Prof. dr. Rogier de Corte

18 november 2003

Elektronisch geschrift

elektronische handtekening

RECHT & INFORMATICAacademiejaar 2003-0224

a. Wet Bourgeois - wet 20 oktober 2000 tot invoering van het gebruik van telecommunicatiemiddelen en van de elektronische handtekening in de gerechtelijke en de buitengerechtelijke procedure (B.S. 22 december 2000)

b. Wet elektronische handtekening - wet 9 juli 2001 houdende vaststelling van bepaalde regels in verband met het juridische kader voor elektronische handtekeningen en certificatiediensten (B.S. 29 september 2001).

bronnen

Rl. nr. 1999/93 van 13 december 1999 betreffende een gemeenschappelijk kader voor elektronische handtekeningen, PB. L. nr. 13 van 19 januari 2000, 12

literatuur

Matthias Storme «De invoering van de elektronische handtekening in ons bewijsrecht» R.W. 2000-2001, 1505 - 1525

Rogier de Corte, «De elektronische handtekening. Een handtekening is geen handtekening meer», in X., Gandaius actueel VIII, Story-Scientia, 2002, 139-198

Etienne Montero «Définition et effets juridiques de la signature électronique en droit belge: appréciation critique» DAOR 2002, afl. 61-62, 13-27

Overzicht

DEEL I. Grondregels van het rechtsverkeer

DEEL II. Geschrift

DEEL III. Handgeschreven handtekening

DEEL IV. Elektronische handtekening

DEEL V. Technologie onafhankelijke benadering

DEEL VI. Bedenkingen

DEEL I.Grondregels van het rechtsverkeer

de vorm van rechtshandelingen

verschil tussen: geldigheidbewijsvereisten

A - De vorm van rechtshandelingen

consensuele rechtshandelingen

vormelijke rechtshandelingen

consensuele rechtshandelingen met bijkomende vormvereisten

§ 1 - consensuele rechtshandelingen

consensuele rechtshandelingen

geen vormen (geschriften, ambtenaren, stempels …)

geen identificatie van partijen vereist

geen kennisname, noch verstaan van de inhoud vereist

bestaan door enkele wil

in de regel geschiedt het rechtsverkeer in België volgens de regels van het consensualisme

§ 2 - vormelijke rechtshandelingen

vormelijke rechtshandelingen

bestaan enkel indien:1. alle geldigheidsvereisten nageleefd zijn +2. de voorgeschreven vormen nageleefd zijn

vormelijke contracten zijn uitzonderingen

§ 3 - bijkomende vormvereisten

consensuele contracten, met bijkomende beschermingsregels voor bepaalde [zwakke] partijen, zoals consumenten

- voorafgegaan door met de handgeschreven tekst «gelezen en goedgekeurd»- bij «aangetekende brief»- op het daartoe bestemd formulier- op het eerste blad, in vetjes ….

bijkomende vormen beïnvloeden wel de geldigheid, maar doen aan het consensualisme niets af

§ 4 - geschrift

één van de belangrijkste vormen in het rechtsverkeer is

een geschrift

de functie van ‘geschrift’ kan zeer divers zijn:- als geldigheidsvereiste (bij bepaalde vormelijke rechtshandelingen)- als bijkomende geldigheidsvereiste- als bewijselement (rechtsvertrouwen)- als voorwaarde voor tegenwerpelijkheid ….

B - GELDIGHEID - BEWIJS

voorwaarden voor het ‘bestaan’ van een contract

waarborg zodat een bestaande rechtshandeling niet kan worden betwistheeft enkel een:- preventieve betekenis (voorkomen van geschillen)- een repressieve betekenis (oplossen van geschillen)

2

1

bewijsrecht

algemene bewijsregels

1 - verschil tussen het bewijs van een ‘rechtshandeling’ & het bewijs van een ‘rechtsfeit’ [geen preventieve werking, geen behoefte aan vertrouwen]2 - de regeling van het bewijs van consensuele rechtshandelingen

a - waarde boven € 375,- een geschrift is vereist b - waarde beneden € 375,- geen getuigen of vermoedens indien er toch een geschrift bestaat c - deze regels gelden niet voor:

- handelaars- bij begin van schriftelijk bewijs

algemene bewijsregels - 2

4 - bewijslast - de regels van het bewijsrecht treden slechts inwerking wanneer de vertrouwensrelatie tussen partijen is geschonden (resp. nooit heeft bestaan)

