verwerkt,  naar  een  woord  van  de  Franse  18de-­‐eeuwse  filosoof  St  Just.  

the  present  order  is  the  disorder  of  the  future  

 

10  

 

De  erfenis  voor  de  toekomst:  kansen  en  bedreigingen  voor  de  historische  buitenplaats      Catharina  Groeninx  van  Zoelen,  Stichting  Het  Huys  ten  Donck    

 Erfenis  &  raamwerk  (complex)  historische  Buitenplaats  

-­ Een  (complex)  historische  buitenplaats  is  aangelegd  -­ Kan  deel  uitmaken  van  een  landgoed  -­ Historisch  of  architectonisch  met  elkaar  verbonden  door  opzet  of  ontwerp  en  het  (utilitair)    -­ Gebruik  van  de  samenstellende  delen  -­ Een  ensemble  vormend  -­‐  één  onlosmakelijk  geheel    -­ Cultuurhistorie  -­ Utiliteiten    -­ Belevingswaarde    -­ Maar  niet  vergeten:  TIJDSGEEST  &  OMGEVINGSFACTOREN    

 Om  de  context  te  bepalen  is  het  belangrijk  om  te  weten  waar  we  het  precies  over  hebben    

-­ Aangelegd  ergens  tussen  1600-­‐1800  of  uit  oude  fortificaties  die  zich  soms  ontwikkelden  tot  landgoederen  

-­ Een  monumentaal  huis,  vaak  met  bijgebouwen,dat  een  harmonieus  en  onlosmakelijk  geheel  vormt  met  de  omliggende  tuin  of  park  

-­ In  eerste  instantie  waren  het    vaak  rijke  stedelingen  die  in  het  omringende  buitengebied  de  ongezonde,  vieze,  stinkende  stad  wilden  ontkomen,  en  eigen  gemaakt  buitenoases  creëerden  om  te  recreëren,  en  te  genieten  van  literatuur,  poëzie,  muziek,  planten  en  bloemen.  Vandaag  zou  dit  een  second  home  heten,  en  hebben  veelal  mensen  ook  voor  het  buitenland  en  de  zon  hiervoor  gekozen.  Bij  dit  alles  speelden  de  17de  en  18de  eeuwse  regenten  en  kooplieden  een  toonaangevende  rol  en  maakten  bijvoorbeeld  van  Amsterdam  een  waar  metropol  met  al  hun  buitenplaatsen.  In  de  meer  uitgestrekte  landerijen,  soms  ook  een  dagelijkse  bezigheid  

-­ Onlosmakelijk  geheel  gevormd  door  een  hoofdgebouw  met  bijgebouwen,  omgeven  door  tuinen  en/of  park  met  vaak  onderdelen  een  ensemble  vormend  van  terreinen  (met  beplantingen),  lanen,  waterpartijen  en  waterlopen,  gebouwen,  bouwwerken  en  tuinornamenten  zijn  door  opzet  of  ontwerp  van  een  tuin  en  park  en  het  (utilitair)  gebruik  historisch  en  architectonisch  met  elkaar  verbonden  en  vormen  zo  één  onlosmakelijk  geheel  zoals:  grachten,  waterpartijen,  lanen,  boomgroepen,  parkbossen,  (sier)weiden,  moestuinen  en  ornamenten.  Onderdeel  van  een  complex  historische  buitenplaats  vormen  die  gebouwen,  bouwwerken  en  tuinornamenten,  die  compositorisch  deel  uitmaken  van  het  ontwerp  en  de  opzet  en  inrichting  van  de  tuin-­‐  en/of  parkaanleg  dan    wel  dienen  voor  gebruik  in  samenhang  met  de  oorspronkelijke  bestemming.  

   

11  

 

Het  Huys  ten  Donck  (1746)  te  Ridderkerk    Locatie  

-­ Onder  de  rook  van  Rotterdam  in  Ridderkerk,  Zuid-­‐Holland:  1,15  uur  van  Amsterdam  per  auto/trein,  1  uur  van  Schiphol  Airport,  1,5  uur  van  Antwerpen/Brussel  

-­ am  Airport  -­ Een  van  de  laatste  nog  geheel  oorspronkelijke  buitenplaatsen  in  Zuid-­‐Holland,  de  laatste  in  de  

Stadsregio  Rotterdam    Structuur  

-­ Familie  =  bloot  eigenaar  -­ Stichting  =  vruchtgebruiksrecht    

 Organisatie  

-­ Stichtingsbestuur  -­ 1  directeur/  eigenaar  -­ 1  tuinman  (fulltime)  -­ 3  parttime  project  managers  -­ Leerwerktrajecten  -­ Uitbesteed:  catering,  financiële  administratie,  juridisch  beheer  (rentmeester)  

 Inkomsten  

-­ Hoofdhuis:  50%  -­ Bijgebouwen:  30%  -­ Park  &  voorterrein:  20%    -­ (vooral  subsidies)  

 Kosten  

-­ Hoofdhuis:  40%  -­ Bijgebouwen:  20%  -­ Park  &  voorterrein:  40%      -­ Overhead  incl.  personeel  =  25%    van  begroting,  verdeeld  over  alle  onderdelen  

 Kernkwaliteiten  

-­ Toonbeeld  van  Hollands  Glorie  &  vakmanschap  -­ 266  jaar  een  ontvangsthuis    -­ Niet  alleen  een  locatie  maar  een  beleving    -­ Uniek  Rococo  interieur    -­ Een  van  de  oudste  Engelse  Landschapsparken  in  NL    -­ Verbinding  met  de  familie  Groeninx  van  Zoelen    -­ Persoonlijkheid,  sfeer    -­ Authenticiteit    -­ Habitat  voor  flora  &  fauna    

   

12  

 

Waar  gaan  we  heen,  waarom,  en  hoe?    -­ Toekomst  Het  Huys  ten  Donck  -­ Bedreigingen  en  kansen  -­ Plannen,  plannen,  en  nog  meer  plannen  -­ Verandering  rol  eigenaar/directie  

Ontwikkelingsplanologie  -­   ,   .    

