Mediatie bij het jonge kind

Jo Lebeer

INSIDE

2

Smart kids need SMART work

• Hoe ontstaat nu eigenlijk intelligentie?• Een blik in de hersenen: plasticiteit en

omgeving• Opbouw van de cognitieve functies• Wat kunnen wij hieraan bijdragen?• Het begrip mediatie• Mediatie bij het jonge kind

3

Een blik in de hersenen

100.000.000.000 zenuwcellen ontelbare verbindingsmogelijkheden

4

Hersenplasticiteit

Na schade, of bij leren: •Meer synapsen•meer dendrieten•dikkere axonen•dikkere schors•neurotransmitters•nerve growth factor: glia cellen zijn de steunbalken

5

Het brein is een levende organisatie

• Bedrading ligt niet vast bij geboorte

• Belangrijkste opbouw na de geboorte

• Ook veel afbraak• Netwerk wordt

opgebouwd onder invloed van stimulatieRamakers, G.J. (2002), Rho proteins, mental retardation and the cellular basis of cognition, Trends in

Neurosciences, 25 (4), 191-199

6

Hersenvolume en intelligentie

• Wie van deze twee individuen heeft de hoogste intelligentie?

7

Hersenplasticiteit en omgeving

• Rosenzweig & Bennet 1961: proefdieren die in stimulerende omgeving opgroeien, met enkele tezamen, herstellen vlugger en beter en hebben meer plasticiteit

• Hubel & Wiesel, 1963:atrofie door onbruik: je leert zien;wat je niet gebruikt ontwikkelt niet

USE IT OR LOOSE IT

8

Training verandert de hersenen

• Londonse ervaren taxichauffeurs zonder GPS hebben grotere geheugenkernen in hersenenscans

Maguire, E. e.a. (2000), Navigation-related structural change in the hippocampi of taxi drivers, Proceedings of the National Academy of Sciences,vol. 97, 4398-4403

9

Intelligentie ligt niet vast bij de geboorte

• Babies zijn geen Zwitsere zakmessen: het ligt niet allemaal vast bij de geboorte

Ref. A. Karmiloff-Smith, Babies are not swiss army knives, in Rose, S & Rose,H.(2001). Alas Poor Darwin, Arguments against evolutionary psychology, London: Jonatan Cape

10

Structurele Cognitieve

Modificeerbaarheid

• Modificeerbaarheid : vermogen van mensen om duurzaam gemodificeerd te worden door prikkels uit de omgeving

• Dat kan door de opbouw van cognitieve functies

Ref. Feuerstein, Rand & Rynders: Laat me niet zoals ik ben. Rotterdam: Lemniscaat 1993

11

Voorbeelden van modificeerbaarheid

• Ondanks genetische afwijkingen, hersenschade, onvoldoende hersenontwikkeling

12

Deprivatie en prikkel armoede

• Weeshuisstudies• Extreme verwaarlozing • Genie & The apple

13

Emoties & hersenontwikkeling

• Zonder een affectieve omgeving+ gemedieerde leerervaring, is er geen taalontwikkeling, communicatie, identiteit en hogere cognitie

Greenspan, S.I.& B. Lieff Benderly (1997), The Growth of the Mind and the Endangered Origins of Intelligence, New York: Perseus books

14

• Wat is dat eigenlijk: cognitief?

Lebeer J & Ruijters, M. (1996), Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening Anton Marin

15

Structurele cognitieve modificeerbaarheid

• Bouwstenen van het denken

• Cognitieve functies worden structureel

Lebeer J & Ruijters, M. (1996), Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening Anton Marin

16

Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid

• Cognitie = is het proces waarbij het kind de beschikking krijgt over cognitieve gereedschappen (cognitive tools) (Jerome Bruner)

• Houdt in de ontwikkeling van:• Aandacht• Waarnemen• Denken• Probleemoplossen• Voorstellen• geheugen

17

Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid• Cognitief = input,

verwerking, output van informatie

• waarneming en dispositie ( motivatie, emoties)

• alle domeinen van leren: schools, sociaal, emotioneel, artistiekLebeer J & Ruijters, M. (1996),

Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening Anton Marin

18

Cognitie en emotie

• Cognitie speelt een rol bij alle informatieverwerking

• ook bij omgaan met emoties, met sociale relaties

• b.v. impulsiviteit beheersen, leren inkomen in het standpunt van de andere © tekening Peter Sackx, in Lebeer, J. Bouwen aan leren leren, Acco

19

• Hoe worden cognitieve functies opgebouwd?

20

Hoe komen cognitieve functies tot stand?

• Piaget: cognitieve structuren ontstaan door sensomotorische ervaring + rijping, dus: veel spelen, spelen, spelen!

