Taalontwikkeling in de kinderopvang

Machteld Verhelst

Vlaams-Nederlandse expertmeeting kinderopvang

6 oktober 2009, Brussel

Wat komt er aan bod?

Waarom taalstimulering in de kinderopvang?

Wat?Hoe?Knelpunten en aanbevelingen

Waarom taalstimulering in de kinderopvang?

> gelijke kansen vroeg beginnen! (activiteiten in) KDV ideale voedingsbodems

voor taalverwerving

Wat willen we bereiken?

Aansluiten bij natuurlijke taalverwerving geen woordenschat'onderwijs' Referentiekader vroege (tweede) taalverwerving

-> taal gebruiken in communicatieve contexten, om een functioneel doel mee te bereiken

Hoe verwerven kinderen taal?

Begeleidster produceert taal; dit taalaanbod is

een middel

Kind hoort & verwerkt

hypothese

Kind reageert (verbaal of non-

verbaal)(~ hypothese)

Begeleidster reageert

(feedback)

Hypothese wordt versterkt of bijgesteld

1) Geef zelf voldoende rijk taalaanbod

Begeleidster produceert taal

Kind hoort & verwerkt hypothese

Kind reageert verbaal of non-

verbaal (~ hypothese)

Begeleidster reageert

(feedback)

Hypothese wordt versterkt of bijgesteld

Welbevinden = basisvoorwaarde!

Veel en rijk taalaanbod geven heeft pas echt zin, wanneer de peuter zich eerst en vooral goed voelt

Pas dan staat hij open voor zijn omgeving en dus ook voor de taal die daarbij hoort.

Een positieve, veilige omgeving is dan ook een basisvoorwaarde voor taalontwikkeling.

WELBEVINDEN Dwz: de peuter voelt zich goed, is ontspannen, straalt vitaliteit en zelfvertrouwen uit, geniet, enz.

Wat is goed taalaanbod?

Onderzoek bij 2.5-jarigen in Brussel, volledig anderstalig (Alleen van de juf horen ze Nederlands)

Boekentas (997)

Trein (297)

Kusje (691)

Plasticine (392)

Kindje (1782)

Knippen (94)

Plaats (193)

Hoofd (501)

Sjaal (182)

Bak (389)

Mand (342)

Kauwgom (14)

Eten (829)

Boterham (470)

Verhelst, 2002

Het getal naast het woord duidt aan hoeveel het woord aan bod gekomen is…

Wat blijkt?

De kinderen leerden ook woorden die niet zo vaak werden aangeboden

Dus niet alleen hoe vaak je iets aanbiedt speelt een rol, maar ook hoe

Breng de peuter in situaties waarin hij aandacht heeft voor wat er gebeurt, in situaties die hem prikkelen, waarin peuters ‘betrokken’ bezig zijn

Kenmerken van goed taalaanbod

Speel in op de activiteit van de peuter (natuurlijk, spontaan)

verwoord wat gebeurt in

begrijpelijke, duidelijke taal,niet in babytaal

-> Bied een context aan (verbind met handeling, visuele, auditieve of tactiele ervaring, ander taalaanbod dat de peuter kent, eerdere ervaringen)

Taal in actie

activiteiten gericht op taalstimulering- betekenisvol & functioneel- al spelend prikkelen- taal de 'hele dag' én uitdagende activiteiten

2) Tips voor meer spreekkansen

DWING PEUTERS NOOIT OM TE SPREKEN (welbevinden) -> wel stimuleren

Opmerking: anderstalige peuters maken een ‘stille periode’ door. Ze begrijpen al veel, maar zeggen nog niets. Respecteer deze periode

Tips voor meer spreekkansen

Reageer geïnteresseerd als de peuter iets vertelt: stel vragen, bemoedig, hou oogcontact, let op je lichaamshouding, knik, geef korte reacties. Laat de peuter het onderwerp van gesprek bepalen.

Blijf je richten naar de (taalzwakke/anderstalige) peuter als die aan het woord is. Probeer je niet te snel te laten afleiden door sterke babbelaartjes.

Probeer als de peuter iets vertelt, het woord niet te snel over te nemen.

Probeer het door de peuter gekozen onderwerp verder uit te diepen: reageer met vragen, speel mee,…

3) Voorbeelden van feedback

Kind: ‘ik heb getekenen een auto’ Begeleidster: ‘nee, je hebt een auto getekend’

Kind: ‘ik heb getekenen een auto’ Begeleidster: ‘oh ja, jij hebt een auto getekend!’

• Kind: ‘ik heb getekenen een auto’• Begeleidster: ‘wauw, wat een mooie auto heb jij

getekend!’

• Kind: ‘ik heb getekenen een auto’• Begeleidster: ‘wauw, wat een mooie auto heb jij getekend!

Van wie is die auto?’

Synthese: een krachtige omgeving voor taalverwerving (de drie cirkels)

Verhelst, 2006

Opmerkingen

“Enkel voor/over allochtone kinderen”?

-> manier van taal verwerven is gelijk

-> taalachterstand ook bij autochtone kinderen

(cf. onderzoek in de kleuterklas: 67% NT1 onvoldoende taalvaardig om te kunnen functioneren op school)

Knelpunten

opleiding begeleiders• kwaliteit taalaanbod/interactie• taalvaardigheid• visie op taalstimulering

competenties verhogen, al van in de opleiding onderzoek, tools (met implementatie) vorming en coaching, liefst op de werkvloer

Knelpunten

taalbeleid• afwezig

nood aan visie rond:• eigen taal van de kinderen• ouders

- thuis Nederlands?

- communicatie

=> taalbeleidsplan opstellen vanuit beginsituatie, doelgerichte acties, acties evalueren en bijsturen

Afronding

Dankjewel!

Machteld.verhelst@arts.kuleuven.be

Referenties

François, S. & M. Verhelst (2008), Peuterprikkels. Leuven: Centrum voor Taal & Onderwijs.

Van den Branden, K., Van den Nulft, D., Verhallen, M. & M. Verhelst (2001), Een referentiekader voor doelstellingen rond vroege NT2- verwerving in Nederland en Vlaanderen. Den Haag: Nederlandse Taalunie.

VBJK/VGC (2009), Het verhaal van taal. Uitdagend Nederlands in een meertalige omgeving. DVD.

Verhelst, M. (2002), De relatie tussen mondeling taalaanbod en woordenschat verwerving van het Nederlands als tweede taal door 2,5- jarige allochtone kleuters in Brussel. Doctoraal Proefschrift, Leuven: K.U. Leuven.

Verhelst, M. (2006), ‘A box full of feelings: Promoting infants’ second language acquisition all day long’. In: Van den Branden, K. (ed.), Task- based Language Teaching. From Theory to Practice. Cambridge: Cambridge University Press.