Kom verder. Saxion.

WARM-UP

Energiemanagement voor

Nederlandse Gemeenten

Jan de Wit

31 mei 2012

Kom verder. Saxion.

Energiemanagementsystem (EMS)

Stappen

1. Automatische Data verzameling

2. Specificatie (MJ/grdd, m² BVO)

3. Vergelijk met Normverbruik (EPC/EPG/EMG)

4. Ontwerp van (E/D) Maatregelen

5. Uitvoering van (E/D) Maatregelen en evaluatie vanuit energiedata

Kom verder. Saxion.

Automatische

Dataverzameling

Specificatie

(MJ/m2/grdd)

Schaling tov

Normen

(EPC/EPG/EMG)

Ontwerp van

E/D-Maatregelen

Energiedata Validatie van

E/D-Maatregelen

Weergegevens

Gebouwgegevens

Gebruiksgegevens

Gedetailleerde Gebouwdata

Rekenmodel EPG

Doel

Selectie van maatregelen

Worden de Doelen bereikt? EMS-Systeem

Kom verder. Saxion.

De energieprofiel aanpak

• Leidt niet tot labelverbetering, maar wel tot energiebesparing

• Praktijkvoorbeelden laten besparingen zien van 5 tot 50 %

Kom verder. Saxion.

Buitentemperatuur

Qh

Qk

Energieverspilling door gelijktijdig verwarmen en koelen

Kom verder. Saxion.

-10 C 0 C 30 C

Gasverbruik per uur

Karakteristiek niet goed werkende Verwarmingsinstallatie

Kom verder. Saxion.

-10 C 0 C 30 C

Gasverbruik per uur

Karakteristiek goed werkende Verwarmingsinstallatie

Kom verder. Saxion.

Buitentemperatuur

Qh

Qk

Energieverspilling door gelijktijdig verwarmen en koelen

Kom verder. Saxion.

Energielabel E; BVO = 34.400 m2

Startsituatie (2010): Gasverbruik = 16 m3/m2

Elektragebruik = 138 kWh/m2

Energiekosten Totaal = 21 € / m2

Gas = 30% ; Elektriciteit = 70% Besparing energie na verbetering stellingen installaties: Gas 37% Elektriciteit 16% Geen effect op energielabel ! Reductie energiekosten 160.000 € /a 5 € / (m2.a) Investering = € 50.000 TVT << 0,5 jaar

Voorbeeld: Ohra gebouw

Kom verder. Saxion.

Curve Elektriciteit/tijd

Kom verder. Saxion.

Stand van zaken Monitoring Winterswijk Monitoring toegepast op drie gebouwen: • Stadskantoor • Brandweer kazerne • Raadhuis Monitoring is geheel uitbesteed aan bureau Erbis /Van Beek Looptijd werkzaamheden monitoring bedraagt 5 jaar Er wordt een web based monitoringssysteem geleverd Er wordt gebruik gemaakt van slimme meters, de netbeheerder levert de data via internet Communicatie Winterswijk – Erbis/Van Beek is bottleneck Realisatie loopt achter op planning

Kom verder. Saxion.

Stadskantoor Winterswijk

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Raadhuis Winterswijk

Kom verder. Saxion.

Brandweerkazerne Winterswijk

Kom verder. Saxion.

Brandweerkazerne Winterswijk

Kom verder. Saxion.

Stand van zaken Monitoring Hardenberg Er zijn 9 gemeentelijke gebouwen aangesloten op het monitoringssysteem (EMS): • 5 Sporthallen • 3 basisscholen • 1 Milieu educatie centrum

Het EMS is gerealiseerd door bureau DWA

Er zijn regelmatig problemen met de betrouwbaarheid van het systeem !

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Specifiek aardgasverbruik Nm3/m2/jaar

