Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.

KwaliteitsvolleInteracties

WarmeRelatiesHefboom‘relatiebevorderendeinteractievaardigheden’

Kinderenontwikkelenenlerenineenveilige,gestructureerdeentegelijkuitdagendecontextdievolwassenenbieden.Relatiesmetoudersenprofessionalsbepalenhungroei.Peutersenkleutershebbenwarmeenconsistenteinteractiesnodigmetdevolwasseneninhunomgeving.Tegelijklerenzehoezerelatiesmetanderekinderenleggen,hoezelerensamen-levenensamen-werken.Eigengroei(autonomie,zelfsturing)gelinktaansocialerelaties(verbondenheid).Opbeideaspectengaatdezehefboomin.Welbevinden,betrokkenheidentalentenliggenmooiinelkaarsverlengde.Eenkwaliteitsvollerelatietussenkindenprofessionaliseencrucialefactorisinde(leer)groeivankinderen.Hetgaathierooknietuitsluitendomhet‘individuele’welbevindenentalent.Ditspeeltookophetniveauvandegroep.Menzouvaneen‘collectiefwelbevinden’eneen‘collectievebetrokkenheid’kunnenspreken,waarbijkinderensocialeencommunicatievaardighedenkrijgenaangeleerdtijdenshetsamen-leven,-spelenen-werken.

Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.

1-WelbevindenenbetrokkenheidDebegrippen‘welbevinden’en‘betrokkenheid’zijninhetVlaamseonderwijslandschap–enondertussenookindekinderopvangsector-doorendoorgekend.DatisdeverdienstevanhetCentrumvoorErvaringsgerichtOnderwijs(CEGO)(KULeuven,prof.FerreLaevers).Deomschrijvingervanmaaktonmiddellijkhunbelangduidelijkindeze‘relationele’hefboom:

Welbevinden:Alskinderenzichthuisvoelen,spontaanzijn,openstaanvoordewereld,innerlijkrustigenontspannenzijn,zelfvertrouwenenvitaliteituitstralen,metvolleteugengenieten…danwetenwedatzezichemotioneelgoedontwikkelen.Welbevindengeeftaandatdesociaal-emotioneleontwikkelingonbedreigdverloopt,datkinderenerinslagenopzulkeenwijzemetdeomgevingomtegaandatbasisbehoeftenbevredigdworden.Betrokkenheid:Alskinderengeconcentreerdzijnenopgeslorpt,geboeid,gemotiveerd,gefascineerd,intensmentaalbezig,gewaarwordingenengedachtentenvolleervaren,gedrevenzijndoordedrangomteexploreren,zichaandegrensvanhunkunnenbewegen…danwetenwedatzediepgaandleren.Betrokkenheidísde‘zonevannaasteontwikkeling’.

LudoHeylen,directeurvanCEGOVormingenConsultenonderzoekerCEGOvzw,brachttijdenshetLerendNetwerk1zijnonderzoekenervaringenbinnenvanuithetperspectief:maakteenbenaderingwaarbijwelbevindenenbetrokkenheidcentraalstaaneenverschilindegroei-enleerontwikkelingbijkinderen?Enmeer:maaktheteenverschilvoorkansarmekinderen?HijverwijstnaarbevindingenvandeOESOdieineennotatweepedagogischemodellenmetelkaarvergelijkt:

“Algemeengesteldnemenwetweeverschillendemodellenwaarbijdiverselanden.FrankrijkendeEngelstaligelandenneigenpartnerschap[tussenkinderopvangenkleuteronderwijs]tezienvanuithetstandpuntvandeschool:earlyeducationdientbestdedoelstellingenvanhetonderwijsenvoorzietdekinderenbestvan‘klaarvoorschool’-vaardigheden.Integenstellinghiermeezienlandendiede‘procesmatigebenadering(‘socialpedagogytradition’)aanhangen(deNoordelijkeenCentraal-Europeaanselanden)kinderopvangalseeneigeninstelling,meergerichtophetondersteunenvandegezinnenenopdebredeontwikkelingsbehoeftenvanjongekinderen.”2

