Post on 30-Mar-2016
description
De fiets van Troje Transitie naar een duurzame mobiliteitscultuur
voor Gent en omgeving
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 1 31-10-2012 11:08:10
2
noodzaak tot verandering
icoon- projecten
toekomst-beelden
Deel I
moeten, willen en kunnen we ons
mobiliteitssysteem veranderen?
Deel II
3 toekomstbeelden en 5 harde keuzes voor een nieuwe gentse
verwevenheid
Deel III
experimenten om harde keuzes
te kunnen maken
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 2 31-10-2012 11:08:10
3
beste lezer,
een welgemeende dankjewel. dat je deze tekst
in handen hebt, wijst al op het feit dat je begaan
bent met mobiliteit en vooral de invloed daarvan
op het bruisende gent van vandaag en morgen.
iedereen erkent dat we de mobiliteit beter
moeten aanpassen aan de stad. investeringen
voor een betere mobiliteit hebben we het liefst
vandaag nog en daarvoor kijken we in de eerste
plaats naar de overheid. maar wanneer het over
het aanpassen van ons eigen mobiliteitsgedrag
gaat, denken we dat we nog wel even tijd hebben.
transitie is nu net dit status quo doorbreken,
een uitdaging die we als scheppende stad graag
willen aangaan. Het is in de steden dat de
uitdagingen van morgen het eerst voelbaar zijn
en de toekomst voorbereid wordt.
de bundel die nu voor je ligt is het resultaat
van het denkwerk van een 25-tal koplopers.
Het enige wat deze mensen tot voor kort met
elkaar gemeen hadden, was het begaan zijn
met de toekomst van deze stad. eén voor één
mensen met een droom voor gent, een gent
waar hun eventuele kleinkinderen zullen in leven.
droombeelden die aanvankelijk soms erg van
elkaar verschilden, maar op basis van een sterk
persoonlijk engagement en een overleg in alle
openheid kwam dit gemeenschappelijke verhaal
vrij snel tot stand.
We zijn aangenaam verrast over het resultaat.
Hun analyse is kritisch en terecht, evenals de
noodzaak tot verandering. maar dit document
gaat verder, het reikt ook creatieve oplossingen
aan. kleine icoonprojecten die nu al zichtbaar
maken hoe gent er in 2050 zou kunnen uitzien.
Het toont dat gentenaars bereid zijn om te
veranderen. bij het lezen van dit alles zal u
zich – net als wij - vrij snel afvragen of dit wel
allemaal realistisch is? Wellicht niet van vandaag
op morgen, maar soms wijzigt gedrag sneller dan
je zelf durft denken. een gsm of internet was 20
jaar geleden ook niet zo wijd verspreid als nu.
Waarom zou het dan rond mobiliteit ook niet zo
kunnen gaan?
Wees dus zeker en vast kritisch. deze houding
heeft gent immers groot gemaakt! maar laat
je daarnaast ook inspireren door dit verhaal en
stel je vooral de vraag of je hierin zelf iets kunt
betekenen. dit is de start, ga hier mee vandaag
nog aan de slag en vertel het zo veel mogelijk
verder!
veel leesplezier,
martine de regge tom balthazar
schepen van openbare schepen van milieu,
Werken en mobiliteit stadsontwikkeling en wonen
“Het is in de steden dat de uitdagingen
van morgen het eerst voelbaar zijn en
de toekomst voorbereid wordt”
voorWoord
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 3 31-10-2012 11:08:19
4
inleiding
‘Iedereen is een mobiliteitsexpert.’ Zo luidde
schepen Balthazar op 7 mei 2012 de eerste
transitiebijeenkomst in. Samen met schepen
De Regge hoopte hij dat het gezelschap van
koplopers vooral ‘out of the box’ zou denken
met één duidelijk doel voor ogen: komen tot een
toekomstbeeld voor een duurzame mobiliteit in
Gent 2050.
2050 lijkt misschien ver weg, maar in
klimaattermen is dit ‘morgen’. Het initiatief
van deze transitiebijeenkomst ligt bij het
gents klimaatverbond dat in 2011 vanuit een
transitieperspectief reeds toekomstbeelden
rond een klimaatneutraal gent in 2050 schetste
(www.gentsklimaatverbond.be). mobiliteit speelt
een belangrijke rol in de transitie naar een
klimaatneutraal gent.
nadat een 20-tal experts, koplopers en pioniers
werden geïnterviewd over hun toekomstvisie en
hun vernieuwende ideeën, kwam een groep van
25 koplopers tot stand. deze groep, die zichzelf
de m-club is gaan noemen, kwam een vijftal
keer bij elkaar om tot een gemeenschappelijk
toekomstbeeld te komen. doorheen het proces
kwamen ze tot de volgende conclusie:
Het huidige mobiliteitssysteem in gent is niet
duurzaam. de mobiliteitsbehoefte blijft groeien
en de infrastructuur raakt net als in andere
steden steeds verder verzadigd. de afgelopen
decennia is gent sterk gegroeid rondom
autoverkeer. door verdere groei in die richting,
dreigt een unieke eigenschap van gent verloren
te gaan: de gentse verwevenheid. de historische
mix van functies en hun nabijheid maakt gent
voor ons een unieke en aantrekkelijke stad om te
wonen, werken, winkelen, leren, ontspannen,..
“een unieke eigenschap van Gent
dreigt verloren te gaan.”
Het gevaar bestaat dat onze troef - de typische
gentse verwevenheid - evolueert naar een
lappendeken van grote aaneengesloten gebieden
met telkens één overheersende en mobiliteit
aantrekkende functie. Het einde van de fossiele
brandstoffen zal ons aanzetten na te denken over
een andere mobiliteit.
Wij gingen het werk aan om de uitdagingen rond
mobiliteit te gebruiken om ook in de toekomst
nog van de gentse verwevenheid te kunnen
genieten.
“Wij zien drie toekomstbeelden voor
een duurzaam Gent in 2050.”
Hoe ziet de nieuwe gentse verwevenheid er dan
uit in 2050? Wij zien drie toekomstbeelden die
ingrijpen op drie schaalniveaus (straat, wijk,
stad):
in de leefstraat spelen alle kinderen weer op
straat en is het aangenaam vertoeven op een
bankje voor de deur. alleen fietsen en elektrische
‘fietsachtigen’ hebben doorgang in leefstraten
waardoor er nieuwe ruimte vrijkomt. zo ontstaat
een netwerk van leefstraten rondom centrale
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 4 31-10-2012 11:08:33
5
(speel)pleintjes en open plekken. een netwerk
dat niet alleen leuk is voor kinderen, maar het
leven voor iedereen aangenamer maakt.
in de leven(de) wijk hoef je niet meer weg voor
je dagelijkse behoeften. alles is binnen tien
minuten te voet of met de fiets bereikbaar.
doordat winkels en werk zich meer in je
omgeving bevinden, is er in 2050 veel meer
tijd over voor je gezin en hobby’s. Wijken staan
bekend voor hun eigenheid. Waar bijvoorbeeld
sint-amandsberg een broedplaats is voor
creatieve ideeën, blinkt drongen uit met haar
recreatief aanbod.
“In 2050 heb je veel meer tijd over
voor je gezin en hobby’s”
binnen de verbonden stad zorgt een uitgebreid
netwerk van hoogwaardig openbaar vervoer,
fietssnelwegen en trage wegen voor een
duurzame onderlinge verbinding van álle gentse
wijken. auto’s worden alleen voor bijzondere
aangelegenheden ingezet en vaak gedeeld.
gent is in 2050 het centrum van een netwerk
van samenwerkende gemeentes dat via het
openbaar vervoer perfect met elkaar verbonden
zijn. Winkels nemen in 2050 minder ruimte in
beslag en zijn geclusterd. zo worden ze beter
bereikbaar met openbaar vervoer en fiets.
dit zijn onze beelden van 2050. niemand kan
precies voorspellen wat gaat gebeuren. Wel is
het voor ons duidelijk dat keuzes in mobiliteit
vandaag grote gevolgen kunnen hebben voor de
ontwikkeling van gent. net zoals het niet maken
van keuzes grote gevolgen heeft. maar wij zijn
er van overtuigd dat de tijd dringt en dat de
komende jaren harde keuzes gemaakt moeten
worden. Wij doen in de fiets van troje alvast een
aanzet hiertoe.
