ARGUMENTATIELEER

Prof. Dr. Rogier de Corte

3 de lic rechten UGent – academiejaar 2003-04

Argumentatieleer 1

9 januari 2004

Argumenteren & juridisch handelen

DEEL II.Het juridisch betoog

waarover zal het gaan?

problematiek van het vak

kader en achtergrond juridische argumentatie

juridisch betoog

synthese

juridische argumentatieleer

I

II

III

IV. JURIDISCH BETOOG

wat, gelaging en opbouwen vs verantwoorden

opbouwen van stellingen

verantwoorden van beslissingen

vereisten voor een goed betoog

middel en argument

- A - [1] wat

een geheel van middelen/argumenten wordt aangeboden (een redenering)

waarin een standpunt wordt ingenomen

om een publiek (auditoire)

mondeling of schriftelijk

van een keuze te overtuigen n.a.v. de «oplossing van een juridisch probleem»

juridisch betoog

stanpuntmiddelargument

[2] gelagingtoets op drievoudig niveau

door bijzondere functie van het juridisch betoog vertoont het ook een bijzondere stratificatie

eisen van de logica

procedure-eisen

spelregels uit de verschillende rechtsdomeinen

4-stappentheorie

gelaging

eisen van de logica

1. logica schrijft geen uitspraak voorCass. 29 oktober 1976

argumenten/middelen worden gezocht om degemaakte keuze te verantwoorden

2. fout tegen logica, maakt niet noodzakelijk nietigCass. 7 mei 1993verzwegen argumenten

gelaging

spelregels uit de verschillende rechtsdomeinen

rechtswetenschap

gelaging

procedure-eisen

nietigheid en getuigenverhoornietigheid en executie op onrtoerend goed

nieuw middel in cassatiefeitelijk middel in cassatie

[3] opbouwen vs verantwoorden

twee grote types van juridische betogen

beslissing verantwoorden

stelling opbouwen

een conclusie schrijveneen verslag aan de Koning opstellen …

een vonnis motivereneen administratieve beslissing motiveren

- B – OPBOUWEN

wat & kenmerken

argumentatiedriehoek

betogen in een geschillenomgeving

betogen in een beleidsomgeving

betogen in een wetenschappelijke omgeving

[1] opbouwen stelling

de heuristiek is dikwijls zichtbaarprobleem van het juridiserenstrategieruime keuze van argumenten

watkenmerken

[2] argumentatiedriehoek

concreet, feitelijk sterk onderbouwd, soms zeer diep uitgewerkt

breed maatschappelijk, grote variëteit argumenten

abstract - zeer systhematischin breedte en diepte uitgewerkt

gesc

hillen

beslec

hting

wetenschappelijk gebruik

beleidsvorming

[3] geschillenomgeving

concreet,feitelijk sterk onderbouwd, soms zeer diep uitgewerkt

voorwerp & strategie van het betoogkeuze van de argumentenuitwerking van de argumentenauditoirefeitelijke verankeringdiepgang en breedte

geschillenomgeving

1. in civiele zakenconclusiepleidooiadviesconcentratie van verweer

in feite en/of in rechteargumenten als exceptieargumenten ten grondeafdoende/niet-afdoendecascaderednering

vormprocessueelbewijs

civiele zaken

standaardisering van de conclusie

cassatiememorie

Schending van ….

doordatterwijlzodat[ontwikkeling]

weergave van aangevochten beslissing

geschonden rechtsgrond

aanduiding onwettelijkheid

geschillenomgeving

2. in strafzaken

vaste partijverhoudingstrafonderzoek: vermoeden van onschuldstructuur betoogbelang van het pleidooi

[4] beleidsomgeving

breed maatschappelijk, grote variëteit argumenten

transparantie

voorwerp van het betoogkeuze van de argumentenuitwerking van de argumentenauditoirefeitelijke verankeringdiepgang en breedte

retorica

[5] wetenschappelijke omgeving

abstractzeer systhematischin breedte en diepte uitgewerkt

wetenschappelijke verantwoorde benadering

voorwerp van het betoogkeuze van de argumentenuitwerking van de argumentenauditoirefeitelijke verankeringdiepgang en breedte