Deprocesmatigebenaderinglegtdeklemtoonopwelbevinden,sociaal-emotioneleontwikkelingenmotivatievoorleren,opaandachtvoorsocialerelaties,spelenvrijemomentenwaarineigenkeuzeskunnengemaaktworden.Heylenstelt–bevestigddoorinternationaalonderzoek–datdezebenaderingbeterwerktvoorhetlerenvanjongekinderen.Inhetkleuteronderwijszijnerviertoonaangevendemodellen,metondermeerReggioEmilia(eenaanpakwaarindebeeldendeexpressiecentraalstaat)endeaanpakvanCEGO.Datdit‘werkt’,toontHeylenaanvanuitbetrokkenheidsonderzoekinVlaams-BrabantenvanuitdesamenwerkingmetenkeleLimburgsehogescholenronddethematiek.Deresultatenzijnophetmomentvanschrijvennogniethelemaalrond,maarwelveelbelovend.

1LerendNetwerk,28september2017.Presentatie:“Hetverschilmakenvoorkansarmeninjeklas.Hetkan!”2OESO,“EducationToday2010:TheOECDPerspective”,p.13,eigenvertaling

Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.

“Werkenaanarmoede?Eerstwerkenaangoedgevoel”"Ikhebmijnkinderenthuisgehoudenomdatikzegeenboterhamkonmeegeven",hoortAuroreSirjacq,directeurvanbasisschooldeKameleoninAnderlechtopeenoudergesprek.Dehelftvanhaarleerlingenleeftinarmoede.Eengoedgevoelisprioriteitnummeréénophaarschool.LeeshetinKlasse.www.klasse.be

2–Talentgerichtebenadering:talent+context+gedragTalentencoachLukDewulf3gafinhetLerendNetwerkenkeleideeënmeeovertalentgerichtkijken.KijkennaardegroeivankinderenkunjevolgensDewulfoptweemogelijkemanieren:

- kijkennaarwater(nog)nietis:inditperspectiefisalleseenprobleem;deprofessionallegtdelatenhanteertnormen,vanwaaruitzijnaargedragkijkt.Groeiishier:tekortenwegwerken.Ditiseenvalideperspectief,hetmaaktdeeluitvanhetlevenvanonderwijs(eindtermen,leerplannen,curricula);

- kijkennaarwater(inpotentie)aanwezigis:successen,passie,talenten.Hierisgeensprakevaneennorm,welvanambitieenaspiraties.Hiergaathetomontplooienenuitbouwenvantalenten,alsontwikkelingsstapinderichtingvanwatzewillenbereiken.

“Bijdeontwikkelingvankinderengaathetaltijdomeencombinatievanbeideperspectieven”,zegtDewulf,“hetiseenen-en-verhaal.”Hettweedeperspectiefbiedtdeenergie,weerbaarheidenveerkrachtommetdeeisenvanheteersteperspectiefomtegaan.

DeomschrijvingdieCEGO(CentrumvoorErvaringsgerichtOnderwijs)aan‘betrokkenheid’geeft,ligtindelijnvanwatDewulfals‘talent’beschouwt.TalentisvoorDewulfniethetzelfdealsdehobby,deinteresse,devoorkeur,deactiviteitwaariniemanduitblinkt.Talentwordtzichtbaarindieactiviteitendievooreenkind(envolwassene)moeiteloosgaatenenergieoplevert.Hetgevoel‘dathetvanzelfgaat’,waardoorjedat–paradoxaalgenoeg–nietaltijdbijjezelfopmerkt.Jehebtdusmensenrondomjounodig–‘context’–omhettalenttezienennaarboventehalen.“TALENTIN

3LerendNetwerk,18januari2018,ziewww.grotekansen.be,bijhefboom‘Warmerelaties’

Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.

