SOCIALE PLATTEGROND

REGIO KORTRIJK

Programma vandaag

• Welzijn en Welvaart in verandering (10.30 – 12.00)

• Het Algemeen Welzijnswerk

• Geestelijke Gezondheidszorg (13.00 – 14.30)

• Personen met een Handicap (14.45 – 16.00)

Welzijn en welvaart in verandering: belangrijke evoluties

• nachtwakerstaat (einde 19° E. tot …)

• moderne welvaartstaat (vanaf 1945 tot …)

• de actieve welvaartstaat vanaf 1990 …

• Nachtwakerstaat: de overheid beperkt zich tot instaan voor fysieke veiligheid burgers – via leger en politie

• Vanaf late 19° eeuw - 20° eeuw geleidelijke uitbouw van een Welvaartstaat (Rijnlandmodel of Continentaal model):– 1865 ASLK = spaarkas arbeiders onderlinge bijstand– 1891 Encycliek Rerum Novarum– 1900 wet op arbeidsovereenkomsten– 1919 algemeen enkelvoudig stemrecht mannen (1948 vrouwen) – 1912 subsidiëring van de ziekenfondsen etc.

• Institutionele uitbouw van de overlegeconomie en van de sociale zekerheid tijdens de oorlog: “Ontwerp van overeenkomst van sociale solidariteit” 28 april 1944

• met reële uitbouw na de oorlog van welvaartsstaat:

De welvaartsstaat

• “…een samenlevingsvorm waarbij een aantal grondrechten van de burger, met het oog op zijn materiële welvaart en de bevordering van zijn kansen tot ontplooiing, binnen een wettelijk raamwerk, effectief gewaarborgd worden. Dit alles binnen het raam van een parlementaire democratie en met behoud van een markteconomische productiewijze.” (H. Deleeck. 2008.)

• De actieve welvaartstaat vandaag:

de burger moet actief streven naar participatie en sociale integratie

rechten en plichtendiscours

arbeid is de beste vorm van integratie en van participatie

Welzijnsbeleid een kluwen?

• Europees niveau vb. arbeid en minimum lonen - armoedebestrijding

• Federaal niveau vb. RSZ – delen van de gezondheidszorg

• Vlaamse Gemeenschap vb. Welzijn - GGZ

• Provincie vb. netwerking met strategische bovenlokale samenwerking – sociale kaart en sociale planning - impulsbeleid

• Lokaal niveau en Gemeenten vb. decreet lokaal sociaal beleid – coördinerende rol voor lokaal sociaal beleid - huizen van het kind

Wat zijn tendensen: de belangrijkste

• Van aanbod naar vraag-gestuurde zorg:– De cliënt moet de regie behouden– Er moet een gediversifieerd aanbod bestaan– Meer participatie van de zorgvrager in het beleid– Empowerment als uitgangspunt: “empowerment als het

proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op hun eigen situatie en hun omgeving.”

• Professionalisering van de zorg maar gelijktijdige tendensen naar ‘de-professionalisering’: accent op mantelzorg, eigen kracht conferenties, etc.

• Vermaatschappelijking van de zorg of– de-institutionalisering– verandering in organisatiemodel en nieuwe visie op zorg– zorg in de omgeving van de cliënt – zorg in ‘netwerken’ van zorg

• Schaalvergroting van de organisaties en gelijktijdig nieuwe kleinschalige initiatieven– CAW’s – fusies ziekenhuizen, – fusies en netwerkvorming in sector RVT , etc.– maar ook ‘co-housing’ en ‘sociaal artistiek werk’ en ‘kringloopwinkel’

en …

• Decentralisatie van bevoegdheden en gelijktijdige centralisering naar Europees niveau– Welzijn op gemeenschapsniveau– Lokaal sociaal beleid– Enveloppefinanciering

• Vermarkting van de zorg– sector van de kinderopvang– sector van de verzorgingstehuizen– private initiatieven in sector personen met een handicap

(Terzake op maandag 7/10/2013)

• Universeel versus selectief: – het Matteüseffect (Matteüs 13 – 12) “Want wie heeft, die

zal gegeven worden, en hij zal overvloedig hebben”

• Kwaliteitszorg en de zelfevaluaties

• Hulpverlening en ICT: de nieuwe media– Online hulpverlening– Sociale media– Zoeken en vinden (digitale sociale kaart)– Virtueel ontmoeten en seniorenzorg– Flanders Care

• Integraal werken– van categoriaal naar inclusief– OF– categoriaal waar nodig – inclusief waar mogelijk– werken in netwerken met naadloze overgangen:

zorgcoördinatie

• Preventief en proactief werken– opvoedingsondersteuning– borstkanker-screening etc.

