© Copyright 2015 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Maandag, 16 maart 2015

Vader hooptop levenstekenuit het kalifaat

in Maastricht. Daarna wordt het stil. Reconstructie van een drama.

RADICALISERING

Umm*, een Tsjetsjeense moslima (33) uit Maastricht, ontvoert eind oktober2014 twee van haar vier kinderen en vertrekt richting Syrië. De politie slaatgroot alarm. Er wordt een internationaal aanhoudingsbevel uitgevaardigd.Toch weet Umm na lange omzwervingen twee maanden later in het kalifaat tearriveren. Haar eerste levensteken is een in de Syrische grensplaats Tell Abyadgemaakte foto die ze op Facebook zet. Ze belt nog een keer met haar moederin Maastricht. Daarna wordt het stil. Reconstructie van een drama.

door Johan van de Beek en Claire van Dyck

O

uit het

O p 23 september 2014 krijgtMark* een verontrustendsms-bericht. Zijn kinderenLuca (8) en Aysha (7) zijnin gevaar. Umm, Marks

ex-vriendin, wil de kinderen meenemennaar Syrië. De anonieme afzender meldtdat Umm daarover op Facebook corres-pondeert met ‘moslimzusters’.Mark, die op twee uur rijden van Maas-tricht woont, alarmeert de politie in deLimburgse hoofdstad. Die gaat naar dewijk Caberg waar de moeder woont. Zeis thuis. Luca en Aysha ook. Latere pogin-gen om de klokkenluider die de smsstuurde te traceren, leveren niets op.Mark vertrouwt het niet. Ook omdat po-litie en de inlichtingendienst AIVD signa-len afgeven die duiden op mogelijke af-reisplannen. Umm wordt door de AIVDin de gaten gehouden sinds ze een relatieheeft gehad met een Tsjetsjeense man,een fundamentalistische moslim, vanwie ze ook een zoontje heeft. De relatieeindigt omdat zij de man ‘te radicaal’vindt. De aanwijzingen voor een reisnaar het kalifaat - verkapte uitlatingenop sociale media en het afschermen vanhaar Facebookpagina - zijn niet concreetgenoeg voor stappen. Umm wordt welondervraagd, verschillende keren.De Tsjetsjeense vluchtelinge met een tij-delijke verblijfsvergunning is verontwaar-digd. Ze vindt het belachelijk dat haarex-partner de politie heeft gewaar-schuwd. Hoe komt die er bij dat ze Lucaen Aysha mee zou nemen naar oorlogs-gebied? „Je denkt toch niet dat ik mijnkinderen in gevaar breng?”. Een leugenvan formaat, zal blijken. Mark wordt ‘ge-straft’ voor zijn argwaan: hij mag eenpaar weken lang de kinderen niet zienterwijl hij daar wel recht op heeft.Hij neemt contact op met de islamiti-sche basisschool El Habib in Maastricht.

