MKBA in de Regio: theorie en praktijk

Jasper Tamboer en Robert van Cleef, 26 april 2007

Agenda• Theorie• Beleidskader• Project MKBA in de Regio• Werkwijzer MKBA in de Regio• Ervaringen Hoogheemraadschap van

Rijnland

WelvaartstheorieWelvaart: welvaart is de mate waarin

behoefte met beschikbare middelen kan worden bevredigd.

Economisch instrumentarium• Waarderingsmethoden: vaststellen

van de grootte van effecten• Afwegingsmethoden: vergelijken van

de geaggregeerde effecten per alternatief

Economisch instrumentarium• Afwegingsmethoden

– Overzichtstabellen Effectentabel– Multi criteria Analyse (MCA)

• Monetaire afwegingsmethoden: – Kosten Effectiviteits Analyse (KEA) – Kosten- batenanalyse (KBA)– Kengetallen kosten-batenanalyse (KKBA)– Maatschappelijke Kosten-batenanalyse

(MKBA)

Aandacht voor economisch instrumentarium

– Formele rol economische analyse bij doelbepaling (KRW en NBW)

– Periode van uitdagingen in het waterbeheer;

– Meer nadruk op verantwoorde besteding belasting Euro;

– Meer nadruk op transparantie;– Veel aandacht voor lokale lasten.

Het beleidskader

Strategische MKBA KRW

Leidraad OEI

Werknormen NBW

OEI bij SNIP

KEA

Economisch instrumentarium en waterbeheer

OEI bij SNIP• Transparant maken van vaste set van

effecten• Niet alles monetariseren• Niet salderen tot een NCW

Welvaartsaspecten OEI bij SNIP• Veiligheid• Economie• Kwaliteit van de leefomgeving• Kosten

Stappen MKBA

Projectdefinitie• Doelstelling• Nulalternatief• Projectalternatief• Kostenraming maken van

projectalternatieven (investeringen en onderhoud en beheer)

Kosten van maatregelen

Kosten CW in Euro * 1.000 CW in Euro * 1.000Aanleg stuwen 500Aanleg duikers 750Vis passeerbaar maken boezems en polder 800Verhogen schoeiingen 150Verbreden boezem 10.000Waterkerende voorzieningen 500Onderhoud en beheer 500

Totaal kosten in Euro * 1.000 13.200

Inventarisatie effectenFysieke effecten zijn effecten die voortvloeien

uit een maatregel/ project maar niet direct bijdragen aan de welvaart. Bijvoorbeeld hoger waterpeil.

Welvaartseffecten zijn de effecten die wel bijdragen aan de welvaart. Bijvoorbeeld de kosten voor hogere waterkering of hogere huizenprijzen

Kwantificeren en monetariseren• Kwantificeren: het in hoeveelheden uitdrukken van

effecten: 10 hectare afgraven op 1 meter diepte: 100.000 m3 afgraven

• Monetariseren: het in geld uitdrukken van effecten: 100.000 m3 * 5 Euro = 500.000 Euro

• Per effect geschikte methode bepalen:– Recreatie– Landbouw– Wonen– Visserij– Watersector (pompkosten, zuivering…..)– Schade landelijk en stedelijk gebied– Koolstofvastlegging– Fijn stof afvangen– Et cetera

Water en natuur

Waarderingsmethoden

– De bestrijdingskostenmethode– De herstelkostenmethode– De productiefactormethode– De reiskostenmethode– De hedonische prijsmethode– Contingent valuation methode

Gevoeligheidsanalyse• Gevoeligheidsanalyse geeft inzicht in mate

waarin de gehanteerde veronderstellingen over de verschillende kosten en baten de uitkomsten van de MKBA beïnvloeden

• Allocatie: toerekenen van kosten en baten• Geldstromen: toerekenen van uitgaven en

opbrengsten

Kosten CW in Euro * 1.000 CW in Euro * 1.000uitvoering generiek mestbeleid 289natuurvriendelijke oever: periferie Schiphol 501natuurvriendelijke oever: 100% lengte dwarsvaarten 88aanleg en onderhoud meestromende wielen 12.180vispasseerbaar maken gemalen in de polder 6 gemalen 167vispasseerbaar maken gemalen in de polder 12 gemalen 334vispasseerbaar maken gemalen naar Ringvaart 890ecologisch onderhouden natuurvriendelijke oevers, 12,5 km 63onderhoud extra 2,2 km natuurvriendelijke oever 11onderhoud wielen 371regulier onderhoud optimaliseren qua werkwijze 83baggeronderhoud natuurvriendelijker uitvoeren 40waterinlaat en doorspoelen halveren 0

Totaal kosten in Euro * 1.000 15.017

BatenLandbouw: chlorideschade -9.179 Landbouw: grasland opbrengstderving -921Recreatie 1.333 Wonen 3.563 Sportvisserij 2.337Beroepsvisserij 2Koolstofvastlegging 116Vermeden pompkosten 350 Totaal baten in Euro * 1.000 -2.399

Overige effecten57 hectare natuur P.M.toename van biodiversiteit P.M.

