VJV-Jaarvergadering 2008VJV-Jaarvergadering 2008Communicatie over recht en justitie: Communicatie over recht en justitie:

(on)(on)mogelijk ?mogelijk ?Mechelen, 25 april 2008Mechelen, 25 april 2008

Communicatie in en overhet recht en de justitie

Stephan Parmentier, K.U.Leuven

Inhoud

Inleiding1. Onderzoeksresultaten2. Bevoorrechte getuigen3. Naar een kwaliteitsvolle communicatieConclusie

Inleiding

• een oud probleem …

• … met een nieuwe dimensie

• en nieuwe instrumenten

1. Onderzoeksresultaten

1.1. Justitiebarometer

- kwantitatief én representatief onderzoek bij de Belgische bevolking

- afnames in 2002 en 2007- communicatie in context

«Heeft u vertrouwen in justitie?»

• 57% negatieve mening (2002)(34% in 2007)

• 43% positieve mening (2002)(66% in 2007)

19,7

21,7

29,7

26

2,9

Vergelijking met andere instellingen (2002 – dezelfde volgorde in 2007)

68,8

16,8

7,4

5,41,6

35,6

30,8

15,5

13,5

4,7

27,9

25,1

23,5

18,2

5,3

19,7

21,7

29,7

26

2,9

16

23,9

31,4

26,5

2,1

24,3

14,3

18,7

36,9

5,6

Onder

wijsPoli

tie

Parlem

ent

Justi

tie

Pers

Kerk

Vergelijking tussen regio’s

19,7

21,7

29,7

26

2,9

25,4

25,9

27,6

17,1

4

10,6

18

36,6

31,7

3,1

11,9

15,2

31,5

40,7

0,7

België Vlaanderen Brussel Wallonië

Tendensen inzake vertrouwen (2002)

Het vertrouwen in justitie:• Neemt af met de leeftijd• Neemt toe met het opleidingsniveau• Neemt toe met het inkomen• Is groter bij mannen dan bij vrouwen• Is groter bij personen die bij justitie werken• Is lager bij personen met een ervaring, zowel

strafrechtelijk als burgerrechtelijk• Is het laagst bij weduwen en gescheiden personen

Tendensen inzake vertrouwen - vervolg

Het vertrouwen in justitie:• Is groter bij lezers van kwaliteitskranten en gebruikers

van openbare radio en televisie• Is het laagst bij aanhangers van extreem-rechtse

politieke partijen (vnl. FN)• Is het hoogst bij inwoners van het gerechtelijk

arrondissement Veurne, en het laagst bij inwoners van het gerechtelijk arrondissement Charleroi

«Justitie geeft voldoende informatie over haar werking»

• 80% negatieve mening (2002)

• 20% positieve mening (2002)

13

8,3

23,1

52,4

5,9

«De juridische taal is voldoende duidelijk»

• 74% negatieve mening (2002)(75% in 2007)

• 26% positieve mening (2002)(24% in 2007)

16,6

9,2

22,4

50

1,8

«Wat vindt u van het resultaat van uw (laatste) rechtszaak?»

5,8

2,5

2,4

5,6

1,9

1,1

0,6

0,6

2,4

0,5

Justice civile Justice pénale

51% in 2002(46% in 2007)

36% in 2002(40% in 2007)

«Wat vindt u van de wijze waarop uw zaak werd behandeld?»

43% 37%

4,5

3,1

2,6

7,5

0,5

0,9

0,9

0,7

2,4

0,1

Justice civile Justice pénale

1.2. Vervolgonderzoek in 2004

• kwalitatief onderzoek- in vier gerechtelijke arrondissementen (Antwerpen –

Dendermonde – Charleroi - Marche-en-Famenne)- in 44 focusgroepen met burgers (samengesteld volgens leeftijd,

opleidingsniveau, ervaring met justitie) en met professionelen van justitie (parket, zetel, advocaten, justitieassistenten)

• op zoek naar oorzaken voor het tekort aan vertrouwen en naar oplossingen

1. De traagheid/gerechtelijke achterstand2. Het complexe juridische taalgebruik3. Excessieve/buitensporige kosten4. Een justitie met twee snelheden?5. Ontoegankelijke professionelen?6. Trauma’s en gevolgen van het justitieel proces7. De bezorgdheid om een ‘andere’ justitie8. Het gemis/tekort aan informatie9. Justitie of rechtvaardigheid?

• Het complexe juridische taalgebruik(of justitie als ‘mistmachine’)

- de wenselijkheid van een gesimplifieerde taal verstaanbaar voor iedereen

- het argument voor het professionele jargon- een opzettelijke complexiteit?

« Men wantrouwt wat men niet begrijpt »« On se méfie de ce qu’on ne comprend pas »

• Ontoegankelijke professionelen

- grote afstand tot ‘het volk’- thematiek sterk aanwezig bij de mensen met

‘gerechtelijke’ ervaringen (veel emotionele reacties)- het gevoel ‘niet te behoren tot dezelfde wereld’- het gerecht als een spel tussen professionelen

• Het gemis/tekort aan informatie

- miskenning van het systeem, te wijten aan diverse actoren

- complexiteit van het juridisch taalgebruik- tot wie zich richten? slechte bekendheid van de

justititiehuizen• invloed van de media (afstand tot fictieseries)

2. Bevoorrechte getuigen• de (on)leesbaarheid van juridische informatie

• algemene en individuele communicatie

• de bejegening van burgers tijdens procedures is ook communicatie

• ook communiceren over de grenzen van de informatie

• het belang van proactieve communicatie over recht / justitie / rechtshulp

• communicatie vormt geen bedreiging voor de onafhankelijkheid van de magistratuur

• meer aandacht voor andere vormen van conflictregeling?

• communicatie over justitie vereist goede gegevens en een centraal aanspreekpunt

• mogelijkheden en grenzen voor de media

• een uitdaging voor meerdere actoren- de magistratuur en het justitiepersoneel- de advocatuur en andere vormen van rechtshulp- het justitieel beleid- de media- de juridische opleidingen

• de “intermediatie” tussen burger en justitie- belangengroepen ?- een ombudsman ?

3. Naar een kwaliteitsvolle communicatie

3.1. Algemeen

- communicatie is een proces van kwaliteitszorg (vb. EFQM)

- communicatie is meer dan informatie- communicatie doseren (niet te weinig, niet te veel)- communicatie aanpassen aan de bestemmeling- leren van andere organisaties

3.2. Enkele aanzetten

• “Het recht van de mensen” (KBS) (2001):- meer en betere informatie over het recht aanbieden- het belang van externe communicatie tussen burger en

rechtsbedeling- maar ook van interne communicatie binnen de

rechtsbedeling- een deontologie voor de media ontwerpen

• De vijf “B’s” als richtsnoer voor een kwaliteitsvolle rechtshulp/communicatie (1991):

- beschikbaarheid- bereikbaarheid- begrijpbaarheid- betaalbaarheid- bruikbaarheid

Conclusie

• Vertrouwen in justitie is een complex fenomeen

• Steeds een combinatie van effectiviteit en legitimiteit

• Communicatie is één van de middelen daartoe

• Het belang van kwaliteitsvolle communicatie