Veel  meer  gaat  het  bij  ontwikkelingsplanologie  om  het  op  slimme  wijze  leggen  van  een  koppeling  tussen:    -­ Partijen;  ontwikkelingsplanologie  staat  of  valt  met  partijen  die  iets  willen  bereiken.  Voortgang  

vereist  samenwerking  tussen  overheden,  private  partijen,  maatschappelijke  organisaties  en  burgers  

-­ Plannen;  plannen  geven  richting  en  (juridische)  zekerheid.  Een  aantal  plannen  is  publiekrechtelijk  ook  verplicht  voordat  met  de  realisatie  kan  worden  gestart.  Bij  ontwikkelingsplanologie  is  een  plan  echter  vooral  de  resultante  van  een  proces;  het  plan  als  drager  van  gezamenlijke  afspraken  

-­ Pecunia;  en  de  wijze  waarop  partijen  in  staat  zijn  ook  harde  elementen  als  macht  en  geld  in  het  proces  te  incorporeren,  bepaalt  of  plannen  ook  daadwerkelijk  kunnen  worden  gerealiseerd.  Het  op  een  slimme  wijze  leggen  van  een  koppeling  tussen  Partijen,  Plannen  en  Pecunia  kan  alleen  in  een  gezamenlijk  Proces,  de  vierde  P  van  ontwikkelingsplanologie  

-­ Sense  of  urgency  of  Driver.  Veelal  in  de  vorm  van  een  gezamenlijk  probleem  c.q.  ruimtelijk  noodzakelijke  opgave,  of  in  de  vorm  van  een  gekoesterd  (ontwikkelings)  perspectief  in  termen  van  bijvoorbeeld  een  na  te  streven  ruimtelijke  kwaliteitsslag    

 De  in  beeld  gebrachte  best  practices  van  ontwikkelingsplanologie  laten  zien  dat  de  essentie  voor  het  op  een  slimme  wijze  leggen  van  een  koppeling  tussen  de  vier  P s  van  ontwikkelingsplanologie  is  gelegen  in:  

-­ Belangen/vertrouwen,  tussen  Partijen  en  Plannen;  de  belangen  van  partijen  dienen  centraal  te  staan  om  vertrouwen  op  te  bouwen  tussen  de  partijen  onderling  in  het  plan  

-­ Markt,  tussen  Plannen  en  Pecunia;  of  plannen  ten  uitvoer  kunnen  worden  gebracht  wordt    

-­  overzien,  zal  de  financiering  van  een  plan  voor  zijn  rekening  nemen  

 Het  belang  van  groen  &  erfgoed  

zullen  doen  in  het  bepalen  van  de  toekomst  van  de  gebouwde  omgeving  en  de  ontwikkeling  van  hun  Directeur  RCE  

 Positieve  ontwikkelingen  

-­ Erfgoed  wordt  erkend  -­ Nieuwe  maatschappelijke  en  ruimtelijk  -­‐economische  context    -­ Tegenwoordig  heeft  erfgoed  niet  alleen  een  historisch  belang,  maar  ook  een  economisch  belang    

13  

 

-­ Erfgoedbehoud  =  behoefte  om  de  toekomst  een  verleden  te  geven    -­ Landgoedbiotoop    -­ Decentralisatie  /  Structuurvisies    -­ (Lokale)  betrokkenheid    -­ Erfgoed  wordt  erkend    -­ Andere  maatschappelijke  en  ruimtelijk  -­‐economische  context  dan  die  waarin  de  

monumentenzorg  is  ontstaan    -­ Basis  voor  creatieve  vormgeving  van  onze  ruimte  -­‐  tegenwoordig  heeft  erfgoed  niet  alleen  een  

historisch  belang,  maar  ook  een  economisch  belang    -­ Erfgoedbehoud  komt  niet  alleen  voort  uit  een  waardering  voor  het  verleden,  maar  ook  uit  de  

behoefte  de  toekomst  een  verleden  te  geven    -­ Landgoedbiotoop  -­‐  naast  natuur,  staat  cultuurhistorie  nu  ook  vastgepind  in  het  Besluit  

ruimtelijke  ordening  als  verplichte  afwegingsfactor  in  ruimtelijke  plannen    -­ Decentralisatie  -­‐  beslissingen  over  een  monument  vragen  om  kennis  van  zaken    

Het  is  van  belang  dat  de  inwoners  bekend  zijn  met  de  cultuurhistorische  waarden  van  hun  omgeving  en  dat  zij  zich  realiseren  wat  daar  de  betekenis  van  is.  Het  is  belangrijk  dat  ze  hun  verleden  kunnen  en  willen  respecteren  en  dat  ze  het  mee  willen  geven  aan  toekomstige  generaties  

 Economische  dragers  -­  op  zoek  naar  best  practices  Toekomst:  Unique  Selling  Points  

-­ ONS  cultuurhistorisch  ERFGOED  -­‐  samenhang  architectuur,  natuur,  cultuurhistorie,  traditie,  utiliteiten,  ambachten  =  KWALITEIT    

-­ GEZONDe  leefomgeving,  (bereikbare)  ruimte  om  te  bewegen  &  te  recreëren  -­ Catalysator  voor  PARTICIPATIE,  culturele  integratie/sociale  cohesie,  MILIEU    -­ Reële  toegevoegde  (economische)  WAARDE    -­ Sterke  SOCIALE  OMGEVING    -­ IDENTITEIT    -­ De  historische  buitenplaats  verdient  een  BELANGRIJKE  plek  in  de  maatschappij  

 Mijn  lessen  (voor  de  toekomst)    

-­ Er  is  niet  1  aanpak  -­‐  iedere  situatie  is  anders,  met  name  door  ruimtelijke  ontwikkelingen    -­ Veranderingen  in  de  tijd  &  context:  korte  &  lange  termijn  visie    -­ Investeer  in  kwaliteit    -­ Kijk  naar  best  practices,  maar  vooral  ook  naar  je  eigen  geschiedenis,  streefbeeld,  identiteit/  

toegevoegde  waarde,  en  omgevingsfactoren  -­‐  zoek  de  aanknopingspunten  &  interactie  op  -­ Wees  proactief,  laat  je  visie  horen,  dan  komen  mogelijkheden  soms  ook  naar  je  toe  -­ Doe  wat  je  leuk  vindt  &  betrek  anderen!  -­ Als  iedereen  doet  waar  hij/zij  het  beste  in  is,  en  krachten  bundelt,  krijg  je  het  beste  resultaat    -­ Blijf  altijd  ernaar  streven  om  je  dromen  waar  te  maken    

 

Uw  betrokkenheid  is  belangrijk!!  De  historische  buitenplaats  verdient  beter!  

