Klimaat: van probleem

tot opportuniteit

Dr. Ir. Peter Tom Jones

1-12-2014, Oostende

• Het klimaatprobleem in een ruimere context

• Transitiepaden naar duurzaamheid

• Een nieuwe visie op klimaatbeleid

• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s

voordelen op

Overzicht

1/12/2014

• Het klimaatprobleem in een ruimere context

• Transitiepaden naar duurzaamheid

• Een nieuwe visie op klimaatbeleid

• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s

voordelen op

Overzicht

1/12/2014

Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame

situatie (cf. UNEP, 2010)

1/12/2014

Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame

situatie: slinkende grondstofvoorraden

1/12/2014

Materialenafhankelijkheid in Europa

Bron: D. Cohen, New Scientist, 2007

1/12/2014

Kritieke metalen en mineralen voor de EU

1/12/2014

Kritieke metalen en mineralen voor de EU

cruciale bouwstenen voor energietransitie

Wind energy, electric cars,

energy saving lamps

Catalysts

PV energy

Batteries

1/12/2014

Waterschaarste

1/12/2014

Beslag op hernieuwbare grondstoffen en

diensten vereist 1,5 planeet Aarde

1/12/2014

Toenemende emissies en achteruitgang

milieudiensten

1/12/2014

Planetaire

grenzen

worden

doorboord

Verdwijnen van habitat

Invasieve soorten

Opwarming aarde

…

Bron: WWF bewerking van J.

Rockström et al., Nature, 461, 2009

1/12/2014

Climate change, the mother of all problems

1/12/2014

De geobserveerde temperatuurstijging (atmosfeer, links en oceanen, rechts-onder)

Bron: IPCC, AR5, WGI

1/12/2014

Gevolgen zijn nu reeds duidelijk.. Maar kloof tussen

wetenschappelijke en sociale consensus is groter dan ooit

1/12/2014

De kwetsbaarheid

van de steden

1/12/2014

1/12/2014

…maar rijke Noorden blijft niet buiten schot:

impact overstromingen - UK, 2014

1/12/2014

…maar rijke Noorden blijft niet buiten schot:

impact hittegolven

1/12/2014

Groei broeikasgasemissies tussen 2000 en

2010 sneller dan in de drie decennia voordien

Bron: IPCC, AR5, WGII

1/12/2014

Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

Bron: IPCC, AR5, WGII

1/12/2014

Klimaatbeleid vereist drastische reducties –

hoe langer wordt gewacht, hoe duurder

Bron: IPCC, AR5, WGIII

1/12/2014

Klimaatbeleid vereist drastische reducties –

hoe langer wordt gewacht, hoe duurder

Bron: IPCC, AR5, WGIII

Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele grondstofvoorraden (steenkool,

aardolie, gas) in de grond blijven

Bron: IPCC, AR5, WGIII

1/12/2014

Van probleemanalyse Leitbilder transitiepaden

transitie-experimenten (J. Rotmans, 2009)

Figuur: VITO

1/12/2014

Vernieuwingsgezinde netwerken

koplopersmodel

Overheid

Civiele samenleving Bedrijven

Kennisinstellingen “Quadruple helix” 1. Bewaker proces,

2. Partner in proces,

3. Initiatiefnemer (David Dessers 3-12, Climaxi Klimaatdag Vl-Br)

1/12/2014

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie • Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

(macro-meso-micro)

• (Super)Smart Grids

Bron beeld:

www.geni.org

1/12/2014

Het voorbeeld van Denemarken…

1/12/2014

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie Materialentransitie • Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

(inclusief bio-based

economy)

• (Super)Smart Grids

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

1/12/2014

Hoe het niet moet…

1/12/2014

Stadsmijnbouw (bv. Edele metalen recycling

in Umicore)

1/12/2014

Ecodesign for recycling

• Multifunctionaliteit & modulariteit

• Ecodesign:

o Voor hergebruik, reassemblage, sluiten kringlopen,

minimale impact tijdens gebruiksfase

o Ook op systeemniveau (bv. stadsplanning)

