zaterdag 23 april 2011 DWT C5

LITERAIR

In 1913 ontving Rabindranath Tagore deNobelprijs voor literatuur. Hij was deeerste niet-westerling die deze eer tebeurt viel. 'Voor zijn gevoelige, leven-de en schone verzen, waarmee hij metgroot vakmanschap zijn poëtische ge-dachten met eigen Engelse woorden totdeel van de wereldliteratuur heeft ge-

maakt', staat in het juryrapport. Hij kreegde prijs voor zijn bundel 'Gitanjali' (1909)die in het Nederlands vertaald werd in1912 door Frederik van Eeden onder detitel 'Wijzangen'. In alle gedichten richthij zich tot 'U' of 'Gij', de 'Onnoembare',die hij ook vaak als 'Liefde' aanduidt: 'OpLiefde alleen zit ik te wachten, om mijeindelijk in hare handen te geven. Daar-om is het zo laat geworden, daarom benik schuldig aan zoveel verzuim.' (XVII)Of: 'Die mij liefhebben in deze wereldwillen mij op allerlei wijzen beveiligen.Maar met Uwe liefde, die zoveel groteris dan de hunne, is het anders, Gij laatmij vrij.' (XXXII) De vrijheid van geestklinkt hierin duidelijk door. Steeds ver-bindt hij de Liefde met het leven.De bundel 'De hovenier' uit 1914 is ookdoor Frederik van Eeden vertaald. Hijstaat in de verhalenbundel 'Mijn ziel ant-woordt in muziek. De mooiste verhalenvan Rabindranath Tagore', die in 2000werd uitgegeven bij uitgeverij Wereld-bibliotheek. De verhalen in 'De hovenier'zijn geschreven vanuit het mens-zijn metalles wat daarbij hoort. De natuur speelt

er een belangrijke rol in. Eerlijkheid overde goede en kwade dingen van het le-ven geven zicht op Tagore als mens.'Neen, vrienden, een asceet word ik nooit,wat jullie ook beweren.' (XLIII) Het zijnprachtige, goed leesbare verhalen metverrassende beelden, humor en sociaalbewustzijn. In het laatste deel spreekthij óns aan: 'Wie bent u, lezer, die mijngedichten leest over honderd jaar?' Hijhoopt dat wij in ons hart 'de levendevreugde voelen' van een lentemorgen,

die zijn 'vrolijke stem over honderd ja-ren heen stuurde.'De vierentwintig korte en langere ver-halen in het boek zijn boeiend, geveneen beeld van het leven in India in Tago-res tijd, met zoveel onvrijheden, en depogingen van mensen om die te door-breken.

Zelf houd ik veel van 'Amal en de briefvan de koning', de bewerking in prozavan het toneelstuk 'The Post Office' vanTagore door Chitra Gajadin. Zij is schrij-ver en dichter van Surinaamse afkomstin Rotterdam. Het verhaal gaat overAmal, een zieke jongen die van de dok-ter niet naar buiten mag. Hij wil zo dol-graag toch gaan en praat erover metvoorbijgangers. De joghurtverkoper; hijwil met hem mee om de wereld te zienaan de andere kant van de heuvel. En depostbode, die zegt dat Amal op een dageen brief van de koning zal krijgen, enhet meisje Sudha dat belooft hem bloe-men te brengen. Het einde van het ver-haal is ontroerend open, laat de lezer vrijom zijn conclusie te trekken: de hofdok-

ter is bij Amal, met de brief van de ko-ning... en de belofte dat de koning zelfzal komen. Dan komt het meisje Sudhamet haar bloemen. Amal slaapt. Zevraagt: 'Wanneer wordt hij wakker?/ Zo-dra de koning er is en hem roept/ Wiltu dan iets in zijn oor fluisteren?/ Watdan?/ Zeg tegen Amal dat Sudha hemniet is vergeten.' De eenvoud van eenmeesterschrijver.

ELS MOOR

Chitra Gajadin: 'Amal en de brief van dekoning', illustraties: Helen Ong. Rotter-dam: Lemniscaat, 1992. (De uitgever heeftniet meer, wel sommige boekenantiqua-riaten die op internet bereikbaar zijn.)

Rabindranath Tagore was een manmet meerdere talenten. Er is al veelover hem geschreven en dat maakthet erg moeilijk om een keus te ma-ken, welke aspecten van zijn levente kiezen voor een kort artikel in'dWTL'. Hij was immers dichter,schrijver van allerlei proza, schil-der, choreograaf, componist, song-tekstschrijver, zanger, pedagoog, fi-losoof, humanist en uitgever. Tago-re was ook de eerste niet-westerlingdie in 1913 de Nobelprijs won.

