Kringloopwijzer als kans!een beter milieu en een hoger financieel saldo

Presentatie 2 juli 2013 www.boerenverstand.org

ir. Frank Verhoeven

Wie en wat is Boerenverstand?

19921993

19941995

19961997

19981999

20002001

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

2012€ 0

€ 5

€ 10

€ 15

€ 20

€ 25

€ 30

Standaard A-brok fluctuaties 1992 - 2012

Jaargemiddelde

Prijs

A-b

rok

per 1

00 k

g bi

j lev

erin

g 8

ton

bulk

Voerprijzen stijgen

Bron: Wageningen UR-LEI, 2012

19921993

19941995

19961997

19981999

20002001

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

2012 € -

€ 100.00

€ 200.00

€ 300.00

€ 400.00

€ 500.00

€ 600.00

Soja fluctuaties 1992 - 2012

Jaar gemiddelde

Prijs

Soj

a p

er 1

00 k

g gr

ooth

ande

l

Sojaprijzen stijgen

Bron: Wageningen UR-LEI, 2012

19921993

19941995

19961997

19981999

20002001

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

2012€ 0

€ 5

€ 10

€ 15

€ 20

€ 25

€ 30

€ 35

€ 40

€ 45

Prijs fluctuaties KAS 1992 - 2012

Jaargemiddelde

Prijs

KAS

per

100

kg

bij l

ever

ing

8 to

n in

bul

k

Kunstmestprijzen stijgen

Bron: Wageningen UR-LEI, 2012

19921993

19941995

19961997

19981999

20002001

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

2012 20 €

25 €

30 €

35 €

40 €

45 €

50 €

Melkprijs fluctuaties 1992 - 2012

Laagste maandprijs

Mel

kprij

s in

euro

per

100

kg

De melkprijs?

Bron: Wageningen UR-LEI, 2012

Natura 2000 (provinciaal)

Wet Ammoniak & Veehouderij (provinciaal – gemeentelijk)

Kader Richtlijn Water (waterschap)

Nitraatrichtlijn (Europees, landelijk)

BGM (besluit gebruik meststoffen, landelijk)

Besluit milieu (> 200 melkkoeien)

Besluit landbouw milieubeheer

Besluit huisvesting/maatlat Duurzame Melkveehouderij

NEC-richtlijn (gemeente, NH3)

Schoon & zuinig convenant

IPPC (klimaat,landelijk)

De overheid houdt de sector in de tang met regels

GLBVerplicht 7% braakleggenVerplicht wisselteeltVerplicht permanent grasland

Kan dat niet anders?

Het gaat nog steeds om N, P en C!

P (fosfor) redelijk eenvoudigP aanvoer (kracht)voer

P afvoer melk + vlees

P (kunst)mest

P overschot = bodemPer hectarePer liter melkPer bedrijf

Variatie in P-efficiëntie (input/output)

Drenthe potentie verlagingFosfaat overschot = 1056 ton P2O5/jaar (top 20% ligt 16 kg/ha lager als gemiddeld)

N (stikstof) lastigerN aanvoer (kracht)voer

N afvoer melk + vlees

N (kunst)mestN binding/depositie

N overschot =NH3/NH4 (lucht)N2 (lucht)Nitraat/N uit-en afspoelenN organisch - bodemvoorraad N levering

bodem

Variatie in N

kg N/ha (top 20% NH3): N-NH3 48 + N-bodem 177 = 225kg N/ha (prijswinnaar): N-NH3 56 + N-bodem 80 = 136

Drenthe potentie verlaging Bodem stikstof overschot= 4.224 ton N in Nitraat(NO3)/jaar

top 20% met 91 kg/ha ligt 64 kg/ha lager tov gemiddelde 155 kg N/ha opschalen over 66.000 hectare

Drenthe potentie verlagingAmmoniak emissie = 500 ton N in NH3/jaar (5 kg/10.000 kg x 1 miljard kg)

C (koolstof) nog lastigerC aanvoer (kracht)voer

C afvoer melk + vlees

C (kunst)mest/compost

C overschot =Opbouw/afbraakOrganische Stof

CO2 verliezenCH4 (methaan verliezen)

CO2 verliezen

Variatie in C (CO2 uitstoot)

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 120.40

0.50

0.60

0.70

0.80

0.90

1.00

R² = 0.232929304002249

CO2uitstoot/intensiteit

jv/10 mk

kg C

O2/

100

kg M

M

Stuks jongvee per 10 melkkoeien

N, P en C in de kringloopwijzer

Variatie in C (OS opbouw)

Resultaten vanuit het Drenthe project:+ 0,7% hoger organische stof gehalte in grasland Dit is een verrassend snelle stijging. De maatregel die dit kan verklaren is waarschijnlijk het minder scheuren of omploegen van grasland.+ 0,2% organische stof in bouwland

Zit de oplossing in de bodem?17

Minder input, meer opbrengst?

