Geheugen

Wat herinner je je? Waarom herinner je je dit?Waarom herinner je je dit nu en niet op een ander moment?Waarom vergeet je dingen?Zou je je alles willen herinneren, nooit meer iets vergeten?Kun je jezelf trainen om iets beter te onthouden?Kun je jezelf trainen om iets te vergeten?Kloppen al onze herinneringen?

Geheugen

Ofwel: Hoe werkt het geheugen?

Het geheugen is geen pakhuis, geen computer, geen videocamera!Het geheugen bestaat uit constructies; puzzelstukjes worden bij elkaar gevoegd en tot een logisch geheel gemaakt

Geheugen

Je onthoudt het beste:

• Waar je aandacht aan hebt besteedHet gefluister van je buurvrouw i.p.v. het verhaal van de docentWaar je vanochtend je fiets of auto hebt neergezet

• Wat je interesseert Voetbaluitslagen?

• Wat je emotioneel raakt. Wie weet nog waar je was toen je hoorde dat er vliegtuigen tegen deTwin Towers waren gebotst?

• Iets wat aansluit bij eerdere ervaringenTheorie die aansluit bij kennis die je al had

• Wat je herhaald hebt Boodschappenlijstje, telefoonnummer, theorie voor toets

Geheugen

Drie functies van het geheugen, ofwel: Hoe creëren we herinneringen? • Coderen

• Opslaan

• Terughalen

Geheugen

Drie functies van het geheugen• Coderen • Opslaan• Terughalen

• Coderen – Selecteren– Identificeren– Etiketteren

Dit gaat automatisch en razendsnel

Geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan• Terughalen

• OpslaanDit gebeurt in drie fasen:

1. Sensorisch automatisch2. Werkgeheugen kortetermijngeheugen werken dus!3. Langetermijngeheugen

automatisch

Geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• Opslaan1 Sensorisch

Gaat automatisch Kort, net lang genoeg om het naar het werkgeheugen over te brengen Wat je niet opslaat, vergeet je voor altijd! Alleen registratie; geen betekenis toe (leuk, mooi, erg), dat gebeurt in het

werkgeheugen

Geheugen• Coderen

• Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• Opslaan2 Werkgeheugen

Bevat centrale bestuurder, is centrum van denken, bewustzijn Buffer - Werkplaats - Bewustzijn Informatie uit sensorische geheugen en uit langetermijngeheugen

worden gecombineerd. Dit is een actief proces! Beperkte capaciteit: nieuwe informatie drukt meestal oude weg; soms

kun je nieuwe informatie juist niet goed opnemen.

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• Opslaan2 Werkgeheugen

Informatie en slaat deze op. Ongeveer 7 stuks tegelijk.Autorijden en praten? Ja, mits: ervaring en niets spannends.

Meer en beter onthouden? Chunking: door informatie op een logische manier te verbinden, kun je meer

tegelijk onthouden Herhalen en tegelijk verbanden leggen. Alleen herhalen heeft weinig zin!!!

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• Opslaan2 Werkgeheugen

• Onthoud de volgende cijfers:

1 2 1 0 1 9 7 0

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• Opslaan2 Werkgeheugen

Chunking:

1 2 1 0 1 9 7 0

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• Opslaan2 Werkgeheugen

Leg verbanden!12 10 1970 is bv.:- 20 jaar en 2 maanden voor mijn geboorte

Hoe meer verbanden, hoe logischer, des te gemakkelijk te onthouden!

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• Opslaan3 Langetermijngeheugen

Daar sla je alle informatie op:Procedureel geheugen (Hoe?) Fietsen, veters strikkenDeclaratief geheugen (Wat?)

Episodisch dagboek Waar was je met oud en nieuw?

Semantisch encyclopedie Hoe heet onze koningin?

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• Terughalen Kan soms heel snel, soms moet je lang zoeken / nadenken Bij het terughalen worden vaak fouten gemaakt!

7 zonden…

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen

• TerughalenAlgemeenZeven zonden bij het ophalen van

herinneringen

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen• Zeven zonden

• TerughalenAlgemeen

Twee soorten herinneringen: Impliciete en expliciete Impliciet: Je wist niet dat je het wist: wat is de achternaam van je oma? Expliciet: Je wist wel dat je het wist: wat is de achternaam van je moeder? Priming (onbewuste cues) Je hebt een goede aanleiding nodig Je hoort een melodie en je ziet de beelden uit de film voor je Context en coderingHoe meer de codering lijkt op de oorspronkelijke, en hoe meer de context gelijk is, hoe gemakkelijker terug te halen. Codering: hetzelfde woord en niet een synoniem (belangrijk bij toetsen!) Context: je wilt iets uit de kast pakken, je komt aan en weet niet meer wat, maar als je terug loopt naar de

oorspronkelijke plek weet je het meestal wel weer. Dat geldt ook voor de stemming waar je in bevond, al is dat moeilijker concreet te maken.