14  

 

De  buitenplaats  en  het  Nederlandse  landschap    

Marina  Laméris,  TasT  projecten  voor  tastbaar  erfgoed    

Marina  Laméris  is  architectuurhistorica,  mede-­‐eigenaar  van  TasT  projecten  voor  tastbaar  erfgoed,  en  samensteller  en  auteur  van  het  boek  De  buitenplaats  en  het  Nederlandse  landschap  dat  eind  maart  is  verschenen  in  het  kader  van  het  Jaar  van  de  Historische  Buitenplaats  2012.  

In  het  boek  De  buitenplaats  en  het  Nederlandse  landschap  staat  de  vraag  centraal:  waaruit  bestaat  het  belang  van  deze  bijzondere  oorden  voor  het  Nederlandse  landschap  in  verleden,  heden  en  toekomst?  Hoe  groot  is  de  invloed  van  buitenplaatsen  op  onze  leefomgeving  en  ons  huidig  en  toekomstig  gebruik  van  het  landschap?  

Het  boek  behandelt  in  drie  delen    natuur,  landschap  en  cultuur    en  twintig  verhalen  een  groot  aantal  aspecten  rond  de  relatie  tussen  buitenplaats  en  landschap.  Tijdens  de  voordracht  is  een  aantal  aspecten  toegelicht,  zoals  de  staat  van  onderhoud  en  wijze  van  beheer,  de  portemonneeloze  entree,  de  ondeelbaarheid  van  natuur  en  cultuur,  de  belangrijke  rol  van  buitenplaatsen  voor  biodiversiteit,  de  universele  kwaliteiten  van  het  ontwerp  van  de  buitenplaats  en  het  belang  van  zorgvuldige  omgang  met  de  overgangen  in  het  landschap.  

Overgangen  

De  overgangen  tussen  buitenplaatslandschap  en  niet-­‐buitenplaatslandschap  bepalen  in  hoge  mate  de  kwaliteit  van  het  landschap.  Er  is  in  landschappelijke  zin  geen  scherpe  grens  tussen  binnen  en  buiten  de  buitenplaats.  Er  is  altijd  sprake  van  een  geleidelijke  overgang:  langzaamaan  verandert  het  landschap,  de  vegetatie,  de  manier  van  wegaanleg  en  bestrating.  Randen  zijn  van  groot  belang.  Het  uitzicht  van  binnen  naar  buiten,  vanaf  de  buitenplaats  naar  het  landschap  en  vanuit  het  landschap  naar  de  buitenplaats  bepalen  in  hoge  mate  de  kwaliteit  van  het  landschap  als  totaal.  Maar  aan  de  randen  wordt  veel  vaker  en  ook  ingrijpender  geknabbeld,  geknaagd  of  zelfs  verwoest  dan  aan  de  kern.  Door  het  denken  over  binnen  en  buiten,  over  binnen  het  beschermde  gebied  en  buiten  de  officiële  grens  wordt  het  buitenplaatslandschap  bedreigd.  De  graduele  overgangen  zijn  namelijk  een  van  de  kernkwaliteiten  van  het  buitenplaatslandschap.  

Het  is  daarom  heel  belangrijk  om  na  te  denken  over  de  omgang  met  de  biotoop  van  de  buitenplaats,  de  zogenaamde  leefomgeving  van  de  buitenplaats,  zoals  verschillende  overheidsinstellingen  nu  doen.  Maar  als  dit  leidt  tot  een  opgerekte,  maar  opnieuw  harde  grens  tussen  binnen  en  buiten,  dan  heeft  dit  geen  zin.  Het  gaat  om  de  kwaliteit  van  de  tussenruimte,  om  de  overgangen  in  het  landschap  en  hoe  je  die  beheert  of  een  gebied  zijn  schoonheid  kan  behouden.    

Conclusie    Buitenplaatsen  zijn  onlosmakelijk  met  het  Nederlandse  landschap  verbonden.  Ze  zijn  niet  alleen  ruimtelijk  gezien  diep  geworteld  in  het  landschap,  maar  ook  in  meer  overdrachtelijke  zin  zijn  ze  diepgeworteld  in  onze  cultuur  en  in  lokale  gemeenschappen.    

Het  buitenplaatslandschap  is  een  historisch  landschap  dat  al  eeuwenlang  gekoesterd  wordt  en  in  vergelijking  tot  andere  landschappen  behoorlijk  ongeschonden  door  alle  eeuwen  en  door  alle  wanen  van  de  

15  

 

dag  zijn  heen  gekomen.  Er  zijn  er  minder  in  aantal  dan  vroeger  en  het  totale  oppervlak  is  afgenomen,  maar  de  hoeveelheid  en  het  ruimtebeslag  is  toch  overweldigend,  zeker  in  verhouding  tot  de  beperkte  omvang  van  Nederland.  Ze  zijn  niet  behouden  door  wetten  en  regels  maar  door  families,  door  de  zorg  van  mensen  die  al  hun  tijd  en  geld  spendeerden  aan  de  instandhouding.  Niet  omdat  het  moest,  maar  uit  liefde  voor  de  buitenplaats.  Niet  dat  er  nooit  iets  is  veranderd,  maar  dat  wat  er  veranderde  paste  binnen  het  basisuitgangspunten,  binnen  het  model  van  de  buitenplaats.  Die  stevige,  universele  basis  vormt  de  kracht  van  deze  plekken  en  bepaalt  niet  alleen  waarom  ze  er  al  honderden  jaren  zijn,  maar  ook  waarom  ze  toekomstwaarde  hebben.  