Intensiteit kg melk/ha

kg d

roge

stof

/ha

19

331 DMS-bedrijven (2010)

90 kg/ha

Koester uw bodem als uw vrouw(tenminste als u ze over 10 jaar nog naast u in bed wilt hebben liggen!)

Geen insporing/bodemverdichting Zo weinig mogelijk scheuren Indien scheuren dan consequent en: vanggewassen inzetten,

wisselbouw en organische mest (compost?) Bollen? Korte termijn winst, lange termijn verlies?

Ploegen? korte termijn winst, lange termijn verlies?

Organische Stof gehalteOrganische N gehalte

Mais in continuteelt

Gescheurd Grasland

Oud Grasland

8,9 %0,37 %

4,8 %0,23 %

80 ton/ha meer OS = 1,5 ton/ha meer N-org =100 ton meer CO2 binding!1 ton CO2 = ± 12 Euro waard?

Zelfde grondsoort, ontwatering e.d.Maar verschillend management

1 ton CO2 is de hoeveelheid CO2 die vrijkomtbij 4000 kilometers rijden (benzine bij 10km/l)of bij het opwekken van de elektriciteit van 45huishoudens een week lang of 12.500 kg melk

Hoeksma – Drogeham (Fr)

nitraat-gemiddeld 2009

100

26

0,9 0,50

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

meetnet provincie Bedreven BedrijvenDrenthe

NO

3 (

mg

/l)

grasland (zand)

grasland (veen)

nitraatnorm

Nitraatuitspoeling

12-04-2023 25

Zit de oplossing bij de koe? 26

De koe in de kringloop

aankoop voer

eigen ruwvoer

mest

melk en vlees

verliezen

VEM behoefte van het vee voor melk en onderhoud- VEM aankoop (krachtvoer en bijproducten)

= VEM van eigen land (in ruwvoer)

Kuilanalyses bepalen gehaltes VEM, N en P in eigen ruwvoer

De basis: hoeveel vreet de koe?

Hoeveel vreet de koe van eigen land?

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

11000

12000

Uitdaging?

Netto kVEM benutting/ha

Bron: 60 melkveehouders in Achtkarspelen (Fr)

Hoe benut de koe meer van eigen land?

Minder krachtvoer voeren ….en van ruwvoer tekort naar ruwvoeroverschot? Onze uitdaging?

• BSK syndroom voorkomen• De aandacht naar voederwinning en conservering• Beperkt voeren ipv onbeperkt voeren (structuur!)• Fokken op koeien die melk geven uit eigen voer• Meer weidegang? Stripgrazing? Pure graze? • Precies het goede bijvoeren (gemalen tarwe om de structuur in de brand te

zetten)

In welke situatie zit u?

grasland & voedergewassen

100% grasland

intensief

extensief

Bedrijven met grasland genoeg, veelal ook een groot aandeel beheersland hebben

Bedrijven met land genoeg, maar een groot deel van het eigen krachtvoer zelf verbouwen.

Bedrijven met alleen grasland, maar veel koeien per hectare.

Bedrijven die intensief zijn met veel akkerbouwmatig grondgebruik.

Situatie ruwvoer: Aanvulling:

Graskuil vochtig, hoog RE, laag suiker Eiwit traag, FOS snelGraskuil droog, hoog RE, normaal suiker Eiwit sneller, FOS tragerGraskuil vochtig, laag RE, laag suiker Eiwit trager, FOS snelGraskuil droog, laag RE, hoog suiker Eiwit snel, FOS traagMaiskuil vochtig, normaal zetmeel Eiwit trager, FOS tragerMaiskuil droog, zetmeel hoog Eiwit sneller, FOS sneller

Bron: Malenstein

Gewenste aanvulling voor synchronisatie energie en eiwit

Optimaal rantsoen beredeneren

Snellekoolhydraten

Laag eiwit

Hoog eiwit

Dikke mest

Donkere mest

Lichte mest

Dunne mestTrage

Koolhydratengraskuil

Mais

Suiker Stro

Soya

Bierbostel

Bieten pulp

Aardappelproducten

Lucerne

Hooi

Vogeltjeshooi

Citrus pulp

Koolzaad

Tarwe

Vers gras

Geplet graan

Mais gluten

Krachtvoer

GPS

GOED hooi winnen altijd goed!! 1 kg ds hooi bijvoeren/koe/dag100 koeien = 10,5 ha hooien!!!

HOOIEN! (

Wat is hooi• Vitamine D

• Grote rol bij vet mobilisatie• Calcium en Fosfor metabolisme• Positieve rol bij de voorkoming van (slepende-) melkziekte

• Mineralen• Laag in natrium en kali• Hoger in chloor en zwavel• Positieve balans kationen en anionen

Perfecte voor droogstand en hoog productieve koeien!

