INDOOR AIR QUALITY: facts & figures · 7/06/2019 ©VITO – Not for distribution 14. US...

INDOOR AIR QUALITY: facts & figuresDUCO Binnenklimaatdoelstellingen 2020Marianne Stranger, Health Unit VITO

7/06/2019

©VITO – Not for distribution 1

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

▪ Enkel een probleem van buiten?

Luchtkwaliteit

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

▪ Hoeveel tijd brengen wij buiten door?

▪ Waar brengen wij onze tijd binnen door?

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

INDOOR AIR @ VITO

7/06/2019

Indoor Air Quality TOPICS

• Binnenmilieustudies (Impact studies)

• Organisatie van veldstudies, studieontwerp,• Blootstellingsbepaling, risico-evaluatie

Scholen, woningen, kantoren, kinderdagverblijven, werkplaatsen, sportfaciliteiten, vervoer, …

• Bron-identificatie, en emissie-beperking (Abatement)

• Bouwmaterialen en -constructies• Consumentenproducten• Testprotocol ontwikkelingen, harmonisatie, en standaardisatie

• Beleidsondersteuning (Policy)

• Ontwikkeling van meetmethoden (Method Development)

SUSTAINABLE HEALTH

www.vito.be/indoor_air

INDOOR AIR @ VITO

7/06/2019

SUSTAINABLE HEALTH

www.vito.be/indoor_air

• Binnenmilieu studies (Impact studies)• Indoor Air Quality and human biomonitoring, related to the indoor use of stoves - Flemish Government – 2017-2019• Enhancing Air Quality in Qatari Indoor Environments – Qatar National Research Foundation – 2016-2019• My Healthy Home – Flemish Government – 2016-2020• Development of Indoor@box for indoor sensing – 2016-2019• Indoor use of stoves and its impact on IAQ and human biomarkers – 2017-2020• Indoor Air Quality in ship environments – 2019-2021• Sinphonie – European Commission DG Sanco - 2010-2014• Renovair - Flemish Government - 2013 - 2016• Clean Air Low Energy - Flemish Government - 2010-2012• BiBa – IAQ in schools – Flemish Government - 2008-2010

• Klachtenbehandeling, bronidentificatie en emissiebeperking (Abatement)• Huislabo klachtenbehandeling – Flemish Government 2005 – present• OFFICAIR – European Commission FP7 – 2011-2014• EPHECT – European Commission DG Sanco – 2010-2013• DO-IT Houtbouw – Federale Overheid – 2014 – 2016

• Beleidsondersteuning (Policy)• Ontwikkeling van een digitale tool voor scholenbouw – 2017-2020• ET’Air – 2017-2021• Beleidsdomeinoverschrijdende samenwerking binnenlucht op school – 2018-2020• Bouw Gezond - Flemish Government – 2010-2011

• Meetmethoden (Method Development) • Inflame – European Commission Marie Curie ITN programme – 2010 – 2014• Rapid Air Sampler – Gradko

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

BuitenluchtGebouwschil

Binnenbronnen

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

Binnenbronnen

OUTLINE

7/06/2019

1. Het belang van een gezonde binnenlucht

2. Hoe wordt de luchtkwaliteit gemeten?

3. Het Vlaams Binnenmilieubesluit

4. Binnenmilieu en beïnvloedende factoren:

- De buitenluchtkwaliteit

- De gebouwschil

- Binnenbronnen

1. HET BELANG VAN EEN GEZONDE BINNENLUCHT

7/06/2019

Binnenmilieu = thermisch comfort + belichting + akoestische kwaliteit + luchtkwaliteit

Bluyssen P. The Indoor Environment Handbook - 2009

7/06/2019

Wereldgezondheidsorganisatie: “Binnenluchtkwaliteit op wereldniveau”

•± 3 biljoen mensen branden binnen hout, kool, mest en oogstafval voor verwarming en koken

•>> concentraties schadelijke polluenten zoals fijn stof, CO enz.

•Wereldwijd, jaarlijks tot 4,3 miljoen sterftes tgv binnenluchtvervuiling

• “Clean Air, a basic human right” - 2010

Ontwikkelingslanden én ontwikkelde landen

7/06/2019

US Environmental Protection Agency:

“Binnenluchtkwaliteit duidt op de luchtkwaliteit in en omheen gebouwen en structuren, in het bijzonder wanneer deze verband

houdt met gezondheid en comfort van gebouwgebruikers”

“Gebouwen zijn er om mensen te beschermen en om menselijke activiteiten de ondersteunen. Gebouwen mogen mensen niet ziek

maken, discomfort veroorzaken of mensen beperken om te presteren”

Menselijke reactie op BiMi kwaliteit, klimaat en andere stressoren (geluid, licht):

•Acute effecten

• Chronische effecten

•Discomfort

•Verminderde prestatie

→ Aanleiding tot gezondheidsklachten

https://www.epa.gov/indoor-air-quality-iaq/fundamentals-indoor-air-quality-buildings#overview

7/06/2019

©VITO – Not for distribution 15Bluyssen P. The Indoor Environment Handbook - 2009

Bron→ polluent → effect

7/06/2019

©VITO – Not for distribution 16Bluyssen P. The Indoor Environment Handbook - 2009

Bron→ polluent → effect

Bron polluent effect

7/06/2019

Wat bepaalt de kwaliteit van de binnenlucht?

