‘Amerikaans kapitalisme laat zich niet plannen’

Klimaatverandering schept een dubbeleverplichting: minder vervuiling en goedeplanning, betoogt de Amerikaansemilieuspecialist Mark Hertsgaard.

Opwarming van de zee en overbevis-sing bedreigen de koraalriffen. Wordtdaartegen geen actie ondernomen, dankunnen de riffen in 2050 zijn verdwe-nen, waarschuwde de National Oceanicand Atmospheric Administration inWashington deze week. Foto AFP

Klimaatverandering

‘Het komt wel goed’De Amerikaanse futurist Ray Kur-zweil voorspelde ooit dat eencomputer in 1998 de wereldkampi-oen schaken zou verslaan en datergens halverwege de jaren ’90een wereldwijd communicatienet-werk zou ontstaan. In 1997 ver-sloeg computer ‘Deep Blue’ we-reldkampioen Gary Kasparov. Endat netwerk? Dat lijkt verdacht veelop het internet.Wellicht geruststellend dat juistdeze Kurzweil zich geen zorgenmaakt over klimaatverandering:binnen twintig jaar is zonne-ener-gie in staat fossiele brandstoffengeheel te vervangen, zegt hij. Deschade die we in die periode nogkunnen aanrichten, is een tweede,maar met de CO2-uitstoot is hetdan gedaan. In het Amerikaansetv-programma ‘Need To Know’lichtte Kurzweil zijn theorie toe:„Als je nu een iPhone koopt, is dietwee keer zo goed als die van tweejaar geleden, voor de halve prijs.Hetzelfde gebeurt met zonne-ener-gie, zo is in de afgelopen twintigjaar gebleken. Momenteel is dezon goed voor een half procentvan ’s werelds energievoorzie-ning. Dat betekent dat we nogmaar acht verdubbelingen verwij-derd zijn van honderd procent,dus zestien jaar. Voeg daar nogtwee verdubbelingen aan toe om-dat we in die periode meer elektri-citeit gaan gebruiken, en we zijntwintig jaar verder.”Simpel. Ook over obstakels als po-litieke onwil of apathie onder con-sumenten, hoeven we ons nietdruk te maken. „De sociale con-text is irrelevant. Net zoals de ont-wikkeling van het vermogen vancomputers niet aangetast werddoor kleinigheden als de Grote De-pressie of de Tweede Wereldoor-log, is de exponentiële groei vanzonne-energie niet nadelig beïn-vloed door de laatste recessie.”

Door Mars van Grunsven

Het is nog vroeg in San Francisco,pas 8 uur ’s ochtends, maar deAmerikaanse milieuschrijver

Mark Hertsgaard klinkt klaarwakker alshij aan de telefoon komt. Hertsgaardheeft net een interview achter de rugmet een uiterst rechts radiostation uitColorado Springs, waarin hem werdvoorgehouden dat „klimaatverande-ring onmogelijk gevaarlijk kon zijn,omdat God beloofd heeft de aarde teredden”.

Hertsgaard gaf het interview naaraanleiding van zijn nieuwe boek ‘Hot’,waarin hij ons voorhoudt wat we de ko-mende vijftig jaar kunnen verwachtenals gevolg van klimaatverandering: hit-te, droogte, megastormen en stijgendezeespiegels – en hoe we ons daarop kun-nen voorbereiden. Maar een goed ge-sprek werd het nooit, vertelt hij. „Deman bleef me maar vragen of ik in Godgeloof. Toen ik antwoordde dat dit hemniets aanging, zei hij: ‘Ik wist het’ – enverbrak hij de verbinding.”

Toch is Hertsgaard van plan vakermet zulke mensen het gesprek aan tegaan. „Tot voor kort negeerde ik de ont-kenners, maar nu ze sinds ongeveer eenjaar serieus worden genomen in ditland, voel ik me genoodzaakt de con-frontatie met ze aan te gaan.”