Hij was als jongste van dertien kin-deren geboren op 7 mei 1861. Toenhij zeven was, moest hij net als al-le andere kinderen naar school. Ta-gore had daar een grondige hekelaan en veranderde wel vier keer vanschool. Tenslotte hebben een oude-re broer en zijn vader zijn educa-tie op zich genomen. Op zijn zeven-tiende vertrok hij naar Engeland omrechten te studeren, hetgeen hemhelemaal niet kon boeien. In plaatsdaarvan las hij onder andere wer-ken van Shakespeare en keerde zon-der enig diploma terug naar India.In zijn speeches over onderwijs ver-bloemde hij zijn gebrek aan formeelonderwijs niet; hij benadrukte juistdat het voor hem ondoenlijk wasom als creatief jongmens te passenbinnen de rigide manier van lesge-ven waar men toentertijd kinderenaan onderwierp. Tagore hield welvan leren en leerde zijn leven langnieuwe dingen. Hij schreef al ge-dichten vanaf zijn achtste jaar, pu-bliceerde zijn eerste bundel op zijnzestiende en leerde schilderen opzijn 69ste.

Tagore publiceerde in het Bengaals,een oude uitgebreide taal uit hetoosten van India. Hij was trots opzijn taal. Toch vertaalde hij op enigmoment veel van zijn werken in hetEngels omdat hij graag wilde datook mensen die het Bengaals nietmachtig waren, kennis van zijn werkzouden nemen. Hij wilde met an-deren kunnen praten over zijn werk,internationaal daarover kunnencommuniceren. Op zijn 51ste reis-de hij naar Engeland alwaar hij Wil-liam Rothenstein, een bekende por-tretschilder, ontmoette. Tagore liethem een vertaling zien van zijnmeest beroemde werk 'Gitanjali:Song Offerings' (door Frederik vanEeden vertaald als 'Wijzangen'). Ro-

thenstein was onder de indruk engaf een kopie ervan aan de Iersedichter W.B. Yeats. Yeats was vanmening dat Tagores werk qua ni-veau veel verder was dan de nog hunweg zoekende dichters in Europa.Samen met andere schrijvers begonYeats daarom een campagne voorTagore - zonder zijn medeweten -om de Nobelprijs te krijgen.Op 9 december 1883 trouwde Tago-re met Mrinalini Devi. Zij kregen vijfkinderen van wie er twee jong stier-ven. Dat waren persoonlijk zwarejaren voor hem, want rond dezelf-de tijd stierf ook Mrinalini. Toen zijnandere kinderen de schoolgaandeleeftijd bereikten, begon hij eenschool in Santiniketan, een schoolonder de boom. Hij wilde zijn kin-deren een natuurlijke vorm van on-derwijs laten ondergaan, dichtbijde natuur, waarbij elke onderbre-king door de natuur werd toege-staan. Creativiteit op elk vlak werdgestimuleerd. Respect voor natuuren cultuur werd bijgebracht. Tago-re was ervan overtuigd dat goed on-derwijs aan kinderen de basis is vande vooruitgang van elke natie. Ineen speech in China moest hij toe-geven dat hij helaas zijn onderwijsook heeft moeten aanpassen aan deeisen van de omgeving; hetgeennoodzakelijk was voor de toekomstvan de schoolverlaters. Toch warenzijn vernieuwende ideeën in het on-derwijs van dien aard, dat elkschoolgaand kind in India nu nogsteeds de naam Rabindranath Ta-gore kent; hij wordt gezien als deleerkracht van de natie. Buiten In-

dia werd hij uitgenodigd door ve-le landen zoals Japan, Rusland, Ver-enigde Staten van Amerika, Peru enArgentinië om te vertellen over zijnideeën.

Als men kijkt naar het grote aan-tal werken dat Rabindranath Tago-re heeft geschreven, zou men kun-nen concluderen dat hij een brood-schrijver was: 40 toneelstukken, 8romans, 24 korte verhalen, 2230 lied-jes en een ongekend groot aantalgedichten. Dit was echter niet hetgeval, want hij kwam uit een rijkefamilie. Ondanks het nest waar Ta-gore uitkwam, was hij een eenvou-dige mens. Bij een van zijn vele be-zoeken aan het buitenland, werd hijverwelkomd als de grote bood-schapper uit India. Hij vroeg zijntoehoorders hem niet te zien alsboodschapper, maar als iemand die

om hun liefde kwam vragen. In 1918stichtte hij zijn universiteit VisvaBharati, maar zijn erfenis was nietvoldoende om de universiteit draai-ende te houden. Hij ging daaromverscheidene keren op tournee naarhet buitenland om geld te genere-ren en donaties te vragen. De spee-ches die hij op deze tournees gaf,zijn ook gepubliceerd.