WAT? VOORBEELDEN VAN BRONNEN? MOGELIJKE EFFECTEN

CO2 Uitgeademde lucht Muffe lucht, denk- en beslissingsvermogen

VOS‘vluchtige organische stoffen’

- Roken, decoratie- en bouwmaterialen, detergenten, luchtverfrissers,

- Verkeer, industrie…

Ademhaling, oogirritaties, vermoeidheid, hoofdpijn, geurhinder, soms carcinogeen

formaldehyde Decoratie- en bouwmaterialen Ademhaling, carcinogeen

SVOSFtalaten, PAKsVlamvertragers

- Decoratie- en bouwmaterialen, elektronica, verbrandingsprocessen

- Verkeer, industrie, verbranding

Hormoon-verstorend

Ozon - Printers en kopieertoestellen- Buitenlucht

Ademhaling, secundaire reacties

NOx - Gasfornuis, gasverwarming - Verkeer

Ademhaling,

Fijn stof - Roken, opwaaiend stof, bakken - Verkeer, industrie

Cardiovasculaire aandoeningen, ademhaling

Roet - Roken (open haard)- Verkeer, industrie

Huisstofmijt - Gestoffeerde decoratiematerialen Allergieën

Schimmels - Koudebruggen, vochtproblemen Ademhaling, allergieën

Bacteriën - Mens en dier Infecties

7/06/2019

Wat bepaalt de kwaliteit van de binnenlucht?

WAT? VOORBEELDEN VAN BRONNEN? MOGELIJKE EFFECTEN

CO2 Uitgeademde lucht Muffe lucht, denk- en beslissingsvermogen

VOS‘vluchtige organische stoffen’

- Roken, decoratie- en bouwmaterialen, detergenten, luchtverfrissers,

- Verkeer, industrie…

Ademhaling, oogirritaties, vermoeidheid, hoofdpijn, geurhinder, soms carcinogeen

formaldehyde Decoratie- en bouwmaterialen Ademhaling, carcinogeen

SVOSFtalaten, PAKsVlamvertragers

- Decoratie- en bouwmaterialen, elektronica, verbrandingsprocessen

- Verkeer, industrie, verbranding

Hormoon-verstorend

Ozon - Printers en kopieertoestellen- Buitenlucht

Ademhaling, secundaire reacties

NOx - Gasfornuis, gasverwarming - Verkeer

Ademhaling,

Fijn stof - Roken, opwaaiend stof, bakken - Verkeer, industrie

Roet - Roken (open haard)- Verkeer, industrie

Huisstofmijt - Gestoffeerde decoratiematerialen Allergieën

Schimmels - Koudebruggen, vochtproblemen Ademhaling, allergieën

Bacteriën - Mens en dier Infecties

Wanneer wordt de luchtkwaliteit gemeten?

- Bij gezondheidsklachten, geurhinder → REMEDIËREN

- In monitoring-projecten → PREVENTIE

OUTLINE

7/06/2019

- De gebouwschil

- Binnenbronnen

5. Wat als het fout gaat?

6. Nieuwe bronnen

2. HOE WORDT LUCHTKWALITEIT GEMETEN?

7/06/2019

Accreditatie ISO 17025Aangepaste meetapparatuur

2. HOE WORDT LUCHTKWALITEIT GEMETEN?

7/06/2019

Lage-kost sensoren

OUTLINE

7/06/2019

- De gebouwschil

- Binnenbronnen

5. Wat als het fout gaat?

6. Nieuwe bronnen

3. HET VLAAMS BINNENMILIEUBESLUIT

7/06/2019

“Besluit van de Vlaamse Regering houdende maatregelen tot bestrijding van de gezondheidsrisico's door verontreiniging van het binnenmilieu van 11 juni 2004,

gewijzigd bij het besluit van de Vlaamse Regering van 13 juli 2018”

“Het binnenmilieubesluit”

- Richtlijnen die een gezond binnenmilieu omschrijven, dit onder de vorm van richt- en interventiewaarden

