Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

16
Met biofeedback betere leerprestaties VO-content voortdurend in ontwikkeling Machines bedienen als game VO najaar 2010

description

Magazine voor docenten in het voortgezet onderwijs. De focus ligt op de razendsnelle ontwikkeling van digitale leermaterialen.

Transcript of Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

Page 1: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

Met biofeedback betere leerprestaties

VO-content voortdurend in ontwikkeling

Machines bedienen als gameVO najaar 2010

Page 2: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

Wikiwijs in het nieuw

Om onder meer de interactie tussen gebruikers nog soepeler te laten verlopen, is Wikiwijs helemaal vernieuwd. Per 1 september bestaat bijvoorbeeld de mogelijkheid om een eigen profiel aan te maken, waarbinnen docenten een eigen arrangement van verschillende materialen kunnen maken. Hun zoekopdrachten en favoriete lesmaterialen kunnen ze vervolgens opslaan. Bovendien is de lay-out aangepast. Daardoor vinden gebruikers nog sneller het materiaal dat ze nodig hebben.

Vers in het nieuwe schooljaar bieden we u een Indruk met daarin een aantal artikelen die de ontwikkeling beschrijven van technologische toepassingen in het onderwijs. Het zijn niet allemaal zaken die u morgen meteen kunt uitproberen, maar het is interessant om te lezen hoe apparaten uit bijvoorbeeld de medische wereld, de industrie of de militaire wereld uiteindelijk hun toepassingen vinden in het onderwijs. Onder de noemer ‘ict als verlengstuk van het lichaam’ beginnen we, heel voor de hand liggend, met een artikel over grafische rekenmachines, die al sinds jaar en dag gebruikt worden in het onderwijs en die eigenlijk steeds geavanceerdere computers zijn.

Leest u ook hoe op het Technisch College Velsen principes van gaming worden toegepast om leerlingen uit te dagen complexe handelingen op computergestuurde machines te leren beheersen. Je komt geen niveau hoger als je het eerdere niveau niet beheerst! Verder is er veel te lezen over onderwijstoe-passingen van bio-feedback, van RFID (de chips die onder andere in de ov-kaart gebruikt worden), over leesprogramma’s voor dyslectische leerlingen en nog veel meer.

Hoogwaardige technologie, op allerlei plekken ontwikkeld, die nu langzaam zijn plek verovert in het onderwijs. Welke van deze apparaten en toepassingen zijn over enkele jaren al verlengstukken van uw lichaam, zoals nu al uw mobieltje, uw TomTom, fotocamera of auto?

Frans SchouwenburgSectormanager vo

VO najaar 2010

Ict als verlengstuk van je lichaam

Frans Schouwenburg, Sectormanager vo

2 Column

3 Met biofeedback betere leerprestaties

4 RFID in het onderwijs; een natuurlijke manier van ict-integratie in de klas

6 Genomineerden ‘Ambassadeur van het jaar-verkiezing’ stellen zich voor

7 VO-content voortdurend in ontwikkeling

8 Computer als leesbril

10 Verdieping door inzet ict: De toepassing van de grafische rekenmachine in het vo

12 Machines bedienen als game

14 Dé Onderwijsdagen 2010 Innovatie en Realiteit

15 Filmtips; praktisch en direct toepasbaar in de les

16 Nieuws

In deze uitgave

Page 3: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 3

LichaamssignalenBiofeedback is een manier om te meten en zichtbaar te maken wat er in het lichaam gebeurt. Het meten van lichaamssignalen kan door middel van hartritme, spierspanning, huidtemperatuur of hersenactiviteit. Via een computerscherm kun je zien wat er in het lichaam gebeurt. Bij stress zul je bijvoorbeeld meer zweten. Door deze lichaamssignalen te herkennen kun je ze bewust controleren, bijvoorbeeld als je een toets moet maken of een spreekbeurt geeft.

Hartritme controlerenKees Blase van opleidings- en kenniscentrum HartFocus past de methode van het hartritme toe in onder meer het onderwijs. Deze methode gaat uit van de regelmatige versnelling en vertraging van de hartslag. Leerlingen kunnen die als het nodig is bewust reguleren, bijvoorbeeld met de StressEraser. De leerling steekt zijn vinger in dit apparaatje, formaat iPhone. Een infraroodsensor meet vervolgens het hartritme. Op de display van het apparaatje verschijnt een grafische weergave van de hartslag. Blase: “Bij stress zijn grote pieken en dalen te zien. Wanneer de leerling bewust gaat ademhalen, ziet hij een regelmatige golfbeweging. De leerling voelt zich dan rustiger.” Deze bewuste

Met biofeedback betere leerprestaties“Leerlingen hebben stress onder controle”

Moeite met concentreren, angst voor een examen of stress over een presentatie. Bij veel leerlingen

beïnvloedt dit hun leerprestaties. Biofeedback zou deze problemen kunnen verminderen.

“Bewust ademhalen maakt

een leerling rustiger.”

Innovatieprogramma: vinger aan de pols

Het SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma onderzoekt samen met voorlopers bij onderwijsinstellingen nieuwe technologieën en realiseert innovatieve ict-toepassingen voor het onderwijs. Ontwikkelingen als biofeedback worden dan ook nauwlettend gevolgd. Een brede onderwijstoepassing heeft biofeedback momenteel nog niet.

ademhaling kan de leerling daarna inzetten in stresssituaties, bijvoorbeeld met behulp van een app voor de iPhone die de ademhaling begeleidt.

EffectenUit de effecten die Blase in de afgelopen tien jaar heeft gemeten, is gebleken dat leerlingen beter gaan presteren. Er zijn leerlingen die hun cijfers optrokken van een 4 naar een 9. Leerlingen met stress leren de stressfactoren herkennen en hier beter op reageren. Zo’n dertig scholen zetten daarom biofeedback in, op vaste computers of met mobiele devices. Docenten bepalen of ze leerlingen inroosteren voor de apparatuur of dat de leerlingen ervan gebruikmaken wanneer dat nodig is. “Docenten zullen de methode in hun manier van lesgeven moeten inpassen”, vertelt Blase. “De scholen die deze methode gebruiken, zijn erg enthousiast.”

Page 4: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 4

RFID in het onderwijsEen natuurlijke manier van ict-integratie in de klas

Radio Frequency Identification (RFID) is een geavanceerde versie van de streepjescode: een zogenoemde RFID-tag

zendt een uniek gecodeerd signaal uit, dat met een speciaal apparaat (een RFID-reader) kan worden uitgelezen. Het

bekendste voorbeeld van een RFID-tag is de chip in de OV-chipkaart, maar er zijn ook tags die gebruikers zelf aan

een object kunnen toevoegen. Op verschillende plekken wordt RFID-technologie ingezet op een manier die interessant

is voor het onderwijs.