Hulpverlening

Een schets van de sectoren

Het Algemeen Welzijnswerk

Een private partner en een publieke partner

De private partner: het Algemeen Welzijnswerk

• Korte historiek:- van 142 naar 35 naar 11 CAW’s voor Vlaanderen in 2014- Voor West-Vlaanderen blijven er drie:

Zuid West Vlaanderen: Kortrijk – Menen – Waregemhuidige CAW Piramide en CAW Stimulans

Centraal West-Vlaanderen: Roeselare- Ieperhuidige CAW De Papaver en CAW Midden West-Vlaanderen

Noord West Vlaanderen: Brugge en Middenkusthuidige CAW Regio Brugge en CAW Middenkust

en hebben meerdere lokale steunpunten …

Er zijn echter twee types CAW

• De autonome Centra Algemeen Welzijnswerk

• De Centra voor Tele-onthaal: 1 per provincie

Dus: West-Vlaanderen heeft eigenlijk + 1 private CAW’s

Tot 2009 ook nog ‘centra algemeen welzijnswerk in het kader van de ziekenfondsen’ zijn sinds 2010 ondergebracht binnen het woonzorgdecreet en noemen opnieuw ‘diensten maatschappelijk werk’

Wat is hun kerntaak?

• De toegankelijkheid van de maatschappelijke voorzieningen bevorderen en hun bereikbaarheid effectief helpen realiseren

• Problemen inzake sociale integratie en bevredigend persoonlijk functioneren voorkomen

• Oplossingen aanbieden voor de gebruikers

Hoe organiseren ze zich

• Kern in concrete werking is vandaag ‘het centrale onthaal’: – zo breed mogelijk, – laagdrempelig en toegankelijk voor iedereen…

• Gelijktijdig: inspanningen ten aanzien van specifieke doelgroepen: jongeren, gedetineerden, slachtoffers en ‘meest kwetsbare doelgroepen’

• Teams voor gezins- en relationeel werk• Teams schuldbemiddeling en budgetbegeleiding• Teams scheidingsbemiddeling en ouderschapsbemiddeling• Teams slachtofferhulp• Jongeren- en advies centra• De neutrale bezoekruimte• Dienstverlening interlandelijke adoptie en adoptie• Inloopcentra• Teledienst• Straathoekwerk

• Crisishulp via participatie in regionaal netwerk:– Voor Kortrijk Crisisnetwerk Kortrijk– Crisisnetwerk midden West-Vlaanderen– Crisisnetwerk regio Brugge

• Opvangcentra voor thuisloze mannen, vrouwen en kinderen, jongeren… maar evenzeer ‘zorgwonen’ en ‘begeleid wonen’

• Vluchthuizen (Roeselare voor onze provincie)• Forensisch Welzijnswerk met hulpverlening aan

‘gedetineerden’• Teams Hulpverlening aan Seksuele Delinquenten

samengevat

• De CAW’s vandaag hebben een erg brede en toegankelijke eerstelijnswerking met grote differentiatie naar

doelgroepen thema’swerkvormen: schakeringen van vindplaatsgericht werken en buurtwerking tot therapeutische

hulpverleningsgesprekken in het kantoor en alle tussenvormen…

• De CAW’s zitten vandaag ook vaak in actieve samenwerkingsverbanden met de lokale OCMW’s

Het Algemeen Welzijnswerk

De publieke Partner: Het OCMW

• Korte historiek: – 1925 COO– 1976 OCMW– 1980 deels federaal (vb. leefloon), deels

gemeenschapsmaterie en lokaal beleid– 2012 nieuwe OCMW decreet: afstemming OCMW’s en

gemeenten o.a. voor personeelsaangelegenheden en OCMW voorzitter maakt deel uit van schepencollege …

Wat is kerntaak

• Centraal ‘De sociale dienst’ : financiële hulp, administratieve hulp, advies, psychosociale hulpverlening en pedagogische begeleiding, opvang van kandidaat vluchtelingen, …

• Andere diensten: thuiszorgdiensten, kinderopvang, huisvesting, seniorenzorg, straathoekwerk, buurtwerk, …..