- zowel chemische, fysische als biologische factoren

- particuliere woningen en publiek toegankelijke gebouwen

- Aanbevolen meetmethodes

3. HET VLAAMS BINNENMILIEUBESLUIT

7/06/2019

OUTLINE

7/06/2019

- De gebouwschil

- Binnenbronnen

5. Wat als het fout gaat? Nieuwe bronnen

6. Nieuwe bronnen

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

Binnenbronnen

4. BEÏNVLOEDENDE FACTOREN: DE IMPACT VAN BUITENLUCHTKWALITEIT

7/06/2019

4. BEÏNVLOEDENDE FACTOREN: DE IMPACT VAN BUITENLUCHTKWALITEIT

7/06/2019

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

Binnenbronnen

4. BEÏNVLOEDENDE FACTOREN: DE GEBOUWSCHIL

7/06/2019

- Gebouwschil = gebouwisolatie + ventilatiesysteem

- Gebouwd voor 2006: - minder geïsoleerd, warmteverliezen- ‘natuurlijke’ ventilatie door openingen en kieren- meestal zonder mechanische ventilatie, verluchting via openen raam en/of roosters

- Gebouwd na 2006: - toegenomen isolatie en luchtdichtheid, warmteverliezen worden beperkt- risico op koudebruggen (vocht- en schimmelproblemen)- steeds minder ‘natuurlijke’ ventilatie door openingen en kieren- noodzakelijke mechanische, gecontroleerde ventilatie

Hoge bezettingsgraad in klaslokalen: is geschikte demo van het effect van mechanisch ventileren…

7/06/2019

Mechanisch ventileren en verluchten in klaslokalen

7/06/2019

Ventilatie/verluchten voor afvoer van vervuilende stoffen

Totaal ventilatievoud

31.332.8

38.840.3

45.1 44.745.7

S5-C1 S5-C2 S5-C3

regime 1

regime 2

regime 3

Geluidshinder

7/06/2019

CO2 gemiddeld [ppm]

CO2 P75 [ppm]

IDA class 1 928.8 n.a.

IDA class 2 498 ± 193 543

IDA class 3 602 ± 96 672

IDA class 4 717 ± 146 812

IDA class 5 748 ± 162 783

IDA class 1 IDA class 2 IDA class 3 IDA class 4 IDA class 5

Indoor PM2.5 (grav.) classroom IDA class 1-5

Dalende ventilatieToe

In ruimtes met hoge bezettingsgraad:

7/06/2019

In ruimtes met hoge bezettingsgraad:

IDA 1 IDA 2 IDA 3 IDA 4 IDA 5

Increasing average pollutant concentrations in IDA class 2-5

toluene

formaldehyde

Dalende ventilatie

7/06/2019

Is verluchten/ventileren dan de oplossing?

Max von Pettenkofer (1873):

“If I had a nuisance in my room I should be a fool if I kept it there and trusted to stronger ventilation.

The rational way is to do away with the pollutions not to keep them and to fight them by ventilation”

Indoor air 22, 443, 2012

LUCHTKWALITEIT

7/06/2019

Binnenbronnen

4. BEÏNVLOEDENDE FACTOREN: DE BINNENBRONNEN

7/06/2019

De mens als bron: CO2 in klaslokalen

7/06/2019

Gebouwgebruik als bron PM2.5 S28 K1

Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4

Toekomen in klaslokaal

Lunchpauze

Toekomen in klalsokaal

Dansen in klaslokaal

poetsen

Speeltijd

PM2.5 24h: 25 µg.m-3

PM2.5 8h: 50 µg.m-3

7/06/2019

Gebouwgebruik als bron: uitstoot van producten

7/06/2019

Gebouwgebruik als bron

7/06/2019

Gebouwgebruik als bron

Stiften white boardStoel kleuterklas

schoonmaakmiddel

luchtverfrisser

7/06/2019

Gebouwgebruik als bron: de impact van schoonmaken

0.5/h1.5/h

7/06/2019

Gebouwgebruik als bron: uitstoot van producten

- Uitstoot van bouwmaterialen (bv verven, vloer, .. )- Uitstoot van meubilair- Uitstoot van consumentenproducten

7/06/2019

De uitstoot van materialen: Hoe wordt de uitstoot van bouwmaterialen gemeten?

AccreditatieISO 17025CEN/TS 16516 (prEn 16516) (2015) EN 16402 (2013) en equivalenteISO 16000 reeks en ASTM emissietest standaarden

7/06/2019

Uitstoot van bouwmaterialen – een vergelijking van de uitstoot van verven

WB = watergedragenSB: solventgedragen

7/06/2019

Uitstoot van meubilair – de uitstoot van vlamvertragers

7/06/2019

Uitstoot van consumentenproducten – de uitstoot van totale hoeveelheid vluchtige organische stoffen

7/06/2019

Uitstoot van consumentenproducten – VOS uitgestoten door een luchtverfrisser

‘passieve’ luchtverfrisser – concentraties ideale kamer na 5 uur, 1 eenheid in 30 m³, 0.5/h

