1

Titel 2.

1.1 Titel

Fig. 1: Naam van het plaatje

Tekst

tussenkop

“Quote”

Tekst

Tekst

tussenkop

“Quote”

Tekst

LANDSCHAPSANALYSEERIK-JAN VAN OOSTEN

2

Prikkeldraad maakte voor het eerst zijn entree in Nederland na de eerste wereldoorlog waar het gebruikt werd voor dezelfde doeleinden als waar het nu voor gebruikt wordt: het voorkomen dat iemand van plek A naar plek B kan gaan. Het militaire karakter straalt het een kleine honderd jaar later nog steeds uit. De gemene metalen stekels kijken je waarschuwend aan. In een landschap als dit waar mensen voornamelijk voor recreatieve doeleinden komen en in doorgaans in opperbeste stemming verkeren is het koude,

puntige staal wel een erg sterk contrast. Een vriendelijker middel was in mijn ogen passender geweest. Anderzijds illustreert dit beeld ook sterk hoe serieus wij onze “strijd tegen het water” nemen. De kustzone is een slagveld en de kustverdediging een no-go area.

Prikkeldraad

Fig. 1: Helmgras zorgt ervoor dat het duin op zijn plek blijft en aangezien dat een kwestie van nationale veiligheid is dient er een hek omheen te staan.

1. Thematische Analyse - Hoogte - Ontstaanswijze - Geschiedenis - Water - Massa Ruimte - Intrastrutuur - Noordzee - Randstad - Landgoederen

2. Doorsnede plangebied

3. Problem Tree

4. Materialisatie

5. Landschapstypen 6. Kustverdediging

7. SWOT - Strength - Weakness - Opportunities - Threats

8. Foto analyse

9. Eerste Concept

445691014151617

18

20

21

24

27

3030313233

34

42

Inhoudsopgave

Erik-Jan van OostenStudent nr. 880623623100Design Studio IV: LAR-35806 Begeleiding:Ingrid Duchhart en Harro de Jong

3

2.

1.1 Titel

Fig. 1: Naam van het plaatje

Tekst

tussenkop

“Quote”

Tekst

Tekst

tussenkop

“Quote”

Tekst

Inleiding

Landschap moet je beleven!

4Fig. 3: Bewerkte versie van de hoogtekaartFig. 2: Polders en Droogmakerijen

In dit hoofdstuk loop ik de verschillende lagen van het landschap stuk voor stuk door. De verschillen die boven tafel komen worden vervolgens gebruikt om de landschapstypen te formuleren in het volgende hoofdstuk.

Voordat ik naar de hoogtekaart keek had ik de verwachting voornamelijk dezelfde hoogtes te vinden: Holland is immers zo plat als een dubbeltje!Maar tot mijn verbazing was er wel degelijk sprake van een noemenswaardig relief! Achter de duinen zijn er grofweg 2 verschillende hoogtes te onderscheiden: Groen 0 tot -2 Geel -4 en dieperSlechts 2 meter verschil lijkt niet waarneembaar maar door de harde grens tussen de groene en gele gebieden op de kaart valt het hoogteverschil echt op. Wat ook opvalt is dat de twee grote lage (gele) gebieden gescheiden worden door een stukje hoger (groen) gebied. De onderstaande kaart geeft aan waar de polders (donker) en de droogmakerijen (licht) liggen. Opvallend is dat de droogmakerijen overeenkomen met de lage stukken. Dit is te verklaren uit het feit dat de droogmakerijen drooggemalen meren en veenplassen zijn in plaats van ontgonnen land. Het hogere stuk tussen de 2 grote laagtes in is het gevolg van de het sediment dat de oude maas heeft afgezet.

1. Thematische analyse

5

1.