Klimaatscepsis is nergens zo groot als

in Amerika, weet Hertsgaard, die voor‘Hot’ de hele wereld afreisde. „De Repu-blikeinse Partij heeft de eer de enigegrote politieke partij in de industriëlewereld te zijn die nog steeds de weten-schap over klimaatverandering ont-kent. Zelfs de conservatiefste partijen inFrankrijk, Duitsland en Engeland twij-felen niet aan die wetenschap.”

Dit ontkenningsgedrag verstoort hetdebat over klimaatverandering, consta-teert Hertsgaard. „Daarvoor houd ik demedia grotendeels verantwoordelijk.Die hebben hun werk verschrikkelijkslecht gedaan door het onderwerp te be-handelen alsof er gelijkwaardigheid be-staat tussen de argumenten van echteklimaatwetenschappers en een handje-vol ideologische dwazen.”

‘Hot’ is opgedragen en gerichtaan Hertsgaards vijfjarigedochter Chiara en haar gene-

ratiegenoten, de Generation Hot, die„hiermee zal moeten leven”. In de epi-loog, een fictieve brief aan Chiara ophaar vijftiende verjaardag in 2020,schrijft Hertsgaard: „Heel veel moet in-middels gedaan zijn, wil deze planeetnog leefbaar zijn.”

Ondanks de gerechtvaardigde angstvoor overstromende kustlijnen isdroogte de komende vijftig jaar hetgrootste gevaar voor de aarde, schrijftHertsgaard. „Overstromingen doden

duizenden, maar droogte kan miljoe-nen doden.” Elders schrijft hij: „Binnentwee decennia zal het aantal mensen inlanden met een watertekort stijgen van800 miljoen tot 3 miljard.”

Kortom, zoals eigenlijk voor elk boekin het global warming-genre geldt, is ook

in ‘Hot’ geen gebrek aan sombere voor-spellingen. Maar het is niet alleen maardoemspraak: er is nog steeds tijd om hettij te keren, verkondigt Hertsgaard. Weweten wat te doen, en de technologiedaarvoor bestaat grotendeels al. Maarwe moeten nu handelen.

Van die noodzaak raakte Hertsgaardzelf doordrongen in oktober 2005, toenhij de vooraanstaande Britse klimaatwe-tenschapper David King interviewde.Met een schok realiseerde hij zich datdoor mensen veroorzaakte klimaatver-andering niet iets van de verre toekomstis, maar al volop gaande is. Zo leerdeHertsgaard van King dat nu al vaststaatdat zeespiegels zullen stijgen, zelfs alswe nu abrupt alle CO2-uitstoot zoudenbeëindigen.

Daarom spreekt Hertsgaard van het„dubbele imperatief van de klimaat-s t r ij d ”: het terugbrengen van de CO2-uitstoot heeft de hoogste prioriteit,maar we moeten ons ook voorbereidenop de gevolgen van klimaatveranderingdie nu al onvermijdelijk zijn. Dat bete-kent: het verstevigen van dijken en zee-weringen, het veiligstellen van water-en voedselvoorraden en het opstellenvan noodplannen in geval van extremehittegolven.

Als Hertsgaard naar de VS kijkt, en inhet bijzonder naar de staten met een Re-publikeinse meerderheid, dan zakt demoed hem in de schoenen. „Wa a r o m

zou je je voorbereiden op iets waarin jeniet eens gelooft?” Voor hoopvolle ver-halen moest hij ver de grens over: Afri-kaanse boeren die enorme landbouwge-bieden van erosie wisten te redden; Chi-nees onderzoek naar grootschalige, eco-logische landbouw; en, in Hertsgaardsogen het meest indrukwekkend, het Ne-derlandse 200-jarenplan dat het laagge-legen land moet beschermen tegen derijzende zeespiegels.

