Post on 15-Jul-2015
I NGEZON DEN
Sdu Uitgeversnummer 5 mei 201440
Door Door roy Johannink MCDM, senior aDviseur BeleiD en onDerzoek
vDMMP en herMan van hiJuM MCDM, PrograMMaManager CrisisManage-
Ment PolitieaCaDeMie
Donderdagmiddag 5 december 2013 krijgt ons land te
maken met een zware storm met windstoten van 130
kilometer per uur. Die ochtend zijn op diverse sociale
media talloze berichten te lezen over de aankomende
storm. Als we de foto van de torenhoge golf mogen geloven, stond
ons op basis van datgene wat die ochtend in Schotland gebeurde,
heel wat te wachten. Maar de foto hoort niet bij deze gebeurtenis.
Het is een foto van begin 2013, waar surfer Garett McNamara in
Portugal een nieuw record vestigt met het surfen op de grootste
golf. Het is niet onderzocht welke impact de foto heeft gehad op de
perceptie van de bevolking over datgene wat Nederland mogelijk
die middag zou kunnen verwachten.
verhaal aanslag zuiDPleinDat is wel bekend bij het voorbeeld van 11 mei 2012 (bron: Sociale
media als factor van invloed bij onrustsituaties. Politie & Weten-
schap, 2013). Op die dag verschijnen vanaf 11.49 uur op Twitter
geruchten dat ‘een gek mensen wil gaan killen #zuidplein’. Het
gerucht verandert vrij snel in ‘iemand wil mogelijk bloedbad
aanrichten’ en ‘aanslag gevaar’ in winkelcentrum Zuidplein in
Rotterdam. Onder de hashtag Zuidplein verschijnen talloze berich-
ten over de gepercipieerde dreiging. Het bericht mist de context
over de specifieke bedreiging en zorgt voor veel onrust op sociale
media. Uiteindelijk is veelvuldig door de politie in Rotterdam op
Meer aandacht in voorbereiding voor ‘verhalen’ in de buitenwereld Op de persconferentie rondom de schietpartij in Alphen aan den Rijn op 9 april 2011 werd
door de desbetreffende korpschef meegedeeld dat een tweede Tristan van der Vlis nu ‘geen
leven meer zou hebben’. Wat hij toen nog niet wist, is dat dit een compleet verzonnen verhaal
was van een Twitteraar. De impact van verzonnen verhalen en geruchten kan groot zijn.
Daarom is het in de voorbereiding op crisisbeheersing noodzakelijk om meer aandacht te
hebben voor de invloed van geruchten of verhalen op een crisissituatie.
Op social media werd de torenhoge golf waarop surfer Garett McNamara een
nieuw record vestigde, al snel gelinkt aan een aankomende zware storm.
I NGEZON DEN
nummer 5 mei 2014 41Brand&Brandweer
sociale media gereageerd om de onrust weg te nemen. Opvallend
is een veelvuldig doorgestuurde foto van politieauto’s. Volgens de
(sociale) mediaberichten zijn de auto’s allemaal onderweg naar
Zuidplein. De oplettende kijker ziet dat de foto is genomen uit een
politieauto en niet is genomen tijdens het incident, maar op een
eerder tijdstip tijdens een staking van politieagenten. Hoewel de
foto niet tijdens het incident is gemaakt, heeft het bijgedragen
aan het beeld dat iets ernstigs aan de hand is. Uiteindelijk heeft
een aantal winkels in Zuidplein besloten om uit voorzorg de deu-
ren te sluiten.