LaagdrempeligSommige bibliotheken rusten boeken al uit met een RFID-tag. Zo kan een RFID-reader in één keer laten zien welke boeken er in een bepaalde boekenkast staan. Speciale boeken worden voorgelezen als ze boven een RFID-reader worden gehouden, of de tag geeft toegang tot aan-vullende informatie als muziek en filmpjes. Wat RFID geschikt maakt voor dit soort toepassingen, is vooral de laagdrempeligheid van de technologie. Met de aanschaf van een simpele reader, losse RFID-tags en eenvoudige software, kan elke school zelf aan de slag.

Zelfstandig lerenIn het onderwijs wordt de technologie al mondjesmaat ingezet. Bartiméus, een organisatie voor mensen met een visuele beperking, onderzoekt al langer de mogelijke inzet van ict. “Reguliere docenten beschikken over uitdagende werkvormen en visueel aantrekkelijke materialen als games, video’s en 3D-animaties”, vertelt Dick Lunenborg van Bartiméus. “Die zijn ontoegankelijk voor onze leerlingen.” De organisatie gebruikt daarom in een van haar onderwijsinstellingen RFID-tags in de biologieles. Alle organen in een model van het menselijk lichaam hebben een eigen tag, met audioinformatie over het betreffende orgaan. Lunenborg: “Eerder waren de organen in braille genummerd. Leerlingen moesten vervolgens de informatie die bij dat nummer hoorde, opzoeken in een brailleboek. Met RFID-tags leren ze veel sneller én zelfstandiger. Bovendien is het mogelijk om verschillende lagen van informatie aan een chip te koppelen. Door de ‘intelligentie’ van de software zijn ook meerdere, zelfcontrolerende en adaptieve werkvormen mogelijk.”

Alle zintuigen gebruikenDe ervaring die Bartiméus heeft opgedaan, is ook in de rest van het onderwijs heel goed bruikbaar, legt Wietse van Bruggen van Kennisnet uit: “De toevoeging van een tactiel element – iets wat je kunt voelen – helpt

bijvoorbeeld bij taalverwerving. Het woord ‘brandweerauto’ krijgt meer betekenis als je een speelgoedexemplaar uitrust met een RFID-tag. Als een leerling die auto oppakt, hoort hij hoe het woord wordt uitgesproken, en vervolgens ziet hij in een filmpje een brandweerwagen in actie. Die combinatie van zintuiglijke ervaringen maakt het leren veel interessanter en mogelijk ook effectiever.” Wat RFID in deze context vooral biedt, is een meer natuurlijke manier van ict-integratie in de lespraktijk. Leerlingen hoeven voor extra informatie of instructie immers niet meer achter het beeldscherm van een computer te kruipen. De drempel voor het gebruik van ict wordt zo een stukje lager.

“Computertechnologie is

steeds minder als zodanig

herkenbaar.”

PilotOm de toepassingsmogelijkheden van RFID verder te onderzoeken, werkte Bartiméus samen met SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma aan een pilot met RFID-tagging. Docenten van Bartiméus ontwikkelden een aantal onderwijsmiddelen met RFID, waaronder een memory-spel. De organisatie had al een tactiel memoryspel in gebruik, waarbij leerlingen bijvoorbeeld twee objecten met de textuur van ruw schuurpapier bij elkaar moesten leggen. Een groot nadeel hierbij was dat zij niet zelf het resultaat konden controleren. Met de RFID-tags krijgen leerlingen onmiddellijk auditieve feedback; twee objecten met dezelfde structuur laten boven de RFID-reader hetzelfde geluid horen.

Page 5: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 5

PraktijkonderwijsDe principes van objectherkenning en directe feedback komen ook in het praktijkonderwijs goed tot hun recht. Gereedschap in de werkplaats kun je bijvoorbeeld taggen. Als leerlingen dat gereedschap boven de RFID-reader houden, krijgen ze in een presentatie of filmpje uitleg over dat gereedschap. Zo krijgen ze de instructie die zij willen, op het moment dat ze die nodig hebben. In Australië wordt dit al gedaan. Met de bestaande consumententoepassingen is het ook in Nederland al heel goed mogelijk.

Verstandig gebruikNiet alleen de technologie zelf, maar ook de maatschappelijke impact ervan verdient aandacht in de klas, want toepassingen zoals in de OV-chipkaart worden in de samenleving steeds gebruikelijker. RFID-tags zijn vrijwel onzichtbaar en van afstand uitleesbaar, zonder ingewikkelde apparatuur. Om die redenen roept de technologie ook privacyvraagstukken op. Per slot van rekening ‘deelt’ een RFID-tag zijn informatie met iedereen

“RFID maakt leren interessanter

en mogelijk effectiever.”

“Alle organen hebben een eigen tag met audioinformatie”

die er een RFID-reader op richt. De OV-chipkaart, om op dat voorbeeld terug te komen, kan persoonlijke informatie van de gebruiker koppelen aan zijn reisbewegingen. Dat privacyaspect verdient ook aandacht, zegt Wietse van Bruggen. “Daarom willen we ook graag meer aandacht voor mediawijsheid bij onderwerpen als dit. Computertechnologie is alomtegenwoordig, en steeds minder als zodanig herkenbaar. Ict en internet stoppen niet meer bij de klassieke computer. RFID is een veelbelovende technologie, maar zoals bij alle ict-toepassingen moet ze wel verstandig worden gebruikt.”

Page 6: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 6

Boris Berlijn Ict-onderwijs moet veilig voelen

Boris Berlijn is docent economie en aardrijkskunde aan het Ashram College in Alphen aan den Rijn. Daarnaast is hij gecertificeerd SMARTBoardtrainer en, zoals hij het zelf noemt, ‘kartrekker van de didactische inzet van de elektronische leeromgeving’. “Het feit dat de directie onze visie op ict deelt, geeft mij en de stuurgroep ruimte. Ik raad iedereen aan ook eens bij collega’s – ook van andere scholen- te gaan kijken hoe zij ict gebruiken in hun lessen. Dan wordt het vertrouwder en ‘veiliger’. Bij mij is iedereen welkom!”