Met de adjunct-directeur spreekt hij afdat die ongeoorloofd verzuim van zijnkinderen zal melden. Dat gebeurt tweekeer. Twee keer loos alarm.Op 29 oktober slaat de adjunct alarm.Umm komt vlak voor sluiting Luca opha-len. Aysha is die dag ziek gemeld. Ummvraagt of ze iets mag uitprinten opschool. Documenten, nodig voor de so-ciale dienst. Niet lang daarna ontdekt deadjunct dat de moeder een pagina openheeft laten staan op een computer. Daar-op ziet hij een afbeelding van een vlieg-ticket. Düsseldorf-Alexandroupolis, meteen tussenstop in Athene. Retour. Ver-trek: 19.20 uur. Dezelfde avond.Mark belt na het telefoontje van de ad-junct meteen zijn ex. Het is 18.30 uur. Zezegt dat ze in de stad (Maastricht) is. OfMark over twintig minuten terug kanbellen want de batterij van haar telefoonis bijna leeg. Mark krijgt Luca nog evenaan de lijn. Die zegt dat ze ‘vanavondmisschien bij iemand anders gaan sla-pen’. Daarop wordt de verbinding ver-broken. Mark zal zijn kinderen niet meerzien of spreken. Ook met zijn ex zal hijgeen contact meer krijgen.Mark licht direct de politie in. Die gaatnaar het huis van Umm. Niemand thuis.De moeder is dan met Luca naar haar ei-gen moeder gegaan. Daar verblijven ookhet zoontje uit de relatie met de ‘te radi-cale’ Tsjetsjeen, een dochtertje uit weereen andere relatie én de ziek gemeldeAysha. Umm zegt dat ze nog even wegmoet en neemt Aysha alvast mee. De an-dere twee kinderen zal ze over twintigminuten ophalen. Oma vertrouwt hetniet. Ze stelt vragen maar krijgt geen dui-delijk antwoord. Umm vertrekt met Lu-ca en Aysha en wordt opgehaald dooreen Maastrichtse vrouw van Turkse af-komst. Die brengt de drie met de autonaar het vliegveld in Düsseldorf.Deze vrouw zal later bij de politie verkla-ren dat ze dacht Umm met haar kinde-

t kalif

Op haar Facebook plaatstze een röntgenfoto van eenvuist en de tekst go to hellAIVD.

�

ren in Griekenland op vakantie ging.Vreemd, want het is helemaal geenschoolvakantie.Umm en de kinderen missen de vlucht.Ze zijn simpelweg te laat aan de gate.Diezelfde avond worden de kinderen alsvermist gesignaleerd, ook internationaal.Schoolfoto’s van Luca en Aysha (eenmet én eentje zonder haar hemelsblau-we hoofddoek) worden online gezet.Een internationaal aanhoudingsbevelwordt van kracht nadat de aangifte vanvermissing is omgezet in ‘onttrekkingaan de ouderlijke macht’, oftewel kinder-ontvoering.Moeder en kinderen zijn daarna niet tra-ceerbaar totdat ze, ruim twee weken la-ter, vanaf de Belgische luchthaven Char-leroi een vlucht naar Griekenland ne-men. Mogelijk glippen ze door de contro-le dankzij gestolen paspoorten. Ze ver-dwijnen van de radar tot half december.Dan krijgt Mark via de politie foto’s tezien van een bewakingscamera bij eenbank in Istanbul. Umm heeft daar vijftigeuro gepind. Mark herkent het drietalmeteen ondanks brillen en capuchonsbij de kinderen. Umm is geblondeerd. Zedraagt - voor de gelegenheid - geensluier.Er wordt via politie en Buitenlandse Za-ken geprobeerd contact te leggen met deTurkse autoriteiten. Zonder resultaat.Op 28 december plaatst Umm een fotoop haar Facebookpagina. Een groen uitge-slagen muur, wat dorre planten. In deverte een moskee. ‘Zo ziet deze wijk er-uit bij ons’, schrijft ze als een vriendinuit Nederland informeert waar dat is. ‘Ikwoon er, Alhamdu Llilah’ (Dank God).‘In Raqqa’, voegt ze twee dagen later toe.Het gaat echter om Tell Abyad, een grens-plaats in het noorden van Syrië die inhanden van IS is. Dat blijkt uit onder-zoek dat het open source-platformBellingcat** (bekend van geo-researchnaar MH17 en de plek waar James Foley