Saldo baten minus kosten in Euro * 1.000 -17.416

Afwegingen economisch instrumentariumVoor:• Verbeterd inzicht in kosten en baten• Meer transparantie in besluitvorming• Bijdrage aan verbeterde besluitvorming• Verantwoording besteding belastinggelden• Inzicht in bv maatschappelijke wenselijkheid of kosteneffectieve pakket

Tegen: • Kost tijd• Vereist expertise• Wenselijkheid uitkomsten?

Project MKBA in de Regio• Economisch instrumentarium relevant• Regionale waterbeheerders willen (KRW en

NBW)• Kloof tussen beschikbare theorie (OEI) en

wereld regionale waterbeheerder• Behoefte om aanbod en vraag op elkaar af

te stemmen met praktisch instrument• Project:

– Inventarisatie vraag en aanbod– Pilots– Werkwijzer

Project MKBA in de Regio• Projectorganisatie:

– Opdrachtgevers: LmW, Stowa, Gemeente Rotterdam

– Participanten: Hoogheemraadschap van Rijnland, Waterschap Brabantse Delta, Gemeente Rotterdam

– Uitvoerders: Sterk Consulting, HKV Lijn in Water en Bureau Buiten

Doel werkwijzerOndersteunen regionale waterbeheerder bij:• Kiezen van juiste economische instrument• Uitvoeren van een regionale MKBA• Groeidocument

Werkwijzer• Theorie• Werkboek (stappenplan en voorbeelden)• ICT tool

– Zoekfunctie– Literatuur (hyperlinks)– Rekenmodule

Conclusies• Economisch instrumentarium verdient

vaste plaats in besluitvorming waterbeheer• Economisch instrumentarium ontsloten• MKBA toepasbaar gemaakt op regionaal

niveau• Instrument wordt verder ontwikkeld• Aan de slag!!

Ervaringen Hoogheemraadschap van Rijnland: Jasper Tamboer

• Toepassingen Hoogheemraadschap van Rijnland

• Ervaringen met casus Noordplaspolder• Voor- en nadelen• Aanbevelingen

Ervaringen Hoogheemraadschap van Rijnland: Jasper Tamboer

Nr Gebied? Instrument? Bestuur betrokken?1 Eutrofiëring

Nieuwkoopse Plassen

KEA Nee, technisch rapport

2 Pilot KRW Haarlemmermeer

KEA Ja, pilot

3 KRW Haarlemmermeer

MKBA Ja, methode besproken, uitkomsten niet

4 Peilbesluit polder de Noordplas

MKBA Ja

Polder de Noordplas

Legendaprimair boezemwaterstedelijk gebiedwaterlandelijk gebiedPolder de Noordplas 0 10 205

Kilometers

´

Polder de Noordplas in Rijnland• 4.480 ha• Diepe droogmakerij• Klei en restveen• Akkerbouw en grasland • Hoge droogleggingen• Kwel en wellen• Water zout- en nutriëntenrijk• ‘Begin’ van de boezem

Aanleiding

• Huidige peilbesluit tot augustus 2006• Onderzoek waterkwaliteit• Bestuurlijke overleggen• MKBA

Projectalternatief 1 Peilopzet

Projectalternatief 2 Extra peilopzet

ResultatenProjectalternatief

Kosten (€ *1000)

Baten (€ *1000)

Saldi

Peilopzet 2.223 2.249 26

Extra peilopzet

7.248 3.035 -4.213

MKBA Peilbesluit Polder de Noordplas

ConclusieHet is maatschappelijk verantwoord om het

peil te verhogen volgens projectalternatief ‘peilopzet’

Rol in besluitvorming• Maakt discussie transparant• Geloof in uitkomsten wisselt per bestuurslid• Verschil tussen resultaat MKBA en eigen

portefeuille van groot belang• Heeft besluitvorming versoepeld

Leerervaringen- Kost veel tijd (200 mandagen)- Alleen economisch argument- Geen inzicht werkelijke uitgave waterschap- Kental is een gemiddelde- Gebrek aan eigen economen (vooral baten)

Leerervaringen+ Verhoogt inzicht effecten op kwaliteit

leefomgeving+ Verhoogt kwaliteit bestuurlijke

besluitvorming+ Verhoogt kwaliteit discussie+ Money talks

Aanbevelingen• Zoveel als mogelijk vergemakkelijken• Beschikbaar stellen van kengetallen en

ervaringen• Resultaat MKBA combineren met financiële

gevolgen eigen organisatie• Standaard onderdeel maken van relevante

projecten