“De komende jaren moeten harde
keuzes gemaakt worden”
om deze harde keuze te kunnen maken is het
nodig volop te experimenteren. We roepen
beleidmakers, politici, ondernemers, experts,
pioniers en vooral ook bewoners dan ook
op om de komende jaren mee te doen met
icoonprojecten rond nieuwe mobiliteit. op die
manier kunnen we samen de eerste stappen
zetten richting de nieuwe gentse verwevenheid.
en kunnen we binnenkort de ervaring, de kennis
en het draagvlak die we hebben verkregen,
gebruiken om als gemeenschap daadwerkelijk
harde keuzes te maken.
Wij sluiten de fiets van troje af met een lijst van
icoonprojecten en horen graag wat uw ideeën
zijn en waar jij aan wil meewerken.
“We horen graag aan welke
icoonprojecten jij wil meewerken”
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 5 31-10-2012 11:08:59
6
m-clUb
de m-club is een tijdelijk vernieuwingsnetwerk
dat er naar streeft enerzijds om met de fiets
van troje de mobiliteitsagenda te beïnvloeden.
anderzijds wil de m-club het experimenteren
met duurzame mobiliteit bevorderen. Wil jij mee
werken, laat het ons weten!
e: dries.gysels@gent.be
t: 09/268 24 54
www.klimaatverbond.be
benjamin rieder
bert van daele
dirk Holemans
elke durnez
Frank gelaude
jan geldhof
jan turf
jos lootens
karel vancoppenolle
koen stuyven
kristof devriendt
mathijs bekaert
michiel demey
miguel vertriest
patrick debeuf
peter Hofman
peter mortier
philippe van Wesenbeeck
pieter de vis
pieter deschamps
pieter deslé
pieter van vooren
riet van de velde
sander vandenberghe
saskia Walters
simon verledens
stefaan claeys
vic de meester
vincent meerschaert
Wim de smet
dries gysels
elke de dekker
jeroen mercy
katleen straetmans
tim scheirs
“Mobiliteit is een essentiële
voorwaarde voor het functioneren van
een samenleving en is op zich geen
probleem.”
“Mobiliteit veroorzaakt vaak stress,
terwijl het ook een heel rustige en
aangename tijdsbesteding kan zijn.”
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 6 31-10-2012 11:09:19
7
Deel I
NOODZAAK TOT VeRANDeRING
Moeten, kunnen en willen we ons mobiliteitssysteem veranderen
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 7 31-10-2012 11:09:19
8
“Gent is een groot dorp, en dat willen
we vooral zo houden.”gentse verWevenHeid onder drUk
Gent wordt vaak bestempeld als een
evenwichtige stad. Geen enkele functie
overheerst. Het is vandaag de dag een
bruisende mix van functies en een ont-
moetingsplek voor verschillende culturen
en leeftijdscategorieën. Deze bruisende mix
staat echter onder sterke druk.
gent is geen typische studentenstad zoals
leuven, maar heeft sinds enkele jaren wel het
meeste aantal studenten van alle vlaamse
steden. gent is geen europese “must see”
bestemming zoals brugge, maar wordt wel
omschreven als europa’s best bewaarde geheim
(lonely planet). de haven beslaat bijna de helft
van het gentse grondgebied, maar toch is het
havengebied lang niet zo dominant aanwezig in
de stad als in antwerpen of rotterdam.
bovendien wordt de schaalgrootte van gent
door vele inwoners en gebruikers als ideaal
omschreven. in de binnenstad, in de wijken en
omliggende kernen heerst vaak de gezelligheid
van een dorp. anderzijds voel je ook wel de
stedelijkheid, “niet te groot en niet te klein”.
deze mix, dat dorpsgevoel en de ideale
schaalgrootte heeft ook een ruimtelijke
component. de meeste stedelijke functies
zijn gelukkig nog steeds goed ingebed in het
stedelijke weefsel en ook de omliggende kernen
zijn vaak sterk zelfvoorzienend. We bestempelen
dit met de term “slimme verwevenheid” die het
gent van vandaag kenmerkt.
maar deze “troef” is er lang niet overal.
kanaaldorpen hebben een erg laag
voorzieningenaanbod en zijn zelfs eerder gericht
op andere gemeenten dan op gent. en waar de
troef wel nog aanwezig is, is het geen evidentie
dat het in de toekomst zo zal blijven.
We mogen stellen dat deze verwevenheid de
laatste decennia zelfs sterk onder druk kwam
te staan. tegenover deze troef staat dus de
“verschraling” als potentiële bedreiging voor de
ontwikkeling van de stad. op sommige plaatsen
is deze verschraling reeds goed merkbaar. Het
ganse sociale leven van meer en meer inwoners
begint zich steeds meer af te spelen in een
“verkavelde” leefomgeving.
om het met een clichébeeld te illustreren: we
verplaatsen ons dagelijks van de woonwijk naar
de scholencampus en nadien naar een grote
kantorenzone aan de rand van de stad, winkelen
doen we het liefst in grote winkelzones en als
er nog even tijd over is rijden we nog naar het
sportcentrum om daar te gaan “ontspannen” en
tenslotte is er ook nog de gezellige binnenstad
die één grote ruimte is waar we een pint kunnen
gaan drinken ter afsluiting van onze drukke dag.
“Wat heb je aan de gezelligheid van
Gent als je de godganse dag onderweg
bent ?”
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 8 31-10-2012 11:09:26
9
Koning auto
in de jaren 30 gebeurde zo’n 2/3e van de
afgelegde verplaatsingen per fiets. anno
2012 is dat compleet veranderd, de auto valt
niet meer weg te denken. bijna 70% van alle
verplaatsingen gebeuren met de auto, de
andere vervoersmodi volgen op verre afstand.
zelfs voor korte verplaatsingen neemt de
auto een dominante plaats in. de helft van alle
verplaatsingen in vlaanderen tussen 500 m en 1
km gebeurt met de auto.
onze samenleving vergrijst, het is genoegzaam
bekend dat dit één van de grootste uitdagingen
is voor de toekomst. Willen we ouderenzorg
betaalbaar houden, dan is het cruciaal dat
ouderen niet meteen hun toevlucht moeten
nemen in een bejaardentehuis of serviceflat.
basisvoorzieningen in de wijk zijn hier van groot
belang, maar ook de dagelijkse sociale contacten
tussen buren en wijkbewoners.
VeRDelING VeRVOeRSWIjZe peR VeRplAATSING (%)
te voet 11,56
Fiets 12,02
auto 69,54
openbaar vervoer 6,88
GeMIDDelDe AfGeleGDe AfSTAND peR DAG (KM)
2000 32,7
2011 42,1
ovg, vlaanderen, 2011
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 9 31-10-2012 11:09:35
10
Zonder te vervallen in onnodig doemdenken,
moeten we toch op onze hoede zijn: het
doorzetten van de verschraling zou wel eens
vergaande gevolgen kunnen hebben op de
toekomstige mobiliteit en bij uitbreiding het
totale functioneren van deze stad.
We beschrijven met de “verkavelde
leefomgeving” vooral een vlaamse trend en
maken ons graag sterk dat het in gent allemaal
zo geen vaart loopt. maar de laatste decennia
worden ook de gentse ruimtes steeds mono-
functioneler ingevuld. de sterke groei van de
stad in de periode 1969-1995 is gigantisch (zie
kaartmateriaal). met die groei zijn alle functies
ook steeds verder uit elkaar gelegd. niet alleen
verder, maar ook de sites zelf werden groter.
grote nieuwe gebieden werden aangesneden:
Uz, 20e eeuwse villawijken in de rand,
grote industriegebieden en kantorenzones,
Flanders expo. om dit systeem draaiende te
houden was er bovendien een grootschalige
verkeersinfrastructuur nodig (b401, viaduct
e17, verkeerswisselaar e17-e40, ringvaart – r4
…). nog nooit groeide de stad zo snel als in de
periode van 1969 tot nu.
alhoewel de eindigheid van dit alles reeds lang
gekend is en duidelijk is meegenomen in het
actuele ruimtelijk- en mobiliteitsbeleid van deze
stad, zien we in de praktijk dat deze trend na
1995 nog lang niet gestopt is. een voorbeeld is
de ontwikkeling van the loop met voornamelijk
bedrijfsgebouwen en een dominante
verkeersinfrastructuur. van een verwevenheid
met andere functies is nauwelijks sprake.