Fig. 4: Nederland aan het begin van het Holoceen Fig. 5: Ligging jonge duinen

Ik begin de geschiedenis in 11.000 BP. We verlaten het Pleistoceen met zijn ijstijden en betreden het Holoceen. In die tijd waren de oude duinen net afgezet en begon de zeespiegel geleidelijk te stijgen. De duinen liepen geleidelijk aan land inwaarts zoals ze dat met de huidige stijging van de zeespiegel ook willen doen. Achter deze duinen ontstond een lagune waarin zich een veenpakket kon vormen (Basisveen).Bovenop deze laag werd de oude zeeklei Afgezet (Afzetting van Calais).Deze lagune was een grote delta met verschillende riviermondingen.In Holland bouwde men eerst op de rivierruggen omdat deze relatief droog waren en vanaf de 11e eeuw ontgon men vanuit daar de grote veenkoepels die vruchtbare bodems bieden. Ontwatering was essentieel en al snel gecompliceerd. Dit vergde veel samenwerking welke resulteerde in een regionale aanpak van de waterproblematiek. Deze ontginningen hadden een keerzijde: het land klonk drastisch in en de kwaliteit van het land nam af. De wateropgave werd steeds complexer, evenals de technologie om het land dat ondertussen al onder de zeespiegel lag te bemalen.

Ontstaanswijze

6

Rond het jaar 1100 begon men met het ontwateren van de veenkoepels in de lagune achter de duinen. Op deze voedingsrijke bodems gewassen makkelijker te verbouwen dan op de arme zandgronden. De typerende verkavelingsvorm van deze ontginning was de strookverkaveling. Men ontgon vanaf de huiskavel aan de dijk naar achter in een rechte lijn de veenkoepel op. Vanaf deze periode werden ook de jonge duinen afgezet. Deze zouden tot 1700 blijven groeien.

Holland groeide gestaag en het aantal polders nam in rap tempo toe. De inklinking van het land begon een groot probleem te worden waardoor de productiviteit door grondwaterverhoging omlaag moest. Tot overmaat van ramp braken verschillende stormen door de dijken heen en vernietigden een groot aantal polders. Dit leidde tot het beeld dat we kennen van de kaart aan het begin van onze gouden eeuw: steden omringt door grote plassen water.

1100 De veenontginningen 1421 St. Elisabethsvloed

1. Geschiedenis

De Laagjestaart

Het hollandse kustlandschap is als een goede taart: veel laagjes die elk een andere textuur, dikte, smaak en verschijningsvorm hebben. Deze afbeelding is het stap-voor-stap recept om de hollandse taart te bereiden. het onderste plaatje laat zien hoe de taart eruit zag voordat de Hollanders er aan begonnen te snoepen. Tegenwoordig zitten er wat gaten in de taart en zijn sommige lagen gaan schiften (inklinken) maar het is en blijft deze laagjestaart.

7

1. Geschiedenis

1600- 1700 Gouden Eeuw 1850 Industriële Revolutie

De grote plassen water waren een gevaar bij verkeerde wind en met de economische vooruitgang kon er geïnvesteerd worden in de nieuwe mogelijkheden die de wetenschap van die tijd bood. De grote doorbraak was de molen met draaibare kop. Met dergelijke molens werden verschillende plassen drooggemalen en ontstonden droogmakerijen als de Beemster. Het Hollands landschap stond vol met molens en de vooruitgang vierde op spectaculaire wijze hoogtij.

Nederland was over zijn piek heen door grote nederlagen met de vloten, de kolonieën en de verovering/plundering door de fransen. Men keek echter wel naar de succen uit het buitenland. Één van die succesen was de uitvinding van de stoommachine welke gebruikt kon worden voor het pompen van water. De Haarlemmermeerpolder werd in die tijd drooggelegd en Nederland Industrialiseerde mee in de vaart der volkeren.

1950 Nieuwe start

Evenals in de gouden eeuw had men het plan een nieuwe start te maken en het groots aan te pakken. De idealen waren duidelijk en de doelstellingen logen er niet om: Nederland moest zichzelf kunnen voeden en iedereen moest een dak boven zijn hoofd hebben. Het plan voor het IJsselmeer waar al jaren aan gewerkt werd kon tot uitvoering gebracht worden en was door de electrische pomp technisch uitvoerbaar. Andere monsterprojecten uit die tijd waren de Deltawerken en het Bijlmerproject. Nederland begon opnieuw!

1.1 Titel

Tekst

tussenkop

“Quote”

Tekst

8

Fig. 6: Het hollands landschap gedomineerd door de molen

Fig. 7: Het Nederlands landschap en de industrie werken langs elkaar heen in plaats van samen

En nu?

We bevinden ons nu in een vreemde tijd die weinig van doen lijkt te hebben met het historisch Nederland. Heeft het feit dat we al jaren geen echt grote dijkdoorbraken hebben mogen meemaken onze haat/liefde relatie met het water aangetast?Heeft de Hollandse, nuchtere, handelsgeest plaatsgemaakt voor een benauwde, bijna bekrompen visie op de werkelijkeid?

