Diefstal in bibliotheken. Kunnen we het voorkomen?

Theo Vermeulen

Antwerpen, 8 mei 2017

Kunnen we diefstal voorkomen?

?

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Wat kunt u verwachten?

• Kort iets over mijzelf

• Diefstallen in de KB Den Haag

• Spraakmakende diefstallen uit bibliotheken

• Preventie

• Daderprofielen

• Wat te doen in geval van diefstal?

• Samenwerking

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Kort iets over mijzelf

• 1974-2016 KB Den Haag

• Bijzondere Collecties

• Collectiebehoud

• Veiligheidszorg

– 2007-2010 KVCE (nu Veilig Erfgoed)

– Binnen KB eerst nadruk op veiligheid collecties

– Vanaf 2010 ook algemeen veiligheidsbeleid

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Diefstallen in KB Den Haag

• 1975 Interne diefstal: handschriften, oude drukken en gouaches

• 1981 Intern (uitzendkracht)

• 2000-2001 Melvin Perry: kaarten

• 2015 Kaarten uit moderne boeken

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

2002: een bijzonder jaar

• NL (2001) Dienst Kunst en antiek opgeheven

• Grote diefstallen in musea o.a. Van Gogh

• Oprichting Europees veiligheidsnetwerk voor bibliotheken op conferentie in Kopenhagen

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Aanleiding

• Kaartendiefstallen in heel Europa

• Interne diefstal in KB Kopenhagen

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Resultaten van de conferentie

• Besluit tot samenwerking: the CopenhagenPrinciples

• Oprichting Library Security Network

• Meer aandacht voor veiligheid collecties

• Andere benadering

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Spraakmakende diefstallen uit bibliotheken

• Verschillende typen diefstal

– Kaarten

– Boeken

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Kaarten

• Hoe worden de kaarten verwijderd?

• Hoe nemen ze ze mee?

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Boeken

• KB Kopenhagen

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Verschillen

• Kaartendiefstal bijna altijd extern

• Gebonden boeken bijna altijd intern

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Wie doet zoiets?

• Intern

– Profiel

• Extern

– Gelegenheidsdief

– Geplande actie

• Vaak voorbereid

• Zowel eigen gebruik als verkoop

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Wat kun je er aan doen?

• Diverse typen maatregelen

– Organisatorisch

– Bouwkundig

– Elektronisch

• https://veilig-erfgoed.nl/onderwerpen/diefstal/handreiking-diefstal-archieven

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Bouwkundig en elektronisch

• Maatregelen tegen inbraak

• Compartimentering

• Alarmsystemen

• CCTV

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Organisatorisch

• Algemeen: zie Handreiking diefstal archieven

• Met betrekking tot de collecties:

– Scheiding verantwoordelijkheden

– Regeling voor toegang tot de magazijnen

– Alleen magazijnbeheerders halen boeken

– Goede, volledige beschrijvingen

– Procedures in leeszaal

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Leeszaal Bijzondere Collecties

• Overzichtelijke ruimte

• Voldoende toezicht

• CCTV

• Maximum aantal stukken

• Wegen

• Toegangspoortjes

• Jassen, tassen

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Toezicht

• Bij voorkeur altijd twee personen aanwezig

• Laat je niet afleiden

• Vaste bezoekers en vriendelijke mensen zijn net zo gevaarlijk als de anderen

• Let op afwijkend gedrag!

– Verschil tussen gelegenheidsdief en professional

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Wegen

• Wanneer wegen?

• Procedures bij afgifte en terugbezorgen

• Eventuele controle bij vertrek (reglement)

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Voorwaarden voor effectieve controle

• Leg duidelijke procedures vast en zorg dat alle collega’s die volgen– “Vorige week bij uw collega mocht het wel”

• Zorg voor goede overdracht bij wisseling van diensten

• Goede beschrijvingen zijn essentieel, bij atlassen liefst op kaartniveau

• Foliëren van losse bladen of brievenmappen

• Beschikbaarheid van digitale versies helpt

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Magazijnbeheer

• Zo weinig mogelijk medewerkers met permanente toegang

• Regelmatige magazijncontroles

– Alternatieven?

• Toegang technische dienst alleen onder begeleiding

• Scheiding verantwoordelijkheden

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Wat te doen bij diefstal?

• Doe altijd aangifte

• Neem direct contact op met de handel

• Verspreid gegevens over gestolen werken, inclusief specifieke kenmerken

– NB leg zo veel mogelijk kenmerken van de collectie vast, zoals stempels, banden, etc. Zie bv. https://www.kb.nl/organisatie/organisatie-en-beleid/collectiekenmerken

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Contacten met de handel

• Belgische antiquaren

– www.clam-bba.be

• Nederlandse antiquaren (NVvA)

– www.nvva.nl

• ILAB (International League of Antiquarian Booksellers)

– www.ilab.org

– Database van gestolen boeken (www.stolen-book.org)– https://www.kb.nl/sites/default/files/docs/8a_gonzalo_pontes_text.pdf

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Bewijsvoering

• Zorg voor goede, volledige beschrijvingen, inclusief afmetingen en indien relevant band

• Leg kenmerken van belangrijke stukken vast

• Zorg voor digitale kopieën

• Zet een eigendomskenmerk in je boeken en op elke kaart of gravure buiten de tekst

• DNA-marking

• Belangrijke aspecten kunnen ook zijn watervlekken, wormgaten, enz.

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Bewijsvoering

• Kaarten worden vaak bijgesneden, maar toch kunnen details het bewijs leveren

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken

Naaigaatjes

Diefstal in bibliotheken 8-5-2017

De indruk van de gevouwen kaart in het boekblok

Diefstal in bibliotheken 8-5-2017

Scheurpatronen

Diefstal in bibliotheken 8-5-2017

Foxing en watervlekken

Diefstal in bibliotheken 8-5-2017

Verkleuring van het papier

Diefstal in bibliotheken 8-5-2017

Gespiegelde vlekken

Diefstal in bibliotheken 8-5-2017

Potloodafdruk

Diefstal in bibliotheken 8-5-2017

Samenwerking

• Library Security Network, sinds 2002

• Conferenties

• Eerst LIBER, nu CERL

• https://www.cerl.org/collaboration/security

– Informatie over het netwerk en mailing list

– Links naar verslagen van eerdere conferenties

– Links naar guidelines e.d.

– Summerschool

8-5-2017 Diefstal in bibliotheken