We zien bovendien dat, ondanks de gestegen
aantrekkelijkheid van de binnenstad, er toch
heel wat (kantoor-)functies wegtrekken uit de
binnenstad. dit om beter bereikbaar te zijn
door dicht tegen het hoofdwegennet te gaan
aanleunen. mensen die vroeger snel met de fiets
of de tram naar kantoor kwamen, worden nu bijna
verplicht om in een auto-logica te stappen.
de vrijgekomen ruimte in de stad wordt nadien
ook helaas al te vaak monofunctioneel ingevuld,
kijk maar naar de omgeving van ramen en de
poel die na het wegtrekken van de kantoren een
volledige cluster van bejaardenvoorzieningen is
geworden. en ondanks alle initiatieven om wonen
boven winkels te promoten, is de realiteit nog
steeds dat de typische winkelstraten er ’s avonds
verlaten bij liggen.
bestaande functies zoals het az st lucas
blijven dan weer wel bewust in deze stad, in
tegenstelling tot in andere steden waar ook
deze naar de rand trekken. maar we zien wel
dat deze grote ruimte zich meer als een op zich
staande campus begint te ontwikkelen, los van
de omgeving.
“Mensen die vroeger snel met de fiets
of de tram naar kantoor kwamen,
worden nu bijna verplicht om in een
auto-logica te stappen.“
gent verscHraalt?
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 10 31-10-2012 11:09:44
11
Bron: gent door de jaren heen, structuurplan 2003 - informatief deel
1778 1933 1969 1995
“We wandelen de dodentocht in
Bornem, beklimmen per fi ets de
Ventoux, maar moeten we achter een
pak friet twee straten verder dan
nemen we de auto”
© raf coppens
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 11 31-10-2012 11:10:20
12
tijd voor een omslag
“We merken vandaag al dat
grootwarenhuisketens meer en meer
het segment van de buurtwinkels gaan
opzoeken.”
Het huidige mobiliteitssysteem is er op gericht
om het groeiende Gent met de auto mobiel te
houden en de nadelige effecten weg te werken,
ook al gaat dit ten koste van de levenskwaliteit
in de stad zelf. Waarom zouden wij blijven
investeren in een systeem dat gebaseerd is op
fossiele brandstoffen en op termijn ten dode
is opgeschreven? Kortom, het is tijd voor een
omslag.
bij elke nieuwe ruimtelijke ontwikkeling streven
we een duurzame mobiliteit na. maar toch
wordt nog steeds meer ruimte aangesneden in
functie van mobiliteit. Het maakt het mogelijk
dat functies nog verder uit elkaar kunnen gaan
liggen en de stad verder als een olievlek uitdeint.
Het is mogelijk dat grootschalige ontwikkelingen
zich aan de stadsrand kunnen blijven ontwikkelen
of we denken dat het nog wel (even) kan.
gevolg is dat er al heel wat “baanwinkel-
achtige” steenwegen een invloed hebben op het
gentse mobiliteitssysteem. Het beleid van de
randgemeenten heeft hier een invloed op gent.
Het gevaar bestaat er dus in dat onze grote troef
van vandaag, de gentse “slimme verwevenheid”,
alsnog evolueert naar een soort van lappendeken
bestaande uit grote aaneengesloten gebieden
met telkens één overheersende en mobiliteit
aantrekkende functie .
“Het gevaar bestaat dat onze “slimme
verwevenheid” evolueert naar een
lappendeken.”
de kostprijs hiervoor is niet alleen de tijd
die we nodig hebben om ons van de ene
activiteit naar de volgende te verplaatsen.
dit verplaatsingsgedrag heeft bovendien een
grote invloed op onze gezondheid, veiligheid,
levenskwaliteit, milieu en het gebruik van onze
omgeving. bovendien zal op een bepaald moment
de blijvend stijgende olieprijs dit systeem
onmogelijk maken.
Wij vinden alvast dat het tijd is voor een omslag.
verder investeren in maatregelen die louter de
nadelige effecten trachten weg te werken is, op
lange termijn, investeren in problemen.
Hoe ziet de toekomst van gent eruit als wij
een mobiliteitssysteem kiezen dat dient als
katalysator voor een ontwikkeling die de
uniekheid van gent versterkt en bovendien wel
duurzaam is?
“er zal in 2050 nog wel energie zijn,
maar gebruiken we deze om ons te
verplaatsen of ons te verwarmen ?”
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 12 31-10-2012 11:10:24
13
Veiligheid
in 2011 verloren op gentse wegen 13 mensen
het leven in verkeersongevallen en raakten
195 mensen zwaargewond. We zien weinig
vooruitgang ondanks een sterke focus vanuit het
beleid, denk maar aan de invoering van de zone
30 of de aanpak van zwarte punten. verkeer is
in de groep van 15- tot 29-jarigen doodsoorzaak
nummer één.
lucht
Fijn stof zorgt ervoor dat we 18 tot 36 maanden
minder lang leven. dit stof is voornamelijk
afkomstig van het wegverkeer en wordt
voornamelijk veroorzaakt door dieselwagens en
vrachtwagens.
lawaai
overdag is 1 op de 4 en ‘s nachts 1 op de
5 gentenaars blootgesteld aan hinderlijk
weg –en spoorweglawaai, wat resulteert in
slaapstoornissen en concentratieverlies.
energie
in 2000 ging het internationaal
energieagentschap nog uit van een dalende
olieprijs. in 2010 zou het gemiddeld 21 dollar
kosten. daarna zou de prijs oplopen tot
gemiddeld 28 dollar in 2020. in 2006 stelde het
iea de prognose bij, ditmaal op 47 dollar in 2012.
de voorspellingen liggen er ver naast. in 2011
kostte een vat gemiddeld 111 dollar. Het iea gaat
momenteel uit van 118 dollar per vat in 2020.
Wat is deze voorspelling waard? © de telegraaf
Klimaat
als we de uitstoot van co2 op gents
grondgebied bekijken zonder de ijzer-,
staal- en elektriciteitsproductie dan neemt
mobiliteit daarin 15,2% voor zijn rekening. de
twee derde daarvan is voor rekening van het
personenvervoer, één derde voor rekening van
het vrachtvervoer.
“In Gent waren in 2011
103.625 auto’s ingeschreven. Wil je die
kwijt op een parking dan moet die 223
voetbalvelden groot zijn.”
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 13 31-10-2012 11:10:30
14
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 14 31-10-2012 11:10:30
15
Deel II
TOeKOMSTBeelDeN
3 toekomstbeelden en 5 harde keuzes voor een nieuwe Gentse verwevenheid
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 15 31-10-2012 11:10:30
16
een omslag in het huidige mobiliteitssysteem is
mogelijk. Wij deden de oefening en pasten deze
omslagen toe op de schaalniveaus in Gent en
kwamen tot drie inspirerende toekomstbeelden:
de leefstraat, de leve(n)de wijk en de verbonden
stad. Keuzes op korte termijn zijn noodzakelijk
opdat deze toekomstbeelden meer zouden zijn
dan een droom.
in een tijdperk dat de hoeveelheid virtuele
contacten op internet, facebook of via sms snel
toenemen, zou je bijna vergeten dat het vooral
echte ontmoetingen zijn die het leven kleuren.
mobiliteit bevordert dit meestal niet:
verplaatsingen doen we vaak alleen. de drukte op
straat doet ons terugtrekken aan de achterzijde
van onze woning. mocht de straat terug kunnen
fungeren als ontmoetingsruimte, verhoogt de
kans op echte ontmoetingen, en krijg je kinderen
die streetwise zijn, mensen met een wereldbeeld
dat nauwer aansluit bij de werkelijkheid. ook op
wijk- en stadsniveau geven we de verwevenheid
van gent een nieuwe invulling.
Wij zijn ervan overtuigd dat hiervoor volgende
omslagen noodzakelijk zijn naar 2050 toe:
- van een centrumgerichte aanpak van mobiliteit
naar een duurzame mobiliteit voor heel gent en
omgeving.
- van beleidsbeslissingen die genomen worden
nadat er een groot draagvlak voor is, naar ruimte
voor voortrekkers om duurzame initiatieven uit
te testen.
- van fossiele brandstoffen en auto als basis
van onze mobiliteit naar fiets en elektrisch
vervoer als dé stadsvervoersmodi.
- van steeds meer af te leggen kilometers naar
nabijheid van diensten en voorzieningen
- van mobiliteit die steeds meer van onze
schaarse ruimte in beslag neemt, naar ruimte
voor “grondliggen*” en ontmoeten.
- van een gentse verwevenheid onder druk naar
een nieuwe gentse verwevenheid.
passen we deze omslagen toe op de
schaalniveaus in gent dan komen we tot drie
inspirerende toekomstbeelden op straat, wijk
en stadsniveau. met de fiets van troje kiezen
we voor de leefstraat , de leven(de) wijk en de
verbonden stad.