5 - bijzondere & afwijkende bewijsregels

a - feiten worden gesteld (aanvoeringslast - stelplicht)b - tegenpartij ontkentc - steller moet bewijzen

objectieve & subjectieve bewijslast

algemene bewijsregels - 3

de regels van het bewijsrecht worden niet erg functioneel toegepast

DEEL II.Geschrift

wat is een schriftelijke akte?

elektronische geschriften?

rechtsgeldigheid

bewijswaarde

toepassingsgebied

A

D

B

C

E

wat is een schriftelijke akte?A

een schriftelijke akte is

een geschriftopgesteld als bewijsondertekend door de persoon die de rechtsband aangaat

handtekening

art. 1322 B.W. zegt niet wat een onderhandse akte is

wat is een schriftelijke akte?

o een geschrift

o opgemaakt tot bewijs

o door diegene die zich bindt

o met handtekening

?

onbewust technologie afhankelijk

leestekens op een grafische drager

? audiobestand? videobestand? elektronisch bestand

elektronische geschriftenB

kan een elektronisch bestand beschouwd worden als geschrift?

vóór de wet op de elektronische handtekening

na de wet elektronische handtekening en vóór de wet elektronische handel

na de wet elektronische handel

elektronische geschriften

vóór de wet elektronische handtekening

oud standpunt

neener is geen geen geschrift omdat er geen mogelijkheid bestaat van direct menselijk lezen

elektronische geschriften

na wet elektronische handtekening en vóór wet elektronische handel

standpunt

ingevolge de erkenning van een elektronische handtekening, die enkel kan aangebracht worden op een elektronisch bestand, is een elektronisch bestand erkend als geschrift

+ 2281 B.W.+ art. 23.2 EEX-Verord.

elektronische geschriften

Wanneer een kennisgeving schriftelijk dient te gebeuren …, wordt ook een kennisgeving per … elektronische post … dat resulteert in een schriftelijk stuk aan de zijde van de geadresseerde, als een schriftelijke kennisgeving beschouwd. ….

art. 2281.1 B.W.wet Bourgeois1

elektronische geschriften

Als «schriftelijk» wordt tevens elke elektronische mededeling aangemerkt waardoor de overeenkomst duurzaam wordt geregistreerd

2 art. 23.2 EEX-Verord.

elektronische geschriften

art. 16 § 2 (eerste -) Wet elektronische handel— aan de vereiste van een geschrift is voldaan door een opeenvolging van verstaanbare tekens die toegankelijk zijn voor een latere raadpleging, welke ook de drager en de transmissiemodaliteiten ervan zijn;

na wet elektronische handel

rechtsgeldigheid

het geschrifttot bewijsdoor partijmet handtekening

C

a. opgemaakt tot bewijsb. ondertekend

hierdoor wordt inhoud toegeëigendwordt tekst gefixeerd

rechtsgeldigheid

vb. een schriftelijke ondertekende verklaring van een derde dat hij aanwezig was toen twee partijen een contract hebben gesloten met de weergave van de inhoud ervan

kwalificatie van een bewijsmiddel

toe-eigening van de inhoud van een geschrift is een geldigheidsvereiste van het geschrift niet van de handtekening

c. door partij die rechtsbetrekking initieert

toepassingsgebiedD

gemeen privaatrecht

DEEL III.Handgeschreven handtekening

wat

geldigheid

functies

repudiatie van een handtekening

A

D

C

B

wat

a. schriftelijk tekenb. op grafische dragerc. ter identificatie d. door fysiek persoone. met authentificatie

gebonden aan ‘geschrift’

zelf plaatsen

naam waardoor iemand herkend wordt

A

geldigheid

een teken aangebracht door een persoonmet de bedoeling een handtekening te plaatsenwaardoor hij zich

identificeertauthentificeert

bijv. het plaatsen van een kruisje‘tante Marie’

B

functies

functies

integriteittoe-eigening inhoud

functies worden soms verward met geldigheidsvereisten

de juridische waarde van een handtekening mag niet herleid worden tot de vereiste van een schriftelijke akte

C

repudiatie van een handtekening

o handtekening op authentieke akte

o handtekening op onderhandse akte

o door betrokkenen ontkennen

o door erfgenamen niet kennen

echtheidsonderzoek

art. 1324 B.W.