- C – MOTIVEREN

verantwoorden achteraf

heuristiek en legitimatie

van vonnissen en arresten

van overheidsdocumenten

§ 1 heuristiek & legitimatie

verantwoorden achteraf

heuristiek en legitimatie

totstandkomingverantwoorden voor buitenwereld

een genomen beslissing verantwoorden, betekent het opnemen van de verantwoordelijkheid naar buitenwereld,niet noodzakelijk een verklaring hoe de beslssing werd genomen

tijdens beraad ontwikkelde redeneringen gemotiveerde voordrachten van

kandidaten na een stemming

vonnissen en arresten

wettelijke basis

concrole op de rechter

persoon of instelling

aard van de motivering

doel van de motivering

kenmerken

art. 149 G.W.art. 780.3 Ger. W.bijzondere ….

instantiesamenstellingprocedure

vonnissen en arresten

wettelijke basis

concrole op de rechter

persoon of instelling

aard van de motivering

doel van de motivering

kenmerken

essayistischwetenschappelijkapodictisch

instelling naar buitenraadkamer geheimdissenting opinionconcurring opinion

persoon (art. 779)gebruiken

vonnissen en arresten

wettelijke basis

concrole op de rechter

persoon of instelling

aard van de motivering

doel van de motivering

kenmerken

procesbelangrationaliteittransparantieverantwoording

diffuus auditoiregrote verschillen in relevantie

partijen & rechter

vonnissen en arresten

hoogste rechtscolleges – andere rechtscolleges

cassatierechter

administratieve rechter

consitutionele rechter

internationale rechter

overheidsdocumenten

bijzondere problematiek

motivering kan vreemd zijn aan het ganse gebeuren, bijv. de motivering van de voordracht van een kandidaat door een meerderheid.

- D - VEREISTEN VOOR ALLE BETOGEN

logisch opgebouwd

professioneel opgebouwd

helder

overtuigend

gebruik maken van topiek

§ 1- logisch opgebouwd

redeneerroute

het opbouwenrigide aanhoudenzichtbaar makenvan deredeneerroute

de weg van het uitgangspunt naar het eindpunt

redeneerroute

1 2

3

start eind

a r g u m e n t e n

m i d d e l e n

redeneerroute hoofddoeken

hoofddoeken

neutraliteit dienstverlening

kwaliteit dienstvelening

onderdrukking van de vrouw

discussie is slechts interessant over de hoofddoeklos van eventuele onderdrukkingmet identieke deskundighied en objectiviteit

redeneerroute hoofddoeken

religieuze tekens

hoofddoeken

alle andere gevallendoor overheidspersonen in de uitoefening van hun functie

verschil

redeneerroute

feiten

redeneerroute

uitgangspositie: ondubbelzinnig, glashelder

middelen en argumenten

weerlegging

terugkoppeling

redeneerroute steeds zichtbaar houden

§ 2 - professioneel opgebouwd

rationaliteit en domeinkennis

moet aanwezig zijnmag niet geëtaleerd worden

§ 3 - helder

niet improviserenwat niet mag worden gezegdwanneer het moet worden gezegdhoe het moet worden gezegd

PKI

§ 4 - overtuigend - topiek

geloofwaardig

verankering van het verhaal

topiek

topiek

leer van de topica

een redenering zodanig uitbouwen in onderdelen, dat elk van de onderdelen evident wordt (gemeenplaats)

dit laat toe argumenten te verankeren

§ 5 - stijl

onder stijl wordt verstaan de wijze waaop een betoog geconcipieerd wordt, op basis waarvan men uitspraken doet over een correcte afstemming van het betoog op:- het publiek- de omstandigheden van het betoog- het doel van het betoog ….

belerende stijl, schrijfstijl, afstandelijk, slaafs, ….

- E - MIDDEL

ruime betekenis

juridisch technische betekenis

een redenering die op zich genomen een standpunt kan onderbouwen,het kan uit verschillende argumenten bestaan

art. 1080 Ger. W.

- F- ARGUMENT

wat

vierstappentheorie

bepaling van de strekking en de inhoud

drogredenen

- 1 - wat

middel

argumentbouwsteen van een betoogeen stukje uit redenering waarbij:

- een middel- een standpunt

wordt ondersteund

een geheel van argumenten dat op zichzelf genomen een standpunt verantwoordt

- 2 - vierstappentheorie

eisen van de logica

procedure-eisen

spelregels uit de verschillende rechtsdomeinen

4-stappentheorie

hoe gaan juristen om met

rechtsregels

vierstappentheorie

stap 1 – is de regel geldend recht?

hoe gaan juristen om met rechtsregels

na het Marcx-arrest

wet 31 maart 1987

arrest 13 mei 1979

Arbitragehof 4 juli 1991

Cass. 6 maart 1986

vierstappentheorie

stap 2 – is de regel van toepassing?

