Geheugen

Vandaag: Hoofdstuk 6: Opslaan (acquisition / encoding)

10 september: Hoofdstuk 7: Onthouden (retention / consolidation / storage)

17 september: Hoofdstuk 8: Terugzoeken(retrieval)

Overzicht dit college

• Beroemde geheugenmodellen• Power law of learning• Elaboratie: generation effect• Priming• Chunking• Onthouden van sensorische versus

semantische informatie

Nieuws: 3 september 2007

Wereldrecord voor geheugen Brit

MANAMAH - Een Brit heeft tijdens de geheugenwereldkampioenschappen in Bahrein aan de Perzische Golf een wereldrecord gevestigd. Ben Pridmore kon na dertig minuten een langere binaire code (bijvoorbeeld 0101100101) onthouden dan ooit iemand voor hem: 4140 nullen en enen gaf hij in de correcte volgorde weer.

Atkinson & Shiffrin (1968)

Dual-memory theory

ROOS

ZOON

BLOEM

DOOS

NARCIS

VENT

HAAS

MAN

KRENT

NIEUW

ROZIJN

LEEUW

TULP

TIJGER

HULP

BEER

Atkinson & Shiffrin (1968)

Evidentie:- recency effect- primacy effect

Korte-termijngeheugen:AcoustischLange-termijngeheugen:Semantisch

QuickTime™ and aTIFF (LZW) decompressor

are needed to see this picture.

Atkinson & Shiffrin (1968)

Helaas, het model heeft toch afgedaan

Het onderscheid tussen het korte- en langetermijngeheugen is niet goed te maken

ABC

ZPM

KLM

ODG

NXG

RTL

BMW

QYP

SZP

SVP

GCN

KPN

JZM

IBM

LNS

SBS

Baddeley (1986)

Werkgeheugen

BOS

KAR

PEN

ROK

GIL

DEPARTEMENT

TENTOONSTELLING

ROUTEBESCHRIJVING

FLESOPENER

BERGBEKLIMMER

Baddeley (1986)

In the phonological loop kan verbale informatie 2 sec. worden vastgehouden

Baddeley (1986)

Visuo-spatial sketchpad

1 2

3 4

5

6

Brooks matrix:

Spatial information:• In the starting square put a 1• In the next square to the right put a 2• Etc.

Baddeley (1986)

Visuo-spatial sketchpad

1

Brooks matrix:

Non-spatial information:• In the starting square put a 1• In the next square to the quick put a 2• Etc.

Baddeley (1986)

Visuo-spatial sketchpad

Brooks matrix:

Proefpersonen kunnen 8 spatiële zinnen onthouden;slechts 5 nonsense zinnen

1 2

3 4

5

6

Baddeley (1986)

Zijn de phonological loop en het visuo-spatial sketchpad twee verschillende mechanismen?

Onderzoek van Hanley et al (1991):Patient met hersenbeschadiging in de

rechterhelft

Visuo-spatiële tests

Brooks matrix:Patient scoort beter op de nonsense zinnen dan

op de spatiele zinnen

Corsi blokken: proefleider legt blokken in bepaalde volgorde; proefpersoon reproduceert deze volgorde

Patient scoort slecht

Geheugen voor gezichten:Patient scoort slecht

Phonological loop test

Fonologische gelijkheid:Geheugen voor B C D G P T V

Fonologische ongelijkheid:Geheugen voor H J L R S Y Z

Patient scoort goed, met name op geheugen voor letters met fonologische gelijkheid

Baddeley (2000)

Baddeley (2000)

Episodic buffer:Tijdelijke opslag van informatie van verschillende bronnen waarbij een integratie wordt gemaakt om een goede episodische representatie te verkrijgen

Episodic memory refers to the memory of events, times, places, associated emotions, and other conception-based knowledge in relation to an experience.