Guido van Dijk Houd rekening met de leerling

Een jaar geleden zette Guido van Dijk, werkzaam aan het Sintermeertencollege in Heerlen, samen met een collega van een andere school een netwerk op tussen het vo, de leraren-opleiding Fontys Sittard en de Open Universiteit. Een goede reden voor een nominatie, die voor hem als een leuke verras-sing kwam. “Het meest trots ben ik op de samenwerking tussen mijn collega’s. Op school hebben we een leerlijn Mediageletterdheid opgezet. Daarbij zijn we uitgegaan van de behoeften van de leerling. Die koppelden we aan onze eigen professionele, inhoudelijke kijk op de zaak en dat werkt!”

Anne de GrootGoed draagvlak is belangrijk

Anne de Groot, ict-coördinator aan het Zernike College in Haren, heeft veel baat bij het ambassadeursnetwerk in Noord-Nederland. “Niet alleen om collega’s te kunnen raadplegen wanneer nodig, maar ook om over ict-vraagstukken samen te kunnen puzzelen.” Op school is één van zijn taken leerlingen tijdens de mentorlessen te informeren over alle ict-toepassingen. Daarnaast biedt hij zijn collega’s onderwijskundige ondersteuning op maat en denkt hij bijvoorbeeld mee over ict in de nieuwbouw. Hij adviseert scholen niet te ambitieus te beginnen: “Een goed draagvlak onder collega’s creëren en ondersteuning krijgen vanuit het

management zijn veel belangrijker. Sommige veranderingen gaan in het begin misschien langzaam, maar kunnen opeens grote sprongen maken. Het heeft geen zin te forceren.”

Janneke Louwerse Voor alle vakken een geschikte ict-toepassing

“Gelukkig beseffen steeds meer docenten dat ict niet om de téchniek maar om de dídactiek draait,” vindt Janneke Louwerse van het Stanislascollege in Delft. “Ik ben ervan overtuigd dat ict bij alle vakken een verrijking kan zijn! Vanuit dat idee probeer ik de implementatie te bevorderen. Zo hebben we, ondersteund door de Innovatieregeling van Kennisnet, een project spreekvaardigheid vreemde talen in de elo gedraaid en wil ik komend jaar de ELO inzetten bij de profielwerkstukken.” Met collega-ambassadeur Ben Hoefnagel verzorgt Janneke ict-cursussen aan wie maar wil. Dat werkt goed. Vooral de sectie levensbeschouwing heeft de smaak te pakken. De sectie heeft uren gekregen om digitaal lesmateriaal te ontwikkelen en werkt vrijwel zonder lesboeken. “Daar ben ik héél trots op en met ons nieuwe ict-beleidsplan in wording heb ik nu alweer zin in volgend jaar!”

Him Mehairjan Honderd procent participatie van docenten én leerlingen

‘Ambassador of the future’ is de titel die Him Mehairjan, Christelijke Scholengemeenschap Vincent van Gogh in Assen, ambieert. “Ambassadeur van het jaar worden, zou ik een hele eer vinden, maar de kunst is het te blijven. Ik vind dat je kennis moet delen en niet voor jezelf moet houden. Onze maatschappij wordt enerzijds steeds afhankelijker van de ict, anderzijds krijgt ze daardoor steeds meer mogelijkheden. Daar moet je samen goed over nadenken. Wij hebben na onderzoek een ict-beleidsplan neergezet voor de komende jaren. Dat geeft ons houvast, richting honderd procent participatie met It’s Learning als leerplatform!”

Genomineerden ‘Ambassadeur van het jaar-verkiezing’ stellen zich voorBinnenkort wordt de Ambassadeur van het jaar weer gekozen. Wie neemt de titel over van Tom Berends? Wie maken

kans op deze titel?

Page 7: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 7

LeermilieuGLOBE is een internationaal onderwijsprogramma op het gebied van wetenschap en milieu. ‘Groene goeroe’ Al Gore richtte het programma op. Binnen het programma verzamelen leerlingen in 111 landen onderzoeksgegevens, die vervolgens worden gebruikt voor milieu wetenschappe-lijk onderzoek; in Nederland door KNMI, RIVM en Wageningen Universiteit. De gegevens worden verzameld als onderdeel van de vakken biologie, scheikunde, natuurkunde, aardrijkskunde en NLT. Voor deze vakken heeft GLOBE modules op havo- en vwo-niveau beschik-baar. Alle deelnemende landen gaan uit van dezelfde protocollen, zodat de onderzoeksresultaten internationaal kunnen worden vergeleken.

Lessenserie makenGLOBE Nederland arrangeerde de leermaterialen die nu in Wikiwijs te vinden zijn. Projectleider Matthijs Begheyn: “Dat lesmateriaal is de basis. Van daaruit stimuleren wij vooral interactie tussen leerlingen, docenten en de wetenschap. Ik vind het het leukst als docenten ons digitale materiaal uit Wikiwijs halen en er dan op voortborduren, er bijvoorbeeld een lessenserie van maken. Als ze die dan weer terugplaatsen in Wikiwijs, ontstaat ook online een vorm van interactie, waardoor de materialen steeds beter worden. De VO-raad zorgt er vervolgens voor dat het aanbod in het geheel kerndoelen- en eindtermendekkend is.”

LesstofvervangendBegheyn heeft een duidelijk beeld van de plaats die GLOBEs digitale materiaal inneemt in het onderwijs: “Waar traditionele boeken vooral ingaan op de theorie, leren leerlingen met GLOBE in de praktijk hoe wetenschappelijk onderzoek werkt. Ze staan in direct contact met wetenschappers en presenteren hun resultaten op een leerlingenconferentie aan de weten-schap. Spelenderwijs worden ze zo de theorie machtig en daarmee is GLOBE lesstofvervangend. Ik verwacht dat

GLOBE - samen met de andere aanbieders uit VO-content - de traditionele leerboeken op termijn volledig kan vervangen.”

VO-content voortdurend in ontwikkelingVO-content biedt digitaal leermateriaal aan in Wikiwijs

Meer weten?Voor meer informatie over digitaal leermateriaal en VO-content: zie www.wikiwijs.nl/sectorvo, of neem contact op met Linda le Grand, e-mail: [email protected].

Op 5 november is er een GLOBE-oriëntatiedag voor docenten op het KNMI. Gratis aanmelden kan via www.GLOBEnederland.nl.

“Interactie zorgt ervoor dat de

leermaterialen steeds beter

worden.”