nietigheidsleer art. 860 Ger. W.is dit toepasselijk op de wijze van inleiding van een zaak?

vierstappentheorie

stap 3 – kan de regel toegepast worden?

controle op de toepassing van de voorwaarden in de norm: art. 314bis Sw.

vierstappentheorie

Art. 314bis. § 1 Met gevangenisstraf van zes maanden tot één jaar en met geldboete van tweehonderd euro tot tienduizend euro … wordt gestraft hij die:1° ofwel, opzettelijk, met behulp van enig toestel privé-communicatie of -telecommunicatie, waaraan hij niet deelneemt, tijdens de overbrenging ervan, afluistert of doet afluisteren, er kennis van neemt of doet van nemen, opneemt of doet opnemen, zonder de toestemming van alle deelnemers aan die communicatie of telecommunicatie;2° ofwel, § 2- § 4 opzettelijk

met behulp van een toesteltijdens de communicatiewaaraan hij niet deelneemtopneemt ….zonder toestemming van alle

vierstappentheorie

stap 4 – pas ik de regel toe?

ja

neen

indien de regel niet geschreven is voor dat gevalbij analogie

indien de regel wel voor dit geval geschreven is, maar de toepassing niet aangewezen is

- 3 – inhoudsbepaling

wetshistorischegrammaticalesystematischeteleologischerechtseconomischeautoritaire

interpretatie

verantwoordingstechnieken van de keuze

- 4 – bepaling toepassingsgebied

a. de strekking van de regelanalogie

b. uitgestrektheid extensief & restrictief

- 5 – drogredenen

watenkele voorbeelden

bewust onjuiste argumenten

denkfout

drogredenen

enkele voorbeeldenad hominemautoriteitsargumentad baculumad ignoratiamad populumvals dilemmastromangeneralisatie - anecdotiekkringredeneringambuïteithellend vlakontlopen verantwoordelijkheid

dreiging

op gevoelens spelen

- G - vred. Westerlo 1 september 2000

het op te lossen probleem

de toepasselijke regels

de te volgen redenering

akkoord EOT over beëindiging van alimentatie

- 1 - op te lossen probleem

1. familierechtelijke overeenkomst tussen echtscheidende partijen EOT2. hij betaalt 20.000,-fr/m geïndexeerd aan haar … «onherroepelijk en onveranderlijk tot het hertrouwen van de vrouw»3. na de echtscheiding gaat vrouw duurzaam samenwonen met nieuwe partner zonder te huwen4. ex-man vindt dat vanaf het duurzaam samenwonen hij geen alimentatie meer verschuldigd is

op te lossen probleem

art. 1156 B.W. stelt dat om de inhoud van een overeenkomst te bepalen men geen rekening moet houden met de gebruikte bewoordingen (i.c. «huwelijk»), maar met de werkelijke bedoelingen van de partijen (i.c. «duurzame samenwoning»)

alimentatie wordt toegekend om het verlies aan inkomen van de vrouw te compenseren bij het einde van de duurzame relatie ingevolge het huwelijkde wil van de partijen is deze compensatie te beëindigen bij nieuwe duurzame relatie, als «huwelijk» benoemd

op te lossen probleem

is de term «huwelijk» gebruikt in de betekenis van

de juridische instelling de maatschappelijke werkelijkheid

- 2 - de toepasselijke regels

uitdrukkelijk heeft de rechter stap 2 vermeld uit de vierstappentheorie

stap 2 - is de regel van toepassing?

a. rechter stelt dat art. 1156 B.W. van toepassing isb. rechter zegt niets over art. 1162 B.W.: in geval van onduidelijkheid, uitleggen ten nadele van diegene die bedongen heeft

- 3 - de te volgen redenering

niet II. In rechte - lid 2…. de vraag tot wijziging van een overeenkomst

wel bij een discrepantie tussen de «uitgedrukte» en de «bedoelde» boodschap, de door beide partijen bedoelde boodschap vaststellen

de te volgen redenering

is de beweerde discrepantie aannemelijk?

zo ja

omschrijf exact de uitgedrukte en de reële boodschap

hoe mag een partij de bedoelde boodschap bewijzen?

hoe mag de rechter zijn oordeel vormen?

- redelijke verwachting van redelijke mensen- art. 1162 B.W.?- was de reële boodschap bij beide partijen aanwezig?

- H - Vergelijk

HR nietigheid 29 april 1994

Cassatie 31 januari 2002

Supreme Court US 13 december 1973 Roe vs Wade

lees en benoem de verschillen