Overzicht dit college

• Beroemde geheugenmodellen• Power law of learning• Elaboratie: generation effect• Priming• Chunking• Onthouden van sensorische versus

semantische informatie

Power law of learning

Power law of practice:• Knopjes drukken• Achteruit lezen van tekst• Sigaren rollen• Wiskundige bewijzen leveren• Gereedschap maken• Boeken schrijven

Power law of learning

Power law of learning

In de data zit een power trend

Hoe kom je erachter dat je data een power trend laten zien?

Doe een log-log transformatie

Log-log transformatie

Veronderstel een power functie:

y = a x b

Neem het logaritme van beide zijden van de vergelijking:

log(y) = log (a) + b log(x)

[want log ax = log a + log x, en

log (x)b = b log (x)]

Log-log transformatie

Nu vervangen we log(y) door Y, log (a) door A en log(x) door X:

Y = A + b X

Dit is een lineaire functie. Linaire functies zijn gemakkelijk te herkennen.

Verschil powerfunctie en exponentiële functie

Powerfunctie: y = a x b

Met x en y als variabelen, en a en b als constanten

Exponentiële functie: y = a c bx

Met x en y als variabelen, en a, b en c als constanten

Waarom is een powerfunctie interessant?

Belangrijke eigenschap: Negatieve acceleratie = iedere eenheid

van oefening leidt tot steeds kleiner wordende verbetering in prestatie

“Law of diminishing returns”Oefening zal de sterkte van een

herinnering vergroten, maar met steeds mindere hoeveelheden

Overzicht dit college

• Beroemde geheugenmodellen• Power law of learning• Elaboratie: generation effect• Priming• Chunking• Onthouden van sensorische versus

semantische informatie

Elaboratie: generation effect

Onthouden gaat gemakkelijker als de proefpersoon actief met de stof bezig is

Bekend voorbeeld: generation effect

Klassieker: Slamecka & Graf (1978)

Elaboratie: generation effect

Slamecka & Graf (1978)

Lees-conditie: woordparen, bijv. sea-ocean, save-cave

Genereer-conditie: bedenk zelf een synoniem of rijmwoord

Elaboratie: generation effect

Bertsch et al (2007)

Meta-analyse: 86 studies

Groot verschil tussen genereren en lezen (halve standaarddeviatie)

Elaboratie: generation effect

1. Lexicale-activatie-hypothese

Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantisch geheugen af

Semantisch geheugen = geheugen van begrippen en kennis (inhoud)

Elaboratie: generation effect

2. “Cognitive effort”-hypothese

Het genereren van een woord vereist meer cognitieve processen dan alleen het lezen van een woord

Elaboratie: generation effect

Evidentie: volgens de lexicale- activatie-hypothese zou het generation-effect alleen optreden bij woorden met een betekenis

McElroy & Slamecka (1982)

Elaboratie: generation effect

McElroy & Slamecka (1982)

4 condities:

lezen versus genereren

woorden versus non-woorden

non-woorden: achterstevoren geschreven: blik - kilb

Elaboratie: generation effect

McElroy & Slamecka (1982)

Generation effect werd alleen gevonden voor woorden, niet voor non-woorden

Elaboratie: generation effect

Crutcher & Healy (1989)

Vier condities:1) Lees: 6 x 8 = 482) Reken zelf uit: 6 x 8 = ?3) Met rekenmachine: 6 x 8 = ?4) Check zelf antwoord: 6 x 8 = 48

Per conditie vijf sommen

Elaboratie: generation effect

Crutcher & Healy (1989)

Vier condities: Herinnerd1) Lees: 38%2) Reken zelf uit: 68%3) Met rekenmachine: 42%4) Check zelf antwoord:68%

Dus niet het genereren zelf, maar cognitieve operaties verbeteren geheugen

Overzicht dit college

• Beroemde geheugenmodellen• Power law of learning• Elaboratie: generation effect• Priming• Chunking• Onthouden van sensorische versus

semantische informatie

Priming

Is deze letterreeks een woord of niet?

plam

Priming

Is deze letterreeks een woord of niet?

fiets

Priming

Is deze letterreeks een woord of niet?