VO-content is de open leermaterialenbank voor het voortgezet onderwijs. Het materiaal is vindbaar in Wikiwijs, de

databank voor digitaal leermateriaal die zich ontwikkelt tot een interactieve webstek voor professionals in het

onderwijs. Docenten beschikken hiermee over een schat aan materiaal, dat ze naar eigen inzicht kunnen arrangeren en

inzetten. Projectleider Matthijs Begheyn van GLOBE Nederland legt uit waarom hij zijn leermaterialen er graag aanbiedt.

Page 8: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 8

Computer als leesbril

Wat een leeshandicap voor een kind kan betekenen, weet Annelies Veurman uit eigen ervaring. Haar zoon (4 havo) is dyslectisch. “Als je wel de capaciteiten hebt om te leren, maar niet goed kunt lezen is dat mateloos frustrerend.” Als hoofd ict en projectleider bij ICT Delta, het boven-schools ict-centrum voor 26 basisscholen in en rond Arnhem, kijkt Veurman hoe ict kan bijdragen aan onder-wijsverbetering. “De vraag hoe we kinderen met lees-probleem beter kunnen ondersteunen, speelt al jaren.”

Karaoke-versieDigitale leeshulpen zijn er tegenwoordig in soorten en maten. Van de leespen die een tekst scant tot een programma met woordvoorspeller en andere extra’s. Bij programma’s als Easy Tutor, EasyReader, Sprint Plus, Kurzweil en ClaroRead leest een computerstem de ingevoerde tekst hardop voor. Op hetzelfde moment worden woorden, zinsdelen en zinnen op het scherm in kleur gearceerd. De visuele en auditieve informatie versterken elkaar en dat helpt dyslectische leerlingen om teksten beter te begrijpen, zo blijkt uit onderzoek. Software voor text to speech wordt vaak vergeleken met een leesbril. Een goede typering, vindt Veurman. “Het is in de eerste plaats een hulpmiddel. Met de karaoke-versie kunnen kinderen met dyslexie Harry Potter lezen, een boek dat normaal niet leesbaar voor hen is. De software is niet remediërend bedoeld, maar heeft vaak toch enig effect op de prestaties.”

Scannen is tijdrovendDertien Deltascholen werken dit jaar met text to speech. Dat is een vervolg op een succesvolle pilot vorig jaar, op één school. De aansturing, zo bleek, kan het beste door interne begeleiders gebeuren, die zich toch al met zorgleerlingen bezighouden. Veurman: “Leerkrachten moeten wel weten hoe het werkt. Zo nodig krijgen ze steun bij het organiseren, want om een leerling te laten lezen, moet wel elders iets worden geschrapt.” Eén dagdeel per week is iemand bezig om te scannen voor alle Deltascholen. “Scannen is heel tijdrovend. Het moet nauwkeurig gebeuren. Als je het boek scheef legt of resten van illustraties niet weghaalt, leest de computer niet goed voor.” Verder vindt ze Kurzweil, waarvoor gekozen is, een mooi programma omdat het meer ‘kan’ dan voorlezen. Ze raadt andere scholen geleidelijke

invoering aan. “Als leerkrachten en leerlingen een onder-deel in de vingers hebben, kun je een stap verder gaan.”

Onderzoek naar effectenHulpmiddelen bij het lezen zijn ook op Het Maatman VSO in Enschede zeer welkom en niet alleen voor leerlingen met dyslexie, vertelt docent Nederlands Maria Jacobs. “Leerlingen met autisme, die moeite hebben zich te concentreren, krijgen meer overzicht als ze een tekst ook horen. Zo kunnen ze sneller werken.” Vanwege de hoge kosten was nog geen software aangeschaft. Nu maakt de school dankbaar gebruik van een project van Kennisnet. Voor dit project doet de Universiteit van Twente onderzoek naar de effecten van text to speech. Gaan leerlingen beter lezen? Wat is de invloed op hun leesbeleving? Voordat leerlingen met Kurzweil gaan werken, krijgen ze onder meer een vragenlijst voorgelegd. Na enkele maanden krijgen ze de vragen opnieuw en begin 2011 zijn de eerste resultaten bekend. Voor het onderzoek worden leerlingen vanaf klas 1 goed gevolgd, maar Jacobs is zeker zo benieuwd of het programma oudere leerlingen helpt zich beter op het examen voor te bereiden. “Het mooie is dat ze ook zelf kunnen intypen en horen of dat goed of fout is. Na een korte instructie gaan ze trouwens zó met de software aan de haal, dus kunnen ze veel zelfstandiger werken.”

Plezier in lezen Die grotere zelfstandigheid ziet Veurman ook bij haar zoon. Hij kreeg meer zelfvertrouwen en is gemotiveerder. Datzelfde gold voor de leerlingen in de pilot. “Omdat ze plezier in lezen krijgen, pakken ze sneller zelf een boek en maken meer leeskilometers.” Het is de kunst te zien hoe leerlingen baat hebben bij de software, voegt ze toe. “De een vindt het handig voor een boek maar niet voor de toets, een ander wil alleen informatie zoeken op internet. Ze kunnen aangeven wat ze vinden van de stem, het leestempo. Laat ze daar zelf over vertellen. Dat kunnen ze heel goed.”

Meer informatie over ict-hulpmiddelen bij het lezen:• www.steunpuntdyslexie.nl/sitemanager.asp?pid=1364• digischool.kennisnet nl/community_en/dyslexie/

digitalehulpmiddelen

Leerlingen die moeite hebben met lezen, raken op school vaak gefrustreerd. Speciale software kan het lezen

makkelijker en leuker maken. Een uitgebreid pakket is duur, maar de eerste ervaringen op de Deltascholen in

Arnhem zijn positief: ‘Kinderen maken meer leeskilometers.’

Page 9: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 �

Computer als leesbril

Vergelijken text to speech software: waar moeten scholen op letten als zij nadenken over de aanschaf van een programma?

• Inlezen van bestanden Word/pdf-bestanden van het schoolnetwerk en

webpagina’s - hoe snel, nauwkeurig en (voor)leesbaar? - hoe zijn stemkwaliteit, instelbaarheid en visuele

ondersteuning? - extra opties; zijn ze gebruiksvriendelijk, hebben ze

meerwaarde voor de school?• Ondersteuning bij schrijven - heeft die meerwaarde voor de school? - werkt het in Word of in een speciale applicatie? - wat is het nut van extra functies?• Scanfunctie kan in een demo-versie niet altijd worden getest,

dus zoek naar gebruikerservaringen; is scannen met het programma gemakkelijk, betrouwbaar?

De beoordelingen kunnen in een matrix overzichtelijk worden weergegeven.