7/06/2019

Uitstoot van kantoormateriaal: ozonproductie door een printer

7/06/2019

Ga preventief tewerk:

EU Beleid:Duitsland (DIBt / AgBB )België (Jan 2015)Frans label en CMRCE markeringEU Decopaint (VOC content)Lithuania (July 2015)

EU Labels & Specificaties:EMICODEEU ecolabelM1, FinlandBlue Angel, GermanyNatureplus,…

BINNENMILIEU EN BEÏNVLOEDENDE FACTOREN: GEZOND BINNENMILIEU CREËREN

7/06/2019

BRONREDUCTIE

Stap 1: bouwen - ontwerp ventilatiesysteem ifv bouwsite, gebouwgebruik en lokale buitenbronnen

Stap 2: inrichten - kies voor lage-emissie kantoor-, decoratie- en bouwmaterialen

Stap 3: gebruiken A – beperk/vermijd tijdelijke bronnen, zoals schoonmaakmiddelen, luchtverfrissers, ...

BLOOTSTELLINGSBEPERKING

Stap 4: gebruiken B - ventilatiedebieten ifv gebouwgebruik, bezetting en te verwachten binnenbronnen

7/06/2019

Bedankt! Marianne.Stranger@vito.be

INDOOR AIR QUALITY: facts & figures · 7/06/2019 ©VITO – Not for distribution 14. US...

Documents

Transcript of INDOOR AIR QUALITY: facts & figures · 7/06/2019 ©VITO – Not for distribution 14. US...

VITO - Voorstelling Vito dag raamcontract datacenter 2016

climat.be(c) 2011, Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) NV. Alle rechten voorbehouden. 2 Table of Contents LIST OF ACRONYMS

COVERSTORY · 2018-03-23 · VITO testte een innovatieve metho-de om biobutanol efficiënter te pro-duceren. Na successen op laboschaal werkt VITO binnen verschillende sa-menwerkingsprojecten

Verklarende lijst van symbolen - Verathon Inc€¦ · editie 2.2: 2013 Referentienummer 4.3.8 Grafische symbolen voor gebruik op apparatuur Gelijkstroom Duidt aan op het typeplaatje

Bedienings- en veiligheidshandleiding - Wim Verhuur · voorwoord b – jlg hoogwerker – 3123269 waarschuwingssymbolen en waarschuwingstermen gevaar duidt op een dreigende gevaarlijke

VISION - VITO

Mercedes Benz Vito leasen incl. inrichting

VITO, VISION ON TECHNOLOGY FOR A BETTER WORLD · Verschillende beleids- en adviesorganen van de Vlaamse overheid doen sinds jaar en dag beroep op VITO/EnergyVille voor ondersteuning

MCT VITO Hoogstraten

Schaerer Coffee Vito - Jacobs Douwe Egberts Professional...De Schaerer Coffee Vito is bedoeld voor de afgifte van koffieproducten, melkdranken of poe-derdranken (topping & choco) in

Vademecum - vitohoogstraten.be · het administratief personeel en het onderhoudspersoneel, directeur, adjunct-directeuren, technisch adviseur Schoolreglement VITO 2018-19 7 coördinator,

Wil, kan, doet. · Inhoud Inhoud. De afbeelding toont ook een Vito Tourer BASE. Meer informatie over dit voertuig leest u in de Vito Tourer-brochure. De Vito 2 Rendement 6

Bouwen, Wonen en Energie. Eindrapportist.vito.be/nl/pdf/rapporten/rapportbouwenenergiedeel1.pdf · 2012-12-18 · VITO Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek WKK Warmtekrachtkoppeling

Dell Latitude 3340 Gebruiksaanwijzing - Kieskeurig.nlmedia.kieskeurig.nl/images/01/42/78/b9/3dc0/42bd/b65b/97fb1a4dbcf1/orig.pdfOPMERKING: Een OPMERKING duidt belangrijke informatie

Vito Dumas 284, B1644BID, Victoria, San Fernando, Buenos ...Vito Dumas 284, B1644BID, Victoria, San Fernando, Buenos Aires, Argentina Teléfono 4725-7020 Email: economia@udesa.edu.ar

Said Talbi Poster VITO

Welkom op de eerste Netwerkbijeenkomst Platform Binnenluchtkwaliteit Basisscholen in Gelderland

Uitgebreide handleiding voor de installateur en de · INFORMATIE Duidt op nuttige tips of bijkomende informatie. 1.2Voor de installateur 1.2.1Algemeenheden Indien u twijfels heeft

Dell Chromebook 3400 fileOpmerkingen, voorzorgsmaatregelen,en waarschuwingen OPMERKING: Een OPMERKING duidt belangrijke informatie aan voor een beter gebruik van het product.

Vito Lopez response to JCOPE