wielxxxxxfiets

Priming

wielxxxxxx

fiets• Doordat je wiel hebt gezien ben je sneller in

het herkennen van fiets• De letters xxxxxx worden gebruikt als

maskering om te voorkomen dat je woord echt herkent

Method - Study 1 (Karlijn Massar, Groningen)

Subliminal priming (17 ms) with words related to physical attractiveness or social dominance

Words used:

Attractiveness: sexy, slender, beautiful, pretty Social Dominance: tough, money, success, power

Every word was preceded by third-person personal pronoun (he or she)

Method Study 1Under the pretext of an ‘association task’:”Please indicate as quickly as possible whether these two words are related to each other.”

HOUSE

Method Study 1Under the pretext of an ‘association task’:”Please indicate as quickly as possible whether these two words are related to each other.”

SHE

Method Study 1Under the pretext of an ‘association task’:”Please indicate as quickly as possible whether these two words are related to each other.”

PRETTY

Method Study 1Under the pretext of an ‘association task’:”Please indicate as quickly as possible whether these two words are related to each other.”

TREE

Method study 1

After the task, participants read a scenario (male version):

“You are at a party with your girlfriend and you see an unfamiliar boy flirting with her. You notice that she appears to enjoy this and responds to it, and that she is also flirting with this boy.”

Method study 1

Dependent variable: Jealousy slider

0 100not jealous at all extremely jealous

Results – Study 1

30

40

50

60

70

80

90

men women

Jeal

ou

sy

Social DominanceAttractiveness

Interaction: F(3,72) = 4.05, p < .05, η2 = .05

Parafoveal subliminal priming (60 ms) with line drawings of figures with an attractive or an unattractive body shape.

For men: shoulder-to-hip ratio

For women: waist-to-hip ratio

Method – Study 2

Parafoveal priming

*

Results – Study 2

30

40

50

60

70

80

attractive unattractive

Jeal

ou

sy

MEN:

F (1,34) = 5,74, p <.02, η2 = .15

30

40

50

60

70

80

attractive unattractive

Jeal

ou

sy

WOMEN:

F (1,73) = 3.90, p = .05, η2 = .05

Overzicht dit college

• Beroemde geheugenmodellen• Power law of learning• Elaboratie: generation effect• Priming• Chunking• Onthouden van sensorische versus

semantische informatie

PSNMWTQR

VQ SA LH JG

AUTO

TAFEL

VORK

ROOD

KAST

BLAUW

MES

TRAM

LEPEL

BED

GEEL

BUS

STOEL

GROEN

BORD

FIETS

JURK

BROEK

SOK

TRUI

ZAAG

HAMER

SCHROEF

TANG

BERK

EIK

BEUK

KASTANJE

DUITS

FRANS

ENGELS

GRIEKS

Overzicht dit college

• Beroemde geheugenmodellen• Power law of learning• Elaboratie: generation effect• Priming• Chunking• Onthouden van sensorische versus

semantische informatie

De student droeg het boek

Het bier werd door de ober getapt

Nadal werd verslagen door Ferrer

De tuinman snoeide de struik

De buurman las de krant

De ober tapte het bier

De docent droeg het boek

Kintsch’s theorie over proposities

Betekenisvolle informatie wordt opgeslagen in kleine eenheden (proposities)

Tennisser Nadal, die op de US Open nooit verder wist te komen dan de kwartfinale, verloor van Ferrer in de vierde ronde

Kintsch’s theorie over proposities

Tennisser Nadal, die op de US Open nooit verder wist te komen dan de kwartfinale, verloor van Ferrer in de vierde ronde

1) Nadal is een tennisser2) Hij heeft deelgenomen aan de US Open3) Op de US Open kwam hij nooit verder dan

de kwartfinale4) Nadal verloor in de vierde ronde van Ferrer

Kintsch’s theorie over proposities

Nadal is een tennisser die in de vierde ronde verloor van Ferrer en en nooit verder kwam dan de kwartfinale op de US Open

Maandag

Hoofdstuk 7