 

 

 

De  voorkant  van  het  boek  De  buitenplaats  en  het  Nederlandse  landschap    (Marina  Lameris  en  Roel  van  Norel,  TasT  projecten  voor  tastbaar  erfgoed)  

16  

 

 

 

 

Stania  State  in  Oenkerk,  Friesland.  Foto  Roel  van  Norel,  TasT  projecten  voor  tastbaar  erfgoed  

 

 

 

 

 

Weldom  in  Markelo,  Overijssel.  Foto  Roel  van  Norel,  TasT  projecten  voor  tastbaar  erfgoed  

 

 

17  

 

 

De  Vanenburg:  opkomst,  ondergang,  herstel  en  toekomst  van  de  buitenplaats    

Dirk  Corsèl,  General  manager  van  Kasteel  De  Vanenburg    

 op  Kasteel  De  Vanenburg  te  Putten.  Ongeveer  200  mensen  hadden  zich  ingeschreven  om  diverse  lezingen  bij  te  wonen.    De  lezingen,  gegeven  door  verschillende  personen,  gaven  de  aanwezigen  meer  inzicht  in  het  begrip   Historische  buitenplaats .  Ook  was  er  na  afloop  de  mogelijkheid  om  de  tuinen  van  Kasteel  De  Vanenburg  en  het  kasteel  zelf  te  bekijken.    

General  Manager  Dirk  Corsèl  gaf  inzicht  in  de  opkomst,  ondergang,  herstel  en  toekomst  van  De  Vanenburg  als  buitenplaats.  Allereerst  is  de  rijke  historie  belicht  die  al  stamt  vanaf  de  11e  eeuw  en  uiteindelijk  in  de  17e  eeuw  geresulteerd  heeft  in  een  Kasteel  op  de  plek  van  het  huidige  gebouw.    Dit  kasteel  is  in  1870  door  barones  Van  Pallandt  vervangen  door  een  statig  herenhuis  met  bijgebouwen.  De  historische  tuinstructuur  is  hierbij  bewaard  gebleven.  Doordat  barones  Van  Pallandt  een  tuinenliefhebster  was  en  een  enorme  verzameling  kuipplanten  had  werd  de  oorspronkelijke  Oranjerie  al  

 exploitatie.  Na  het  overlijden  van  barones  Van  Pallandt  is  de  buitenplaats  in  handen  gekomen  van  een  neef  die  geleidelijk  de  bezittingen  verkocht  en  opsoupeerde.  Diverse  gebruikers  zijn  er  daarna  geweest;  een  rusthuis,  een  opleidingscentrum  voor  Bescherming  Bevolking  en  de  familie  Kamphorst  die  er  een  hotel-­‐restaurant  functie  aan  hebben  gegeven.      

gebouwen  gerenoveerd  en  gemoderniseerd  zijn  enerzijds,  terwijl  waar  mogelijk  de  historische  betekenis  is  gebruikt  of  teruggebracht  anderzijds.  Dit  heeft  geresulteerd  in  een  historische  buitenplaats  die  op  een  moderne  wijze  geëxploiteerd  wordt  als  hotel-­‐restaurant-­‐congrescentrum,  waardoor  het  mogelijk  is    om  naast  het  verwennen  van  gasten  ook  de  gehele  buitenplaats  in  stand  te  houden.    Een  levende  buitenplaats  is  daar  te  vinden  waar  mensen  op  een  eigentijdse  wijze  met  plezier  gebruik  kunnen  maken  van  de  kracht  van  de  buitenplaats.    

     

   

18  

 

De  weelde  van  tuin  en  park:  de  horticultuur  van  De  Vanenburg    

Marco  van  Buiten,  tuinbaas  van  Kasteel  De  Vanenburg    Voor  mij  als  tuinbaas  was  de  themadag  een  uitgelezen  kans  om  juist  aan  geïnteresseerden  te  laten  zien  wat  voor  een  buitenplaats  Kasteel  De  Vanenburg  is.  

Door  middel  van  een  presentatie  heb  ik  geprobeerd  de  aanwezigen  duidelijk  te  maken  wat  de  historie  van  

renoveren  en  in  stand  te  houden.  Hopelijk  heb  ik  kunnen  overbrengen  dat    enthousiasme,  vakkennis,  een  goed  team  en  liefde  voor  het  vak,  een  vereiste  zijn  om  een  buitenplaats  naar  waarde  te  kunnen  onderhouden.  

Er  moet  een  verband  zijn  tussen  de  historie  van  de  tuin  en  het  heden.  Wij  kijken  graag  terug  naar  de  periode  dat  barones  Van  Pallandt  hier  in  de  periode  1860-­‐1917  woonde.  Haar  liefde  voor  De  Vanenburg  en  de  natuur  proberen  wij  te  verwerken  in  de  werkzaamheden  van  nu.  

Wat  ik  als  zeer  prettig  ervaren  heb  zijn  de  vele  reacties  tijdens  en  na  de  rondleiding.  Complimenten,  

spannend  om  anderen  mee  te  laten  kijken  in  je  eigen  tuin.  Uiteindelijk  zullen  alle  aangegeven  punten  toch  

dingen  die  anders  zouden  moeten.    

te  genieten.  En  ja,  blijven  dromen  over  wat  er  was  en  nog  kan  komen  is  belangrijk!    

     

 

Huize  en   Kasteel  De  Vanenburg,  Putten  

 

19  

 

Groene  parels  in  een  veranderend  landschap    Karel  Loeff,  directeur  Heemschut  

 Het  jaar  2012  wordt  een  belangrijk  jaar  voor  de  toekomst  van  de  Ruimtelijke  Ordening  in  Nederland.  