Page 10: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

10 inDruk VO najaar 2010

Verdieping door inzet ictDe toepassing van de grafische rekenmachine in het vo

“Leerlingen raken visueel ingesteld.”

Ontwikkelingen op ict-gebied zijn niet alleen van de laatste jaren; de grafische rekenmachine is al zo’n

twaalf jaar een begrip in het voortgezet onderwijs. Een eenvoudig voorbeeld van hoe ict van invloed is

op het onderwijsveld, weet ict-coördinator Paul Inklaar van het H.N. Werkman College in Groningen:

“Leerlingen leren verbanden leggen.”

Page 11: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

11inDruk VO najaar 2010

Verdieping door inzet ictDe toepassing van de grafische rekenmachine in het vo

“De grafische rekenmachine is een

onmisbaar instrument geworden.”

Een must bij examens

De grafische rekenmachine is een vaste waarde in het onderwijs. “Het maken van opgaven gaat zonder grafische rekenmachine veel langzamer, omdat ik niet alle informatie bij de hand heb en alles op papier moet uitrekenen”, zegt Melvin Lammerts, atheneum 4-scholier van het Werkman College. Het apparaat is praktisch inzetbaar in de lessen én bij examens. Er zijn opgaven in de examens van wis- en natuurkunde waarbij expliciet wordt gevraagd om de GR te gebruiken. Het aanschaffen van deze rekenmachine is dus een must. Het CvE (College van Examens) heeft hiervoor een aantal merken en types rekenmachines goedgekeurd.

DigitaliserenDe grafische rekenmachine wordt in het voortgezet onderwijs veelvuldig ingezet bij de vakken wis-, natuur- en scheikunde. Vergeleken met vroeger is er door de grafische rekenmachine, ook wel GR genoemd, een verschuiving in het bètaonderwijs opgetreden. De rekenmachine met digitaal scherm neemt de leerlingen een aantal taken uit handen, zoals het plotten van grafieken, het uitwerken van opgaven en het onthouden van formules. Zo is de GR in het onderwijs een onmisbaar instrument geworden, dat ervoor zorgt dat leerlingen meer tijd hebben om dieper op de stof in te gaan.

OnderwijsvernieuwerHet is een mooi voorbeeld van de integratie van ict in het onderwijs. De grafische rekenmachine was in de jaren negentig namelijk een van de eerste ict-applicaties die bewust als onderwijsvernieuwer werden ingezet. Nadat het Freudenthal Instituut kleinschalige pilots had uitgevoerd, greep de Vakontwikkelgroep Wiskunde de invoering van de Tweede Fase aan om in het curriculum op te nemen dat elke leerling de beschikking moest hebben over een grafische rekenmachine. Implementatie van informatietechnologie was op dat moment namelijk een veelbesproken item. De afweging om juist de GR in te zetten, was dat er een praktisch stuk gereedschap nodig was om de gewenste ict-vernieuwingen realiseerbaar te maken. Door het handzame formaat kan een leerling de GR makkelijk meenemen en zich zo altijd en overal de toepassingen eigen maken.

Visualiseren en onderzoekenDeze eerste integratie van ict in het onderwijs heeft allerlei positieve gevolgen. Leerlingen raken door de grafische rekenmachine meer visueel ingesteld, doordat het scherm van de GR hun direct laat zien hoe de probleemsituatie eruit ziet. Daarna kunnen ze samenhang onderzoeken, bijvoorbeeld door de invloed van de verschillende variabelen met elkaar te vergelijken. Zoals Paul Inklaar zegt: “Het geeft de leerlingen meer inzicht in wat de lesstof daadwerkelijk inhoudt. Wanneer zij bijvoorbeeld een grafiek tekenen en ze op de x-as of de y-as coëfficiënten veranderen, kunnen ze direct zien wat voor effect dat op het eindresultaat heeft. Ze leren verbanden leggen.”

Helpen interpreterenDe GR stelt leerlingen in staat om alle formules die ze nodig hebben in het apparaat te programmeren. Dit zorgt ervoor dat ze sneller opgaven kunnen oplossen, maar ook dat ze bepaalde gegevens niet meer hoeven te bedenken. Net als de huidige ict-applicaties, moet de GR wel goed worden ingezet, anders ligt luiheid op de loer. Dat weet ook Paul Inklaar. “Maar het is juist de taak van de docent om de leerlingen aan te leren dat ze met die gegevens verder kunnen denken. Want

de GR kan bepaalde taken overnemen, waardoor er meer tijd overblijft om de stof te interpreteren.”

ComputermogelijkhedenDe soepele integratie van de huidige generatie computers en ict-middelen lijkt een logische volgende stap, gezien de goede resultaten van de GR. Toch hebben scholen nog wel kanttekeningen bij grootschalige ict-inzet. Paul Inklaar vindt het bijvoorbeeld niet vanzelfsprekend om computers voor specifieke rekentaken in te zetten. “Het vergt nog te veel moeite om alle andere communicatie via de computer uit te schakelen. Internet ligt altijd binnen handbereik. Daardoor zie ik in een computer of laptop op dit moment nog geen vervanger voor de grafische rekenmachine.”

Innovatie en ontwikkelingToch is het gebruik van de grafische rekenmachine een goed voorbeeld van succesvolle integratie van ict in het onderwijs. Die integratie is nog steeds in volle gang: computers worden al ingezet voor allerlei verschillende doeleinden. Bovendien komen er steeds nieuwe, innovatieve devices op de markt, zoals notebooks, netbooks en iPads. Die zijn portable en flexibel, net als de GR. En net als de grafische rekenmachine hebben die het in zich om ervoor te zorgen dat leerlingen de maximale tijd hebben voor waar het echt om draait: de inhoud van het onderwijsprogramma waarbij de inzet van ict leidt tot een andere manier van leren door leerlingen.

Page 12: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 12

Machines bedienen als gameNaast computergestuurde machines heeft het Technisch College Velsen ook nog een smidsvuur met zware hamer.

Vmbo-leerlingen worden opgeleid om via hightech software machines te kunnen bedienen, maar eerst leren ze met

hun handen werken.

“We willen dat onze leerlingen feeling krijgen met het materiaal. Dus pas als ze liniaal, potlood en passer kunnen hanteren, gaan ze aan het werk met software voor technisch tekenen. Hier leren ze eerst in een motorblok kijken of de bougie vonkt, terwijl ze straks als modern automonteur hun laptop op een motor kunnen aansluiten om storingen uit te lezen. Het is net als met een spellingcontrole, daar leer je ook niet van spellen”, zegt Dennis Engelhart, coördinator bovenbouw van het Technisch College Velsen. De leerlingen krijgen in de

onderbouw relatief veel manuele vaardigheden. Van daaruit worden zaken uitgebreid en ingewikkelder gemaakt.