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen • Zeven zonden

• TerughalenZeven ‘zonden’ bij het ophalen van herinneringenOfwel: waarom herinneren we ons niet alles perfect?

1. Vluchtigheid2. Verstrooidheid3. Blokkades4. Foutieve attributie5. Suggestibiliteit6. Bias7. Persistentie

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen • Zeven zonden

• TerughalenZeven zonden: 1 Vluchtigheid Vergeetcurve: in het begin vergeet je vrij veel en vrij snel; later langzamer Interferentie: andere informatie verstoort dat wat je al wist; hoe groter de

overeenkomst en hoe betekenislozer en hoe emotioneler, des te sterker is dat effect.o Proactief: oude herinnering verstoort nieuwe informatieo Retroactief: nieuwe informatie verstoort oude herinnering

Seriële positie: de eerste en de laatste in de rij onthoud je gemakkelijker

Maar: anders werd je gek door een te veel aan herinneringen!

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen • Zeven zonden

• Terughalen

Zeven ‘zonden: 2 Verstrooidheid

Je lette niet actief / bewust op waar je je jas ophing (werkgeheugen!) en kunt hem niet meer terugvinden

Maar:anders werd je gek door een te veel aan herinneringen

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen • Zeven zonden

• Terughalen

Zeven zonden: 3 Blokkades

Door stress, geheugenbeschadigingen, leeftijd (hersenen functioneren minder soepel)

Maar: Je zorgt voor rust, door je niet te veel te herinneren, en vooral logische zaken; je geeft betekenis aan je informatie

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen • Zeven zonden

• Terughalen

Zeven zonden: 4 foutieve attributie

Je koppelt een echte herinnering aan een verkeerd moment, persoon, plaats

Maar: Je maakt de wereld tot een logisch geheel; je geeft betekenis

aan je informatie

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen • Zeven zonden

• Terughalen

Zeven zonden: 5 Suggestibiliteit

De vraagstelling roept een bepaald antwoord op. De vraag komt samen met de èchte herinnering in het werkgeheugen en beïnvloedt die herinnering.

Hoe hard knalde de auto tegen de ander auto aan? Of: Hoe hard reden beide auto’s? Bij de eerste vraag wordt automatisch de snelheid hoger ingeschatHeel belangrijk bij ‘verzonnen herinneringen’ en ooggetuigen verklaringen.

Maar: Je ziet het leven als een logisch iets, dat geeft rust en zekerheid; je geeft betekenis aan je informatie

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen • Zeven zonden

• TerughalenZeven zonden: 6 Bias

Je ziet/hoort dat wat je verwacht

Maar: Je ziet het leven als een logisch iets, dat geeft rust en zekerheid; je geeft betekenis aan je informatie

Geheugen Drie functies van het geheugen

• Coderen • Selecteren• Identificeren• Etiketteren

• Opslaan1. Sensorisch2. Werkgeheugen3. Langetermijngeheugen

• Terughalen • Algemeen • Zeven zonden

• TerughalenZeven zonden: 7 Persistentie Je blijft je dingen herinneren, zelfs als je het niet wil. Dit zijn

meestal herinneringen die sterk emotioneel gekleurd zijn

Maar: Dit zorgt voor overleving in bedreigende situaties

GeheugenVerbeter je geheugen!

• Breng nieuwe stof in verband met wat je al wist• Maak de informatie logisch; verzin desnoods je eigen logica• Gebruik beelden, associaties, ezelsbruggetjes…• Vat wat je gelezen hebt samen in je eigen woorden; maak

het eigen

Zorg dat het opslaan van de nieuwe informatie een ACTIEF PROCES is

Laat het werkgeheugen werken!

Geheugen

Opdracht

Bedenk eerst voor jezelf, schrijf kort op en bespreek daarna met je buurvrouw/man:

Hoe kan ik de theorie die ik net gehoord heb, het beste in mijn langetermijngeheugen krijgen?

Denken en intelligentie

Denken, wat is dat? Denken heeft te maken met de manipulatie van

mentale representaties zoals concepten, beelden, schema’s en scripts.

Ofwel: Je organiseert en combineert alle informatie die

je hebt zodanig, dat er een logisch geheel ontstaat en je de wereld kunt begrijpen.

Denken en intelligentie

Denken gebeurt in je werkgeheugen!

Een goede denker / een intelligent mens kan snel verschillende soorten informatie en kennis met elkaar verbinden en zo problemen oplossen en keuzes maken.

Denken en intelligentieHoe kun je problemen aanpakken?Algoritme en heuristiek

AlgoritmeEen logische procedure of formule een probleem op te lossen Je rekent uit hoeveel geld je nodig hebt voor je vakantie en hoe lang je daar voor moet

sparen HeuristiekEenvoudige regel, ‘vuistregel’ om met complexere problemen om te gaan. Creativiteit

is soms nodig!