8,7812,98

14,37

10,97

17,63

12,9113,0510,72

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

70,00

80,00

90,00

100,00

Bra

ndwee

rkaz

erne

Har

denb

erg

Bra

ndwee

rpos

t Ber

gent

heim

Bra

ndwee

rpos

t Gra

msb

erge

n

Bra

ndwee

rpos

t De

Krim

Bra

ndwee

rpos

t Slagh

aren

Bra

ndwee

rpos

t Balkb

rug

Bra

ndwee

rpos

t Ded

emsv

aart

Wijk

gebo

uw 't U

ilene

st

Wijk

gebo

uw D

e Nor

den

Wijk

gebo

uw 't U

ilene

st

Wijk

gebo

uw D

e Nor

den

Wijk

gebo

uw 't O

lde

post

kant

oor

Wijk

gebo

uw D

e W

ieks

te

Die

nstg

ebgo

uw d

e Bas

hoek

bank

gebo

uw v.m

. Gem

ente

huis A

vere

est

Krin

gloo

p Har

denb

erg

Eve

ntge

bouw

De

Kop

pel

Eve

ntge

bouw

KNST S

PR

Eve

ntge

bouw

De

Voo

rveg

hter

Bas

is sch

ool D

e La

ngew

ieke

Bas

is sch

ool D

e W

ieklag

Bas

is sch

ool D

e Von

der

Voo

rtgez

et o

nder

wijs

Vec

htda

l College

Spo

rthal

De

Bee

k

Spo

rthal

De

Mee

t

Spo

rthal

De

Kam

p

Spo

rthal

Gra

msb

erge

n

Spo

rthal

De

Cita

del

Spo

rthal

De

Balk

Gym

loka

al B

alk & B

rug

Gym

loka

al L

utte

n

Gym

loka

al B

uize

rdweg

Gym

loka

al H

azen

bos

Gym

loka

al F

ritz de

Zwer

ver

Gym

loka

al K

loster

haar

Zwem

bad

De

Kiefe

r

Zwem

bad

De

Mar

sch

CBS D

e Akk

er

OBS d

e Eiber

GBS D

e Reg

enbo

og

Nm

3/m

3/ja

ar

Kom verder. Saxion.

specifiek Elektriciteitsgebruik kWh/m2/jaar

8,7811,05

33,82

13,69

43,6840,11

26,7735,92

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

Brand

wee

rkaz

erne

Har

denb

erg

Brand

wee

rpos

t Ber

gent

heim

Brand

wee

rpos

t Gra

msb

erge

n

Brand

wee

rpos

t De

Krim

Brand

wee

rpos

t Slagh

aren

Brand

wee

rpos

t Balkb

rug

Brand

wee

rpos

t Ded

emsv

aart

Wijk

gebo

uw 't U

ilene

st

Wijk

gebo

uw D

e Nor

den

Wijk

gebo

uw 't U

ilene

st

Wijk

gebo

uw D

e Nor

den

Wijk

gebo

uw 't O

lde

postka

ntoo

r

Wijk

gebo

uw D

e W

ieks

te

Diens

tgeb

gouw

de

Basho

ek

bank

gebo

uw v.m

. Gem

ente

huis A

vere

est

Kringloo

p Har

denb

erg

Event

gebo

uw D

e Kop

pel

Event

gebo

uw K

NST S

PR

Event

gebo

uw D

e Voo

rveg

hter

Basis sch

ool D

e La

ngew

ieke

Basis sch

ool D

e W

ieklag

Basis sch

ool D

e Von

der

Voortg

ezet

ond

erwijs

Vec

htda

l College

Sporth

al D

e Bee

k

Sporth

al D

e M

eet

Sporth

al D

e Kam

p

Sporth

al G

ram

sber

gen

Sporth

al D

e Cita

del

Sporth

al D

e Bal

k

Gym

loka

al B

alk & B

rug

Gym

loka

al L

utte

n

Gym

loka

al B

uize

rdweg

Gym

loka

al H

azen

bos

Gym

loka

al F

ritz de

Zwer

ver

Gym

loka

al K

loster

haar

Zwem

bad

De

Kiefe

r

Zwem

bad

De

Mar

sch

CBS D

e Akk

er

OBS d

e Eib

er

GBS D

e Reg

enbo

og

kW

h/m

2/j

aa

r

Kom verder. Saxion.

naam Sporthal De Beek

type Sporthal

bouwjaar 1991

netto oppervlak 1955

gemiddeld gebruik uren per dag 12

elektrisch kwh/jaar 63792

tarief elektra €/kWh 0,17

gas m3/jaar 23643

tarief gas €/m3 0,63

ruimteverwarming VR-ketel

ventilatie mechanisch

koeling geen

verlichting conventioneel

ICT nihiel

Sporthal De Beek Hardenberg

Kom verder. Saxion.

Kom verder. Saxion.

Sporthal De Beek: referentie

Kom verder. Saxion.

Sporthal De Beek: 1. LED verlichting

Kom verder. Saxion.

Sporthal De Beek: 2: 1+ Rc 4/5

Kom verder. Saxion.

Sporthal De Beek: 3: 2+ 200 m2 ZB

Kom verder. Saxion.

Sporthal De Beek: 4: 3+ 200 m2 PV

Kom verder. Saxion.

Sporthal De Beek: 5: 4+ Rc 4/5 +HR+++

Kom verder. Saxion.

Overzicht

Kom verder. Saxion.