Hoe organiseren ze zich?

• Via decreet lokaal sociaal beleid (2004) opdracht tot (1) werken via een lokaal sociaal beleidsplan en (2) uitbouw van informatie, loket en doorverwijsfunctie via ‘Het Sociaal Huis’• Het lokale sociale beleidsplan baseert zich op het materiaal

aangeleverd via het steunpunt Sociale Planning van de provincie: demografische, sociaal- economische realiteit:– Beleidsplan cyclus: evaluatie- en keuzemoment (PDCA)– Prioriteiten/keuzes– Gemeenten en OCMW samen: 1 lokaal sociaal beleidsplan

• Het sociaal huis: brede algemene één-informatie-loket: - toegankelijke hulpverlening voor iedereen- Alle vragen: informatie advies verwijzing

• ‘sociaal huis’ is ook de samenwerking tussen lokale partners op de eerste lijn: OCMW – CAW – welzijnsdienst gemeente – thuiszorgdiensten - …

Samengevat

• Ook OCMW’s vandaag hebben een erg brede en toegankelijke eerstelijnswerking met grote differentiatie naar

doelgroepen denk aan de seniorenwerkingthema’s werkvormen: schakeringen van vindplaatsgericht werken en buurtwerking tot technisch en juridisch

gespecialiseerde budgethulpverlening en budgetbeheer…• Het ‘sociaal huis’ vervult bij uitstek die eerstelijnsfunctie en is

de ‘netwerk-functie’ bij uitstek

Enkele uitdagingen voor de toekomst

• Stijging armoedecijfers• Stijging aantal mensen met financiële problemen• Grote instroom op die eerste lijn: inclusie vergroot nog

instroom vb. ook personen met een handicap worden expliciete doelgroep…

• Grote complexiteit van vele vragen• Integraal werken: steeds meer in netwerk:

samenlevingsopbouw, CAW’s, OCMW’s, verenigingen waar armen het woord nemen, thuiszorgdiensten, …

Geestelijke Gezondheidszorg

Korte Historiek

• Tot midden 20 ° eeuw: Ministerie van Justitie en grote gesloten niet gedifferentieerde instellingen buiten de stadskern

• Jaren 60: verschuiving naar ‘volksgezondheid’ en grote Revolutionaire veranderingen via ‘medicatie’: geloof in ‘genezing’, geloof in terugkeer naar de samenleving groeit

• Jaren 60 : Ambulante geestelijke gezondheidszorg (1975 1ste decreet op AGGZ)

• Ontstaan van familievereniging: Similes • 1976 A & T normen en ook a en t (dag- en nachthospitalisatie)• Jaren 80 en 90 : Beschut Wonen (90) en PVT (90)

• Vandaag ‘artikel 107’ uit de ziekenhuiswetgeving: flexibilisering van de zorg, de uitbouw van zorgcircuits en vooral ‘vermaatschappelijking van de zorg’

• Pleidooi voor meer ‘getrapte zorg’: zelfzorg, mantelzorg en omgevingszorg, professionele zorg thuis, via dagopvang of nachtopvang…. residentieel… kort en specialistisch

• Ook hier weer ‘netwerken’• Inclusief waar mogelijk• Klemtoon op preventie• Patiënt als regisseur van de zorg

Hoe organiseren ze zich

• Psychiatrische ziekenhuizen (A&T) vb. Kliniek Heilige Familie Kortrijk en P.C. O.L. Vrouw van vrede Menen maar ook Pittem

• Psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen (PAAZ) vb. az groeninge en AZ O.L. Vrouw van Lourdes Waregem

• Psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) vb Heilige Familie samen met Pittem en Menen

• Beschut wonen vb De Bolster

• Dagcentra zowel vb. alle ziekenhuizen en PAAZ afdelingen

• Psychiatrische thuiszorg vb. project VESTA Kortrijk

• Geestelijke gezondheidszorg vb. CGGZ Mandel&Leie vestiging Kortrijk – Menen – Waregem – Izegem – Tielt

• Privaat gevestigde psychiaters en psychotherapeuten

• Via Psy 107 ontstaan er nieuwe vormen: nl. de mobiele ambulante teams soms ACT-teams genoemd (Assertive Community Teams)

De Kerntaak!

• Opdracht is om ‘zorgregio’s’ uit te bouwen die 5 functies realiseren:

1 Preventie vroeg-detectie screening diagnostiek2 Ambulante intensieve behandeling zowel voor acute als voor chronische problemen3 Rehabilitatieteams die werken voor herstel en inclusie4 Intensieve gespecialiseerde residentiële behandelunits5 Specifieke woonvormen en verblijfsformules wanneer het thuismilieu niet kan instaan voor de zorg

• Sector werkt steeds via multidisciplinaire teams

• Hulpverlening in CGGZ is niet gratis: beperkte bijdrage afhankelijk van inkomen

• Aandacht voor preventie neemt toe: hoge suïcidecijfers in ons land, hoge cijfers depressie en medicatie

In 2007 bedroeg de incidentie van suïcide in Vlaanderen 22,6 per 100.000 inwoners voormannen en 9.8 voor vrouwen. Dit zijn 14,7 suïcides per 100.000 inwoners of gemiddeld2,7 suïcides per dag. In vergelijking met Frankrijk (14,8), Duitsland (9,8) en Nederland(8,7) heeft Vlaanderen daarmee een van de hoogste suïcidecijfers in West-Europa. (p.1)

Steunpunt WVG Onderzoek naar verklarende factoren voor de verschillen in suïcidecijfers inVlaanderen in vergelijking met Europese landen. Onderzoeker: Alexandre ReyndersPromotor: Prof. dr. Chantal Van Audenhove; co-promotor: Prof. dr. Cornelis Van Heeringen, Prof.dr. Jan De Maeseneer

1 op de 7 Belgen (15%) wordt gedurende zijn leven zwaar depressief. Dat is de conclusie van een wereldwijd onderzoek in opdracht van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. Daarmee komt België op de 7de plaats in de rangschikking, na onder andere Frankrijk (21%) en Nederland (18%). Meer dan 30 procent van de bevolking in Frankrijk, de VS en Nederland heeft al ooit een depressieve periode meegemaakt.

Specifieke doelgroep & specifieke voorzieningen ‘middelenafhankelijkheid’ en ‘verslaving’

• Mantelzorg en zelfhulp: AA & Al-Anon & Al-Ateen, zelfhulpgroepen voor gokverslaafden, praatgroepen voor ouders, gebruikers…

• Straathoekwerk (jaren 80) straathoekwerk OCMW Kortrijk• Eerstelijnshulpverlening zoals huisartsen, CAW’s, JIAC

werkingen• Specifieke ambulante centra: gespecialiseerde equipes binnen

de CGG, maar ook MSOC gespecialiseerd voor druggebruikers (harm-reduction model) Antenne MSOC-Kortrijk in 8urenhuis

• Specifieke afdelingen voor alcohol en drugshulpverlening zowel in PAAZ als in Psychiatrische ziekenhuizen: az groeninge, PC Pittem,

• De therapeutische gemeenschappen: hebben CIC crisisinterventiecentra en behandelcentra: Kompas vzw: ambulant en residentieel…

• Spoedopnames van algemene ziekenhuizen hebben ook een EPSI functie: Crisisopvang op Eenheid Spoed Interventie: crisisopvang en stabiliseren + uitbouw van zorg via casemanager (zorgcoördinator) az groeninge