D

conclusieE

de bestaande regelgevingwas sterk technologie afhankelijk

papier

DEEL IV.Elektronische handtekening

§ 1. waarom nieuwe regels§ 2. inleidende begrippen§ 3. PKI§ 4. wettelijke regeling§ 5. gebruik van elektronische handtekenigen§ 6. personen en diensten§ 7. Verschijningsvormen - toepassingen

§ 1. Waarom nieuwe regels

[ON]ZEKERHEID in de virtuele wereld

deze problematiek ‘onzekerheid’ werd sterk aangevoeld in de betalingsomgeving

onzekerheid

• identificatie

• authentificatie

• autorisatie

• integriteit

• onweerlegbaarheid

• vertrouwelijkheid

«bevestiging van ontvangst»hoort in de regel niet bij de onzekerheidscriteria

zekerheidscriteria

1. identificatie

wat

controle op identificatie

anonimiteit

a. wat?

handeling waarbij iemand- zichzelf identificeertof- geïdentificeerd wordt

naam en voornaamgeografisch adres

minimale gegevens nopens burgerlijke identiteit

moet eenvoudig af te leiden zijn uit de concrete omstandigheden:- in ruime context- in bijzondere context

veel liefs,paps

b. controle

controle op identificatiede afwezigheid van controle neemt niet wegdat er identificatie is

zelf controleren of derde: registratie-autoriteit

waar gegevens vandaan halen?

waar gegevens halen?

Art. 5 § 1. Onverminderd de wet van 8 december 1992 […] ten aanzien van de verwerking van persoonsgegevens, mag een certificatiedienstverlener […] enkel rechtstreeks bij de betrokken persoon […] persoonlijke gegevens inwinnen […].

c. anonimiteit - naamloosheid

anonimiteit

naamloosheid

relatieve anonimiteit

identiteit niet kan worden opgespoordintentie + resultaat

optreden zonder identifcatie

anoniem voor buitenwereldgeïdentificeerd door enkelen

2. authentificatie

vaststelling van de band tussen:de persoon die zich identificeertde persoon die het teken plaatst

authentificatie

bijv. het invoeren van een pincode

is scharnierpunt bij elektronische betaling

in het gebruikelijk maatschappelijk verkeer bestond er een zeer lage graad aan authentificatiebehoefte: zelf plaatsen van handtekening volstondsoms vroeg men een versterkte authentificatie:- kopie van identiteitstkaart bijvoegen;- plaatsen van handtekening in aanwezigheid van …

in het virtueel verkeer, is een andere aanpak vereist

3. autorisatie

is de machtiging van een al dan niet geïndentificeerd en geauthentificeerd persoon om iets te mogen doen

mag iemand binnenkomen?mag iemand een document ondertekenen?mag iemand geld afhalen en hoeveel?

4. integriteit

waarborgen dat een boodschap niet werd gewijzigd

1. kwantitatieve explosie van virtuele communicatie

2. wijzigingsgevoeligheid elektronische bestanden

3. vatbaarheid voor massale fraude in een open net

4. onzichtbaarheid van wijzigingen

virtuele omgeving

integriteit

in de virtuele wereld

in de reële wereld

papier was ideaal medium voor integriteitsgarantie

PKI

6.000 miljard e-mails

.1,7 miljard brieven

1997

veel meer

5. onweerlegbaarheid

de zekerheid geboden aan de ontvanger van een boodschap waardoor de afzender niet kan ontkennen dat de boodschap van hem afkomstig is non-repudiatie

in de Belgische reële wereld- juridisch: ontkenning van handtekening- in werkelijlheid: pragmatische oplossing

in virtuele wereld: …..

6. vertrouwelijkheid

de zekerheid dat een boodschap alleen door de bestemmeling wordt gelezen

in virtuele wereld

- fysiek ontoegankelijk maken- aanduidingen op de boodschap

in reële wereld

encryptie

§ 2 - enkele inleidende begrippen

beschermen van boodschappenfunctie van elektronische handtekening

afschermen van boodschappenfunctie van encryptie

verschuiving in de terminologiedigitale en elektronische handtekening

a. elektronische boodschap

kenmerken van een elektronisch bericht (zoals een e-mail versturen naar een vriend, een betaling uitvoeren via het internet, …) zijn:

- men weet niet wie het bericht verzonden heeft- men weet niet wat verzonden werd- kan door iedereen gelezen worden

b. plaatsen elektronische handtekening

elektronische handtekening

een elektronisch bericht verzenden met elektronische handtekening- kan door iedereen gelezen worden- men is zeker wie het verzonden heeft- men is zeker dat het niet veranderd is