inisterie  van  Infrastructuur  en  Milieu  zo  ongeveer  iedere  wet  tegen  het  licht  gehouden.  Wat  willen  de  ministers  Schulz  en  (tot  voor  kort)  Donner  hiermee  bereiken?  Is  het  kabinet  op  zoek  naar  symboolpolitiek,  net  als  bij  het  wetsvoorstel  voor  de  130  kilometer  op  de  snelweg?  Of  kan  ons  ruimtelijke  ordeningsstelsel  echt  eenvoudiger?  Feit  is  dat  ambtenaren,  politici  en  burgers  de  nieuwe  wetgeving  nu  al  amper  meer  kunnen  bijbenen.  Wat  is  er  bij  monumenten  straks  vergunningvrij  en  wat  niet?  Hoe  werkt  de  omgevingsvergunning?    Welke  formulieren  print  ik  uit,  dien  ik  in  bij  een  bouwaanvraag?  Het  leven  wordt  er  niet  eenvoudiger  op.  En  zeker  niet  voor  eigenaren  die  over  langere  tijd  de  waarden  van  historische  gebouwen  en  groen  in  stand  willen  houden.  Gelukkig  zijn  er  nog  steeds  een  paar  zekerheden  als  het  gaat  om  behoud  van  ons  cultureel  erfgoed.  Eén  daarvan  is  de  complex  

rijksmonumentale  onderdelen  op  een  historische  buitenplaats.  En  die  zijn  dikwijls  heel  divers.  Van  hoofdgebouw  tot  hekwerken  en  van  kassen  tot  bruggetjes.  Bomenlanen  en  tuinvazen,  follies  en  tuinmanswoningen.  De  beschrijving  van  de  complex  historische  buitenplaats  kan  dit  allemaal  omvatten.  Met  dit  project,  dat  de  Rijksdienst  voor  Cultureel  Erfgoed  inmiddels  heeft  voltooid,  zijn  veel  gegevens  

inmiddels  een  bekend  begrip.  Binnen  de  bolletjeslijn  is  de  bescherming  van  rode  en  groene  waarden  goed  geregeld.  Net  als  bij  een  beschermd  gezicht  geldt  dat  er  weliswaar  enige  verandering  kan  plaats  vinden,  maar  dat  dat  altijd  recht  moet  doen  aan  de  cultuurhistorische  uitgangspunten.  Buiten  de  bolletjeslijn  is  het  echter  vaak  oorlog.  Daar  vochten  tot  kort  voor  de  crisis  ontwikkelaars  om  ieder  mooi  stukje  groen  voor  de  bouw  van  woningen  of  appartementencomplexen.  Gelukkig  waren  de  eigenaren,  die  landerijen  rond  hun  buitenplaats  bezitten.  Hun  zekerheid  was  niet  zozeer  gebouwd  op  ontwikkelingskansen,  maar  wel  op  het  behoud  van  de  kwaliteiten  van  de  omgeving.  Talrijk  zijn  de  voorbeelden  van  ontwikkelingen  

zichtbaar  wordt.  De  ontwikkeling  van  appartementengebouwen  rond  Huijs  ten  Donck,  nieuwbouw  in  Arcen,  een  rondweg  bij  Zutphen,  het  zijn  slechts  enkele  voorbeelden  van  projecten  waar  burgers  terecht  tegen  in  actie  kwamen.  De  vrijwilligers  van  de  bijna  100-­‐jarige  Erfgoedvereniging  Heemschut  willen  daar  bij  helpen.  Zoals  ik  vaak  zeg:  onze  vrijwilligers  kunnen  niet  alles,  maar  samen  met  lokale  actegroepen  kunnen  we  meer.  Met  6.000  leden  kunnen  we  lokale  politici  massa  bieden  tegen  ongewenste  ontwikkelingen.  Kunnen  we  nog  meer  doen  om  plaatselijke  groene  parels  te  behouden?  Jawel:  vriendenstichtingen  dragen  bij  aan  begrip.  De  particuliere  eigenaar  kan  het  niet  meer  alleen.  En  dan  hoeft  ook  niet.  Met  de  inzet  van  betrokken  burgers  uit  de  omgeving  kunnen  we  allemaal  ons  steentje  bijdragen.  In  het  belang  van  de  buitenplaats  als  uniek  cultureel  erfgoed.  

 

20  

 

Manifest  Groen  Erfgoed    Groen  Erfgoed  Manifest!    

Karel  Loeff,  directeur  Heemschut  Beline  Geertsema,  voorzitter  Nederlandse  Tuinenstichting    In  het  Jaar  van  de  Historische  Buitenplaats  2012  hebben  de  Nederlandse  Tuinenstichting  en  Erfgoedvereniging  Heemschut  samenwerking  gezocht  bij  het  organiseren  van  een  symposium.  Bond  Heemschut  is  sinds  1911  actief  in  het  zorgen  van  goede  wet-­‐  en  regelgeving  voor  het  behoud  van  monumenten.  Zij  zet  zich  met  de  steun  van  6.000  leden  en  150  vrijwilligers  in  voor  de  bescherming  van  waardevolle  monumenten  en  cultuurlandschappen.  De  Nederlandse  Tuinenstichting  bestaat  sinds  1980  en  telt  3100  donateurs.  De  monumentencommissie  van  de  stichting  zet  zich  in  voor  de  instandhouding  van  waardevolle  tuinen  en  parken  in  Nederland.  

Vanuit  de  gezamenlijke  zorg  voor  ons  groene  erfgoed  hebben  partijen,  samen  met  de  Stichting  In  Arcadië,  het  Manifest  Groen  Erfgoed  opgesteld.  Het  manifest  is  bedoeld  om  aandacht  te  vragen  bij  beleidsmakers,  bestuurders,  eigenaren  en  publiek  voor  de  zorg  voor  groen  erfgoed,  in  het  bijzonder  op  en  rond  historische  buitenplaatsen.  Anno  2012  lijkt  er  geen  reden  tot  zorg.  Honderden  buitenplaatsen  openen  de  parken  en  tuinen,  er  zijn  talloze  activiteiten  en  er  zal  een  aantal  bijzondere  publicaties  verschijnen.    Met  dit  manifest  beogen  de  drie  initiatiefnemers  echter  de  zorg  voor  het  groene  erfgoed  manifest  te  maken  en  te  houden:  het  is  nu  zaak  om  te  zorgen  voor  een  betere  verankering  van  groen  erfgoed  in  het  beleid  van  overheden.    

In  een  steeds  drukker  Nederland  worden  de  groene  parels  aan  de  keten  meer  en  meer  bedreigd.  Bouwplannen  knagen  aan  de  grenzen  van  beschermde  complexen,  (rond)wegen  verstoren  de  natuurlijke  overgangen  tussen  huis  en  omliggend  landschap.  Een  gebrek  aan  kennis  zorgt  voor  verdergaande  erosie  van  historische  componenten  van  het  groene  erfgoed.  Een  gebrek  aan  geld  maakt  dat  de  bestaande  elementen  soms  uiterst  moeizaam  kunnen  worden  onderhouden,  laat  staan  dat  vervallen  elementen  kunnen  worden  hersteld.  