* de meest intense momenten beleef je al
liggend, zittend of aan max. 5km/u - “de ziel
gaat te voet.”
drie toekomst-beelden
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 16 31-10-2012 11:10:35
17
gent nU, gekenmerkt door fossiele
brandstoffen, steeds meer kilometers en
mobiliteit die steeds meer ruimte in beslag
neemt.
gent 2050, gekenmerkt door fiets & elektrisch,
nabijheid en ruimte voor “grondliggen” en
ontmoeten.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 17 31-10-2012 11:10:42
18
de leeFstraat toekomstbeeld straat – wijk - stad
Anno 2050 spelen alle kinderen weer op
straat en is het aangenaam vertoeven op een
bankje voor de deur. De leefstraten vormen er
een autoluw netwerk rondom centrale (speel)
pleintjes en open plekken.
een sterk collectief vervoer, de fiets, gebruiks-
vriendelijke autodeelsystemen en alternatieve
vervoersmiddelen zorgden voor een sterke daling
van het aantal auto’s. Hierdoor werd het mogelijk
de auto’s te verzamelen op de aangelegde
buurtparkings. straten die niet gericht zijn op
doorgaand verkeer werden autovrij gemaakt.
voor je deur parkeren is enkel nog nodig om even
iets te laden of te lossen.
de leefstraat is ingericht op maat van kinderen.
in een stervormig patroon leidt elke leefstraat
naar het (speel)plein. zo kunnen kinderen veilig
buiten komen en naar school rijden. Wat goed
is voor kinderen, is ook goed voor ouderen.
meer ontmoetingsruimte zorgt voor een nieuwe
verwevenheid op straatniveau.
dankzij de leefstraat wordt intensiever op
straat geleefd en groeit de cohesie tussen de
verschillende straatbewoners. bovendien kregen
de inwoners de kans om zelf hun leefstraat
vorm te geven, met vb. zitbanken, beplanting,
barbecuestellen… de inwoners van een leefstraat
richten zich meer op de straat. Het keukenraam
kijkt niet meer uit op de koer, maar wel op de
groene leefstraat. dankzij die groene inrichting is
de leefstraat als een tuin voor zijn bewoners.
in 2050 zijn er veel minder auto’s en veel meer
fietsen. door de vernieuwde inrichting van de
straat vormen deze fietsers geen gevaar voor de
wandelaars en bewoners.
op wandelafstand is er aantakking op een
snel fietsroutenetwerk, een centraal gelegen
tramhalte of een van de vele ‘doorsteekjes’ die je
snel te voet overal naartoe brengen.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 18 31-10-2012 11:10:52
Naar een nieuwe invulling van het
begrip straat
de komende jaren zal er volop
geëxperimenteerd worden met
het anders inrichten van straten.
verschillende woonstraten krijgen de
kans hun straat vorm te geven naar de
eigenheid van de buurt. tegen 2017
moet het duidelijk geworden zijn hoe
we dit structureel kunnen aanpakken en
inrichten. We maken dan de keuze dat
elke nieuwe en nieuw ingerichte
woonstraat een leefstraat wordt.
de betrokken diensten en organisaties
hebben tegen 2017 voldoende know-
how opgebouwd om dit zo te kunnen
aanpakken dat straat en omgeving er
wel bij varen.
eenmaal het concept voldoende
uitgewerkt is, ontstaat een volwaardige
nieuwe economie rond leefstraat
inrichting. samen met de knowhow
van de stadsdiensten zorgt dit voor
een exponentiële groei van het aantal
leefstraten in gent.
19
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 19 31-10-2012 11:11:12
20
leve(n)de Wijk toekomstbeeld straat – wijk - stad
er is een uitgebreid aanbod van voorzieningen,
ook voor vrije tijd. efficiënt ruimtegebruik wordt
gestimuleerd: sportzalen zijn ook jeugdhuis,
seniorenclub, feestzaal, cultuurhuis, …
deze ‘wijkontmoetingsplekken’ vormen samen
met de scholen het hart van de wijk. je kan er
terecht voor zowat alles. gekoelde kluisjes met
code maken dat je 24 uur op 24 je boodschappen
kan afhalen in deze nieuwe pick-up points. in het
repaircafé kan je terecht om even aan je fiets te
sleutelen. de nieuwe gentse verwevenheid heeft
zo in 205o een nieuwe invulling gekregen op
wijkniveau.
Werkgevers zagen ook steeds meer in dat
pendelen oninteressant was voor werkgever en
werknemer en elk jaar duurder en duurder werd.
Het grote aantal decentrale werkplekken en
lokaal ingebedde bedrijfjes, maken dat er voor de
werknemers heel wat tijd vrijkwam voor gezin en
vrije tijd.
Anno 2050 hebben de wijken opnieuw een
echt centrum. In de wijk vind je een uitgebreid
voorzieningenaanbod op fiets- of wandelafstand.
Kinderen durf je opnieuw alleen naar school,
de winkel of de sportclub te sturen. Door die
nabijheid is er in 2050 meer tijd over voor gezin
en hobby’s. Doordat het centrum van de wijk
samenvalt met een knooppunt van openbaar
vervoer, ontstaat een echt netwerk van wijken.
grote delen van de wijk zijn in 2050 autovrij.
de leefstraten zorgden er voor dat de auto haar
nieuwe vaste plek kreeg aan de rand van de wijk
en dat er nieuwe ontmoetingsruimte ontstaat.
via leefstraten en doorsteekjes is alles binnen
10 minuten te voet of met de fiets veilig
bereikbaar. je kinderen stuur je graag alleen
naar school of de winkel. Het aantal buurtwinkels
en afhaalpunten nam de afgelopen decennia
spectaculair toe. Quasi alles kan je kopen of laten
leveren in je omgeving. gelukkig maar, want de
brandstofprijs maakte het onbetaalbaar om voor
je inkopen kilometers rond te rijden.
de wijk is in 2050 op een duurzame manier
verbonden met de andere gentse wijken. de
tram komt op elk centraal plein en ook een
fietssnelweg of wandelpad is nooit ver weg.
leefstraat, wijk, plein en halte openbaar vervoer
vormen als het ware één duurzaam netwerk.
Wijken staan ook bekend voor hun eigenheid.
Waar bijvoorbeeld sint-amandsberg een
broedplaats is voor creatieve ideeën, blinkt
drongen uit met haar recreatief aanbod. door
het openbaar vervoersnetwerk tussen de wijken
kunnen we in 2050 op een duurzame manier
proeven van mekaars troeven.
“In wijkontmoetingsplekken kan je
terecht voor zowat alles.”
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 20 31-10-2012 11:11:18
plaats maken voor meer leven
jaar na jaar zorgen we voor meer leven
in de wijk. de lokale handel speelt hier
een belangrijke rol. cruciaal is dat we
deze te voet of met de fiets kunnen
bereiken. op deze manier durf je je
kinderen naar de winkel te sturen en
hoef je geen autorit meer te maken. om
dit mogelijk te maken kiezen we voor
“straatparkeren wordt buurtparkeren”.
straat na straat en plein na plein
kunnen zo teruggegeven worden aan
de bewoners. buurtparkings worden
voorzien voor de bewoners, de
bezoekers worden naar p&r’s verwezen.
p&r gaan ook meer en meer in de
omgekeerde richting functioneren,
namelijk na de kantooruren kan de
inwoner van de stad zijn wagen ook
hier stallen indien hij de volgende dag
weer staduitwaarts moet. dit gaat hand
in hand met een sterker uitgebouwd
systeem van autodelen en fietskluizen
bij de p&r’s.
21
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 21 31-10-2012 11:11:41
22
ondanks deze scheiding zijn de gentse wijken,
de knooppunten van openbaar vervoer en de
industriegebieden meer dan ooit met elkaar
verbonden. zelfs een verplaatsing van sint-
kruis-Winkel naar het stadscentrum of naar
een andere wijk duurt niet langer dan een half
uur (het “gents half uurtje”). Het hoogwaardig
openbaar vervoersnetwerk en de conflictvrije
fietssnelwegen maken dat er voor dit half uurtje
geen reden meer is om de auto te nemen.
De nieuwe Gentse verwevenheid in 2050
uit zich niet enkel in meer leven op straat
en een uitgebreid voorzieningenaanbod in
de wijk. Binnen de stad zorgt een uitgebreid
netwerk van hoogwaardig openbaar vervoer,
fietssnelwegen en trage wegen voor een
duurzame onderlinge verbinding van álle Gentse
wijken. Het leven stopt niet aan de grens van
Gent. Gent is als centrumstad in 2050 op een
duurzame manier vlot te bereiken vanuit alle
randgemeenten.