= beschermen

naarmate de bescherming hoger is, wordt de elektronische handtekening veiligerde veilige elektronische handtekening is op basis van PKI

c. versleuteling

de afzender van een boodschap maakt de boodschap onleesbaar, behalve voor de bestemmeling

de veiligste wijze van versleuteling is het gebruik van PKI

d. gemeenschappelijk

beide handelingen ondertekenenversleutelen

geschieden door de techniek van de asymmetrische encryptie (PKI)

door gebruik te maken van een sleutelpaar:- een private sleutel (wordt verborgen)- een publieke sleutel (wordt op internet geplaatst)

ze horen bij elkaar, ze herkennen elkaar, maar uit de publieke sleutel kan de private nietniet afgeleid worden

e. begripsverschuiving

elektronische vs digitale handtekening

elektronische handtekening op basis van PKIveilig

alle elektronische handtekeningen die niet op basis van PKI werden gemaaktniet veilig

begripsverschuiving

asymmetrische encryptietechniek2 sleutels PKI

pincode

handtekening op basis van symmetrische encryptie

gescande handtekening

elektronische handtekening

digitale handtekening

actuele benaming

de [gewone] elektronische handtekening

geavanceerde elektronische handtekening met gekwalificeerd certificaat

geavanceerde elektronische handtekening

veilige elektronische handtekening

actuele benaming

…. al de rest ……

gewone elektronische handtekening

geavanceerde elektronische handtekening op basis van een gekwalificeerd certificaat

veilige elektronische handtekeningPKI

summa divisio

summa divisio

handgeschreven handtekening

elektronische handtekening

mechanisch geplaatste handtekening

§ 3 - PKI

Public Key Infrastructure

de technologie van het sleutelpaar (private en public key)waarmee:- een veilige elektronische handtekening wordt geplaatst- versleuteld wordt

a - PKI & e-handtekening

wat gebeurt er bij het plaatsen van een veilige elektronische handtekening:

- wat doet Afzender?

- wat doet Bestemmeling?- attachments

1. de afzender

de afzender

a. zorgt voor het bekomen van een sleutelpaar b. maakt een eenvoudig berichtc. maakt daarvan met private sleutel een controlebestand (hash)d. maakt dat controlebestand met private sleutel onwijzigbaare. het onwijzigbaar controlebestand is de handtekening en wordt bij verzending toegevoegd aan het eenvoudig bericht

de afzender

private sleutel publieke sleutel

iemand die een boodschap wil ondertekenen moet zelf over een sleutelpaar beschikken

A

hashing 245624

boodschap

code

hashing

private sleutel A

hash versleuteling hash

1 2

private sleutel A

hashing versleuteld

245624

+ elektronische handtekening

hash-code

private sleutel

elektronische handtekening

veilige elektronische handtekening

een veilige elektronische handtekening is derhalve

- een bestand

- geplaatst op een boodschap

- met de bedoeling:

a. een handtekening te plaatsenb. zich te identificerenc. zich te authentificerend. de integriteit te waarborgen

private key

private sleutel A

gegevens om handtekening aan te maken (art. 2.2, 6°)

afzender ondertekent

2. de ontvanger

de ontvangera. ontvangt een ondertekend berichtb. controleert de handtekening van de afzender aan de hand van de publieke sleutel van de afzender

publieke sleutel afzender

- identiteit naam- authentificatie band- integriteit gewijzigd

controleert met publieke sleutel

ondertekend bericht afzender

bestemmeling

bestemmeling ontvangt

public key

publieke sleutel A

gegevens om handtekening te verifiëren (art. 2.2, 8°)

zowel het bericht als de attachments worden ondertekend

Bericht

+attachment

wanneer men het attachment uit de e-mail haalt, gaat de

elektronische handtekening

verloren

e-mail

3. attachments

4. samenvatting

1. afzender A beschikt over sleutelpaar; hij stelt zijn publieke sleutel ter beschikking op het internet en zorgt dat zijn private sleutel ontoegankelijk is2. hij maakt een bericht en plaatst met private sleutel zijn handtekening3. hij maakt zijn bericht over aan bestemmeling B4. bestemmeling B controleert de handtekening van afzender A door de publieke sleutel van A te gebruiken

