Post on 28-Nov-2014
description
11
FARO
Het geheugen van een stad
De Buurt als plaats voor activering en participatie
dr. Guy Redig
Kabinetschef van Bert Anciaux
Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel
Februari 2008
22
Vooraf:
Dit is de visie van het kabinet van een minister.
U krijgt dus een “waarde”-vol en dus ook,
zeker in deze context
en op dit moment
een politiek verhaal.
33
Waarom dit onderwerp?
De mens organiseert zichzelf in gemeenschappen…… trouwens zonder gemeenschap geen mensen…en vice versa
De moderne mens combineert verschillende gemeenschappen, leeft, werkt, ontspant, leert, beweegt in uiteenlopende verbanden.
Sommige daarvan lijken natuurlijk: het gezin, de familie en soms de buurt,
… andere zijn wel bewust gekozen, maar lijken soms onvrij: arbeid, school.
Enkele zijn duidelijk verplicht, nl. de formele en wettelijke gemeenschappen: de overheid, de overheden. We hebben er nogal wat: het district, de stad, de provincie, gemeenschap/gewest, land en Europese Unie
De mens maakt gemeenschap(pen)
44
Waarom dit onderwerp?
De verplichte en wettelijke gemeenschappen
Na een eeuwenlange, turbulente zoektocht,
om de “macht” tussen en van mensen te disciplineren
en de natuur te bedwingen (cultuur)
construeerden we een systeem (West-Europa, Noord-Amerika)
Dit systeem is gebaseerd op drie grote inzichten:
1. Het geloof in de maakbaarheid: beleid, planning (verlichting)
2. De rechtsstaat en de delegatiedemocratie als handelings-omgeving (19de eeuw)
3. De verzorgingsstaat & welvaartsstaat (na WO II)
55
Waarom dit onderwerp?
Hebben we problemen …
Het maakbare, de empirie, het bedwingen van de natuur, de pretentie van de menselijke cultuur,
versus nieuwe bescheidenheid, hulpeloosheid, ecologische depressies, grenzen aan de beheersbaarheid en planning
Rechtsstaat & democratie, scheiding van de machten, geloof in de vertegenwoordiging en collectieve wilsvorming,
versus oude politieke cultuur, verlies van geloof en betrokkenheid, cynisme, terugkeer van het fascisme, racisme, onverschilligheid, afhaken…Verzorgingsstaat: het sprookje (verzorging, bescherming, verzekering…), de verplichte solidariteit…
werd een spookje: onbetaalbaar, vrijbuitergedrag, cynisme, verdwijnen van solidariteit, twijfels bij marktcorrecties enz.
66
Waarom dit onderwerp?
Op zoek naar remedies
Expliciete herbevestiging van de waarden: rechtsstaat & democratie, geloof in verplichte solidariteit en herverdeling en een gezond maar niet overdreven vertrouwen in de maakbaarheid
Maar…
• deze bevestiging is niet automatisch, vanzelfsprekend
• ook niet vrijblijvend
Dus…
• niet in dezelfde vallen trappen (pretentie, onmacht, onkunde)
• niet toegeven aan cynisme
• verzet tegen onwil, onverschilligheid, ongeloof, onkunde
77
Hoe aanpakken?
Ontmoeting en gemeenschapsvorming
Het overheidsbeleid moet een aantal gemeenschappelijke krachtlijnen trekken: diversiteit & interculturaliteit, doorzichtigheid & effectiviteit & efficiëntie…
Maar “ontmoeting en gemeenschapsvorming” worden specifiek gevat door twee begrippen:
• activering
• participatie (met diversiteit en interculturaliteit)
88
Hoe aanpakken?
Activeringsbeleid (1)
Activering duidt op
• een overheid die
• heel bewust, duurzaam en systematisch
• stimuleert, faciliteert, ondersteunt, respecteert, sensibiliseert, begeleidt, vormt, (h)erkent...
Activering die leidt naar
• engagement, initiatief, betrokkenheid
• verantwoordelijkheid & aansprakelijkheid
• kortom participatie (zie verder)
99
Hoe aanpakken?