Enkele uitdagingen voor de toekomst

• Preventie en vorming

• KOPP werking en familie werking

• Integrale ‘community based’ zorg met out-reachende teams

• Stigmatisering versus inclusie

Hulp aan personen met een handicap

• Korte historiek– Thuismilieu of psychiatrische instellingen of grote en

weinig gedifferentieerde instellingen– 1965: eerst subsidie voor opvang- en begeleidingsdiensten– 1967: Fonds voor medische, sociale en pedagogische zorg

voor gehandicapten of Fonds 81– Invloed jaren 68 en verder: nieuwe visies op zorg ook

binnen deze sector: professionalisering, differentiatie, familie als partner, kleinschaligheid, integratie in samenleving, …..

• Het Vlaamse Beleid t.a.v. personen met een handicap wordt vandaag gestuurd door ‘Perspectief 20/20’: de beleidsnota van de toekomst….(studiedag 13/03/2013 VIVES studiegebied SAW info via leen.vandervorst@vives.be)

We komen hier verder op terugEerst het ‘nu’

Hoe omschrijft men ‘een handicap’

• “Elk langdurig en belangrijk participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan het samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuigelijke aard, beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren”.

• Decreet 7 mei 2004 tot oprichting intern verzelfstandigd agentschap VAPH

De bijzondere actoren

• Het Vlaams Agentschap personen met een Handicap (VAPH) staat centraal:

• Wie– Elke persoon met handicap jonger dan 65– met verblijfplaats in Vlaanderen of Brussel kan aanvraag indienen

• Procedure start met twee stappen– Indienen van een aanvraagformulier (kan ook digitaal)– Opmaak van een multidisciplinair verslag bij een daartoe erkend

multidisciplinair team• Aanvraag wordt voorgelegd aan de provinciale afdeling van het VAPH

Provinciale Evaluatiecommissie neemt beslissing: voldoet aanvrager aan de eisen om te spreken van een persoon met handicap?

• Antwoord is ‘ja’ dan krijgt men VAPH erkenning of het PEC-ticket

• Zorgvragen worden geregistreerd in de Centrale Registratie• zorgvraag krijgt code afhankelijk van dringendheid

(nu of toekomstgericht)• Via CRZ worden de noden van elke regio in kaart gebracht• dient als basis voor verdeling van Vlaams budget

voor verdeling van ’uitbreiding van plaatsen’

VAPH voorziet drie types van ondersteuningsvormen

1. Verschaffen van hulpmiddelen en aanpassingen om het dagelijks leven beter te kunnen organiseren

- aanpassingen woning of aanpassingen wagen of …- hulpmiddelen voor het dagelijks leven- rolstoel (indien deze arbeidsdeelname bevordert: RIZIV,

indien niet VAPH)

2. Subsidieert voorzieningen en diensten die instaan voor begeleiding en opvang

3. Komt tussen via het Persoonlijk Assistentiebudget (PAB)

Subsidieert voorzieningen en diensten die instaan voor begeleiding en opvang

• DOP = Dienst Ondersteuningsplan (elke provincie heeft minstens 1 DOP – W.Vl. = Brugge)

• Doet aan vraagverduidelijking in de fase ‘voor’ iemand ingeschreven is in VAPH

• resulteert in ‘ondersteuningsplan’ met nadruk op getrapte zorg: – Zo inclusief mogelijk– Sociaal netwerk van familie en vrienden– Algemene welzijnsdiensten– Indien nodig VAPH erkende handicap specifieke

hulpverlening

Indienen aanvraag:AanvraagformulierMultidisciplinair verslag

VAPH

Provinciale evaluatiecommissie

JANee

PEC-ticketRegistratie zorgvraag in CRZ

DOP - vraagverduidelijkingOndersteuningsplan (zo getrapt mogelijk)

Specifieke hulpverlening

• Rechtstreeks toegankelijke hulp (VAPH & CRZ niet nodig)• Ambulante voorzieningen VAPH– Thuisbegeleidingsdiensten: gezinnen met minder- of

meerderjarige kinderen met• Motorische (Dominiek Savio Hooglede)• Visueel (Spermalie Brugge)• Verstandelijke handicap (Start W.Vl. Brugge)• Autismespectrum stoornis (Victor Roeselare)1/provincie voor motorisch, 1 verstandelijk en 1 autisme, 2 in Vlaanderen voor visueel