ACTIE=TALENT+CONTEXT+GEDRAG”,isDewulfsformule:kinderenzullenimmersookeengedragmoetenlerenontwikkelenwaardoorhettalentzichtbaarwordtinverschillendeactiviteiten.

“Zoherkenjetalentmomenten:- Hetzijnactiviteitenwaarkinderenenormnaaruitkijkenenverlangenomhettedoen.- Zegenietenintensvandezemomentenenhalenvoldoeninguitwatzedoen.- Zehebbengeenstorendegedachtenzoals‘magikditweldoen?’of‘watgaandeanderen

daaroverdenken?’.- Zegetuigenvaneenonuitputtelijkeenergie.(…)- Zebelevenplezierenvragennietomeennegatievemaniervanaandacht.(…)- Zelerenheelsnelenveelbijindatwaarzemeebezigzijn.(…)”.4

Dewulfonderscheidt39talentenen5talentengebieden:(1)drive(2)kennisverwervingenprobleemoplossing,(3)relationeel,(4)andereninbewegingbrengenen(5)creërenenorganiseren.Hijheefteenmethodeentoolsontwikkeld5omtalentenbijjezelfenbijkinderenteontdekken.Alsprofessionalkunjejedusoefenenomtalententelerenzienentestimuleren(=interactietussenprofessionalenkind)enkunjetalentenhelpenontplooiendoorkinderenininteractiemetanderekinderentebrengen(=interactietussendekinderen).

Talentenspel-FocusopkwetsbarekinderenontwikkelddoorhetKKGK-projectteamBijhettalentenspelproberenwetekijkennaartalentenenkrachtenvankinderendieniet(goed)matchenmettalentendiemakkelijkerindeonderwijscontextgedijen.Zekerbijkinderenuitkwetsbaregezinnen,meteenlaagzelfbeeldofkwetsurenindeeerstelevensjarenkunnendetalentenondereendikkelaagstofliggen.Immers,bijtalentenenkwaliteitenhorenookvalkuilen.Wemerkendatdezekinderenineenonderwijscontextregelmatiginhunvalkuilkomenennietmeerinhunkrachtstaan.Metditspelwillenweleerkrachtenkrachtgerichtlerenkijkennaarenwerkenmetkinderen.Tegelijkkunnenwehierdelinkleggenmethetverbindendconcept‘KrachtigeLeef-enLeeromgeving’:dieomgevingkanimmersrijkekansenbiedenomtalentennaarboventezienkomen(ditishet‘context-gedeelte’uitdeformulevanDewulf).Hoemeervariatieindieleeromgeving,meteenbredewaaieraanactiviteitenenimpulsen(muzisch-creatief,technisch,sportief,explorerendindenatuurlijkeomgeving…),hoegroterdiekansen.Zekervoorwieuiteenprikkelarmegezinscontextkomt,isdieverbredingvanhunleefwereldcruciaalinhunontwikkeling.Variatieisooknodigvoorwiealinzijntalent‘staat’.Eenkinddatgoedkantekenen,wordtbestookopanderedomeinengeprikkeld.Deprofessionalmaakthierdusinhetcreërenvaneenheeldiverseleef-enleeromgevinghetverschil:zijbiedtzichzelfdekansomalertteobserverennaar(verborgen)talenten.Hetisdantegelijkzaakomdieobservatiestecapteren(inbijv.‘portretten’vankinderen,zoalsCEGOuitwerkt).Bijditspelvertrekkenwevaneenbelevingvanhoekinderenzichkunnenvoelenbijreactiesvanvolwassenenophungedrag.Weproberendittekaderenintheoretischeinzichten.Daarnaleggen

4Uit:handleidingbijde“Ikkiesvoormijntalent.Toolboxvoorjongtalent.”Dewulf,Beschuyt&Pronk,LannooCampus,2012,p.115Meerinfo:www.talentinactie.be

Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.

wedefocusopdekrachtenenzoekenwenaarmogelijkhedenomdezekrachteneenplaatstegevenindeonderwijspraktijk.Meerinfo:ziewww.grotekansen.be,bijhefboom‘Warmerelaties’.