Activeringsbeleid (2)
Activering gericht naar
• individuele burgers
• informeel georganiseerde burgers (buurt- & straat, actiegroepen…)
• formeel georganiseerde burgers (maatschappelijk middenveld)MAATSCHAPPELIJKE activering als de som van:
• sociale activering (betrokkenheid op elkaar)
• culturele activering (produceren en genieten van cultuur…)
• politieke activering (betrokkenheid op de formele gemeenschappen)
• economische activering (arbeid
1010
Hoe aanpakken?
Creatie van maatschappelijk kapitaal
Activering leidt naar de creatie van maatschappelijk kapitaal. Kapitaal is o.a:
• een bezit maar ook een vermogen (tot)
• dat kan toenemen of afnemen
• dat verschillend van aard kan zijn: pscyhologisch, sociaal, cultureel, politiek, economisch
Hypothese hierbij:
• de creatie van individueel maatschappelijk kapitaal
• leidt naar gemeenschappelijke activering (particuliere projecten)
• en leidt naar beleidsparticipatie
• en dus een stevig democratische, participatieve samenleving
1111
voor
Soort
individueel
project
particulier project of
een vereniging
deBUURTWIJK
Gemeen-schap, de maatscha
ppij
PsychologischKapitaal
Cultureel kapitaal
Sociaal kapitaal
Economisch kapitaal
Politiek kapitaal
Hypothese: creatie van maatschappelijk kapitaal bij individuen leidt naar gemeenschapsvorming via
particuliere projecten
1212
Hoe aanpakken?
Participatiebeleid (1)
Participatie is een ruim, breed en soms zo vaag begrip.
Het krijgt systematisch aandacht in onze beleidsvoering.
We hebben het geoperationaliseerd
• als een continuüm
• tussen DEELNEMEN
• en DEELHEBBEN
1313
Hoe aanpakken?
Participatie = een waardeconcept (1)
PARTICIPATIE
Participatie = deelnemen
- je neemt je deel
- je bent een belanghebbende of stake holder
- je bent eerder een klant of gebruiker
Participatie = deelhebben
- je hebt je deel
- je bent mede-eigenaar, dus een share holder
- je bent een partner, een metgezelJe neemt deel aan een
“andermans” project, ver-deelde verantwoordelijkheid.
Je hebt een contractenrelatie
Wij en zij: andere belangen
Je hebt een gedeeld project, er is een gedeelde verantwoordelijkheid.
Een partnershiprelatie
WIJ-project, gezamenlijk
1414
Deelhebben
Deelnemencontinuüm
bestuurslid
vrijwilliger
publiek
doelgroep
personeelslid
gebruikermedewerker
Aanbod, productie
Deelnemen, publiek
Wordt wederzijds bepaald
Hoe aanpakken?
Participatie = een waardeconcept (2)
1515
Wat is meer participatie (deelhebben/nemen)?
• meer in aantal (mensen, kansen, plaatsen…)
• meer in kwaliteiten: soorten, aard, intensiteit…
Het geheel van bijv. het cultuur-, jeugdwerk- en sportbeleid is gericht op zoveel mogelijk DEELNEMERS en DEELHEBBERS
Het succes van het –beleid wordt daaraan getoetst
Participatiebeleid = het screenen van de beleidsmaatregelen op mate van participatiesucces
Hoe aanpakken?
Participatiebeleid (2)
1616
Waarom meer participatie? We willen zo eerlijk & billijk mogelijk herverdelenWe willen effectief en efficiënt zijnWe willen creatie van meer maatschappelijke activering = maatschappelijk kapitaal
Hoe? • we creëren (basis)voorzieningen voor een zo breed mogelijk publiek• we zoeken systematisch naar zowel drempels, hinderpalen als succesfactoren ifv participatie• we pakken deze drempels aan: we verbijzonderen om ze zo effectief mogelijk te verlagen
Hoe aanpakken?
Participatiebeleid (3)
1717
Subintrige: diversiteit en Subintrige: diversiteit en interculturaliteitinterculturaliteit
Een visie
De mythe van de vroegere monocultuur en de huidige onbeheersbare krabbenmand en het gedoogbeleid. Of het ondraagbare van de verdraagzaamheid: ik verdraag jou als jij me tolereert
Interculturaliteit als radicaal en noodzakelijk antwoord:• interculturaliteit als gewenste realiteit• interculturaliteit als positieve realiteit• interculturaliteit als voorwaarde voor gemeenschapsvormingInterculturaliteit als resultaat van
en als voorwaarde voor diversiteit
1818
Diversiteit als aandachtspuntDiversiteit als aandachtspuntSterk verbonden met het participatiebeleid
De participatievraag: in welke mate “genieten” de burgers van het overheidsbeleid?