EPC waarde en specifieke investeringen sporthal De Beek, Hardenberg

0

100

200

300

400

500

600

1. Referentie 2 : 1+ LED verlichting

+ detectie

3: 2+ 200 m2

zonneboiler

4: 3+ 200 m2 PV 5: 4+ Rc 4 tot 5,

HR+++

€/m

2

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

EP

C w

aard

e

investering in installaties

EPC

Kom verder. Saxion.

Vergelijk EnEV (2009) - EPN

• Kentallen energieprestatie gebouwen in Duitsland hebben betrekking op kWh/m2 vloeroppervlak en zijn gesplitst in toelaatbaar elektriciteitsgebruik en toelaatbaar warmteverbruik.

• Kentallen energieprestatie gebouwen in Nederland hebben betrekking op totaal primair energieverbruik per gebouw, waarbij het netto vloeroppervlak en het buitenoppervlak van belang zijn.

• Een Nederlands gebouw ‘mag’ bij een gelijke energieprestatie (EPC) bij een groter buitenoppervlak meer primaire energie gebruiken. Dit is in Duitsland niet het geval.

Kom verder. Saxion.

Gebouw soort

elektrisch verbruik kWh/m²*a

thermisch verbruik Warmte in kWh/m²*a

Elektrisch verbruik kWh/m²*a

Thermisch verbruik Warmte in kWh/m²*a

Scholen < 3.500 m² 27,93 107,42 10 105

Scholen > 3.500 m² 21,78 83,75 10 90

Sporthallen 36,24 139,39 35 120

Kantoren < 3.500 m² 29,3 112,67 20 80

Kantoren > 3.500 m² 22,84 87,85 30 85

Brandweer ? ? 20 100

Kinderdagverblijven ? ? 20 110

Zwembaden ? ? 155 425

Sporthallen 36,24 139,39 30 135

Gebouwen voor cultuur en muziek 34,07 131,05 20 65

Theaters 34,07 131,05 40 110

Tentoonstellingsgebouwen 60,43 232,42 40 75

Werkplaatsen ? ? 20 110

Verpleegtehuizen 17,96 69,07 20 105

Nederland Duitsland

Benchmarks

Werte sind aus der deutschen Energieeinsparverordnung (EnEV 2009)

Kom verder. Saxion.

EPN , EPG en EMG

• EPG vervangt per 1 juli 2012 de EPN

• EPG omvat normering bestaande bouw en nieuwbouw enerzijds, en woningen en utiliteitsgebouwen anderzijds.

Kom verder. Saxion.

Bouwbesluit, EPN en EPC

Bouwbesluit vereist gebruik EPN / EPG om

Energieprestatie-coëfficiënt EPC te berekenen

Twee normen (2004 – aanvullingen 2008)

NEN 5128 - Woningen

NEN 2916 – Utiliteit

Bouwbesluit geeft maximum EPC - voor U-bouw per functie

EPC eis 1995 1998 2002 2006 2011 2015 2020

Woningen 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0

Utiliteit 50% energiezuiniger in 2017

EPC eis 1995 1998 2002 2006 2011 2015 2020

Woningen 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0

Utiliteit 50% energiezuiniger in 2017

Kom verder. Saxion.

Waardering externe warmtelevering in EPN (NEN 5128 / 2916)

in EPN “vast” rendement van 100 / 110%

bouwbesluit beperkt zich tot perceel / gebouw

NVN 7125 - EMG Energieprestatienorm

voor maatregelen op gebiedsniveau

Warmtenet voor

aftapwarmte of restwarmte van

STEG, AVI of industrie

geothermie

zon thermisch

Warmte- en koudenet met WP-en met vrije koeling (WKO)

Collectieve zon PV, windenergie

Gebiedsmaatregelen - EMG

Kom verder. Saxion.

EMG Systeemgrenzen

• EPG perceel (woning, gebouw – voorheen EPN)

• EMG gebied (projectbasis en/of structuur infrastructuur, zoals

warmtenet)

• (EMG)regionaal / landelijk (grote warmtenetten)

Kom verder. Saxion.

Conclusies • Monitoring verloopt moeizaam, de automatische route via

slimme meter -netbeheerder – WEB based lijkt aangewezen route.

• Selectie van gebouwen die aangepakt moeten worden is belangrijke taak monitoring.

• Uit curve aardgasverbruik/buitentemperatuur warmte en koude profielen en elektriciteitsverbruik/tijd is zeer veel informatie te verzamelen.

• Duurzame installatietechniek lijkt voor na-isolatie te gaan bij gebouwen in Hardenberg en Winterswijk, tenzij isolatie zeer slecht is of als renovatie opportuun.