Veilig werken Met de basis moet het goed zitten, bevestigt docent Rinus Aldenkamp even later in de werkplaats metaaltechniek. “Als je niet weet wat de grenzen van de machine zijn, kun je er ook niet mee werken. Dus leren ze aan de draaibank eerst over toerental en snijsnelheid.” Naast het bedienen

Page 13: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 13

van machines krijgen bovenbouwleerlingen in de vaklessen techniek alles te horen over vaktaal en beschermende maatregelen. Van het belang van veilig werken, worden ze steeds opnieuw doordrongen. “Je mag geen machine aanraken als je nog geen instructies hebt gehad.” Leerlingen leren stapsgewijs werken met machines. Pas bij ‘bewezen bekwaamheid basisgebruik’ mogen ze naar het volgende stadium. Vroeg of laat komt bij het instellen, bedienen en controleren van machines de computer in het spel. Want in de beroepen waar deze vmbo-school (450 leerlingen) voor opleidt, worden machines via steeds complexere computerprogramma’s bediend.

Een level hogerOp een vanzelfsprekende manier raken leerlingen vertrouwd met de computersturing. Aldenkamp: “De programma’s zijn allemaal gebaseerd op Windows en hebben een logische opbouw. Die structuur kennen de leerlingen al en verder is het net een game. Weet je niet hoe het werkt, dan kom je niet verder. Doe je het goed, dan kom je steeds een level hoger.” Op een monitor met touchscreen laat hij zien hoe het werkt, de computer stelt vragen: wat wil je gaan maken? Met welk materiaal? Welke beitel ga je gebruiken? Leerlingen voeren gegevens, afmetingen of coördinaten in. De computer zet de opgegeven waardes om in een simulatie en draait een botsingsprogramma. Kan iets niet, dan moet de leerling terug in het proces, uitzoeken waar de fout zit.

3D-wereldOp de afdeling Metaaltechniek staat de duurste machine van de school, een draai/freesbank ter waarde 40.000 euro. Zelf is de docent daar niet zo van onder de indruk “Ik ben een beperkt voorstander van de nieuwste computertechnieken. De meest geavanceerde machines staan niet meer in verhouding tot wat ze aan het leerproces toevoegen. Die kun je op zes of zeven assen aansturen, terwijl we in een 3D-wereld leven. Ik ben al heel blij als leerlingen daarin inzicht krijgen. Kennis-maken met de nieuwste technologie doen ze wel tijdens hun beroepsgerichte stage of op beurzen waar we met ze naartoe gaan. Veel machines zijn zo specialistisch, dat de meeste bedrijven eigen trainingen hebben om werknemers ermee te leren werken.”

Groeiende interesseInteressanter dan het volgen van razendsnelle technologische ontwikkelingen, vindt Aldenkamp dat computers het onderwijs uitdagender hebben gemaakt. Computergestuurde machines kunnen complexe opdrachten uitvoeren. “Leerlingen maken niet meer allemaal hetzelfde werkstukje, je ziet jongens die veel meer gaan doen. De begeleiding die ik geef, is heel persoonlijk en intens.” Kees Bindels, docent

elektrotechniek, sluit zich daarbij aan. Leerlingen hebben een groeiende interesse voor zijn vak. “De tijd dat iedere leerling met een schakelaar en een lampje een standaardschakeling maakte, is voorbij. Vroeger werkte je alleen met buis en kabel, tegenwoordig zit in een installatie minstens een computertoepassing, die een stuk bedrading overneemt. Maar je kunt ook verder gaan en zelf bepalen wat gebeurt door het programma dat je schrijft. Die ontwikkelingen maken het voor mij als docent ook leuker.”

Technische mavoHet Technisch College Velsen wil techniek zo breed mogelijk blijven aanbieden: van smidsvuur tot hightech toepassingen. “Het aanleggen van mooie kabelbomen voor een telefooninstallatie is er niet meer bij”, zegt Bindels. “Maar netjes en nauwkeurig kunnen monteren blijft belangrijk voor een elektromonteur. De een kan kabelgoten leggen en tl-armaturen aansluiten, de ander maakt ingewikkelde schakelingen met sensoren en programmeerbare besturingen.” Het toenemend computergebruik schept nieuwe mogelijkheden en daarom gaat de school binnenkort van start met een technische mavo. Bepaalde ‘oude’ opties blijven ook bestaan. De leerling die graag en goed met zijn handen werkt, kan naar een opleiding voor siersmid, terwijl een ander technisch tekenaar wordt of de specialist die de freesmachine bedient. Wel heeft de computer de verhoudingen in de techniek voorgoed veranderd. Aldenkamp: “Een smid kon smeden en klinken en dat was alles. Door de technologie kun je producten complexer en verfijnder maken.”

Nu computers een vanzelfsprekend onderdeel van het productieproces zijn, worden leerlingen getoetst op bijbehorende kennis en vaardigheden. Kennen ze de beginselen van automatiseringsprocessen? Kunnen ze aantonen dat ze de werking van simulatiesoftware en digitale ontwerpprogramma’s begrijpen? Zijn ze in staat een product maken? Opgaven lopen van eenvoudig tot complex. Daarnaast kan de computer dienst doen als instructeur voor het theoretisch gedeelte. Op de afdeling voertuigtechniek leren leerlingen bijvoorbeeld de onderdelen van een motorblok kennen, door in de computer de passende benamingen te geven en andere vragen te beant-woorden. Dat de leerling met de computer oefent, neemt docenten niet alleen werk uit handen. Uit het overzicht van antwoorden lezen ze ook af in welke mate een leerling de stof beheerst. Zo kunnen docenten zich in de begeleiding op specifieke punten concentreren en leerlingen op hun niveau bedienen.

Page 14: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 14

Dé Onderwijsdagen 2010: Innovatie en Realiteit9 en 10 november 2010 in Beatrixgebouw, Jaarbeurs Utrecht

Op 9 en 10 november aanstaande vinden in de

Jaarbeurs in Utrecht Dé Onderwijsdagen plaats: het

evenement op het gebied van ICT in het onderwijs voor

de gehele onderwijskolom. Zoals een bezoeker het

formuleerde “Noodzakelijk om te zien welke

ontwikkelingen er zijn op ict-gebied en hoe andere

instellingen dezelfde uitdagingen hebben: hoe om te

gaan met de razendsnelle veranderingen in technologie

en de relatie met het onderwijs.”