Participatie heeft heel diverse inhouden:
• zowel deelhebben als deelnemen
• in kwaliteit en in kwantiteit
Deze participatie wordt zeker bepaald door de mate waarin het aanbod aansluiting vindt bij de
diversiteit van de bevolking
19
Concrete toepassing van een activerings- en participatiebeleid…
WAAR ?
Hierbij twee belangrijke toepassingsgebieden:
1.Het maatschappelijk middenveld, het verenigingsleven.
2.De onmiddellijke woon- en leefomgeving: buurt, straat, wijk, dorp…
Deze bijdrage zoomt in op de “buurt”.
Het activerings- en participatiebeleid van overheden vraagt om concrete toepassing.
2020
De onmiddellijke woon- en leefomgeving,
Bijvoorbeeld de BUURT (1)Wie - wat is de buurt ? Een complex biotoop
BUURT / WIJK / STRAAT
DE REGELAAR: HET GEMEENTEBESTUUR
BEWONERS GEBRUIKERS PASSANTEN
2121
BUURT (2)
Wie is de buurt ? Een complex biotoop
Burgers,gezinnen
Verenigingen, organisaties
BUURT: BEWONERS, GEBRUIKERS & PASSANTEN
Social-profit instellingen
Scholen, hulp en verzorging enz.
Public-profit voorzieningen
De Lijn, nutsvoorzieningen
Handelaars
Bedrijven
DE REGELAAR: HET GEMEENTEBESTUUR
2222
BUURT (3)
De BUURT bestaat eigenlijk niet
Bestaat de buurt eigenlijk wel?
Het is geen of nauwelijks een politiek gegeven
• er is geen democratisch gelegitimeerd bestuur
• buurt wordt in de wetgeving (gemeentedecreet) niet of nauwelijks vermeld (wijkbudgetten)
Buurt is een (meestal) vaag geografisch gegeven
• er zijn zelden objectieve grenzen
• het is meestal een wat vage, subjectieve woonbeleving
2323
BUURT (4)
De BUURT moet gecreëerd worden
Stelling:
Het buurtniveau is het niveau van de NABIJHEID
Lokale besturen moeten, veel meer dan momenteel het geval is, kiezen voor een buurtgerichte aanpak.
Dit betekent:
• de keuze voor een interactieve participatieve bestuursstijl in alle geledingen van het lokaal bestuur (de absolute voorwaarde)
• het investeren in buurtstructuren. Daarbij niet één systeem, maar opgebouwd als samenwerkingsproject met de buurtactoren
• het investeren in de overdracht van verantwoordelijkheden, waar mogelijk (draagvermogen): o.a buurtbudgetten
2424
Dit betekent vooral de nabijheidstaken ook op het buurtniveau organiseren:• creatie van een buurtnetwerk en buurtoverleg: betrokkenheid van alle buurtactoren en het gemeentebestuur• zorg & verantwoordelijkheid voor de publieke ruimte, verkeerscirculatie (moeilijkheid: transitopdrachten)• actieve en passieve veiligheid• manifestaties• ….
BUURT (5)
De BUURT moet gecreëerd worden
2525
Een moraal voor de overheid
De overheid moet handelen• doelgericht voorwaarden scheppen voor activering en participatie
• steun en stimuli verlenen ter inspiratie en (h)erkenning van goede praktijk
• streven naar een duurzaam en gemeenschappelijk project
• moet de buurt veel meer in beeld brengen
De overheid moet voorbeeld geven• de overheid is hierbij nog lang geen voorbeeld
• is evenzeer toe aan een doelgerichte en –matige aanpak
• …
TenslotteTenslotte
2626
TenslotteTenslotte
Een moraal voor het veld
De overheid is hier hoogstens een voorwaardenschepper, een stimulans, een inspirator
Er zal weinig veranderen op het veld• zonder goesting
• zonder creativiteit
• zonder volharding
• zonder eigenaarschap
• zonder grote diversiteit van methodes en aanpak
• …
van en door het veld
2727
Dank voor het luisteren