21

Cultureel constructief model van intelligentieontwikkeling

• Feuerstein: ja, maar er is ook mediatie nodig

• Vygotsky, Feuerstein: “hogere” cognitieve functies zijn het resultaat van gemedieerde leerervaring

• Leren niet alleen door blootstelling, maar door gemedieerde leerervaring

Interview met Reuven Feuerstein, uit de film “Yes it can be done” , productie Feuersteincentrum Nederland www.feuerstein.nl

A.Renoir

22

Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid

• Wat zou je zeggen en doen om te voorkomen dat het kind zich nog eens pijn doet, en pijn doet aan andere dingen?

Leer het maar zelf.

Ik heb geen tijd. Ik ben een

voorstander van zelfstandig leren

© tekening Peter Sackx, in Lebeer, J. Bouwen aan leren leren, Acco

23

Gemedieerde Leerervaring

Kind

Mediator

Stimulus

Cognitieve kaart parametersCognitieve functies

MLE criteria

Ref. Feuerstein, Rand & Rynders: Laat me niet zoals ik ben. Rotterdam: Lemniscaat 1993

24

Mediatie intentionaliteit en wederkerigheid

• Wat doet en zegt deze moeder?

• Wat is haar bedoeling?

• Hoe maakt ze die bedoeling duidelijk?

• Hoe reageert het kind?

25

Cognitieve functies: input

© 2 0 0 0 , D e v e l o p e d b y M . M u n d ( T i k v a t e n o e , A n t w e r p e n ) b a s e d o n R . F e u e r s t e i n ' s l i s t o f D e f i c i e n t C o g n i t i v e F u n c t i o n s E d i t o r : J o L e b e e r , U I A P r o j e c t I N S I D E

INPUTELABORATIONOUTPUT

_ _ _ _ _

Gericht waarneme

n

Systematisch zoeken

Benoemen

Plaatsaanduidingen opzoeken

Tijdsaanduidingen opzoeken

Behoud van constanten

Behoefte aan nauwkeurigheid

Integratie van informatie-

bronnen© J. Lebeer, 2003. op basis van de benamingen van de cognitieve functies van Reuven Feuerstein. M. Mund voor de tekeningen. Gepubliceerd in J. Lebeer (Ed.) Bouwen aan leren leren, Leuven: Acco

26

Mediatie van overstijging (transcendentie)

• Van het concrete naar het abstracte en terug naar het concrete

• Regels• Generalisaties• concept vorming

Lebeer J & Ruijters M. (1996), Stimuleren van Mediërende Interacties en LeerErvaringen(SMILE)- losbladige uitgave, Utrecht: Sardes

27

• Verhalen lezen• Vergelijken• Verhalen vertellen bij

foto-albums• musea

Mediatie van overstijging (transcendentie)

28

Mediatie van transcendentie

• Concept vorming, categorieën

29

3. Mediatie van betekenis• Een extra affectieve,

culturele, religieuze of sociale betekenis toevoegen aan een woord, gebeurtenis, een object, die iets toevoegen aan de inherente betekenis ervan

Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)

30

Mediatie van betekenis• Met de mediatie van

betekenis worden concepten aangeleerd van tijd, vorm, grootte, deel-geheel, aantal, etc.

• Relaties worden gemedieerd• Een kind wordt

gestimuleerd om voorbij de oppervlakte te kijken

31

Mediatie van betekenis

Engels, N. (2006a): Mathematics for Every One. a pilot project of teaching maths to children with intellectual impairment, Transsylvanian Journal of Psychology - Erdély Pszichológiai Szemle, Special issue Vol. Supplement 2006, part 2, pp.241-250 (+ accompaying DVD) www.inclues.org

32

4. Mediatie van het gevoel van bekwaamheid

• Wat geef je aan commentaar bij deze prestatie?

Lebeer J & Ruijters M. (1996), Stimuleren van Mediërende Interacties en LeerErvaringen(SMILE)- losbladige uitgave, Utrecht: Sardes

33

5. Mediatie van regulatie en controle van gedrag

Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)

34

6. Mediatie van samen delen

• Delen om woordenschat aan te brengen die nodig is in alle fasen van het denkproces

• het creëren van het “wij”- gevoel stimuleert de leerling om betrokken te zijn in een leerinteractie

Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)

35

12. Mediatie van het gevoel ergens bij te horen

Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)

36

Verder lezen• Feuerstein e.a., The Feuerstein Instrumental

Enrichment Program, Jerusalem: ICELP Press www.icelp.org

• Feuerstein e.a.(1993), Laat me niet zoals ik ben, Rotterdam: Lemniscaat

• Lebeer J (Edit.) (2003), Bouwen aan leren leren, Cognitieve Leerbevordering bij kinderen met risico op ontwikkelings- of leerstoornissen, Leuven: Acco

• Lebeer, J. (2006) Inclues: clues to inclusive & cognitive education, Antwerpen: Garant

• Janssens, A. (1999), Ontwikkeling stimuleren. Werkboek voor ouders en opvoeders, Leuven/Leusden: Acco 1999

• Warnez, J. (2001), Mediërend agogisch handelen, Leuven/Leusden: Acco 2001