• Additive manufacturing (cf. 3D-printing)

• Nieuwe reguleringsvormen

o Extended producer responsibility (EPR) &

terugnameplicht

1/12/2014

Nieuwe business modellen - Van producten

naar diensten

• In volle opmars (cf. Jeremy

Rifkin, The Third Industrial

Revolution, 2011):

o Van verkopers-kopers

naar leveranciers-

gebruikers

o Van producten en bezit

naar diensten en

toegang

1/12/2014

• Het klimaatprobleem in een ruimere context

• Transitiepaden naar duurzaamheid

• Een nieuwe visie op klimaatbeleid

• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s

voordelen op

Overzicht

1/12/2014

Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid

komt niet van de grond

UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...

Heel moeilijk...

1/12/2014

Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid

komt niet van de grond

UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...

Bottom-up proces: gemeenten, steden,

provincies nemen het voortouw...

Heel moeilijk...

Én

én Hoopgevend… Lokale

overheden sneller pro-actief

1/12/2014

Steden gaan voorop in de strijd tegen de

klimaatveranderingen

1/12/2014

Bron: J. Dirix, W.

Peeters, J. Eyckmans,

P.T. Jones, S. Sterckx,

Climate Policy, 2013

EU Burgemeestersconvenant

http://www.covenantofmayors.eu/index_en.html

1/12/2014

• 6158 Burgemeesters & 191 miljoen inwoners

• Mission statement: “(…) By their commitment, Covenant

signatories aim to meet and exceed the European Union

20% CO2 reduction objective by 2020.”

Klimaatprocessen in Vlaanderen De Vlaamse klimaatkaart – Klimaatneutrale

processen

Antwerpen 2050

Stadslab

Brugge klimaatneutraal 2050

1/12/2014

Project Tweewaters Leuven – From a grey

industrial zone to a sustainable community

1/12/2014

• Het klimaatprobleem in een ruimere context

• Transitiepaden naar duurzaamheid

• Een nieuwe visie op klimaatbeleid

• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s

voordelen op

Overzicht

1/12/2014

“Health co-benefits” klimaat- en transitiebeleid

1/12/2014

• Groene stadsontwikkeling + schone

technologieën + investeren in sociaal

kapitaal…

Leidt tot…

• Minder ademhalingsaandoeningen en

hart- en vaatzieken

• Betere mentale gezondheid door meer

fysische activiteit, schaduwzones,

groengebied en sociale interactie

• Minder obesitas

• Enzovoort

Tabel: Cheng en Berry, 2012

Andere secundaire voordelen van klimaat- en

transitiebeleid

• Resilience

o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie

gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]

1/12/2014

Jobs in de energiesector: cleantech versus

fossiel (credits: Han Vandevyvere, VITO)

[Bron:

McKinsey 2012]

1/12/2014

Andere secundaire voordelen van klimaat- en

transitiebeleid

• Resilience

o Nieuwe jobs

o Daling energiefactuur

1/12/2014

Andere secundaire voordelen van klimaat- en

transitiebeleid

• Resilience

o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie

gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]

o Daling energiefactuur

o Energie-, materialen- en voedselautonomie

1/12/2014

Energieafhankelijkheid!

1/12/2014

Bron: [http://energy.publicdata.eu/ee/vis.html]

Permanent verlies aan middelen i.p.v.

middelen in eigen regio te houden

1/12/2014

Güssing Renewable Energy (AT): ‘money stays in the region and the air clean’ [www.gussingrenewable.com]

Samengevat: secundaire voordelen van

transitiebeleid

• Nieuwe jobs

• Daling energiefactuur

• Energie-, materialen- en voedselautonomie

• Leefbare steden – minder gezondheidskosten [Pittel en

Rubbelke, 2008]

• Hier en nu, geen vrijbuiters

Meer veerkracht

• Katalysator voor koerswijziging klimaatbeleid op

continentaal & mondiaal niveau

1/12/2014

Dank voor de aandacht!

1/12/2014