Toch  zijn  juist  de  tuinen  en  parken  rond  buitenplaatsen  van  groot  belang  voor  onze  samenleving.  Al  dan  niet  geheel  of  gedeeltelijk  opengesteld  voor  bezoekers,  vormen  zij  de  groene  longen  voor  onze  directe  omgeving.  De  cultuurhistorische  waarden  van  parken  en  tuinen  vormen  een  unieke  kwaliteit  samen  met  het  gebouwde  erfgoed:  het  rood,  en  het  water  dat  erdoor  stroomt:  het  blauw.  Samen  zijn  onze  historische  buitenplaatsen  onvervangbaar:  we  hebben  goud  in  handen!  

Met  de  ondertekening  van  het  manifest  door  meerdere  partijen  willen  de  initiatiefnemers  de  aandacht  voor  dit  onderwerp  breed  op  de  agenda  zetten.  Op  de  websites  van  Heemschut  en  de  Tuinenstichting  is  het  manifest  te  vinden  en  te  downloaden.  Ook  is  er  een  mogelijkheid  om  adhesie  te  betuigen.  Later  in  2012  zal  het  manifest  worden  aangeboden  aan  de  initiatiefnemers  van  het  Jaar  van  de  Historische  Buitenplaats  2012,  om  zo  input  te  bieden  voor  de  beleidsagenda  voor  de  toekomst.  Met  een  bredere  bewustwording  onder  in  alle  politieke  lagen  van  de  maatschappij  kan  dit  erfgoed  beter  worden  veiliggesteld.  

21  

 

Groen  manifest    In  het  kader  van  het  Themajaar  2012  van  de  Historische  Buitenplaatsen  en  Groen  van  Toen    

Erfgoedvereniging  Bond  Heemschut,  Nederlandse  Tuinenstichting,  Stichting  in  Arcadië,  NVTL,  Groene  Monumentenwacht,  Nederlandse  Dendrologische  V  Tezamen  met  vertegenwoordigers  van  het  groene  monumentenbelang  binnen  de  erfgoedsector,    

Overwegen  dat:  

- Groen  erfgoed  op  historische  buitenplaatsen  een  unieke  en  onvervangbare  plaats  inneemt  binnen  ons  cultureel  erfgoed;  

- Groen    erfgoed  door  de  combinatie  van  cultuurhistorische  en  natuurwaarden  een  essentiële  plaats  inneemt  in  de  kwaliteit  van  ons  landschap  en  onze  geschiedenis;  

- Groen  erfgoed  op  buitenplaatsen  een  ontwikkeling  doormaakt  van  gesloten  park  voor  weinigen  naar  een  open  recreatieplek  voor  velen;  

- Groen  erfgoed  op  buitenplaatsen  door  gebrek  aan  kennis  en  waardering  bedreigd  wordt  door  infrastructuur,  nieuwbouw  en  instandhouding  wordt  belemmerd  door  te  weinig  financiële  middelen.  

Pleiten  voor:  

1.  Groen  erfgoed  beter  verankeren  in  de  ruimtelijke  kwaliteit  

Door  de  modernisering  van  de  monumentenzorg  moet  vanaf  1  januari  2012  het  erfgoedbelang  bij  ruimtelijke  ontwikkelingen  onderzocht  en  gewogen  worden.  Dat  geldt  ook  voor  groen  erfgoed,  maar  bij  de  totstandkoming  van  bestemmingsplannen  wordt  dit  nog  onvoldoende  onderkend.  Daarbij  moet  er  

meer  beslaat  dan  de  grenzen  van  de  rijksbescherming.    

2.  Meer  financiële  middelen  voor  de  instandhouding  van  groen  erfgoed  

Groen  erfgoed  is  levend  erfgoed:  het  is  de  enige  erfgoedsoort  die  letterlijk  groeit  en  bloeit  en  daarom  intensief  onderhouden  moet  worden.  Dit  kost  veel  geld  en  de  bestaande  subsidieregelingen  zijn  niet  toereikend  .  Er  moet  dus  extra  budget  komen,  bestaand  budget  moet  slimmer  verdeeld  worden  en  er  moet  gezocht  naar  fiscale  oplossingen.    

3.  Meer  onderzoek  en  educatie  rond  dit  bijzondere  type  erfgoed  

Kennis  is  de  basis  voor  waardering.  Meer  onderzoek  is  nodig  naar  de  historie,  omvang  en  aard  van  groen  erfgoed  en  buitenplaatsen.  Veel  karakteristieken  van  groen  erfgoed  zijn  nog  onbekend  en  worden  daarmee  over  het  hoofd  gezien.  Educatie  en  publieksvoorlichting  zorgt  voor  een  bredere  bewustwording  bij  een  groter  publiek,  en  daarmee  voor  behoud  en  gewetensvolle  ontwikkeling.    

22  

 

4.  Meer  waardering  en  vertrouwen  geven  aan  het  particulier  initiatief  en  vrijwilligers  

Groen  erfgoed  is  niet  alleen  de  zorg  van  alleen  de  eigenaar.  De  bijzondere  maatschappelijke  waarde  noodzaakt  een  bijdrage  van  velen.  Een  grotere  betrokkenheid  bij  het  publiek  kan  worden  gecreëerd  door  het  stimuleren  van  vrijwilligerswerk,  zowel  door  overheden  als  eigenaren.  Meer  vertrouwen  en  bewegingsvrijheid  voor  de  particuliere  eigenaar  is  gewenst.    

Roepen  op:  

Wij  roepen  een  ieder,  en  overheden  in  het  bijzonder,  op  om  actief  aan  de  slag  te  gaan  met  de  waarden  van  groen  erfgoed  op  buitenplaatsen  en  nodigen  een  ieder  uit  dit  manifest  te  ondertekenen  die  het  eens  is  met  bovengenoemde  uitgangspunten.    