‘neem verhalen en geruchten
mee in De voorbereiDing
op een crisis’
iMPaCt van een verhaalSociale en traditionele media vormen een middel om de poten-
tiele impact van een verhaal te beoordelen. Om de verhalen in de
buitenwereld te analyseren en het waarheidsgehalte te beoorde-
len, is intelligence nodig van de hele crisisorganisatie en daarbui-
ten. Wie kan wat zeggen over de juistheid? En wie kan wat zeggen
over de impact van het verhaal? Met name omdat niet direct
duidelijk is of dergelijke verhalen van invloed kunnen zijn op de
perceptie van de bevolking, zal de crisisorganisatie zo’n verhaal
moeten signaleren om vervolgens te bepalen welke actie of reactie
nodig is. Dit is nodig om direct actie te kunnen ondernemen als
de informatie op waarheid berust en vanwege het verantwoor-
dingsaspect. Immers, als achteraf de informatie blijkt te kloppen,
verwacht de maatschappij uitleg over waarom hulpdiensten al
dan niet actie hebben ondernomen. Het negeren van verhalen in
de buitenwereld of op sociale media is geen optie meer.
De verhalen in de buitenwereld kunnen een indicator vormen
voor het versterken van de impact van een incident. Maar ze kun-
nen ook een trigger vormen voor het ontstaan van een crisissitu-
atie. Voorbeelden zijn de bekende aankondigingen op Facebook of
Twitter van Project X-feesten. De oproep om in Leeuwarden een
wereldrecord te vestigen met een dans genaamd de Harlem Shake
is een ander voorbeeld. En ook de oproepen tot sneeuwbalgevech-
ten in onder meer in Breda en Den Bosch behoren tot deze catego-
rie. Dat een verhaal snel groot kan worden, ervaart Lipton Ice Tea
na een oproep voor een watergevecht. Donderdag 1 augustus 2013
zorgt een oproep om een dag later om 14.00 uur een watergevecht
te houden met 100.000 waterballonen voor een potentieel veilig-
heidsrisico. Het beeld was ontstaan dat het strand vrijdagmiddag
zou worden omgetoverd tot één groot ‘slagveld’ voor een enorm
watergevecht. De organisator communiceert daarom donderdag-
avond voorafgaand aan het watergevecht dat er géén sprake is van
een georganiseerd evenement. Ook meldt het bedrijf dat niemand
wordt opgeroepen om naar het strand te komen. In een verkla-
ring zegt de organisatie: ‘Voor alle mensen die toch al genieten
van de zon op het strand, willen we op een vrolijke manier heel
even zorgen voor verkoeling en een lach.’ Uiteindelijk verloopt het
watergevecht rustig, maar de organisatie en ook de hulpdiensten
waren op hun hoede.
Of een verhaal waar is of niet, het kan in elk geval leiden tot
ingewikkelde dilemma’s binnen de crisisorganisatie. Hoeveel
mensen komen bij de record poging van de Harlem Shake in
Leeuwarden? Zijn het driehonderd deelnemers, zoals een sociale
media deskundige de gemeente Leeuwarden influisterde. Of is het
aantal tien keer zoveel, drieduizend deelnemers en hoe erg is dit
dan? Wie komen er naar Park Valkenburg in Breda om sneeuwbal-
len te gooien op 15 januari 2013? Meer dan 1.200 mensen laten op
Facebook weten dat ze komen. Uiteindelijk komen er vierhonderd
mensen. Wellicht doordat de NS die dag een storing had op het
spoor op dat traject? Mogelijk omdat de snelwegen last van files
hadden? We zullen het nooit weten. Wat we wel weten is dat
voor crisisorganisaties het een enorme uitdaging is om voor dit
fenomeen van ‘verhalen’ de risico’s in te schatten. De verkeerde
interpretatie kan namelijk leiden tot een onder- of overreactie van
de crisisorganisatie.
‘het is voor crisisorganisaties
een uitDaging om risico’s van
‘verhalen’ in te schatten’
Het is volgens ons daarom aan te bevelen om ‘verhalen’ mee
te nemen in de voorbereiding op een crisis. Het is goed om op
voorhand na te denken over de manier waarop een organisatie
om kan gaan met deze verhalen als ze zich voordoen. De kans en
de impact van dergelijke verhalen kunnen namelijk weleens groot
zijn of worden.
De foto gemaakt tijdens een staking van politieagenten, is op sociale media
gelinkt aan een verhaal over een mogelijke aanslag in winkelcentrum Zuidplein
in Rotterdam.