“Het mooie is inderdaad dat alle onderwijssectoren vertegenwoordigd zijn”, aldus Jan-Kees Meindersma van Kennisnet. “In alle sectoren zijn vergelijkbare vraag-stukken. Natuurlijk heeft ieder daarbij zijn eigen accent. Meer op maat onderwijs kan rooster- technisch bijvoorbeeld een ingewikkeld vraagstuk zijn in het voortgezet of hoger onderwijs, maar niet zo gauw in het basisonderwijs. Daar tegenover staat dat bepaalde innovaties zoals digitale schoolborden in het basis-onderwijs al lang niet meer nieuw zijn, terwijl ze in andere sectoren nog helemaal niet gebruikt worden.” Innovatie en Realiteit: hét mottoHet centrale motto van Dé Onderwijsdagen is: ‘Innovatie en Realiteit’. Dit motto is vertaald in drie themalijnen waar omheen het tweedaagse programma wordt opgebouwd: ‘Leren in 2011’; ‘Van visie naar uitvoering’ en ‘ICT: grenzeloos aanbod?’. Deze thema’s geven antwoord op vragen als: Hoe kunnen nieuwe technologieën vertaald worden naar het primaire proces van onderwijs geven? Hoe richten onderwijsinstellingen hun organisatie in rondom nieuwe onderwijsconcepten? En waar moet een school op letten bij de keuze van nieuwe ICT middelen? Elk thema wordt verdiept in visie/idee, implementatie/uitvoering en effect/ onderzoek.

Het programma bestaat uit een scala aan sprekers, presentaties, (interactieve) workshops en sessies. Ook de nieuwste snufjes en toepassingen op het gebied van ICT voor het onderwijs en de laatste resultaten uit onderzoek komen aan bod.

Interessant juist voor het voortgezet onderwijs is dat waar andere congressen meer praktische kennis aanbieden, Dé Onderwijsdagen dit juist combineert met verbreding en verdieping waardoor kennis genomen kan worden van ontwikkelingen buiten het eigen onderwijsveld.

Aansprekende keynote sprekersDe keynote sprekers die hebben toegezegd zijn in elk geval van internationale faam: Professor Sugata Mitra laat zien hoe - met behulp van internettechnologie - een leeromgeving kan worden gecreëerd waar kinderen hun leren zelf organiseren, en ook samen gaan leren. Hij werd wereldwijd bekend met zijn zgn. ‘Hole in the wall’ project en is momenteel als professor verbonden aan de Engelse Newcastle University. Curtis Johnson is een van de auteurs van het spraakmakende boek ‘Disrupting Class’. In dit boek breken de auteurs een lans voor gepersonaliseerd onderwijs. Bij de onderwijsvernieuwing die dit vraagt, speelt het gebruik van ICT een cruciale rol. Christiaan Alberdingk Thijm is advocaat en docent intellectuele eigendom en informatierecht voor de Universiteit van Amsterdam. Zijn specialisaties zijn auteursrecht op het internet, het recht op privacy, informatierecht en e-commerce. Hij is bekend geworden door baanbrekende zaken over auteursrecht.

Aanmelden of meer weten?Meer informatie over Dé Onderwijsdagen 2010 is te vinden op www.deonderwijsdagen.nl. Hier kunt u zich ook aanmelden.

Page 15: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010 15

Dé Onderwijsdagen 2010: Innovatie en Realiteit9 en 10 november 2010 in Beatrixgebouw, Jaarbeurs Utrecht

Beter presteren door het controleren van je hartritmeDeze video laat zien hoe de HartFocus methodiek van pagina 3 in het onderwijs wordt ingezet.

www.leraar24.nl/video/1768/betere-concentratie-met-hartfocus

Praktijk onderwijs toen en nuSteeds meer scholen proberen de faciliteiten te bieden om leerlingen

vakgericht op te leiden en veel samen te werken met bedrijven. In de jaren voor de invoering van de basisvorming en het vmbo was praktijkonderwijs al een belangrijk onderdeel van het onderwijs-systeem. In het journaal uit 1943 is te zien hoe bedrijven en scholen

samenwerkten om leerlingen een vak te laten leren. Bekijk de video nu op Leraar24: www.leraar24.nl/video/331/praktijkonderwijs-toen-en-nu

Het gebruik van RFID-tags in de praktijkRFID zal de komende jaren overal in te vinden zijn. De vraag is welke informatie we wel en niet op die chips moeten zetten en wie dat allemaal mag inzien. In deze Labyrinth uitzending op Teleblik is te zien waar RFID zoal voor wordt gebruikt. www.teleblik.nl/media/5412357

Wiskunde: Wat kan je ermee?In de Teleblik serie over Wiskunde wordt antwoord in 6 afleveringen van 15 minuten gegeven op de volgende vragen: Wat kan je met

wiskunde? In welke beroepen is wiskunde belangrijk? Welke rol speelt wiskunde in de samenleving? Ga voor de afleveringen naar Teleblik.nl zoekterm: wiskunde voor de profielen of kijk op: www.teleblik.nl/media/3386333

Filmtips praktisch en direct toepasbaar in de les

Games in het onderwijsVolgens Ron Dorreboom, directeur van het Via Nova College, moet onderwijs aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen. Games maken tegenwoordig een groot deel uit van deze leefwereld, dus zouden deze ingezet moeten worden in het onderwijs. Daarnaast

viel het Ron Dorreboom op dat belangrijke algemene vaardigheden, zoals plannen, blijven liggen doordat dergelijke vaardigheden niet onder een specifiek vak vallen. Serious games kunnen een belangrijke rol spelen bij het leren van deze vakoverstijgende vaardigheden. Bekijk de video ‘Vakoverstijgende serious games’ nu op Leraar24.nl: www.leraar24.nl/video/1331/vakoverstijgende-serious-games

Cloud Computing: Hype of uitkomst?Cloud computing is het gebruik van software direct via internet zonder het te downloaden en opslaan. Voorbeelden zijn: Gmail,

online Photoshop en het beheer van elo’s en leerlingvolgsystemen via internet. In deze video van het Zernike College in Zuidlaren is te zien wat hun ervaringen zijn met Cloud computing www.leraar24.nl/video/1822/online-software-cloud-computing-2

Dyslexie: wat is er mogelijk?Dyslectische leerlingen hebben moeite met het maken van de koppeling tussen geschreven en gesproken taal. In deze video’s van Leraar24 wordt in kaart gebracht welke technische middelen er ingezet worden op Nederlandse scholen.