De grote verschillen met het verleden op een rijtje:

- De zeggenschap over het landschap ligt niet bij landheren (middeleeuwen), private sector (gouden eeuw) of bij de overheid (na-oorlogse periode) maar bij verschillende gemeenten, provincies, commissies, organisaties, inspraakpartijen, belangenverenigingen en klankbordgroepen. - Nederland is op idealistisch vlak sterk geindividualiseerd. In de middeleeuwen had men het protestantsisme wat de mensen verbond, in de gouden eeuw geloofde men in de toekomst die het nieuwe land zou bieden en de vrijheid van de markt en in de na-oorlogse jaren was bepaalde de gezuilde samenleving welke idealen je er op nahield. Tegenwoordig lopen er meer iets-isten rond dan gelovigen en zijn tijdschriften als de Happinez legitieme plekken om levenswijsheid en idealen uit te halen. - Waar in het verleden de druk op ruimte leidde tot het vergroten van de ruimte lijkt nu de focus eerder te liggen op het verkleinen van het aantal inwoners en het halt toeroepen van de groei. Het zou meer bij de Nederlandse handelswijze horen als we weer land aan zouden winnen. Bovendien gingen deze periodes van uitbreiding altijd gepaard met economische vooruitgang. - Recreatie is niet alleen een nieuwe speler maar ook een sturende kracht in het landschap.

1. Geschiedenis

9

Tekst

tussenkop

“Quote”

Tekst

1.

Fig. 8: Probleemveld water

1.1 Titel

Het Hollands landschap is onmogelijk los te zien van het watersysteem. In het ontwerp dient er dan ook serieus rekening gehouden te worden met het water en het krachtenveld dat daarbij komt kijken.Er spelen verchillende problemen:- Verzilting in de laaggelegen gebieden als gevolg van zeespiegelstijging en waterwinning.- De hoeveelheid water die de grote rivieren af moeten voeren neemt toe doordat de klimaatsverandering ervoor zorgt dat er landinwaarts meer regen valt- Nederland kantelt lichtelijk de zee in door ondergrondse processen. Daar bovenop komt nog de verdere inklinking van het veen.

Water

Zees

pieg

elst

ijgin

g

Wat

erw

inni

ng

Bode

mda

ling

VerziltingToename waterafvoer

Verzilting

Verzilting

Fig. 9: Coastal squeeze: door de stijgende zeespiegel en de toenemende druk vanuit de randstad om te bouwen wordt de kust kleiner

10

De kaart hiernaast geeft alle objecten weer die een visuele barriëre vormen in het landschap. Hierop wordt goed duidelijk hoe gefragmenteerd het geheel is en hoe hoog de graad van verstedelijking is.

1. Massa Ruimte

Fig. 10: Ruimte? Dat is een hier kwestie van seizoenen en het weer

Fig. 11: Open water garandeerd lange zichtlijnen/viewsheds

Fig. 9: Visuele barriëre

11

1. De randstad balanceert op de rand van Nederland. In een dikke plak is het stedelijk weefsel tegen de duienen aan gesmeerd. De grens tussen open en gesloten had onmogelijk extremer kunnen zijn als de grens tussen de kustzone en de open zee. Ik vermoed dat daar deels de aantrekkingskracht van de zee ligt voor de gemiddelde randstedelijking.De open ruimte is zeer gefragmenteerd en ik kan niet anders dan dezelfde conclusie trekken dan Adriaan Geuze: Het groene hart is een gebroken hart.

Massa Ruimte

Massa

Ruimte Ruimte

MassaMassa

Fig. 12: Massa Fig. 13: Ruimte Fig. 14: Massa-Ruimte

12

Fig 16. En hier dient men daarna te verblijven

Fig 15. Hiervoor zit men massaal uren in de auto

13

Fig 17. Powerscape bij iedere definitie van het woordFig 18. Zand in beweging: Landscape in the making

14

De Infrastructuur in de randstad krijgt speciale aandacht. Van mooie grote bruggen tot state-of-the-art geluidsschermen. De kaarten hiernaast laten zien dat de randstad één van de best ontsloten stukken van Nederland is. De fileproblematiek is nu de A2 weer doorstroomt voor het grootste gedeelte voorbij. Onder minister Eurlings zijn uitzonderlijk veel projecten gestart en gerealiseerd wat er toe geleid heeft dat de mobiliteit groter is geworden.Het openbaar vervoer behoort tot de drukste van Europa. Nergens wordt het spoor zo goed benut als in Nederland. Wat me opvalt is dat de overheid zich laatste jaren duidelijk distantieert van het spoor door privatisering en bezuiniging maar juist extra investeert in het aanleggen van wegen. Als landschapsarchitect zie ik niet graag dat Nederland een “car driven society” wordt naar Amerikaans model.