Hoewel zijn broers en zussen alletwaalf ook zeer getalenteerde men-sen waren, is het Rabindranath Ta-gore die als jongste, als dertiendekind, nog steeds wereldwijd bekendis. De combinatie van werk, leefstijlen levensvisie maken Tagore bijzon-der. Hij nam van alles het goede. Hijoversteeg hetgeen in India gebeur-

de. Hij zei: 'Echte eenheid kanslechts bereikt worden door het vie-ren van diversiteit in een dialoogtussen verschillende culturen.' Hijwas wars van chauvinisme, natio-nalisme en geweld. Door op zoek tegaan naar eenheid in diversiteit konmen vrede en harmonie bereiken,dat hield hij elke natie voor die hijbezocht. Dat was ook zijn visie opinternationaal samenwerken. Hijzei ook: 'Ik heb geen geloof in nieu-we instituties, maar in individuenover de hele wereld die helder den-ken, nobel voelen en het goededoen'.

De nalatenschap van Tagore isgroot. Zeventig jaar na zijn over-lijden is zijn visie nog steeds sterk.Suriname heeft hij nooit bezocht.Als hij dat gedaan zou hebben, zouhij mensen ook hier op het hart

drukken om met de natuur te wer-ken, in balans te leven met de na-tuur en kinderen op een natuurlij-ke manier te onderwijzen. In de laat-ste speech die hij gaf in Santinike-tan in 1941, gaf hij aan zeer teleur-gesteld te zijn in het Westen dat zul-ke mooie literatuur had voortge-bracht en op zo'n barbaarse wijzeoorlog voerde. Toch heeft hij zijngeloof in de mens nooit verloren:hij geloofde dat er een nieuwe we-reldorde zal komen die gestoeld zalzijn op het gedachtegoed van hetOosten én het Westen. Hij bleef ho-pen op een wereldorde van balansen harmonie.

SYLVANA DANKERLUI

RRaabbiinnddrraannaatthh TTaaggoorree,, eeeenn iinnssppiirreerreennddee lleevveennsslloooopp VVaann ddee rreeddaaccttiieeOp 7 mei 2011 wordt her-dacht dat RabindranathTagore 150 jaar geleden isgeboren. Op 7 augustus ishet 70 jaar geleden dat hijoverleed. De Indiase am-bassade wil aan deze bij-zondere mens specialeaandacht geven door eenjaar lang evenementen teorganiseren. Dit jaarwordt gestart met eenfeestweek. Deze wordt ge-organiseerd onder auspi-ciën van het departementCultuur van Suriname ende ambassadeur van In-dia, K.J.S. Sodhi. De feest-weekcommissie bestaatuit: Indiase ambassade,Alphamax Academy, ARTVibes United en Schrijversgroep '77. De redactie van'dWTL' wil ook aandacht besteden aan RabindranathTagore, omdat hij universeel was op vele gebieden, zijnliteraire werk veel herkenbaars heeft en hij zijn mo-derne, mensvriendelijke ideeën toepaste in de prak-tijk, vooral in het onderwijs.

Het programma van de herdenking heeft als hoogte-punt van 7 tot 15 mei een tentoonstelling in Fort Zee-landia van Tagores schilderijen. Hieraan zijn werkenvan Surinaamse kunstenaars toegevoegd. Bij de ope-ning en de sluiting worden culturele presentaties ge-houden. Op 8 mei zal er een filmavond zijn over levenen werk van Tagore in het Suit Theater (De Paarl) enop 11 mei een filmavond: Satyagit Ray's, 'Tagore' & 'Ka-buli Wala', in het Indiaas Cultureel Centrum aan deSchneiders Howardstraat. Er worden ook schrijf- enschilderwedstrijden georganiseerd voor verschillen-de categorieën deelnemers. Een uitgebreid program-ma met alle bijzonderheden zal nog in 'de Ware Tijd'verschijnen. Houd u het in de gaten! De ambassadeurvan India nodigt nu al alle kunstliefhebbers uit om al-le festiviteiten en activiteiten bij te wonen! Het is demoeite waard: Tagore was een belangrijke mens, ookvoor Suriname!THEA DOELWIJT reageerde enthousiast op ons planeen Tagore-special te bezorgen:'O, wat mooi, die Tagore-momenten. In de "Moetete"-tijd waren we er al mee bezig, riepen we tegen elkaar:"I came to your shore as a stranger, I left your shoreas a friend".' [- Red. 'dWTL']