b - PKI & versleuteling

de afzender van een boodschap maakt de boodschap onleesbaar, behalve voor de bestemmeling, door gebruik te maken van de publieke sleutel van de bestemmeling

alleen de bestemmeling, en hij alleen, kan de boodschap ontcijferen door het gebruik van zijn private sleutel

versleutelen

BA

versleutelen

iemand die wil versleutelen moet enkel toegang hebben tot de publieke sleutel van de bestemmeling

publieke sleutel BA

afzender gebruikt publieke sleutel van bestemmeling om te versleutelen en bestemmeling zijn private sleutel om te lezen

versleutelen

versleuteling is vrij - art. 109terF Telecomwet

Encryptie

door gebruik van publieke sleutel van bestemmeling

§ 4. wettelijke regeling

ijken van de begrippen

rechtsbescherming

a - ijken begrippen

[gewone] elektronische handtekening

geavanceerde elektronische handtekening

geavanceerde elektronische handtekening op basis van een gekwaliceerd certificaat

kenmerken van alle elektronische handtekeningen

[1] [gewone] e-handtekening

elektronische gegevens, geassocieerd met andere elektronische gegevens

met de bedoeling een handtekening te plaatsen

identificatie (niet vermeld)?

als middel van authentificatie

integriteit !!!! – art. 1322.2 B.W.

[gewone] e-handtekening

art. 2, 1° «elektronische handtekening»: gegevens in elektronische vorm, vastgehecht aan of logisch geassocieerd met andere elektronische gegevens, die worden gebruikt als middel voor authentificatie;

waar is identificatie gebleven?

[gewone] e-handtekening

een ge-scande handtekening op een elektronisch documentpincodebiometrische gegevens ….

[2] geavanceerde e-handtekening

identificatie van de houder

authentificatie

kwaliteitsvereisten voora. veiligb. mogelijke opsporing van wijzigingen

certificatiedienstverlener

met private key

met hash-code

geavanceerde e-handtekening

de vereisten van een geavanceerde elektronische handtekening kunnen op dit ogenblik enkel gerealiseerd worden via PKI

geavanceerde e-handtekening

Art. 2, 2° «geavanceerde elektronische handtekening»: elektronische gegevens vastgehecht aan of logisch geassocieerd met andere elektronische gegevens, die worden gebruikt als middel voor authentificatie en aan de volgende eisen voldoen:a) zij is op unieke wijze aan de ondertekenaar verbonden;b) zij maakt het mogelijk de ondertekenaar te identificeren;c) zij wordt aangemaakt met middelen die de ondertekenaar onder zijn uitsluitende controle kan houden;d) zij is op zodanige wijze aan de gegevens waarop zij betrekking heeft verbonden, dat elke latere wijziging van de gegevens kan worden opgespoord.

[3] kenmerken e-handtekening

één persoon meerdere handtekeningen

niet alleen fysieke persoon

voor de geldigheid moet de handtekening niet geplaatst worden door de houder zelf

handtekening kan beperkt zijn in de tijd

handtekening kan beperkt worden in bevoegdheid

elke handtekening is verschillend ….

§ 4 - wettelijke regeling

assimilatie

non-discriminatie

overheid

[1] assimilatie

- een geavanceerde elektronische handtekening- op basis van een gekwalificeerd certificaat- aangemaakt met veilige middelen

wordt volledig gelijkgesteld of geassimileerd met een handgeschreven handtekening (art. 4 § 4)

3 cumulatieve voorwaarden

assimilatie - 2

- geavanceerde elektronische handtekening- op basis van een gekwalificeerd certificaat- aangemaakt met veilige middelen

PKI

assimilatie - 3

- geavanceerde elektronische handtekening- op basis van een gekwalificeerd certificaat- aangemaakt met veilige middelen

a. eisen gesteld aan het certificaatb. eisen gesteld aan certificatiedienst

assimilatie - 4

- geavanceerde elektronische handtekening- op basis van een gekwalificeerd certificaat- aangemaakt met veilige middelen

a. private key mag slechts eenmaal aangemaakt kunnen wordenb. public niet af te leiden uit private keyc. wijzigingen private key opspoorbaard. aanmaakmiddelen beschermde. aanmaakprocedure los van te ondertekenen document