Hoe lossen we dit op: Broei

• Hoe voorkomen we hooi broei• Geen jong gras hooien en niet teveel bemesten• Kleine balen minimaal 78% droge stof• Grote balen minimaal 82% droge stof• Laatste keer schudden en harken moet het gras ‘kraken’• Niet te lang voor het persen harken, vocht intreding vanuit de

bodem bij nattere gronden• Balen niet ‘te vast’ in de opslag rijden, het moet kunnen

ademen• Mechanisch drogen

Bij twijfel de balen wikkelen• In de schuur

• Laat de hooi balen meten• Sla een lange stalen pin in de balen (of druk met shovel erin)• Kan de pin na terug trekken niet vast gehouden worden dan is

hij te warm!12-04-2023 36

Hoe lossen we dit op: weer• Het weer is beperkt voorspelbaar

• Heb geduld, gras om te hooien dat een week of twee langer staat is geen ramp

• Niet droog genoeg? • Na-drogen• Gedwongen ventilatie door ronde balen

Hoe lossen we dit op: weer• Wikkelen van balen

Hoe lossen we dit op: weer• Warme lucht van ‘dubbel dak’ mechanisch het hooi mee

beluchten• Warmte van koel aggregaat??

Hoe lossen we dit op: weer• Grasdrogerij

Hoe lossen we dit op: voeren• Hooiruif?

Hoe lossen we dit op: voeren

Hoe lossen we dit op: voeren

Hoe lossen we dit op: snede• Welke snede

• De eerste snede is ongeschikt• De tweede of derde snede wordt het meest gebruikt• Tweede heeft als risico dat er wat langer gewacht moet

worden op mooi weer• Derde heeft weer risico dat er onvoldoende gras staat als

er mooi weer is• Ook bepaald door tijdstip eerste snede (!)• Herfstgras drogen?

• Welk perceel• Oude grasmat• Niet te zwaar bemest (liefst specifiek bemest)• Hoge lichte gronden (droogt sneller)

Hoe lossen we dit op: hectare’s

• Hoeveel hectare• Jaarrond 1 kilo droge stof hooi per koe per dag• 1 koe maal 365 dagen is nodig• 365kg maal 100 melkkoeien is 36.500kg hooi• 36.500kg gedeeld door opbrengst per hectare van

3.500kg• 10,5 hectare nodig om te hooien

100 koeien jaarrond 1 kilo hooi per dag betekend 10,5 hectare hooien….

….en hooi voor jongvee en voldoende opslag!

Hoe lossen we dit op: arbeid• Arbeid

• Grote balen ipv kleine• Kleine balen mbv mechanisatie• Kleine balen op het erf persen (filmpje)• Maak er 1 groot hooi feest van!!

Grote spreiding in kostprijs

0

2000

00

4000

00

6000

00

8000

00

1000

000

1200

000

1400

000

1600

000

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

kostprijs/100 kg melk vs totaal kg melk geleverd

Zelfde quotum:10ct winst = INKOMEN!

Hoge melkproductie tegen elke prijs?

4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000 110000.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

Voerkosten (€ / 100 kg melk) vs melkproductie/koe

Kunnen we verleiden tot meer duurzaamheidswinst?

Prestaties per melkveehouder

Certificering mogelijk

“green per definition” naast EKO in GLB

Maar ook: • Maatwerk, ruimte voor de vakman • Mest op de bedrijven houden in ruil voor minder kunstmest• Mest naar eigen inzicht, met eigen machines (DuoSpray)• Mestscheiding/kunstmestloos boeren regelen• Derogatie (verantwoord meer mest op het eigen bedrijf houden)• Ruimte binnen PAS (Programmatische Aanpak Stikstof)• Waterschap (herverdeling lasten)• Onderbouwen duurzaamheidspremies vanuit melkfabriek • Lagere uitvoeringskosten, meer maatwerk op gebiedsniveau• Nieuwe financiering – gebiedsfondsen, banken, etc.

Certificaat (een geborgde kringloopwijzer/ kringloopkompas) biedt kansen

Kg melk/ha?Wij zijn klaar voor certificering!

Belonen duurzaamste boer 2010, 2011 en 2012

12-04-2023

Bleker noemt Boerenverstand certificaat (mei 2012)

Tabel equivalentie gepubliceerd

• Alleen duurzame groei na 2015? •Certificaat als “green per definition” GLB • Mestscheiding/kunstmestloos boeren regelen• Derogatie (verantwoord meer mest op het eigen bedrijf houden)

• Ruimte binnen PAS (Programmatische Aanpak Stikstof)

• Onderbouwing premies vanuit melkfabriek• Waterschap (herverdeling lasten)

• Minder ambtenaren, meer maatwerk• Nieuwe financiering – fondsen,

banken en andere voordelen!

ZUIVEL – OVERHEDEN – GEBIEDEN - MELKVEEHOUDERS

PILOT LOOPT

Certificaat biedt veel meer kansen!

Verdere aanscherping van regeltjes loopt vast,grondstoffen raken op en worden duur

Maak werk van een stimuleringsbeleid en beloon met maatwerk en voor efficiëntere bedrijfsvoeringen OOK in het GLB!

www.boerenverstand.org

@boerenverstand