door IS werd onthoofd) op verzoek vandeze krant heeft gedaan. Op de Face-book-pagina van Umm nog iets intrige-rends: een röntgenfoto van een vuist ende tekst go to hell AIVD. Ze plaatst dieprecies een week na het alarmerendesms-bericht aan Mark en het huisbezoekvan de politie.Op 2 januari van dit jaar rinkelt bij omain Maastricht de telefoon. Umm. Ze zegtdat ze in Raqqa, de hoofdstad van het ka-lifaat, is aangekomen. In het korte ge-sprek meldt ze dat bellen moeilijk is van-wege slecht bereik. Internet is beperkttoegankelijk. Na dit telefoontje wordthet stil. Ze zal niets meer posten op deopenbare tijdlijn van haar Facebook.Ook op andere sociale netwerken, waarze onder andere namen actief is, blijfthet stil.Wat drijft een moeder ertoe om mettwee van haar vier kinderen af te reizennaar een oorlogsgebied waar enormewreedheden worden begaan? Is ze ge-lokt door de droom om mee te bouwenaan een islamitische heilstaat? Te trou-wen met een strijder? Mark herinnertzich nu dat Aysha tegen hem zei datmamma voor haar 33ste wilde trouwen.Hij sloeg daar toen geen acht op, maarnu wel. Had ze contacten met een strij-der? Of meende ze dat ze niets meer teverliezen had in Nederland?Voor Mark waren er, terugblikkend, welaanwijzingen. Umm was, toen hij haarleerde kennen, een haast seculiere mosli-ma. Ze ging nooit naar de moskee.Vroom werd ze pas in de laatste paarmaanden van hun relatie. Medio 2009gaat ze een hoofddoek dragen. Gebed enrituelen bepalen de dagindeling. De kin-deren moeten zich schikken, tot irritatievan Mark. Nadat de relatie is gestrand,gaat Umm gesluierd door het leven. Al-leen haar gezicht blijft onbedekt. Altijdin het donkerbruin. En steeds strikter inde leer. Tegen Mark laat ze zich ontval-

len geen bezwaar te hebben tegen hetdragen van een boerka. In 2011 haalt ze,zonder overleg met Mark, de kinderenvan de Nederlandse basisschool enplaatst hen op El Habib. Op Facebook ‘is-lamiseert’ ze haar account. Haar echtenaam haalt ze weg.De radicalisering van Umm is geen spon-taan, autonoom proces. Ze wordt beïn-vloed door haar omgeving. En ongetwij-feld ook via internet. Nu ook blijkt datUmm goed bevriend is met de Maas-trichtse bekeerlinge Aïcha, al voordat diein februari vorig jaar zelf naar Syrië ver-trok en wereldnieuws werd toen ze innovember wist te ontsnappen uit het ka-lifaat.Veel wijst erop dat het niet toevallig isdat Maastricht nu maar liefst zes uitreizi-gers (Limburg in totaal negen) telt. Sul-tan (dood, zelfmoordaanslag Bagdad)was een vriend en schoolgenoot vanAzad* (hoogstwaarschijnlijk dood, slag-veld Syrië). En Sultan was klasgenoot -op een voorgaande school - van Aïcha.Iedereen kent iedereen, als het niet vanschool is, dan van sociale netwerken ofvia personen die zich in de stad bezig-houden met het organiseren van activi-teiten voor islamitische jongeren zoalsKoranles of Arabische les. Umm, Lucaen Aysha volgden lessen bij dezelfdeMaastrichtse stichting waar ook Sultanen Azad tot hun vertrek wekelijks les na-men.Het ziet er niet naar uit dat Umm ergveel matigende krachten in haar levenontmoet na haar tijd met Mark. De ‘te ra-dicale’ Tsjetsjeen die ze leerde kennen

Niemand van haar ‘vrienden’heeft tot nu toe aan Ummgevraagd hoe het methaar kinderen gaat.