Het Gents halfuurtje
de verschillende gentse wijken zijn anno 2050
gescheiden door brede groenzones met al dan
niet waterwegen die tot in het centrum leiden. op
die manier hebben we optimaal de troef van de
groene en blauwe corridors kunnen benutten. de
koelte die zij brengen is welkom in het centrum,
want global warming is al lang een feit.
daarnaast zijn alle wijken onderling ook
verbonden met autovrije verbindingen.
een netwerk van fietssnelwegen, paadjes
en groene doorsteekjes verbindt alle wijken
onderling. Fietssnelwegen zijn ideaal om naar het
werk te rijden, je kinderen naar school sturen doe
je via de groene doorsteekjes.
verbonden stad toekomstbeeld straat – wijk - stad
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 22 31-10-2012 11:11:49
23
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 23 31-10-2012 11:12:17
Regionale transitie van onder uit
de ommezwaai naar 2050 kan er
komen door van onder uit
kleinschalige mobiliteitsinitiatieven
toegankelijk te maken voor elke
bewoner van de ruime gentse regio.
een groeiend netwerk van
geëngageerde burgers en experts
kan gezinnen helpen bij een
duurzaam mobiliteitsgedrag.
zodra dit netwerk voldoende
gegroeid is, kan de keuze
gemaakt worden om tot een echte
samenwerking rond mobiliteit
binnen de gentse agglomeratie g16
te komen.
de g16* kunnen een nieuw elan
geven aan het samenwerken
binnen afgebakende thema’s op
maat van intermenselijke relaties.
gemeenten kunnen immers à la
carte kiezen rond welke thema’s ze
willen samenwerken.
*16 is een willekeurig getal. samenwerking
gebeurt met alle gemeenten die graag de
krachten bundelen..
24
Naar een nieuwe vervoerscultuur
in 2050 zien we de ikea en andere
grootwarenhuizen als soort van vitrine:
enkel kijken en bestellen. levering gebeurt
automatisch bij je thuis. Winkels nemen veel
minder ruimte in beslag en kunnen zo geclusterd
worden. zo worden ze beter bereikbaar met
openbaar vervoer en fiets.
Het bevoorraden van winkels en het leveren
van goederen aan huis gebeurt in 2050 op een
duurzame manier. naast flexibele elektrische
vrachtwagens en een netwerk van cargofietsen,
is ook goederentransport per water helemaal
uitgebouwd.
Stadsregionaal openbaar vervoerssysteem
samenhang en verbondenheid op regioniveau
zijn van belang in de (economisch) leefbare
stad van 2050. vermits niet alle stedelijke
activiteiten op wandelafstand van elkaar kunnen
liggen, wordt de volledige invloedssfeer van
gent optimaal bediend worden door een sterk
uitgewerkt systeem van collectief vervoer. een
performant regionaal openbaar vervoersysteem
moet hiervoor de drager worden. via goed
uitgeruste lokale knooppunten kunnen de andere
niveaus ook makkelijk toegang vinden tot dit
netwerk.
Was in 2012 het autoverkeersysteem nog te
veel structurerend voor nieuwe ruimtelijke
ontwikkelingen, dan zijn in 2050 de openbaar
vervoersknooppunten de plekken waar sterk
verdicht kan worden en er ook in de hoogte kan
gebouwd worden.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 24 31-10-2012 11:12:22
25
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 25 31-10-2012 11:12:27
26
5 HARDe KeUZeS
1. straatparkeren wordt buurtparkeren
2. elke nieuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
leefstraat
3. gents half uurtje als maximum
4. een samenwerkingsverband creëren met de
buurgemeenten
5. duurzame mobiliteitscultuur stuurt de ruimtelijke
ontwikkeling
Om de omslagen naar 2050 mogelijk te
maken, zijn wij er van overtuigd dat er binnen
de vijf jaar harde keuzes moeten gemaakt
worden. Vanuit de paden die leiden naar de drie
toekomstbeelden komen wij tot 5 harde keuzes:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren:
in de wijk en in de straat neemt de stilstaande
auto bijzonder veel plaats in. bovendien
verwacht iedereen ook dat zijn auto voor zijn
deur kan staan. door parkeeroverlast niet langer
meer in de (woon)straat op te vangen, maar
eerder op buurtniveau (buurtparking, gedeeld
gebruik van (private) parkings), kunnen we het
openbaar domein weer openstellen in functie van
de leefkwaliteit in de wijk en de straat.
2. elke nieuw(e) (ingerichte) woonstraat is
een leefstraat
discussies over zone 30 of woonerf behoren
hiermee tot het verleden omdat ze uiteindelijk
nog steeds uitgingen van de auto als vertrekpunt
voor de inrichting van de leefomgeving.
3. Gents half uurtje als maximum
Het doel is dat alle plekken in gent onderling
verbonden zijn met elkaar en dat de reistijd
van de ene plek naar de andere niet langer dan
een half uur bedraagt. Hoogwaardig collectief
vervoer en snelle fietswegen zorgen hiervoor.
4. een samenwerkingsverband creëren met
de buurgemeenten
mobiliteit is in de toekomst hèt bindmiddel
tussen gent en de omliggende gemeenten.
samenwerkingsverbanden kunnen à la carte
worden aangegaan zodat gaandeweg van
onderuit een sterke cultuur van samenwerking
op stadsregionaal niveau kan groeien.
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de
ruimtelijke ontwikkeling
“eerst komt de tram, dan pas volgt de
ontwikkeling”. Wanneer we willen afstappen
van een “damage control” beleid, moet een
duurzaam mobiliteitssysteem de maatstaf
Harde keUzes nodig
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 26 31-10-2012 11:12:29
27
worden voor alle volgende nieuwe
ruimtelijke ontwikkelingen.
deze harde keuzes lijken op het eerste
zicht misschien verregaand en dat zijn
ze ook. maar toch – en zo leert ons een
eenvoudige terugblik op de voorbije
decennia gents mobiliteitsbeleid – zijn
ze niet ondenkbaar. zelfs verbazend
gemakkelijk eens ze zijn genomen. in
het volgend hoofdstuk wordt alvast niet
gewacht op deze keuzes.
de icoonprojecten hebben tot doel
om de gentse gemeenschap morgen
al aan te tonen dat een duurzaam
mobiliteitsgedrag niet ten nadele
hoeft te zijn van de persoonlijke
levenskwaliteit, maar ze eerder ten
goede komt!
We dagen nu de gentse gemeenschap
uit om samen met ons de komende jaren
intensief te gaan experimenteren.
op die manier effenen we het pad
richting de toekomstbeelden die
we hebben voor deze stad. eens de
icoonprojecten echt gesmaakt zullen
worden, zullen de harde keuzes van nu
de evidenties van morgen worden.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 27 31-10-2012 11:12:43
28
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 28 31-10-2012 11:12:44
29
Deel III
IcOONpROjecTeN
experimenteren om harde keuzes te kunnen maken
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 29 31-10-2012 11:12:44
30
inleiding
Op de volgende pagina’s worden enkele
icoonprojecten kort geschetst. Ze moeten nog
verder uitgewerkt worden. Ook nieuwe ideeën
zijn steeds welkom, maar ook hiervoor hebben
we jou nodig.
Wij zoeken creatieve mensen om deze of andere
icoonprojecten uit te werken. buurtbewoners,
handige harry’s, winkels, bedrijven, ondernemers
en overheden samen kunnen zo de eerste
stappen richting de nieuwe gentse verwevenheid
zetten. enkel door er samen de schouders onder
te zetten, kunnen de projecten ten volle tot hun
recht komen.
de ervaringen uit de projecten zullen het
mogelijk maken binnen enkele jaren harde keuzes
te maken. Harde keuzes die nodig zijn om de
drie toekomstbeelden te realiseren. bovendien
maken verschillende icoonprojecten nu al even
zichtbaar hoe gent er in 2050 zal uitzien.
laat je alvast inspireren door onze
icoonprojecten. We ordenden ze alvast per
toekomstbeeld en vermelden er telkens bij welke
harde keuzes er dankzij het project kunnen
gemaakt worden.
de kans is groot dat jij nog andere leuke ideeën
hebt. laat ze ons weten en wij zoeken de juiste
mensen om ze uit te werken. dit boekje is louter
een begin. de komende jaren zullen hopelijk
tientallen icoonprojecten het licht zien.
“Icoonprojecten maken het mogelijk
harde keuzes te maken.”