DDaaaarr,, wwaaaarr hheett vveerrssttaanndd vvrriijj iiss vvaann aannggsstt

Daar, waar het verstand vrij is van angst en het hoofd verheven is

Waar kennis bevrijd isWaar de wereld niet is opgebroken in brokstukkenDoor bekrompen, burgerlijke murenWaar woorden voortvloeien uit de diepte van de

waarheidWaar onvermoeibaar streven zijn armen uitstrekt

naar perfectieWaar de heldere stroom van rede zijn weg niet

kwijtgeraakt isIn de sombere woestijn van dode gewoontesWaar het verstand door u voorwaarts wordt geleidIn immer verruimende gedachten en actiesOh vader, laat ons in die hemel van vrijheid wakker

worden

Rabindranath Tagore in 'Gitanjali'Vertaling: Sylvana Dankerlui

Literair, nr. 1147

Redactie: Sylvana Dankerlui (als gast), Els Moor

Eindredactie: Jan BongersMedewerkers deze week: Bhai, Sylvana Dankerlui, Thea Doelwijt, Els Moor

In de Surinaamse literatuur is het de dichter Bhai (JamesRamlall) die zich heeft laten inspireren door Rabindra-nath Tagore. Hij heeft diens werk grondig bestudeerd.'Vindu' (Paramaribo, 1982) is zijn enige uitgegevengedichtenbundel, waarvoor hij de Staatsprijs voor lite-ratuur over de jaren 1980-1982 ontving. Het volgendegedicht uit 'Vindu':

Ik ben een glas - leeg -Dat staat te wachtenOp een tafelIn een onbewoond vertrekIk heb geen verlangenMaar ben tevredenAls ik ooitIemand laven magRRaabbiinnddrraannaatthh TTaaggoorree iinn ddee lliitteerraattuuuurr

[James Ramlall, de dichter BHAI,schreef ter gelegenheid van de Ta-gore-herdenking in mei een essayover Santiniketan. James Ramlallheeft in Santiniketan gestudeerdaan de door Tagore in 1901 gestich-te universiteit Visvabharati. In deperiode 1963-1964 heeft hij zichdaar verdiept in enkele aspectenvan Rabindranath Tagore, met na-me in zijn geschriften over litera-tuur en filosofie. Hieronder volgentwee fragmenten:]

[...] De indrukken van Santiniketanblijven de bezoekers van dit vredes-oord altijd bij. In de lente zijn detuinen, perken en parken in San-tiniketan vol prachtige bloemen.Ook de bomen en planten met hunjonge bladeren en de vele tintengroen kondigen het nieuwe seizoenaan met het lentefeest, Holi, dat wij

ook kennen als Phagwa, dat doorde bewoners van Santiniketan uit-bundig wordt gevierd. Kleuren ennog eens kleuren bij mens en om-geving vormen een natuurlijke ten-toonstelling. Ook vogels uit ande-

re streken komen gedurende delentedagen naar Santiniketan ommet mens, dier en planten het nieu-we seizoen te beleven. Tijdens hetholifeest zijn alle mensen gelijk;dan is er geen onderscheid tussengroot en klein, leerlingen en lera-ren, jongens en meisjes; dan is een-ieder gelijk, binnen respectvol ge-drag. Het holifeest is een feest vooriedereen, een nieuw begin metnieuwe voornemens, verwachtin-gen en mogelijkheden. In de holi-periode worden veel lekkernijenklaargemaakt. In de keuken is hetpersoneel bedrijvig. Vooral rasgu-la en gulabjam, gedompeld in heer-lijke jasmijnsiroop, in grote aardenkruiken voor de afkoeling, zijn bij-zonder gewild. Terwijl de holidaggekenmerkt wordt door een kleu-renspel wordt de avond getekenddoor Rabindra-sangeet en toneel-

stukken, speciaal voor deze gele-genheid geschreven door Gurudev(Tagore - Red.). Een toneelstuk vanGurudev dat dan wordt opgevoerdis 'Dak ghar' (Post Office of De briefvan de koning). [...]

[...] Gewoontegetrouw zijn er in deavond vele culturele presentatiesvoor de aanwezige gasten en ou-ders, zoals Rabindra-sangeet, volks-dansen, voordrachten en verhalen,die de kinderen en studenten heb-ben ingestudeerd, maar ook ande-re podiumuitvoeringen waaronderzeker 'Dak ghar' met als slotzin:'Amal hier is Sudha, ik ben je nietvergeten.' Een slotstuk dat velen totemoties en tranen beroert. Ja, in-derdaad, 'Amal hier is Sudha, ik benje niet vergeten.', waarna Amal nietmeer wacht en zijn ogen sluit. [...]

TTwweeee ffrraaggmmeenntteenn uuiitt ''SSaannttiinniikkeettaann:: HHeerriinnnneerriinnggeenn uuiitt eeeenn vveerr vveerrlleeddeenn''

James Ramlall / Bhaifoto: M. van Kempen

Kunstwerk van Rabindranath Tagore

Openlucht-klas op Santiniketan-school in vroegere tijdenuit: 'India perspectives', vol. 24, no 2, 2010

Titelpagina van de 1912-uitgavevan 'Gitanjali'

uit: 'India perspectives'

Rabindranath Tagoreuit: 'India perspectives'