www.leraar24.nl/video/1361/technische-maatjes-in-kaartwww.leraar24.nl/video/1214/dyslexie-software-uitleg-3

Bekijk het interview over oorzaken van dyslexie met prof. A. van der Leij, orthopedagoog Universiteit van Amsterdam op Teleblik: www.teleblik.nl/media/16988

Page 16: Relatiemagazine inDruk VO Kennisnet

inDruk VO najaar 2010

colofon > Kennisnet inDruk VO is een gratis blad voor docenten werkzaam in het voortgezet onderwijs. Van de Kennisnet inDruk bestaat ook een aparte uit-gave voor het basisonderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Het blad is ook digitaal (pdf-file) beschikbaar op indruk.kennisnet.nl. Uit deze uitgave mag niks worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, behoudens in geval de verveelvoudiging van de inhoud van deze uitgave plaatsvindt onder de licentie “naamsvermelding, niet-com-mercieel, geen afgeleide werken” als gehanteerd door Creative Commons.

> Hoofdredactie: Petra Balk > Eindredactie en coördinatie: Petra Balk en Jiska Verschoor > Tekstbijdragen: Trea Scholten, Simone Arts, Lizette Touber, Point to Point Communicatie, Truus Groenewegen, Frans Schouwenurg, Bram Litjens > Fotografie: Joost van der Vleuten, Harry Tielman, Kennisnet > Vormgeving: Einder Communicatie, Nijmegen > Druk: OBT de Bink, Leiden > Issn: 1571-2427 Reacties en suggesties: [email protected] Op reportages en interviews, foto’s en illustraties berusten auteursrechten.

Wat weten we over de effecten van games?Deze nieuwe publicatie in de Onderzoeks-reeks richt zich op de effecten van games. Het onderzoek laat zien dat je van games in principe veel zou kunnen leren. Games motiveren, ze helpen cognitieve vaardigheden verbeteren, leerlingen kunnen er veel kennis mee vergaren en games kunnen zelfs positieve effecten hebben op de lichamelijke gezondheid. De kracht van games is dat ze ontworpen zijn om op een meeslepende manier, spelenderwijs, handelingen uit te voeren. De keerzijde is dat games ook té meeslepend kunnen zijn. Dit boekje besteedt daarom ook uitgebreid aandacht aan de vraag wat we nu weten over de ongewenste effecten van games op gedrag (denk aan agressie) en over gameverslaving. Download de publicatie of bestel gratis een exemplaar op onderzoek.kennisnet.nl/kennisvanwaarde/ onderzoeksreeks

Abonneer u gratis op de Kennisnet OnderzoeksreeksDe Kennisnet Onderzoeksreeks ‘Ict in het onderwijs’ is bedoeld voor management en docenten in het onderwijs en voor instellingen en organisaties die het onderwijs ondersteunen bij effectief en efficiënt ict-gebruik. Wat weten we uit wetenschappelijk onderzoek over ict in het onderwijs? Hoe kunnen scholen samen met onderzoekers voortbouwen op beschikbare resultaten uit eerder uitgevoerd onderzoek? De Kennisnet Onderzoeksreeks is de verzamelplaats voor antwoorden op deze vragen. Sluit nu een gratis abonnement af. U krijgt dan de nieuwste publicaties - gemiddeld tien per jaar - meteen toegestuurd. Zo bent u altijd op de hoogte van de nieuwste onderzoeks-resultaten wat betreft ict in het onderwijs. Kijk snel op onderzoek.kennisnet.nl

onderwijs veel te bieden heeft: doordat u minder tijd hoeft te besteden aan de techniek, heeft u meer tijd voor de toegevoegde waarde van ict in het onderwijsproces. En dat alles zonder dat de kosten hoger worden. Dat klinkt bijna te mooi om waar te zijn, maar het wordt snel werkelijkheid.

Docenten kunnen via cloud computing altijd bij hun bestanden: vanuit hun leslokaal, een praktijklokaal, een leerbedrijf waar een student stage loopt en vanaf thuis. Als resultaat is de publicatie ‘Cloud computing in het onderwijs’ opgeleverd.

De doelstelling van deze publicatie is om bewustwording te creëren in het onderwijsveld over de ontwikkelingen, mogelijkheden en toe-passingen van cloud computing. Download de publicatie Cloud Computing in het onderwijs op wwwsurfnetkennisnetproject.nl/innovatie/ cloudcomputing

Laat u (n)iets wijsmaken!

Veilig, wijs en actief omgaan met media. Dat is het leerdoel van de Week van de Mediawijsheid, die van 24 november t/m 1 december wordt gehouden in zo’n 650 vestigingen van de open-bare bibliotheken in Nederland. Bezoekers kunnen in hun bibliotheek allerlei activiteiten verwachten, zoals trainingen in het omgaan met Hyves, Twitter of Skype. Iedere bibliotheek biedt een eigen programma aan. Tijdens de campagneweek zijn in de meeste bibliotheken mediacoaches aanwezig die bezoekers (n)iets wijsmaken. Besteed ook in uw klas aandacht aan de Week van de Mediawijsheid! Mediawijzer.net is een initiatief van Kennisnet, de NPO, de openbare bibliotheken, het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en ECP-EPN.

Kijk ook op www.mediawijzer.net.

Groepen: makkelijk en veilig samenwerken

Met Groepen, een toepassing van Kennisnet om online samen te werken met een (project)groep, kunt u veilig en makkelijk documenten delen, discussiëren in een forum, afspraken maken en berichten versturen aan uw groepsgenoten. U werkt vanuit verschillende locaties samen aan een of meerdere projecten of een gemeenschappelijke interesse. Kennisnet Groepen kan daarom bijvoorbeeld meer-waarde bieden bij de bovenschoolse samenwerking tussen vakdocenten en is een eenvoudig instapmodel waarmee basisbehoeften voor een dergelijke dienst worden vervuld. Alternatieve applicaties om online samen te werken zijn vaak uit-gebreider en minder toegankelijk. Daarnaast is Groepen vrij van reclame-uitingen, Nederlandstalig en web-based waardoor er dus geen sofware geïnstalleerd hoeft te worden. Het maken van eigen groep is binnen een paar minuten gedaan, kijk nu op groepen.kennisnet.nl.

Cloud ComputingMinder zorgen om techniek, meer profijt van ict. Wellicht heeft u al eens van cloud computing gehoord. Het is een term die ict’ers vaak – en steeds vaker – gebruiken. Cloud computing is vooral een fundamentele verandering in het gebruik van ict, die het