Art. 4. § 4 wet elektronische handtekeningOnverminderd de artikelen 1323 en volg. B.W. wordt een geavanceerde elektronische handtekening, gerealiseerd op basis van een gekwalificeerd certificaat en aangemaakt door een veilig middel voor het aanmaken van een handtekening, geassimileerd met een handgeschreven handtekening ongeacht of deze handtekening gerealiseerd wordt door een natuurlijke dan wel door een rechtspersoon.

assimilatie - 5

Sans préjudices des articles 1323 et suivant du Code civil

assimilatie - 6

indien de partij tegen wie de handtekening wordt ingeroepen de handtekening ontkent, kan/moet er een onderzoek naar de echtheid worden bevolen

gevolg

assimilatie - 7

oorspronkelijk regeringsontwerp

een veilige elektronische handtekening wordt geacht te zijn aangebracht door de titularis van het certificaat, behoudens tegenbewijs

[2] non-discriminatie

geldigheidtoelaatbaarheid

een elektronische handtekening

mag niet worden verworpen enkel op grond van:- het feit dat het elektronisch is- niet veilig is

non-discriminatie

Art. 4 § 5 Wet elektronische handtekening § 5. Een elektronische handtekening kan geen rechtsgeldigheid worden ontzegd en niet als bewijsmiddel in gerechtelijke procedures worden geweigerd louter op grond van het feit dat:— de handtekening in elektronische vorm is gesteld, of— niet is gebaseerd op een gekwalificeerd certificaat, of— niet is gebaseerd op een door een geaccrediteerd certificatiedienstverlener afgegeven certificaat, of— zij niet met een veilig middel is aangemaakt.

[3] overheid

Art. 4 § 3 Wet elektronische handtekening De Koning kan, bij een besluit vastgesteld na overleg in ministerraad, voor het gebruik van elektronische handtekeningen in de openbare sector eventuele aanvullende eisen stellen. Deze eisen moeten objectief, transparant, evenredig en niet discriminerend zijn en mogen slechts op de specifieke kenmerken van de betrokken toepassing betrekking hebben. Zij mogen geen belemmering vormen voor grensoverschrijdende diensten voor de burgers.

e-government

§ 5. Het probleem van art. 1332.2 B.W.

problematiek

historiek

2 oplossingen

A. Problematiek 1322.2

in het actuele wettelijke kader zijn er twee regelsets aanwezig met betrekking tot elektronische handtekening:

- art. 1322.2 B.W. ingevoerd door de wet Bourgeois, gelijkstelling e-handtekening met handgeschreven handtekening voor geschrift als bewijs- een voor het gehele rechtsdomein uitgewerkte algemene regeling in de wet elektronische handtekening, die een omzetting is van de Europese richtlijn

hoe verhouden deze 2 zich?

B. Historiek 1322.2

art. 1322.2 B.W. is ingevoegd door de wet 20 oktober 2000 wet Bourgeois, via een regeringsamendement, met als doela. een elektronische handtekening op een geschrift mogelijk te maken;b. het non-discriminatiebeginsel van de Europese richtlijn in het Belgische recht om te zetten

1

historiek 1322.2

op het ogenblik van dat regeringsamendement bevat het regeringsontwerp elektronische handtekening:a. geen omschrijving van het begrip [gewone] elektronische handtekeningb. geen omzettingsbepaling m.b.t. de non-discriminatie

1 …

historiek 1322.2

1. wordt art. 1322.2 B.W. goedgekeurd

2. worden in een later stadium in het wetsontwerp elektronische handtekening twee nieuwe bepalingen ingelast:- gewone elektronische handtekening- non-discriminatiedie een letterlijke omzetting zijn van de richtlijn

2 in die omstandigheden

Art. 1322 lid 2 B.W. bepaalt:«Kan, voor de toepassing van dit artikel, voldoen aan de vereiste van een handtekening, een geheel van elektronische gegevens [1] dat aan een bepaalde persoon kan worden toegerekend en [2] het behoud van de integriteit van de inhoud van de akte aantoont.»

historiek 1322.2

identificatie?