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 30 31-10-2012 11:12:51
31
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
2. elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
leefstraat
icoonproject 1: op Wieltjes
vandaag de dag is het wegnemen van
parkeerplaatsen in woonstraten nog een heikel
punt. iedereen wil meer groen en ruimte in zijn
straat, tenminste zo lang de eigen wagen nog
voor de deur kan... een parkeerplaats wordt dus
als (semi-)privaat bezit beschouwd. tenminste zo
lang er een auto op staat. Wel gek, want die auto
neemt wel bijzonder veel ruimte in die niet kan
gebruikt worden voor andere doeleinden.
stel je nu eens voor dat iemand op de
parkeerplaats voor zijn deur (tijdelijk) een
strandhokje plaatst, dit zou onaanvaardbaar zijn.
tenzij…. het “op wielen” staat. blijkbaar is dit een
belgisch fenomeen want de fiscus beschouwt
caravans bij weekendverblijven ook niet als on-
roerend goed. zolang het maar op wielen staat,
zelfs een sta-caravan. dus laten we bij wijze
van experiment dit eens testen in de gentse
woonstraten… door de inwoners van alles aan te
bieden…. zolang het maar op wielen staat.
de basis is een chassis op 4 wielen met de
afmetingen van een klassieke gezinswagen. op
dit chassis kan dan van alles geplaatst worden,
creativiteit kent geen grenzen; een lounge-set,
een olijfboom, een fietsenstalling, een wip, een
pic-nic tafel, een bbQ of gewoon een grasveld
met een vlinderweide, ping-pong tafels, een fiets
op rollen,… noem maar op !
We steken al deze toestellen in een
uitleensysteem. ideaal om uit te lenen voor je
straatfeest, je geknipte straat. ook leuk voor
scholen om hun schoolomgeving tijdelijk op een
leuke manier in te richten.
Wij zoeken nog creatieve handige Harry’s en heel veel wielen en assen…
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 31 31-10-2012 11:13:07
32
elke vakantie en zonnige weekenddag trekken
we massaal naar de kust. ijsjes kopen,
pannenkoeken eten, go-cart rijden, terrasjes
doen, paraderen, het kan er allemaal op de dijk.
de auto lijkt er op die dagen zeer ver weg te zijn.
Waarom brengen we die dijk niet gewoon naar
gent? een stukje straat langs het water dat
we bij mooi weer kunnen omtoveren in de
promenade van gent. de nieuwe place to be om
te paraderen, shoppen, koffietjes te drinken en
vooral go-cart te rijden.
Bent u een handelaar of organisator die aan de
promenade van Gent wil werken?
icoonproject 2: de promenade van gent
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
2. elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
leefstraat
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 32 31-10-2012 11:13:16
33
op enkele plekken in gent zijn straten al
doorgeknipt (bv. koepoortkaai). doorgaand
verkeer is er niet meer mogelijk waardoor er
nieuwe leefruimte kan ontstaan.
Wil je weten hoe het voelt om in een leefstraat
te wonen, laat het ons weten. met een groepje
vrijwilligers komen we dan tijdens een
informatie- avond uitleggen wat de tijdelijke
knipbeurt inhoudt. Wanneer de buurt toezegt
mee te willen werken, gaan wij samen met jullie
aan de slag met de voorbereiding. alle wensen
voor leefruimtegebruik, mobiliteitsbehoeften,
voorzieningen, … worden opgelijst.
de deelnemers krijgen een persoonlijke tijdelijke
mobiliteitsoplossing: buurtparking, bakfiets,
deelautohulp, levering aan huis, straatspeeltuin.
de straat wordt 1 maand afgesloten voor
doorgaand verkeer en tijdelijk voorzien van
allerhande leuke elementen. de proef wordt
geëvalueerd en tijdens het eindfeest wordt
een plan gemaakt over hoe de straat een vaste
leefstraat zou kunnen worden.
tussen nu en 2017 krijgen 25 straten zo een
tijdelijke knipbeurt. de voorkeur gaat uit naar
straten die in verbinding staan met een (speel)
plein. de lokale media tv en krant maken
verslag en avs is aanwezig tijdens de eerste
knipbeurten!
Gaat u de uitdaging aan en wilt u uw straat
doorknippen door bv. uw hoveniersdiensten
aan te bieden?
icoonproject 3: geeF je straat een tijdelijke knipbeUrt
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
2. elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
leefstraat
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 33 31-10-2012 11:13:30
34
schoolomgevingen kennen twee maal per
dag een kort maar krachtige piek van het
autoverkeer. ondanks de vele lovende initiatieven
om meer kinderen fietsend of car-poolend naar
school te brengen, blijkt dit piekverkeer vaak
een grote overlast voor de omgeving en de
buurtbewoners te zijn.
buurtbewoners, ouders en scholen slaan de
handen in elkaar om op zoek te gaan naar
kiss&ride-zones (bv. parking van winkel) waar
kinderen kunnen afgezet worden, zonder dat de
omwonenden hinder ondervinden. van daaruit
kunnen de kinderen onder begeleiding van een
buurtbewoner, ouder of leerkracht veilig naar
school wandelen of fietsen. onderweg kunnen
kinderen aansluiten bij de karavaan. Het principe
van de schoolbus, maar dan veel leuker…!
Heel wat scholen hebben verschillende ingangen
in meerdere straten. de rustigste van die straten
sluiten we tijdelijk af voor ingaand autoverkeer,
een echte schoolstraat. deze maatregel is
slechts tijdelijk tijdens de start- en einduren
van de school en hoeft de inwoners helemaal
niet te hinderen. zij kunnen uit de straat rijden,
alleen het inrijden is voor eventjes niet meer
mogelijk. in ruil krijgen ze uiteraard een autovrije
straat tijdens het anders zo drukke moment.
de tijdelijke afsluiting kan gebeuren zoals bij
speelstraten. een bewoner, ouder of leerkracht
neemt het peterschap op zich en doet hiervoor
het nodige.
vele scholen hebben heel wat leerlingen
van buiten gent. dit project kan ook
stadgrensoverschrijdend aangepakt worden
Draag je school voor voor dit experiment!
icoonproject 4: de scHoolstraat
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
2. elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
leefstraat
4. een samenwerkingsverband creëren met de
buurgemeenten.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 34 31-10-2012 11:13:38
35
op heel wat plekken in gent wordt de bestaande
potentie van het tramnet onvoldoende in de
verf gezet. eens buiten het echte stedelijke
weefsel verdwijnt het tramspoor in een
surrealistische achterkant-wereld begrensd door
hagen, tuinmuren en bekaertdraad. slechts af
en toe dagzoomt dit hoogwaardige stedelijke
transportmiddel in de echte leefwereld, bij de
halteplaatsen die eerder als een noodzakelijk
kwaad opdoemen dan als de toegang tot een
hoogwaardig openbaar vervoerssysteem.
bewoning draait zijn rug naar de tram en toont
zijn gezicht naar de autoweg. Wij geloven dat het
ook anders kan.
neem nu lange velden in Wondelgem.
een nieuw groot woongebied in het noorden
van gent, in het groen, gekoppeld aan de
hoogfrequente tramlijn 1 (7 min van het
centrum), met veel jonge gezinnen en jonge
kinderen en de snelst groeiende basisschool
in het gentse vlakbij. een stukje Freiburgse
vaubanwijk in gent...te mooi om waar te zijn?
Ware het niet dat ook hier de tramlijn één grote
barrière vormt die eerder scheidt dan verbindt.
samen met de buurt gaan wij op zoek naar
een perfecte integratie van de tram in de wijk.
via tekenwedstrijden, brainstormavonden en
interactieve bijeenkomsten gaan we op zoek
naar hoe het beter kan. samen stappen we
naar de bevoegde overheden met een plan dat
ervoor zorgt dat het tramspoor niet langer de
achterkant van de wijk is. samen maken we
van de tram niet langer een barrière, maar het
bruisende hart van de wijk.
Maak de tram leuk, zodat hij overal sneller
komt.
icoonproject 5: lacHen naar de tram
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
3. Gents half uurtje als maximum
4. een samenwerkingsverband creëren met de
buurgemeenten.
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de
ruimtelijke ontwikkeling.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 35 31-10-2012 11:13:41
36
elke vrijdagavond en zaterdag kan je over de
koppen lopen in zowat elk grootwarenhuis. Het
grootste deel van hen doet dit met de auto,
met een gigantisch aantal winkelkilometers tot
gevolg.
nochtans beschikken heel wat grootwarenhuizen
reeds over een systeem om je boodschappen
online te bestellen en thuis te laten leveren. de
prijs ligt ietsje hoger, maar je bespaart er wel
heel wat tijd en kilometers mee uit. je moet wel
thuis zijn op het leveringsuur.
Wat als we met alle gezinnen uit de straat of met
alle collega’s op het werk afspreken om niet elk
apart met onze auto naar de winkel te rijden?
Wat als we een gezamenlijke bestelling plaatsen
bij het grootwarenhuis? en in ruil krijgen we een
afhaalpunt in de buurt of op de werkplek waar de
supermarkt gratis een frigo of diepvriesruimte
plaatst en misschien ook wel een korting, een
leuk geschenk, .. voorziet?
tijdens de “grote leverdag” kan iedereen om zijn
aankopen komen wanneer het hem/haar past. je
kan zelfs je kinderen erom sturen, het is gewoon
om de hoek.