Wij  bieden  aan  het  einde  van  het  themajaar  2012  dit  manifest  aan  locale,  provinciale  en  landelijke  overheid  aan  als  oproep  om  met  ons  te  werken  aan  de  instandhouding  van  groen  erfgoed  op  buitenplaatsen.  

Getekend  op  24  maart  2012  te  Putten  tijdens  de  Themadag  Verleden,  Heden  en  Toekomst  van  de  Historische  Buitenplaats,    

Dhr.  K.  Loeff,  directeur  Vereniging  Bond  Heemschut  Mevr.  B.  Geertsema,  voorzitter  Nederlandse  Tuinenstichting    Mevr.  L.  Kusters,  directeur  Stichting  In  Arcadië    Mevr.  Th.  Lindenbergh,  voorzitter  Groene  Monumentenwacht    Mevr.  A.  van  Veen,  programmaleider  landschap  van  Staatsbosbeheer  Dhr.  L.  den  Dulk,  voorzitter  Cascade  1987  Mevr.  A.  Wielinga,  directeur  Nederlandse  Kastelenstichting  Dhr.  A.C.J.  Viersen,  secretaris  Stichting  Vrienden  Particuliere  Historische  Buitenplaatsen  

 

                     

23  

 

Op  zaterdag  24  maart  2012  vond  tijdens  de  Themadag  Verleden,  Heden  en  Toekomst  van  de  Historische  Buitenplaats  op  Kasteel  De  Vanenburg  te  Putten  de  startmanifestatie  voor  de  ondertekening  van  het  Manifest  Groen  Erfgoed  plaats.  In  het  manifest  wordt  aandacht  gevraagd  voor  het  groene  erfgoed  op  de  historische  buitenplaatsen.    Wij  wijzen  u  er  op  dat  iedereen,  ook  uw  buren  of  vrienden,  individueel  kan  ondertekenen.    

Onderstaande  organisaties  en  personen  ondertekenden  al  het  manifest:  

Erfgoedvereniging  Bond  Heemschut  Nederlandse  Tuinenstichting    Stichting  in  Arcadië    Nederlandse  Vereniging  voor  Tuin-­‐  en  Landschapsarchitecten    Groene  Monumentenwacht    Nederlandse  Dendrologische  Vereniging    Cascade  1987    Nederlandse  Kastelenstichting    Staatsbosbeheer    Stichting  Vrienden  Particuliere  Historische  Buitenplaatsen  Federatie  Particulier  Grondbezit    Landschapsbeheer  Nederland  M.D.  (Marieke)  Mak  Dekema  State  te  Jelsum    Ronald  van  Immerseel    Borgman  Beheer  Advies  B.V.  te  Schalkhaar    Copijn  Utrecht  Stichting  Gasthuis  Vredenhof  te  Dronryp    Amber  Luttmer,  landschapshistoricus    ErfgoedLeeft/  Marianne  Poorthuis    Marcel  A.P.  Meijer  Hof    Dr.  Joop  de  Jong    Josefine  G.  van  Leen    Vakgroep  Groen  Erfgoed:    -­‐Ir  Eric  Blok    -­‐Ir  Anneke  Nauta    -­‐Dr  Lucia  Albers    Frits  Prillevitz,  voorzitter  van  de  Algemene  Vereniging  voor  Natuurbescherming    HCM  Aeneae  Venema  te  Haren    Pim  en  Fenneken  Anneveld-­‐van  Wesel  Landgoed  Huis  Schouwenburg    Jetse  Hartmans  Namens  Stichting  IJsselhoeven    René  Dieleman    

24  

 

Veel  meer  dan  een  huis  met  een  tuin    Artikel  Tuinjournaal  (voorjaar  2012),  Marion  Kruisbrink    

Zes  geïnspireerde  en  deskundige  sprekers,  de  ondertekening  van  het  Manifest  Groen  Erfgoed,  passende  ambiance,  uitstekende  organisatie,  ruim  tweehonderd  aanwezigen,  diverse  rondleidingen  en  mooi  weer.  Dat  waren  de  ingrediënten  voor  de  boeiende  themadag  over  verleden,  heden  en  toekomst  van  de  buitenplaats  die  plaatsvond  op  24  maart  op  Kasteel  De  Vanenburg  bij  Putten.  

De  dag  werd  georganiseerd  door  de  Nederlandse  Tuinenstichting  samen  met  de  Erfgoedvereniging  Heemschut.  Sprekers  waren  achtereenvolgens  René  Dessing,  voorzitter  Stichting  Themajaar  Historische  Buitenplaatsen  2012,  Johan  Carel  Bierens  de  Haan,  adjunct-­‐directeur  Nationaal  Museum  Paleis  Het  Loo,  Catharina  Groeninx  van  Zoelen,  eigenaresse  en  directeur  van  Huys  ten  Donck  in  Ridderkerk,  Marina  Laméris,  auteur  van  het  boek  De  buitenplaats  en  het  Nederlandse  landschap,  Dirk  Corsèl,  general  manager  van  Kasteel  De  Vanenburg,  Marco  van  Buiten,  tuinbaas  van  De  Vanenburg  en  Karel  Loeff,  directeur  van  Erfgoedvereniging  Heemschut.  Een  impressie  van  een  aantal  lezingen.    

 Aandacht  voor  behoud  

NTs-­‐voorzitter  Beline  Geertsema  opende  de  themadag  en  benadrukte  dat  het  prachtig  is  dat  twee  organisaties  zich  zo  inzetten  voor  de  buitenplaats  en  deze  dag  in  goede  samenwerking  hebben  georganiseerd.  Het  jaar  dat  29  maart  van  start  is  gegaan,  is  bedoeld  om  iedereen,  ook  overheden,  beter  

subsidieregelingen  zijn  namelijk  ingrijpend  gewijzigd  en  de  Stichting  tot  Behoud  van  Particuliere  Historische  Buitenplaatsen  bestaat  niet  meer.  En  bij  buitenplaatsen  gaat  het  immers  om  meer  dan  een  huis  en  een  tuin,  maar  om  het  onlosmakelijke  ensemble  van  gebouwen  en  de  groene  ruimte.  Buitenplaatsen  maken  onderdeel  uit  van  ons  cultureel  erfgoed,  waar  we  volgens  Dessing  wel  wat  trotser  op  mogen  zijn.  Maar  dat  betekent  niet  dat  er  niks  mag  veranderen.  Transformaties  zijn  van  alle  tijden,  aldus  kunsthistoricus  Johan  Carel    

 Interactie  met  het  heden  

aresse  en  een  directeur  met  passie.  Met  een  bedrijfsmatige  aanpak,  langetermijnvisie,  continuïteit,  interactie  met  het  heden  en  met  vakmanschap  wil  ze  Huys  ten  Donck  veilig  stellen  voor  de  toekomst.  Het  beheer  van  het  groen  is  bij  buitenplaatsen  de  grootste  kostenpost.  Wie  als  vrijwilliger  aan  de  slag  wil,  is  op  veel  buitenplaatsen  welkom.    