C. Oplossingen

de omschrijving van een gewone elektronische handtekening en het non-doiscriminatiebeginsel in art. 1322.2 B.W. is overruled door de latere wet elektronische handtekening, die de Euroepse richtlijn opnieuw omzet in art. 2 lid 2, 1° en art. 4 § 5 wet elektronische handtekening, zodat art. 1322.2 B.W. geen voorwerp meer heeft

oorspronkelijke redenering

historiek 1322.2

2 …volledig probleemgebied elektronische handtekening

wet elektronische handtekening

1322.2 BW

e-govern

ement

oplossingen.

maar

wet eletronische handel lijkt een bepaald toepassingsgebied voor art. 1322.2 B.W. voor te behouden

probleem

oplossingen

HOOFDSTUK V. — Langs elektronische weg gesloten contracten

Art. 16. § 1.§ 2. Voor de toepassing van § 1, moet in overweging worden genomen dat:—— aan de uitdrukkelijke of stilzwijgende vereiste van een handtekening is voldaan wanneer deze laatste beantwoordt aan de voorwaarden van ofwel artikel 1322, tweede lid, B.W., ofwel van artikel 4, § 4, van de wet […] elektronische handtekeningen

Wet elektronische handel - art. 16 § 2

oplossingen

dient aan art. 1322.2 B.W. een eigen toepassingsgebied te worden toegekend naast en boven de wet elektronische handtekening?

vraag

oplossingen

1. wat is het toepassingsgebied van art. 1322.2 B.W.?- voor contracten langs elektronische weg gesloten- voor de geldigheidsvereisten van geschriften die onder de regeling van het B.W. vallen2. wat zijn de gevolgen?Zijn er nu 4 soorten elektronische handtekeningen?

indien antwoord ja is

oplossingen

3. wat is de betekenis van ‘kan … voldoen’?4. ‘aan een bepaald persoon kan worden toegerekend’ ?5. wordt de integriteit een geldigheidsvereiste van een geschrift of de handtekening? Zo ja van welke handtekening?6. de omschrijving van gewone elektronische handtekening is in 1322.2 beperkter dan in de richtlijn. Mag dat?7. quid met non-discriminatie en art. 1322.2

§ 5. Personen en diensten

- hoe geraak ik aan mijn 2 sleutels?

- hoe geraak ik aan de publieke sleutel van iemand anders?

- is de titularis van de publieke sleutel wel degelijk de persoon die als titularis vermeld is?

authentificatie

certificatiediensten

registratie-autoriteit

houder van een certificaat

certificaat

1 - certificaatdienstverlener

wie zijn ze?

taak

aansprakelijkheid

organisatie van de sector

wie?

wie?

art. 2 lid 2, 10°elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die certificaten afgeeft en beheert of andere diensten in verband met elektronische handtekening verleent

taak

a. aanmaken van sleutelpaar (art. 8 § 1 en 19 § 1)b. uitreiken van certificaat (art. 8 § 2 en art. 9)c. register (art. 10)d. herroept indien nodig (art. 12-13)

sleutel a. makenb. bewarenc. gebruiken

aansprakelijkheid

art. 19 certificaathouder is aansprakelijk na samenstelling handtekening voor vertrouwelijkheid

art. 14: schade

juistheid certificaatauthentificatieverhouding private/public keyniet-herroeping

organisatie

- geen voorafgaande machtiging (art. 4 § 2.1)- bij afleveren van gekwalificeerde certificateninlichtingen overmaken aan het bestuur (art. 4 § 2.2)- vrijwillige accreditatie (art. 17)

accreditatie wordt verleend en ingetrokken door het bestuurgebruikers hebben dan de zekerheid dat het door de certificatiedienstverlener afgeleverd gekwalificeerd certificaat aan alle eisen beantwoordt

2 - registratie-autoriteit

- bank- gemeente- notaris- Kamer koophandel en nijverheid

certificatiedienstverleners kunnen een beroep doen op een registratie-autoriteit voor authentificatie

3 - houder

de titularis van een sleutelpaar, zoals blijkt uit certificaat afgeleverd door een certificatiedienstverlener: art. 2, lid 2, 5° en art. 19

fysieke persoon

rechtspersoon: art. 8 § 3

pseudoniem

4 - certificaat

wat

soorten

art. 2, 3° « certificaat » : een elektronische bevestiging die de gegevens voor het verifiëren van de handtekening koppelt aan een natuurlijke persoon of een rechtspersoon en de identiteit van die persoon bevestigt

gewoon certificaatgekwalificeerd certificaat

gekwalificeerd certificaat

gekwalificeerd certificaat

Certificaat moet voldoen aan kwaliteitsvereisten van Bijlage I:- vermelding ‘gekwalificeerd certificaat’- identificatie certificatiedienstverlener en houder- geldigheidsduur……Certificatiedienstverlener moet voldoen aan kwaliteitsvereisten Bijlage II