�

in de El Fath moskee in Maastricht zitnu naar verluidt in Somalië, waar hijzich heeft aangesloten bij de terreur-groep Al-Shabaab. Of hij nog leeft, is on-duidelijk. Hij wordt gezocht door deAmerikaanse inlichtingendiensten. Hijis de reden waarom de AIVD sinds 2011Umm in de gaten houdt. Umm ver-moedt dat haar telefoon wordt getapt.Daarom heeft ze diverse telefoons ensimkaarten.Het jongste zoontje, nooit erkend doorde vader, woont bij oma die de voogdijheeft. Haar jongste dochtertje - uit eenrelatie met een andere man van Tsje-tsjeense afkomst - is met goedkeuringvan Jeugdzorg naar haar vader in Belgiëgegaan. Die man is, naar verluidt, de af-gelopen jaren meermaals naar Syrië ge-weest om hulpgoederen te brengen.Aïcha en Umm verkeren weer in een on-line-netwerk van moslima’s in Maas-tricht. Opvallend (en veelzeggend) is datna de aankomst van Umm in Syrië nie-mand van haar ‘zusters’ op Facebook eni-ge verbazing toont. Tot op de dag vanvandaag heeft geen enkele ‘zuster’ of‘broeder’ de meest voor de hand liggen-de vraag aan Umm gesteld: hoe gaat hetmet de kinderen? Het is alsof ze van deaardbodem verdwenen zijn.Heeft Umm professionele hulp gehad?Daar lijkt het op. Van wie kreeg ze ver-valste paspoorten? Wie heeft haar onder-dak gegeven na de gemiste vlucht inDüsseldorf? Wat is de rol van die Turksevrouw? Hoe is het mogelijk dat Ummeen enorme voorraad medicijnen (voordiverse chronische aandoeningen) heeftmeegenomen die enkel op doktersvoor-schrift verkrijgbaar zijn?Mark denkt dat het mogelijk is datUmm schulden heeft gemaakt om dereis te kunnen bekostigen en zakgeld tehebben. De laatste maanden waren dekinderen vaak hongerig, hoort hij achter-af van oma. De elektriciteit in de wo-

ning van Umm is een maand voor ver-trek afgesloten omdat rekeningen nietwerden betaald. ’s Avonds zit het gezindan bij kaarslicht. Vlak voor vertrekkrijgt Mark het verzoek om een bijdragevoor de nieuwe woning, die de moederzou zijn toegewezen. Hij vraagt om fo-to’s. Die worden hem beloofd, maarnooit verstuurd. Hij maakt wel 300 euroover. „Daarmee heb ik mogelijk bijgedra-gen aan de reis van mijn kinderen.”Wie zoekt naar Luca en Aysha? Mark isradeloos. „Dit kraakt je ziel.” Hij hoopt,misschien tegen beter weten in, op eenlevensteken. Vanuit Raqqa, of waarUmm zich nu ook mag bevinden. Nietsis zeker, vooral door haar aanhoudendezwijgen. Hij maakt zich zorgen. Aysha iseen harde, die kan zich wel redden. Eentijdje. Maar Luca is altijd een kwetsbaarknaapje geweest. Veel ziek. Ook toen al-les nog goed was, in Nederland.Iets in hem hoopt dat Umm vrijwillig te-rugkomt. Hij leest alles over Syrië. Ookover strijders en jihadbruiden die gedes-illusioneerd raken. Als Umm terugkomt,kan hij zich ontfermen over de kinde-ren. Daar denkt hij vaak aan.Het is moeilijk, in alle opzichten. Markis getrouwd, een maand voordat Ummnaar Syrië vertrok. Zijn nieuwe vrouwkent de kinderen, weet van zijn verdriet.Ze praten erover, maar niet altijd, niet el-ke dag. Dan heb je geen leven meer.Maar soms kan hij dagen lang aan nietsanders denken. Aysha is vandaag jarig,Luca aanstaande donderdag. Hij over-weegt om een berichtje te sturen. Viaeen van haar oude nummers. Of op haarFacebook.Je weet maar nooit…

*Deze namen zijn om redenen vanprivacy en veiligheid gefingeerd.

**www.bellingcat.com (Bellingcat zalook publiceren over de Umm-foto)

Foto die Umm op Facebook plaatste. Dezekrant vroeg aan het gespecialiseerde opensource-onderzoeksplatform Bellingcat de-ze locatie te vinden. Het gaat om TellAbyad (district Raqqa) in Syrië.

faat