Toen Hertsgaard een eerste opzetvan ‘Hot’ naar zijn uitgeverstuurde, kreeg hij zijn manu-

script terug met de opmerking ‘type-fout’ bij de titel van het hoofdstuk overNederland. „De redacteur kon zich ge-woon niet voorstellen dat er zoiets alseen 200-jarenplan bestaat. Dat is on-A m e r i k a a n s. ”

De grootste makke van het Ameri-kaanse kapitalisme is dat het systeemzich zo slecht leent voor langetermijn-planning, zegt Hertsgaard. „Hier vindtmen een vijfjarenplan al socialistisch.Wat een verschil met Nederland, waarhet initiatief voor klimaatbeleid deelsuit het bedrijfsleven komt. De redene-ring is: als we een investering doen diezich over 25 jaar terugbetaalt, dan wil-len we weten wat het overheidsbeleidtegen die tijd zal zijn. Dergelijke lange-termijnplanning kennen we niet in deVerenigde Staten.”

Daarmee wil Hertsgaard zeker nietzeggen dat de Nederlandse aanpak per-fect is. „Jullie ingenieurs zijn in staatom het land te beschermen tegen rijzen-de zeespiegels tot twee meter. Bewonde-renswaardig. Maar als maatschappijlukt het jullie niet om de CO2-uitstootonder het in Kyoto overeengekomen ni-veau te krijgen.”

Het brengt hem op het belangrijkstepunt: „Geld en technologie zijn belang-rijk, maar de sociale context bepaalt inhoeverre een land klaar is voor wat ko-men zal. Heeft de overheid een mandaatom voor de lange termijn te plannen? Iseen maatschappij in staat zichzelf te be-lasten om die plannen te kunnen beta-len? Vertrouwen de mensen erop dat deoverheid dat belastinggeld ook daad-werkelijk daarvoor gebruikt?”

Zelfs als het aankomt op ‘p e r s o o n l ij -ke verantwoordelijkheid’, het favorietemotto van conservatieven, wijst Herts-gaard op het belang van een functione-rende overheid. „Het is gemakkelijk omde overheid en bedrijven de schuld tegeven van klimaatverandering. Dat ver-dienen ze zelfs. Maar we zullen allemaalmoeten veranderen: we kunnen nietlanger doen alsof het niet uitmaakt ofwe de wereld vervuilen, alsof een vlieg-vakantie geen gevolgen heeft voor hetmilieu. Maar ook bij het maken van der-gelijke individuele keuzes hebben we deoverheid nodig – bijvoorbeeld door een

prijskaartje te hangen aan vervuiling.Zo help je mensen de juiste keuzes temaken.”

Ook in het huidige Amerika, waar hetwantrouwen jegens de overheid groot isen de Republikeinen een meerderheidin het Huis van Afgevaardigden hebben,kan de overheid een groene revolutiebeginnen, stelt Hertsgaard.

„President Obama kan de gigantischekoopkracht van de overheid aanwen-den. Niet door meer geld uit te geven,maar bijvoorbeeld door Defensie alleennog maar elektrische voertuigen te la-ten kopen, of alle postkantoren op zon-ne-energie te laten draaien. Dan zullende prijzen van groene producten dalentot het niveau waarop ze interessantworden voor gewone consumenten enb e d r ij v e n . ”

Hertsgaard geeft regelmatig lezingenop universiteiten, waar hij een optimis-tische boodschap voor de jongelui heeft:„Dit klinkt misschien allemaal dood-eng, maar er is ook een gouden rand: erliggen straks volop banen voor jullieklaar. Want de wereld gereedmakenvoor de gevolgen van klimaatverande-ring wordt waarschijnlijk de grootsteonderneming uit de geschiedenis.”

Mark Hertsgaard: ‘HOT: LivingThrough the Next Fifty Years on Earth.’Houghton Mifflin Harcourt, 399 blz,25,00 dollar

De Amerikaanseo n d e r zo e k s j o u r n a -list Mark Herts-gaard maaktenaam met het boek‘On Bended Knee:The Press and theReagan Presiden-cy’ (1988). Daarnarichtte hij zich opecologie, milieu en klimaat. Hijreisde de afgelopen twintig jaarover de wereld voor reportagesdie verschenen in onder meer detijdschriften The New Yorker, Va n i -ty Fair en The Nation. In Neder-land publiceerden deze krant enweekblad De Groene Amsterdam-mer columns en artikelen vanhem. ‘Hot’ is zijn zesde milieu-boek. De vorige werden in zestientalen vertaald.

Mark Hertsgaard