§ 6. Verschijningsvormen - toepassing

e-handtekening is steeds software, maar verschijningsvormen kunnen sterk verschillen:- ondertekenen van e-mail- smartcard- bijzonder toestel

DEEL V.Technologie onafhankelijk

de wetgever heeft niet steeds correct het onderscheid gemaakt tussen het ‘geschrift’ en de ‘handtekening’Toe-eigening van de inhoud en integriteit zijn kenmerken van het geschrift niet van de handtekening

technologie onafhankelijk

de wetgever had in 2 stappen moeten werken:

- een technologie onafhankelijke bepaling opnemen van het begrip ‘geschrift’ in het B.W., met eventueel bijzondere vereisten voor bepaalde technologische toepassingen

- een technologie onafhankelijke bepaling opnemen van het begrip ‘handtekening’ in het B.W., met eventueel bijzondere vereisten voor bepaalde technologische toepassingen

technologie onafhankelijke handtekenening

een omschrijving van het begrip ‘handtekening’ onafhankelijk van het medium waarop of de vorm waarin de handtekening is gesteld

een handtekening is een teken ter identificatie en authentificatie van een persoon

- indien met de hand ……- indien elektronisch ....- indien mechanisch ……

DEEL VI.Bedenkingen

non-repudiatie van veilige handtekening

combinatie: assimilatie & non-discriminatie

pseudoniem & identificatie

art. 1322.2 B.W.

A Non-repudiatie

de mogelijkheid van repudiatie van een veilige elektronische handtekening door een uitdrukkelijke ontkenning van de houder van het certificaat ontneemt elke betekenis van de ingevoerde rechtsbescherming

het echtheidsonderzoek heeft geen enkele betekenis in deze context

non-repudiatie

2

eigenhandig geschreven handtekening

3

1

veilige elektronische handtekening

authentieke handtekening

vermoeden echtheidmogelijkheid van tegenbewijs

formele ontkenningechtheidsonderzoek

valsheid in geschrifte

B. Combinatie: assimilatie & non-discriminatie

de regel van de non-discriminatie heeft prioritaire werkingde werking van deze regel ontneemt aan de assimilatie elk concreet gevolg

assimilatie & non-discriminatie

contradictie tussen:- art. 16 § 2 e-commercewet: er is voldaan aan het vereiste handtekening indien ofwel art. 1322.2 B.W. ofwel veilige e-handtekening aanwezig is voor contracten langs elektronische weg- art. 4 § 5 wet elektronische handtekening: kan handtekening niet verwerpen omdat ze niet veilig is

indien de handtekening niet mag verworpen worden, kan alleen gevraagd worden om ze te erkennen of ontkennen en dat is hetzelfde scenario als veilige handtekening

combinatie

gevolgen van deze bepaling

non-discriminatie geldigheidtoelaatbaarheid

assimilatie geldigheidwerking

C pseudoniem

de kern van het gebruik van een pseudoniem is: participeren aan het maatschappelijk leven en zich bewust niet identificeren

de kern van een e-handtekening is:- bewust identificeren- bewust authentificeren

een elektronische handtekening op

basis van een pseudoniem is een

contradictio in terminis

pseudoniem

het recht op het gebruik van een pseudoniem moet beperkt worden tot fysieke personen

regel 1

er kan geen enkele verantwoording gevonden worden waarom vennootschappen/ verenigingen een pseudoniem zouden mogen gebruiken

pseudoniem

bij het gebruik van een elektronische handtekening op basis van een pseudoniem moet steeds de uitdrukkelijke vermelding voorkomen dat het om een pseudoniem gaat

regel 2

pseudoniem

regel 3het gebruik van pseudoniem mag niet worden toegestaan aan een persoon die zijn gedrag in de rechtssfeer brengt, zoniet moet de certificatiedienstverlener ofwel de identiteit vrijgeven ofwel zelf de rechtsgevolgen aanvaarden voor zijn rekening.

pseudoniem

Art. 5 Wet elektronische handtekening

§ 2. Wanneer de houder van het certificaat een pseudoniem gebruikt en wanneer het onderzoek dit vereist, is de certificatiedienstverlener die het certificaat heeft afgegeven ertoe gehouden alle gegevens betreffende de identiteit van de titularis mee te delen in de omstandigheden en volgens de voorwaarden waarin de artikelen 90 ter tot 90decies van het Wetboek van Strafvordering voorzien.