Oei, een journalist aan de lijn…

Het verschil tussen wetenschap en journalistiek

Roeland KortlevenVrijdag 7 januari 2008Universiteit Hasselt

Hoe omgaan met journalisten?

• Geen paniek• Media-aandacht is positief

– Bereiken van groot publiek buiten de eigen wetenschappelijke middens

– Media genieten groot vertrouwen: “het is waar, want het staat in de krant.”

– Gratis ‘promotie’ voor je onderzoeksinstelling, je onderzoek,…

– Verspreiding van kennis– Erkenning van werk

Journalistieke wetten

• Wetenschappen en journalistiek: op gespannen voet

• Eigen wetmatigheden• Kunst van de wetenschap versus het

journalistieke ambacht

Journalistiek versus wetenschap

• Wetenschap– Uitgesponnen,

moeilijk taalgebruik – Nuancering, exact en

precies omschreven, gedetailleerd

– Criterium: wetenschappelijke degelijkheid

• Journalistiek– Spits geschreven,

korte zinnen– Duidelijke boodschap,

weinig nuancering, weinig details

– Criterium: nieuwswaarde

Verschillende soorten media

• Gevolgen voor hoe met medium om te gaan

• Grote groepen– Dagbladen– Tijdschriften– Andere: internet, nieuwsagentschappen

Dagblad

• Zeer sterke focus op nieuwswaarde

• Korte deadlines– Snel werken (19 uur)– Weinig tijd voor studie

• Artikels steeds korter en korter• Ook bij kwaliteitskranten

Tijdschriften

• Algemene versus gespecialiseerde

• Iets ruimere deadlines: afhankelijk van frequentie (week, maand,…)

• Minder focus op nieuwswaarde, meer interesse voor achtergrond

• Langere artikels

Nieuwswaarde

• Reden van opname artikel in de krant– Negatief, opvallend, merkwaardig,

bijzonder, schokkend,…• Dynamisch gegeven: ‘timing is alles’

– Bevestiging/ ontkenning of extra informatie wanneer focus op bepaald onderwerp (bijvoorbeeld: koopkracht, prijsstijgingen, duurzame verbouwingen,…)

Wanneer wordt wetenschap nieuws

• Bevestiging of ontkenning van ‘het onderwerp van het moment’

• Ontdekking die ingaat tegen de algemene kennis

• Merkwaardige, bijzondere, opvallende,… conclusie

• NIET: degelijkheid van het onderzoek, wetenschappelijke waarde

Als een journalist belt…

• Wees niet achteloos– Niet ‘tussen de soep en patatten’– Maak tijd– Indien ongemakkelijke situatie, vraag om terug

te bellen– Concentreer je volledig op het gesprek– Interview duurt totdat je de telefoon neerlegt,

niet als de journalist stopt met vragen – Vraag zelf onmiddellijk:

• Voor welk medium? • Naam van de journalist?• Wanneer is de deadline voor het artikel?

Als een journalist belt…

• Wees niet naïef– Journalist belt met bepaalde reden,

heeft ‘nieuwswaarde’ in het achterhoofd– Risico: op zoek naar bevestiging, artikel

zit al in het hoofd van de journalist– Druk van de redactie– Vraag jezelf af:

• Wat weet de journalist van het onderwerp?• Is hij vooringenomen?• Worden er woorden in mijn mond gelegd?• Stuurt hij aan op bepaalde antwoorden?

– Indien ja, wees op je hoede

Als een journalist belt…

• Wees leep– Vraag geregeld aan de journalist om het

antwoord samen te vatten.• Verbeter bij fouten• let op de klemtonen die de journalist legt

– Vraag naar wie hij nog gebeld heeft voor het artikel

– Vraag in welke context het artikel wordt geplaatst

Als een journalist belt…

• Maak duidelijke afspraken – Mag de journalist je citeren (juiste

functietitel)– Als je wordt ‘overvallen’, laat vragen

vooraf even doormailen– Vraag tijd om iets op te zoeken– Eis om uiteindelijke tekst na te lezen

• Hou rekening met korte deadlines• Enkel inhoudelijke fouten• Niet: taalgebruik, strekking, andere

gesprekspartners

Bij escalatie

• Eén artikel kan sneeuwbaleffect veroorzaken

• Alle journalisten tegelijkertijd, maar risico op opbod

• TIP: neem situatie in eigen hand– Niet telefonisch antwoorden– Verspreid persbericht (2 uur)– Organiseer korte persbriefing (dezelfde dag)

• Dezelfde info naar alle journalisten• Check bij communicatiedienst of dit kan

(perscontacten, versturen persbericht,…)

Recht van antwoord

• Verplichting• Enige voorwaarde: wanneer je in een

artikel vermeld wordt• Hoeft niet foutief, lasterlijk, negatief,… te

zijn• Enkel bepaalde vormvereisten (link leggen

met artikel,…)• Kranten proberen meestal af te wentelen

als lezersbrief• Maar: weeg voor- en nadelen af

– Journalist plaats meestal onderschrift– Genereert extra aandacht

Actieve perscommunicatie

• In plaats van wachten, wees proactief• Zelf persbericht verspreiden• Meer controle• Verplaats je in journalistieke logica• Ga op zoek naar ‘nieuwswaarde’ in je

onderzoek• Zelf kant-en-klaar artikel schrijven en

verspreiden– Titel– Inleiding– Omgekeerde piramide

•Vragen?•Discussie?