Ook zin om nooit meer aan de kassa aan
te schuiven?
icoonproject 6: Winkelen 2.0
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
2. elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
leefstraat
3. Gents half uurtje als maximum
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de
ruimtelijke ontwikkeling.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 36 31-10-2012 11:13:45
37
twijfelt u ook om uw kinderen per fiets of te voet
door het drukke verkeer te sturen? laat per wijk
of per school de kinderen tonen / uitvissen welke
weg zij het liefst volgen van thuis naar school.
op deze manier wordt een netwerk van trage
wegen in beeld gebracht, dat vervolgens een
officieel statuut kan krijgen. kinderen slagen er
vaak beter in dan volwassenen de kleine paadjes,
steegjes, doorsteekjes te vinden die het veilig en
vlot wandelen / fietsen maken van a naar b.
Hetzelfde principe kan je ook gebruiken om de
veiligste routes naar sportclubs, lokalen van
jeugdbewegingen of speelpleinen in kaart te
brengen.
Weet jij al hoe de kinderen het veiligst naar jouw
scoutsclub of sportvereniging komen?
icoonproject 7: volg de kinderen
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
2. elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
leefstraat
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de
ruimtelijke ontwikkeling.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 37 31-10-2012 11:14:05
38
tegenwoordig scheppen de mannen aan de
toog ook al tegen elkaar op over de k-waarde
of het e-peil van hun net verbouwde woning net
zoals “cilinderinhoud” en “pk’s” nog steeds
maatgevend zijn voor hun individuele mobiliteit.
zijn e-peil en k-waarde erg moderne begrippen,
dan is cilinderinhoud iets uit de tijd van de
stoommachines, en paarden-kracht uit de
tijd van … ! maar dat maakt niet veel uit want
mannen scheppen nu eenmaal graag op over
cijfers.
Waarom roepen we dan zelf geen nieuw, maar
duurzaam cijfer in het leven? net zoals het e-peil
snel hip is geworden en zijn weg naar de toog
heeft gevonden, roepen wij de m-score in het
leven. per gezin krijg je zo een indicatie over
de duurzaamheid van je verplaatsingsgedrag.
parameters die in rekening worden gebracht
zijn o.a. voertuigenbezit- en gebruik, brandstof,
woonplaats, aantal verplaatsingen, ... na het
toekennen van de initiële scores worden door
speciaal daartoe opgeleide experten aan de
gezinnen aanbevelingen op maat gedaan hoe zij
hun m-score konden verbeteren.
om de gezinsleden te kunnen laten wennen aan
de voordelen van een nieuw mobiliteitsgedrag
worden door de verschillende partners van het
initiatief gedurende een maand verschillende
alternatieve vervoerswijzen in bruikleen
gegeven, alsook een autodeel-abonnement en
ov-kaarten. ook wordt op maat routeadvies
gegeven voor elk gezinslid.
Help de M-score ontwikkelen en maak op café
kennis met de rest van de M-club.
icoonproject 8: bereken je m-score in Het Fiets van troje caFe
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
3. Gents half uurtje als maximum
4. een samenwerkingsverband creëreb met
buurgemeenten
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de
ruimtelijke ontwikkeling.
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 38 31-10-2012 11:14:13
gent heeft op papier een prachtig
fietsroutenetwerk met hoofdfietsroutes en
lokale verbindingsroutes. via een online tool
en een kaart kan je deze al terugvinden, maar
wij willen nog een stapje verder gaan om het
netwerk zichtbaar te maken voor elke inwoner en
bezoeker.
via een bewegwijzering brengen we alle routes
in beeld. dit kan bv. met pijlen naar de wijkcentra
of via een fietsknooppuntensysteem met
infoborden. zo maken we de drempel voor elke
fietsende gentenaar zo klein mogelijk om via dit
routenetwerk zijn verplaatsingen te maken. Het
wordt hiermee ook zichtbaar waar de knelpunten
(oversteekbaarheid, gevaarlijke punten) zich op
het fietsnetwerk bevinden. bordjes met je reistijd
(“gentbrugge kerk 5 minuten”) maken het nog
zichtbaarder.
daarnaast wordt elke route verdeeld in logische
segmenten, waarvoor telkens één peter of
meter wordt aangeduid. liefst een persoon die
dit traject dagelijks gebruikt. de rol van deze
persoon bestaat er in om verbindingsofficier te
zijn tussen de gebruikers en de wegbeheerder.
dit gaat van het signaleren van kleine
mankementen tot het maken van suggesties ter
verbetering van het totale fietsnetwerk.
niet alles hoeft dus door de overheid gedaan
te worden. via het netwerk van dit peterschap
wordt de bewegwijzering en de staat van het
fietspad regelmatig gecontroleerd (inclusief
tijdelijke omleidingen). dit naar analogie met het
onderhoud van het gr-wandelpaden-netwerk.
deze groep van experten geeft regelmatig advies
over verbetering van het netwerk. zo kunnen zij
bv. suggesties doen om “traag fietsverkeer” en
“snel fietsverkeer“ van elkaar te ontkoppelen,
om het snelle verplaatsen (fietssnelwegen) naar
bv. je werk nog te verbeteren.
Van welke route wil jij peter of meter worden?
icoonproject 9: rol Het FietsnetWerk Uit
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
3. Gents half uurtje als maximum
4. een samenwerkingsverband creëren met de
buurgemeenten
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de
ruimtelijke ontwikkeling.
39
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 39 31-10-2012 11:14:24
40
dagelijks verplaatsen we ons met de wagen naar
ons werk. We komen ’s morgens toe, zetten onze
wagen op de bedrijfsparking, ‘s avonds stoppen
we nog even aan de winkel, en daarna rijden we
terug naar huis. Hoe ziet de bedrijfsparking en de
winkelparking er ’s nachts uit? Helemaal leeg…
stel je eens voor dat de bedrijven en de winkels
hun parkings openstellen als buurtparking de
luxe. je kan er niet alleen je eigen of gedeelde
auto kwijt of je fiets stallen. ook creëert het
extra ruimte om te leven en te ontmoeten.
Wil je basketballen? Het kan, met een likje
verf maken we van de parking in een wip een
basketbalveld. de verlichtingspaal gebruiken we
als basketbalring. de traditionele plantenbakken
maken plaats voor minimoestuintjes en ook
ruimte om aan buurtcompostering te doen
wordt voorzien. voor het jaarlijkse straatfeest
moet je alvast niet meer op zoek gaan naar een
locatie. Het feest gaat door op de parking van de
buurtwinkel.
juich alvast, want met je boodschappen hoef je
alvast niet meer te sleuren…!
Mag jouw bedrijfsparking ook een leuke invulling
krijgen?
icoonproject 10: bUUrtparking de lUXe
experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
te maken:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
2. elk nieuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
leefstraat
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 40 31-10-2012 11:14:35
De fiets van Troje is ons resultaat na enkele
maanden samen brainstormen en ideeën
uitwerken.
onze analyse van het mobiliteitssysteem is
scherp: “ het huidige gentse mobiliteitssysteem
is niet toekomstbestendig omdat het zich
vooral concentreert op het wegwerken van de
(schadelijke) gevolgen van mobiliteit en daardoor
te weinig anticipeert op de uitdagingen voor de
toekomst.”
als antwoord hierop werkten we 3 inspirerende
toekomstbeelden uit voor 2050. zowel op
straat als op wijkniveau dachten we na over
hoe mobiliteit meer ten dienste kan staan
voor een kwalitatieve stedelijke leefomgeving,
in plaats van de bedreiging die de huidige
mobiliteit vandaag vormt voor de stad. ook
op stads(regionaal) niveau tonen we hoe de
gentse regio zich als duurzame mobiliteitsregio
kan gaan ontwikkelen. een nieuwe gentse
verwevenheid krijgt vorm op alle schaalniveaus.
via een reeks van icoonprojecten willen we tonen
dat ook we vandaag reeds kunnen starten met
een aantal experimenten en concrete projecten
die de weg naar 2050 duurzaam kunnen
inzetten. de lijst van icoonprojecten is maar een
eerste aanzet. We hoorden reeds ideeën rond een
autoloze 1 september, een buurtbus gesponsord
door het bedrijf met een gepensioneerde aan het
stuur of het gebruiken van nieuwe technologieën
om het verkeer slim te sturen, carpoolen in
het havengebied... maar jij hebt vast nog leuke
ideeën.