– Begeleid wonen: meerderjarigen & alle doelgroepen (Avelgem UBUNTU)

– Zelfstandig wonen: meerderjarigen met fysieke handicap (Brugge FOCUS of Oostende Adl Cluster)

– Beschermd wonen: begeleid wonen is te weinig en tehuis voor (niet) werkenden te zwaar (Gits, Proven De Lovie, UBUNTU)

– Wonen onder begeleiding van een particulier (WOP) is ambulante variant op pleegzorg voor

meerderjarigen

- Geïntegreerd wonen gelijkt op opvang in tehuis voor niet- werkenden maar proberen te integreren in inclusieve woonprojecten (Kuurne De Branding WAAK)

- Diensten inclusieve ondersteuning of DIO (UBUNTU, De Branding, ..): de diensten beschermd wonen en

diensten geïntegreerd wonen gaan vanaf 2013 opgaan in DIO: inclusief, maatgericht, vraag-gestuurd: de behoefte moet duidelijk in kaart gebracht zijn: hier komt ook het

‘Persoonsgebonden Budget’ naar voor…

Semi-residentiële en residentiële voorzieningen

• Voor minderjarigen– Observatie- en behandelcentrum (De Berkjes Brugge)– MPI Internaat(De Kindervriend) – MPI Semi-Internaat (De Hoge Kouter)– Pleegzorg -minder- en meerderjarigen- (Roeselare Dienst

plaatsing in gezinnen, Oikonde Brugge-Oostende)– Tehuis voor kortverblijf -minder- en meerderjarigen-

(Zonnebloem Heule, UBUNTU Kuurne, ….)– Gaan logeren (minder- en meerderjarigen)

– Multi-Functionele centra!

• Meerderjarigen– Tehuis Niet-werkenden (Ubuntu,De Branding,…): hier is

nog onderscheid tussen ‘nursing’ (zware zorgbehoefte) of ‘bezigheidstehuis (voor anderen)

– Tehuis voor werkenden (De Branding, …)– Dagcentrum (De Branding, Ubuntu…)– Begeleid Werken (De Branding, …)

Organisatie van de eigen zorg

• Het persoonlijk assistentiebudget: Een PAB is een budget dat het VAPH je geeft om uw assistentie thuis, op school of op het werk te organiseren en te financieren. Vandaar dat je (of uw wettelijke vertegenwoordiger) in dat geval budgethouder genoemd wordt. Met het PAB werf je zelf je assistenten aan, je wordt dus werkgever.

• Het persoonsgebonden budget: Een PGB is een budget dat het VAPH aan een persoon toekent om gedeeltelijk of volledig de eigen ondersteuning te organiseren en te financieren. Daarbij krijgt de budgethouder een grote keuzevrijheid en kan zelf beslissen welke ondersteuning hij waar en wanneer inkoopt. Je kan een beroep doen op zowel persoonlijke assistenten als op al dan niet door het VAPH erkende diensten en voorzieningen.

De toekomst en de uitdagingen

Perspectief 2020: het nieuwe ondersteuningsbeleid voor personen met een handicap. Beleidsnota minister Vandeurzen

Samengevat… en elk begrip dekt ‘véél’

• Met schaarse middelen

• voor een groeiende groep

• meer inclusieve

• vraag-gestuurde en maatgerichte

• kwalitatieve

• getrapte zorg

• Meer accent op bestaande (niet specifieke) eerste lijnsvoorzieningen (thuiszorg, dienstencentra, CAW’s, sociale huizen, …)

• Gerichte expertise-inbreng onder vorm van mentorschap en coaching binnen die eerstelijnsvoorzieningen

• Zorgregie op provinciaal niveau moet een stevige bemiddelingsfunctie en afstemmingsfunctie kunnen realiseren

• Vereenvoudiging regelgeving• Uitbouw van een lokaal infoloket en elektronisch

opvolgsysteem