Burgergerichte EU-journalistiek?

Chris Aalberts

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Wie ben ik?

• Onderzoeker en docent politieke communicatie

Boeken• Aantrekkelijke politiek? (2006)• Altijd ver weg? (2008)• U draait en u bent niet eerlijk (2010)

In voorbereiding• Politiek 2.0 • Aanhang van de PVV

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Programma

• Hoe kijken burgers eigenlijk tegen Europa aan? • Wat betekent dit voor journalisten?

Bronnen:• Gesprekken met burgers• Gesprekken met journalisten

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (1)

Welke rol speelt de EU in het leven van burgers? • Kennis van de EU• Stemmen bij Europese verkiezingen

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (2)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Januari Maart April Mei

Iets over gehoord ofgelezen

Voelt zich slechtgeïnformeerd

Kennis van burgersbij het referendumover de Europese Grondwet

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (3)

Stemmen bij Europese verkiezingen

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

0

10

20

30

40

50

60

70

1979 1984 1989 1994 1999 2004 2009

Gewone burgers (4)

• Burgers hebben nauwelijks interesse in de EU• Zij zijn ook nauwelijks actief op Europees

terrein

• Burgers hebben wel een mening over Europa• Deze is van belang bij bv. Europese

verkiezingen• Wat is de waarde van die meningen?

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (5)

• Een enquêtevraag aan een steekproef onder burgers (Saris, 1997)

– Als de macht van het Europees Parlement wordt uitgebreid, dan gaat dat ten koste van de macht van het nationale parlement. Denkt u dat de macht van het Europees Parlement moet worden uitgebreid?

– Weet niet 24.5%– Ja, macht uitbreiden 33.3%– Nee, macht niet uitbreiden 42.2%

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (6)

• We kunnen de vraag ook anders stellen:

– Veel problemen zijn internationaal van aard. Zo komt bijvoorbeeld 50% van de zure regen in Nederland uit het buitenland. Dergelijke problemen kunnen alleen door internationale regelgeving worden opgelost.

– Als de macht van het Europees Parlement wordt uitgebreid, dan gaat dat ten koste van de macht van het nationale parlement. Denkt u dat de macht van het Europees Parlement moet worden uitgebreid?

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (7)

• Vraag zonder extra informatie (vraag 1)

– Weet niet 24.5%– Ja, macht uitbreiden 33.3%– Nee, macht niet uitbreiden 42.2%

• Vraag met extra informatie (vraag 2)

– Weet niet 23.8%– Ja, macht uitbreiden 53.5%– Nee, macht niet uitbreiden 22.7%

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (8)

• Burgers hebben nauwelijks kennis van Europa• Ze denken er bovendien vrijwel nooit over na• Burgers hebben dus ook geen meningen over

de EU

• Zij geven slechts indrukken weer: – Verwacht voordeel van Europa– Tevredenheid met Europese democratie– Verwachte gevolgen van de EU

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (9)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2002 2003 2004 2005 2006

Lidmaatschap EU is goed

Nederland heeft voordeelvan EU-lidmaatschap

Verwacht voordeelbij de EU

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (10)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2000 2001 2002 2003 2004

Tevreden met denationale democratie

Tevreden met deEuropese democratie

Tevredenheidmet de Europesedemocratie

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (11)

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Verplaatsing banen

Problemen voor boeren

Meer betalen

Verlies invloed

Toename misdaad

Verlies identiteitVerwachtegevolgenvan de EU

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Gewone burgers (12)

• Burgers hebben een positief gevoel over Europa

• Maar twijfelen snel aan de juistheid van dat gevoel

• Beide kunnen ze niet onderbouwen

• Welke rol spelen persoonlijke ervaringen hierbij?

• Kijken naar specifieke groepen burgers

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Lokale politici (1)

• Burgers hebben weinig politieke kennis en interesse

• Dat geldt voor alle politiek, dus ook voor de EU

• Zijn burgers die wel interesse in politiek hebben meer betrokken bij de EU?

• Voorbeeld: lokale politici

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Lokale politici (2)

Hoe komen lokale politici in contact met Europa?• Weinig contact met de EU • Europese aanbestedingen• Europese subsidies• Stedenbanden

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Lokale politici (3)

Hoe kijken lokale politici tegen Europa aan? • Europa is belangrijk • Europa is bemoeizuchtig• Contact is niet gewenst

Politieke interesse op zich is dus onvoldoende voorwaarde voor betrokkenheid bij de EU

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Europeanen (1)

• Burgers komen weinig met Europa in contact• Europa is voor hen per definitie ver weg: ze

kunnen zich er geen concrete voorstelling van maken

• Zijn burgers die wel concreet met Europa in contact kwamen meer betrokken bij de EU?