Hoe test je of het ijs betrouwbaar genoeg is om op te schaatsen?Steen er op gooien, kijken of een ander er niet door heen zakt, weerbericht

raadplegen….Vaak zijn meer oplossingen mogelijk. Beperk jezelf niet tot de meest bekende, soms is

er een betere!

Denken en intelligentie

Je moet elke dag en oordelen en slissenLet op voor bias (vooroordeel)Vier soorten bias:

• Confirmation bias• Hindsight bias• Anchoring bias• Availability bias

Denken en intelligentieConfirmation bias Je hoort alleen die informatie, die je wilt

horen, die past bij je overtuigingHindsight bias Achteraf wist iedereen dat je nooooit bij Icesave had

moeten beleggen Anchoring bias De eerste informatie die je tegenkomt, bepaalt je

denken, geeft richting aan je denken A) 1 x 2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8 = B) 8 x 7 x 6 x 5 x 4 x 3 x 2 x 1 = 40320 Availability bias De kennis die je hebt, bepaalt je mening. Mensen die de Telegraaf lezen, denken dat er meer misdaden plaats

vinden, dan Volkskrantlezers.

Denken en intelligentie

Opkomst van IQ test: • Binet-Simon: schoolkinderen • Stanford-Binet: iedereen

• Tegenwoordig vooral: Wechsler (WAIS, WISC, WPPSI)

Denken en intelligentie

IQ = ML/KL x 100Bij kinderen: Intelligentiequotient is mentale

leeftijd gedeeld door kalenderleeftijd maal 100Dit levert een normaalverdeling op Normaalverdeling:

gemiddelde 10068 % tussen 85 en 11595 % tussen 70 en 130

Denken en intelligentie

Bij volwassenen: intelligentiequotient gaat uit van de normaalverdeling

IQ ± 100 gemiddeld intelligentIQ ‹ 70 zwakbegaafdIQ ›130 hoogbegaafd

Intelligentie wordt bepaald met behulp van intelligentietesten

Denken en intelligentie

Er wordt naar gestreefd om intelligentietesten cultuurvrij te maken.

Hier volgen enkele vragen uit intelligentietesten uit andere culturen…

Denken en intelligentie

Welk woord hoort niet thuis in onderstaande reeksen:man - jumbojet - trui - potlood - vrouwmist - regen - zon - circus - maanlicht - schemer - schaduw - donker - duister

Welk woord hoort niet bij verjaardag?

cadeaus gebak werken bloemen

Denken en intelligentie

Welk figuur hoort niet in de reeks thuis?

Denken en intelligentie

Gardners zeven vormen van intelligentie • Linguïstische intelligentie• Logisch-mathematische intelligentie• Ruimtelijke intelligentie• Muzikale intelligentie• Lichamelijke-kinesthetische intelligentie• Interpersoonlijke intelligentie• Intrapersoonlijke intelligentie

Denken en intelligentie

Gardners zeven vormen van intelligentie Linguïstische intelligentie

woordenschat, begrijpend lezen

SynoniemWelk van de onderstaande woorden is het meest hetzelfde in

betekenis als het woord 'Geruststellend'?medelevend rustgevend uitleggevend bemoeizuchtig

Denken en intelligentieGardners zeven vormen van intelligentie Logisch-mathematische intelligentie

wiskundige en logische problemen

RedactiesomWat is het juiste antwoord op het volgende vraagstuk.Tom heeft een nieuwe set met golfclubs. Met een club 8 slaat hij gemiddeld

100 meter ver. Met een club 7 slaat hij gemiddeld 108 meter ver. Met een club 6 slaat hij gemiddeld 114 meter ver. Hoe ver zal Tom met een club 5 slaan?

122 meter 120 meter 118 meter 116 meter

Denken en intelligentieGardners zeven vormen van intelligentieRuimtelijke intelligentie

ruimtelijk inzicht

5. KubusWelke kubus krijg je als je deopengevouwen kubus opvouwt?

Deze drie vragen komen uit 123test, de mini-IQtest

Denken en intelligentie Gardners zeven vormen van intelligentie • Muzikale intelligentie

Het vermogen om ritmes en toonhoogte te horen en creëren

• Lichamelijke-kinesthetische intelligentieGecoordineerd bewegen (dansen, sporten, opereren)

• Interpersoonlijke intelligentieAndere mensen begrijpen

• Intrapersoonlijke intelligentieJezelf begrijpen

De laatste twee worden ook wel samen ‘emotionele intelligentie’ of ‘sociale intelligentie genoemd.

Deze vier worden niet gemeten in een IQ test!

Denken en intelligentie

Goed om te weten: Cognitieve intelligentie ofwel, dat wat een IQ

test meet, is een goede voorspeller voor schoolresultaten.

Emotionele intelligentie bepaalt vooral hoe

succesvol en hoe gelukkig je wordt!