We kozen symbolisch voor het jaar 2050, het
jaar waarin gent klimaatneutraal wil zijn. Het
jaartal maakte onze creativiteit en de tongen los,
maar is niet meer dan een symbool. staar je niet
blind op de datum: als we het vroeger kunnen
realiseren, des te beter. Want transitie begint
vandaag al…
voel je je geïnspireerd door ons verhaal en wil
je zelf aan de slag wil gaan, aarzel niet en neem
contact op met ons.
er zijn verschillende mogelijkheden:
je wilt zelf een icoonproject opstarten?
neem contact op met ons en wij helpen je met
de opstart van je project.
je wilt meewerken aan een icoonproject?
Wij brengen je in contact met de andere
uitwerkers van het project.
je hebt een goed idee, maar bent op zoek naar
helpende handen, bijkomende invalshoeken…?
kom naar ons fiets van troje café.
meer informatie over de icoonprojecten, de
ondersteuning die de m-club en de stad gent kan
bieden, het fiets van troje café …. :
dries gysels
t: 09 268 24 54
e: dries.gysels@gent.be
tim scheirs
t: 09 266 77 75
e: tim.scheirs@gent.be
doe mee
41
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 41 31-10-2012 11:14:36
42
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 42 31-10-2012 11:14:36
43
BIjlAGe
WAT IS TRANSITIe?
Over onze aanpak
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 43 31-10-2012 11:14:36
44
Transitie betekent verandering. Meer
bepaald een fundamentele omslag van
een maatschappelijk systeem. Transities
zijn noodzakelijk geworden, want op vele
gebieden loopt de maatschappij vast.
Het mobiliteitsvraagstuk is bij uitstek
een maatschappelijk thema om door een
‘transitiebril’ te bekijken.
S-curve
maatschappelijke systemen (zoals mobiliteit)
zijn complexe systemen, en deze veranderen
meestal niet geleidelijk, maar sprongsgewijs.
transitieprocessen verlopen doorgaans volgens
een s-curve, waarbij verandering pas in gang
wordt gezet na een zekere voorbereidende fase
die vaak lang kan duren, om dan vervolgens na
een moment van take-off plots te versnellen
en uiteindelijk in een nieuw evenwicht te
stabiliseren.
Meerlagenmodel
een tweede uitgangspunt in transitiedenken is
dat de maatschappij beschouwd wordt als een
dynamisch samenspel van 3 niveaus: landschap,
regime en niche.
een maatschappelijke omslag heeft zich pas
voltrokken als we kunnen stellen dat “de wereld”
veranderd is”(=stabilisatie). de “wereld” wordt in
transitiejargon bestempeld als het “landschap”
en is voor te stellen als de traag veranderende
maatschappelijke onderstroom met zijn eigen
normen en gewoontes. per definitie gaat dit
niveau niet vanzelf in beweging komen, het moet
hiervoor in beweging gebracht worden.
tegenover het “landschap” staat het niveau
van de “niches” waarbinnen op kleine schaal
reeds experimenten plaatsvinden die een
toekomstige omslag moeten voorbereiden.
een grote beperking van niches is dat zij sterk
gefocust zijn op hun eigen (micro-)project
en dit dan ook zelden overstijgen. bovendien
voelen nichespelers zich ongemakkelijk als een
gelijkaardige niche het speelveld betreedt, ze
gedragen zich dan als concurrenten terwijl ze
eigenlijk elkaar zouden moeten versterken (cfr
cambio – autopia – degage). niches spelen door
hun pioniersgedrag evenwel een erg belangrijke
rol bij de “take off fase”.
tussen beide niveaus situeert zich een niveau
wat we kunnen bestempelen als “regime”. is het
“landschap” sterk bepaald door normen, dan
spelen hier eerder de wetten, subsidieregelingen,
…een (stedelijke) overheid is ontegensprekelijk
een regime speler, naast de vele andere spelers
die als regime het maatschappelijke leven mee
bepalen (belgacom, Haven, distributieketens,
onderwijsinstellingen,…).
regimes gedragen zich “dynamisch stabiel”
omdat ze nu eenmaal goed georganiseerd zijn
in het uitoefenen van bepaalde functies, maar
na verloop van tijd primeert het voortbestaan
van de eigen structuur op het aanvankelijke
maatschappelijke doel.
Wat is transitie?
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 44 31-10-2012 11:14:47
45
een regime dat jarenlang goed heeft
gefunctioneerd door zijn goede organisatie,
kan juist daarom een blokkade zijn voor een
maatschappelijke omslag.
maar door de hierboven vermelde beperkingen
van het niveau niche en landschap, zijn regimes
ideaal gepositioneerd om alvast het klimaat
te creëren waarbinnen transitieprocessen zich
kunnen voltrekken. dit door zichzelf kwetsbaar
op te stellen en open te staan voor verandering
en de maatschappelijke omslag bijvoorbeeld
te laten voorafgaan door gewijzigde eigen
beleidsvoering.
Bescheiden Gent
Het s-vormig procesverloop en het
meerlagenmodel leren ons vooral op andere
manier te kijken naar maatschappelijke thema’s
en nuanceren ook sterk de rol die we als persoon
of organisatie bij een beoogde maatschappelijke
omslag kunnen hebben. Het noopt ons als
stedelijke overheid tot enige bescheidenheid…
een GSM was begin de jaren ’90? een niche
product. als je toen met een gsm op straat
liep, werd je nagestaard (voorbereidende fase).
maar plots werd de telefoniemarkt open gegooid
en kwamen andere aanbieders op de markt
(take off). je kon de straat niet op of je werd
aangeklampt door één of ander promo-team
dat je een toestel met abonnement aanbood
(versnelling). de promoboys zijn ondertussen uit
het straatbeeld verdwenen (stabilisatie).
de mensen die vroeger gsm gebruikers
nastaarden, hebben er al lang zelf één. als je nu
iemand zijn nummer vraagt en die antwoordt
dat hij geen gsm heeft, vraag je je af hoe die
maatschappelijk kan functioneren? de wereld
(landschap) is op nauwelijks 15 of 20 jaar tijd
fundamenteel veranderd.
StudenteNmobiliteit: mobiliteitsnicheprojecten
vinden in gent een goede voedingsbodem
om snel uit te groeien. vaak kennen ze een
snelle groei en nemen ze dan de rol op van een
“dynamisch stabiele” regimespeler op. door de
huidige organisatiestructuur is het momenteel
moeilijk een ander doelpubliek dan de studenten
aan te spreken.
Bakfietsdelen: samenwerking tussen gmF,
cambio en max mobiel als voorbeeld van
synergie tussen verschillende nichespelers
met steun van vlaamse en lokale overheid
(regimespelers).
meer info over transitie kan je vinden in de
boeken van jan rotmans (in het oog van de
orkaan) en pepik Henneman, debora timmerman
& derk loorbach (burgermeesterboek).
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 45 31-10-2012 11:16:54
46
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 46 31-10-2012 11:16:56
HeT GeNTS KlIMAATVeRBOND
www.gentsklimaatverbond.be
dries.gysels@gent.be
tel. 09 268 24 54
of volg het gentsklimaatverbond via facebook
cOlOfON
eINDReDAcTIe:
dries gysels, elke de dekker, jeroen mercy, katleen straetmans, karel vancoppenolle,
pepik Henneman, tim scheirs
fOTO’S eN TeKeNINGeN:
stad gent, gert arijs, dries gysels, Willem pirquin, karel vancoppenolle,
elke durnez, mathijs bekaert, pepik Henneman, cargo vélo, tim scheirs
AcHTeRGRONDINfO:
alle info die gebruikt werd om de fiets van troje tot stand te brengen is te vinden in het achtergronddocument
‘systeemanalyse’ dat terug te vinden is op www.gentsklimaatverbond.be
WeRKTeN Mee AAN DIT NUMMeR:
benjamin rieder, bert van daele, dirk Holemans, elke durnez, Frank gelaude, jan geldhof,
jan turf, jos lootens, karel vancoppenolle, koen stuyven, kristof devriendt, mathijs bekaert,
michiel demey, miguel vertriest, patrick debeuf, peter Hofman, peter mortier, philippe van Wesenbeeck,
pieter de vis, pieter deschamps, pieter deslé, pieter van vooren, riet van de velde, sander vandenberghe,
saskia Walters, simon verledens, stefaan claeys, vic de meester, vincent meerschaert, Wim de smet
VU:
tom balthazar, schepen van milieu, stadsontwikkeling en Wonen november 2012
DepOTNUMMeR: D/2012/0341/16
47
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 47 31-10-2012 11:17:13
Opmaak_Na_Correctieronde.indd 48 31-10-2012 11:17:13