• Voorbeeld: studenten, werknemers en mensen met een buitenlandse partner

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Europeanen (2)

Hoe komen Europeanen in contact met Europa?• Cultuurverschillen• Europese regels• Europese borden ‘langs de kant van de weg’ • Contact met Europa, maar niet met de EU

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Europeanen (3)

Hoe kijken Europeanen tegen Europa aan?• Cultureel perspectief• Economisch perspectief• Politiek perspectief

Concrete contacten met Europa zijn dus onvoldoende

voorwaarde voor betrokkenheid bij de EU

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Andersglobalisten (1)

• Burgers hebben weinig politieke doelen die een duidelijk verband hebben met Europa

• Zij zijn vooral gericht op politieke thema’s die zich dichtbij huis afspelen

• Zijn burgers die wel internationale politieke doelen nastreven meer betrokken bij de EU?

• Voorbeeld: andersglobalisten

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Andersglobalisten (2)

Hoe komen andersglobalisten in contact met Europa?

• Protest tegen neoliberalisme• Meer aandacht voor mensenrechten• Meer aandacht voor vluchtelingen• Meer aandacht voor milieu• Maar deze doelen worden niet in verband

gebracht met de EU

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Andersglobalisten (3)

Hoe kijken andersglobalisten tegen Europa aan?• Politiek is een onoverzichtelijk spelletje• Het is moeilijk daar invloed op uit te oefenen• Dergelijke politieke actie is zinloos

Internationale politieke doelen zijn dus onvoldoende

voorwaarde voor betrokkenheid bij de EU

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Conclusie over burgers

• Burgers zijn weinig betrokken bij de EU• Burgers hebben geen echte mening over de EU• Burgers twijfelen wel snel aan het nut van de EU• Diverse factoren vergroten de betrokkenheid niet

– Politieke interesse – Concrete ervaringen – Internationale politieke doelen

• Wat moeten journalisten hiermee?

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Nieuws over de EU (1)

Kenmerken• Nieuws concentreert zich op klein aantal

momenten• Europa is dikwijls afwezig in het nieuws• Focus op Nederlandse belangen • Focus op Nederlandse actoren• Focus op conflict tussen landen• Negatieve toonzetting

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Nieuws over de EU (2)

Correspondenten in Brussel• Weinig mankracht• Enorme hoeveelheden nieuws• Nauwelijks tijd voor eigen nieuwsgaring• Europese Commissie wil dit werk

vergemakkelijken

• Gevolg: sterke voorselectie van nieuws

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Nieuws over de EU (3)

Parlementair verslaggevers in Den Haag• Europa als thema bij nieuwe verdragen• Onaantrekkelijk vergeleken met andere

thema’s• Europa als thema bij nationale debatten• Verrassing over Europese bemoeienis• Gebrek aan kennis

• Gevolg: veel misverstanden

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Nieuws over de EU (4)

Centrale redacties• Weinig eigen interesse in Europa• Focus op interesses van burgers

• Gevolg: weinig nieuws

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Hoe nu verder? (1)

• Noodzaak van burgergerichte EU-journalistiek• Hoe kunnen we die tot stand laten komen?

Drie lessen• Feitenkennis• Ouderwetse idealen• Herkenbare verhalen

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Hoe nu verder? (2)

Feitenkennis• Startpunt om tot goede journalistiek te komen• Stevig in je schoenen staan• Politici missen deze kennis vaak• Wie is verantwoordelijk voor wat? • Burgers missen deze kennis ook: uitleg is altijd

nodig

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Hoe nu verder? (3)

Ouderwetse idealen• Startpunt om over Europa te beginnen• Stevig commerciële motieven durven

weerstaan• Burgers moeten weten wat er in Brussel

gebeurt• Europa is interessanter als men er iets van

weet• Niet direct concluderen dat burgers het niet

boeit

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Hoe nu verder? (4)

Herkenbare verhalen• Startpunt om burgers Europa te laten

begrijpen• Te veel beleid uit Europa om alles te verslaan• Alleen thema’s die burgers zien als Europees• Deze thema’s ook daadwerkelijk uitdiepen

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Voorbeeld (1)

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Voorbeeld (2)

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl

Voorbeeld (3)

Fontys Hogeschool voor Journalistiekwww.chrisaalberts.nl