Tuin  en  park  van  Kasteel  De  Vanenburg  worden  uitstekend  onderhouden  door  tuinbaas  Marco  van  Buiten  r  buitenplaatseigenaren  is  om  bij  

verbouwingen  altijd  de  tuinbaas  bij  de  bouwplannen  te  betrekken.  Wijzigingen  aan  het  huis  hebben  namelijk  meestal  ook  gevolgen  voor  de  tuin.  

25  

 

 Wie  nog  twijfelt  over  zijn  vakantiebestemming  kan  met  het  boek  van  Marina  Laméris  De  buitenplaats  en  het  Nederlandse  landschap  in  eigen  land  op  reis  en  genieten  van  de  nog  ongeveer  zeshonderd  bestaande  buitenplaatsen.  Over  het  algemeen  vrij  toegankelijk  of  met  een  wandelkaart,  goed  onderhouden  en  ware  paradijzen.  Maar  wie  zorgt,  en  dit  geldt  zeker  voor  particuliere  buitenplaatsen,  dat  dit  zo  blijft?      

Na  de  lezingen  ondertekenden  tien  organisaties,  waaronder  de  Nederlandse  Tuinenstichting  en  de  Erfgoedvereniging  Heemschut  het  Manifest  Groen  Erfgoed.  De  initiatiefnemers  van  het  Manifest  Groen  Erfgoed  zijn  van  mening  dat  een  betere  borging  in  de  ruimtelijke  ordening,  meer  financiële  middelen  voor  de  instandhouding,  meer  onderzoek  en  educatie  en  meer  waardering  voor  het  particuliere  initiatief  en  vrijwilligers  de  ingrediënten  zijn  om  te  kunnen  blijven  genieten  van  het  unieke  historische  groen  rond  buitenplaatsen.  Het  manifest  wordt  eind  dit  jaar  aangeboden  aan  de  overheid.  Tekent  u  mee?  Zie  het  bericht  in  de  rubriek  NTs-­‐Nieuws  op  pagina  6  en  7  van  dit  Tuinjournaal.  

 

De  initiatiefnemers  van  het  Manifest  Groen  Erfgoed  zijn  Erfgoedvereniging  Bond  Heemschut,  Stichting  In  Arcadië  en  de  Nederlandse  Tuinenstichting.    

 

   

 

26  

 

Persbericht  16  maart  2012  

 Themadag  zet  de  historische  buitenplaats  en  haar  groene  erfgoed  in  de  kijker!        In  het  kader  van  het  Jaar  van  de  Historische  Buitenplaats  organiseren  Erfgoedvereniging  Heemschut  en  de  Nederlandse  Tuinenstichting  op  24  maart  2012  een  themadag  over  verleden,  heden  en  toekomst  van  de  historische  buitenplaats  en  de  groene  omgeving.  Eén  van  de  hoogtepunten  op  deze  themadag  vormt  de  bekendmaking  en  ondertekening  van  het  Groen  Manifest.  Het  Groen  Manifest  wil  aandacht  en  bewustwording  bij  de  politiek  en  het  grotere  

.        De  themadag  die  zal  plaatsvinden  op  de  historische  buitenplaats  De  Vanenburg  te  Putten  gaat  over  de  

Aandacht  is  er  niet  alleen  voor  de  verhalen  over  de  bewoners,  de  architectuur  en  vormgeving  van  de  gebouwen  en  tuinen  en  over  het  beheer  en  behoud  van  de  buitenplaats,  maar  ook  voor  het  functioneren  van  de  historische  buitenplaats  in  zijn  omgeving  als  een  plek  om  te  bezoeken  en  of  te  verblijven.  Gezamenlijk  vormen  de  geschiedenissen  van  de  bewoners,  de  architectuur  en  het  landschap  en  het  

     Eén  van  de  onderdelen  van  de  themadag  vormt  de  startmanifestatie  voor  de  ondertekening  van  het  Groen  Manifest.  Hierin  roepen  onder  andere  Erfgoedvereniging  Heemschut,  de  Nederlandse  Tuinenstichting  en  de  Stichting  in  Arcadië  een  ieder  op  om  het  manifest  te  ondertekenen  en  om  actief  aan  de  slag  te  gaan  met  de  waarden  van  groen  erfgoed  op  historische  buitenplaatsen.  Te  weinig  worden  deze  unieke  waarde  van  het  groen  onderkend.  Ze  staan  onder  druk  door  de  verstedelijking,  recreatie,  verrommeling  van  het  landschap  en  de  natuurbouw,  terwijl  de  financiële  middelen  om  de  historische  buitenplaatsen  en  het  gr      De  initiatiefnemers  voor  het  Groen  Manifest  denken  dat  een  betere  borging  in  de  ruimtelijke  ordening,  meer  financiële  middelen  voor  de  instandhouding,  meer  onderzoek  en  educatie  en  meer  waardering  en  vertrouwen  geven  aan  het  particulier  initiatief  en  vrijwilligers  de  ingrediënten  zijn  om  te  kunnen  blijven  genieten  van  het  unieke  historische  groen  rond  de  buitenplaatsen.        Aan  het  einde  van  het  Jaar  van  de  Historische  Buitenplaats  zal  het  manifest  aangeboden  worden  aan  de  landelijke,  regionale  en  lokale  overheden  om  gezamenlijk  te  gaan  werken  aan  de  instandhouding  van  het  groene  erfgoed  op  de  buitenplaats.