3–Relatietussenprofessionalenkind:‘Samen-Spel’Uitonderzoekwetenwedatkinderenmeteengoedebandmetdeprofessionalinstaatzijnomhunomgevinguitgebreiderteexploreren,nieuwedingenteproberen,eenhogerspelniveautebereikenenmeerautonomieenzelfstandigheidteontwikkelen.Eenkwaliteitsvollerelatietussenkindenprofessionalisduseencrucialefactorinde(leer)groeivankinderen.Ditstrooktookgeheelmetonzeintuïtie.Maarhoedoejedatnu,eenkwaliteitsvollerelatieopbouwenmetjekinderen?

Veiligekind-leerkrachtrelatie

Methet‘Samen-Spel’-programmavoorkwetsbarekleutersleverdenDr.CarolineVancraeyveldtenMaaiHuyse6,praktijkonderzoekersUCLLDiest-Heverlee,hiervoorinspiratie.Aanleidingvoorhetprogrammawashetomgaanmetkleutersmetstorendgedragzoalsvaakdrukdoen,roepen,schelden,stampen…HetdoelvanSamen-Spel,ishetverminderenvanditstorendgedrag,doortefocussenopeenwarme,veiligerelatietussenleerkrachtenkindendoorleerkrachtentoolstegevenommetditstorendgedragindeklasomtegaan.DitprogrammawerdSamen-Spelgenoemdomdatnabijheid,verbondenheidenaanvaardinggerealiseerdwerdendoorhetsamenspelenvandeleerkrachtendekleuter.AandeKULeuven(2009-2013)werdSamen-Speluitgetestin46scholendoorheenVlaanderen.Leerkrachtenrapporteerdeneenbetererelatiemetdekleuterdiehetmoeilijkhadenminderstorendgedrag.

AandeUCLLlerarenopleiding(2013-2015)werdSamen-Spelnadienverderuitgewerktnaareenhaalbaareneffectiefprogrammaindekleuterklaswaarbijdefocuswerduitgebreidvaninterventienaarpreventie.Nietenkeldekinderendiehetmoeilijkhebbenmaarallekinderenprofiterenvanhetinvesterenineenkwaliteitsvolleleerkracht-kindrelatie.Onderzoektoontbovendienaandathetstressniveauvanlerarenenkinderennaarbenedengaatalslerarenheelbewustaaneenresponsieve,sensitieve,warmerelatiewerkenmetkinderen.

Watwemerkenisdatleerkrachtenvaaksturendbezigzijnindeklas,waarbijzeopdrachtengevenendekleutersdieopdrachtenmoetenuitvoeren.Gerichteontwikkelingsdoelenstaancentraal,zoalsbijvoorbeelddenk-oftaalontwikkelingstimuleren.Ditiszeergoedenbroodnodigindeklaspraktijk.Echter,opbepaaldemomentenzoudehoofddoelstellingookkunnenzijn:werkenaaneenbetererelatiemetdekleuters.

Relatie-Spel

DetoolsdieSamen-Speldaarvoorbiedtzijndevolgende:gabijhetkindzittenenvolgzijnspel,speelmee,observeer,beschrijfzijnspel,benoemzijngevoelensengazijnspelspiegelenterwijljenaasthemzit.Hetisdaarbijbelangrijkomnategaanwathetkindnodigheeftinrelatietotjou.Sommigekinderenhebbennoodaanstructuur,anderendanweernoodaanwarmteenknuffelsenz.Weproberendusalsleerkrachtdezerelationelebehoefte(n)vandekleutersinteschattenendaaropintespelen.Ditvolgenvanhetspelvanhetkindeninspelenopzijnrelationelebehoefte(n)noemenweRelatie-Spel(=hetkindheeftdebalinhanden).Jelaatzovoelendatjevoorhetkindopenstaatenzijnkeuzessteunt:watjedoetisinteressant,ikvindjouenjespelwaardevol,jijmagerzijn.Zo

6LerendNetwerk,9februari2017.UCLeuven-Limburg.Website:http://samen-spelen.weebly.com.

Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.

creëerjeeenveiligebasisvanwaaruithetkindkanbeginnenleren.BovendienleerdehetonderzoekonsookdatSamen-Spelnietalleenéén-op-één(leerkracht-kind)gerealiseerdkanworden,maarookmetgroepjeskinderenindeklas.Hierbijverschuiftdefocusvaninterventienaarpreventie.

Regel-Spel

SomsisRelatie-Spelvoldoendevoordekleuter(s).Maarsomswildeleerkrachteenstapjeverdergaanbijkleuter(s)dievakerstorendgedragvertonen.Deleerkrachtneemtdandeleidingoverhetspel.Hijkiesthetspel.Hetkindleertomgaanmetderegelsenopdrachtendiedeleraarintroduceert.Deleerkrachtbekrachtigt,prijstgoedgedrag,steltduidelijkeregelsengrijptinwaarnodig.DitnoemenweRegel-Spel(=deleerkrachtheeftdebalinhanden).

Watblijkt?Alsjeinzetopdiewarmeenveiligeleerkracht-kindrelatie,verminderjehetstorendegedragvankleuters.Erontstaateenpositieveenveiligesfeerindeklas.Eenoptimaalklimaatwaarinwelbevindencentraalstaatenkinderenkunnenontwikkelen.

foto©2010,Samen-Spel

Samen-Spel

Relatie-Spel Regel-SpelVolgen Sturen

Uit:InspiratieverslagvandelerendenetwerkenKleinekinderen,grotekansen.Hefbomennaarrijkekansen.Deleraarénlerarenopleidermakenhetverschil.

Focusop:Kwaliteitleerkracht-kindrelatie Gedragsmanagementleerkracht

GebaseerdopGehechtheidstheorie

(Pianta,Hamre,&Stuhlman,2001)Leertheorie

(Cowan&Sheridan,2009)illustraties©2010,Samen-SpelConclusie

Investeerzoveelmogelijkinpositieveervaringen,inpositievesamen-tijd.Zekerkinderendieanderekinderenpijndoenofscheldenbekijkenwemakkelijkeropeennegatievemanier.Hierdoorontstaatweersnellernegatiefgedragvanhetkind.Probeerdezecirkeltedoorbrekenenpositievetijdsamendoortebrengen.PlaninjeweekSamen-Spel7in,gerichtmeteenbepaaldekleuterdiehetmoeilijkheeftofpreventiefmetallekleutersomeenfijnesfeerenklimaatinjeklasterealiseren.

FILM-Indereeks‘DeklasvanjufJelke’Hoemaakjealsleraarhetverschilvoorkwetsbarekindereninjeklas?PedagoogMaaiHuyseenschoolpsycholoogCarolineVancraeyveldtzoekenhetuitindekleuterklasvanjufJelke.HoebouwtJelkeaaneenwarme,kwaliteitsvollerelatieinhaarkleuterklas.Enluktdatookmetkinderendiestorendgedragstellen?MaaienCarolinekijkenencoachen.BekijkhetopKlasse.www.klasse.be

7Meerlezen?Huyse,M.,Vancraeyveldt,C.,Bertrands,E.,Vastmans,K.,Peeters,E.,Borghgraef,F.,Colpin,H.,&Verschuren,K.(2016).Samen-Spelindeklas.Kleuters&ik,Themanummer:Deleerkrachtmaakthetverschil,32(4),6-10.Meerreferentiesvindjeinditartikelzoalshetopdewebsitewww.grotekansen.bestaat,bijhefboom‘Warmerelaties’