Een mooi voorbeeld van wat vormgeving kan doen met infrastructuur vind ik de vernieuwde A2. Behalve het verbreden van de weg is er ook gekeken naar het meegeven van een thema en een eenduidige vormgeving. De A2 is nu een snelweg met een eigen karakter en het Esher achtige thema complimenteert het landschap goed. Per plaats zijn de accenten aangepast aan lokale kwaliteiten. Zo is Den Bosch voorzien van een knalgele kleur en zijn verschillende knooppunten exemplarisch voor de nabije omgeving. Zo kan het ook!

De A2

1. Infrastructuur

15

1.

Wat me het meeste opviel aan het duinsysteem is dat het zo ongelofelijk jong is. De jonge duinen zijn afgezet tussen de 11e en 17e eeuw en bepalen dus pas relatief kort het beeld van de hollandse kust. De term “jonge duinen” verraad natuurlijk al dat deze duinen er niet zo lang liggen maar in bodemkunde is “jong” naar mijn ervaring een zeer rekbaar begrip en betekent het vaak “na de laaste ijstijd”Ook viel me op dat het duingebied behalve een mooi open

De Duinen

De Noordzee is vol, heel vol.

De Noordzee doet niet onder voor het land wat betreft multifunctioneel ruimtegebruik. Sommige gebieden zijn zowel handelsroute, natuurgebied en windmolenpark tegelijkertijd.Op het moment krijg ik de indruk dat deze functies elkaar in de weg zitten en ben van plan beter te gaan kijken naar hoe deze functies beter en minder chaotisch ingericht kunnen worden. Ik onderscheid 3 vormen van gebruik:- Punten (boorplatforms)- Lijnen (handelsroutes)- vlakken (natuurgebieden, visserijgebieden, windmolenparken)Ik zie het als een leuke extra als ik de problemen die op het water spelen deels weet op te lossen door mijn aanpassingen aan land of misschien zelfs andesom: het oplossen van de problemen op land door ingrepen op het water. Het zou zonde zijn om hier kansen te laten liggen.

Voor mij zijn dit de belangrijkste feiten:

- In de Noordzee ligt een onvoorstelbare hoeveelheid zand.- Door de zeespiegelstijging zal het strand moeten groeien- Harde grenzen als zeedijken en scheggen hebben een ongewenst effect op de gehele kustzone maar werken lokaal- De hoeveelheid zand die binnenkomt door de zuid-noord stroming en de hoeveelheid zand dat we aan duitsland afstaan is gelijk- De kust op de plaats houden waar hij nu ligt kost 14 miljoen m3 per jaar.- Een zandmotor kan waarschijnlijk voor 20 jaar lokaal zand suppleren.- De grote open leegte van de noordzee is een illusie, het is een druk gebied dat vele functies vervult.- De huidige strategie gaat uit van een jaarlijkse verhoging van enkele millimeters. Dit zou betekenen dat je met een zoutbusje de hele kust af moet gaan om overal een beetje te strooien

Uitzoeken:- Hoe kan Nederland zich offensief opstellen jegens de zee in plaats van defensief?- Hoe kan de bijna oneindige hoeveelheid zand op de noordzeebodem beter benut worden?

Noordzee

en ruig gebied is ook uiterst functioneel is. Het is een uitwaaiplaats voor toeristen, een gigantische zoetwatercontainer voor de randstad, een verzamelplaats voor rode lijst soorten en een vaste halte voor trekvogels. Dat allemaal terwijl het lijkt alsof er nooit wat gebeurt en de grond schijnbaar niet noemenswaardig gebruikt wordt.

16

Als je aan de Randstad denkt dan denk je aan het Groene Hart. Maar wat is dat Groene Hart nou precies? Dat verschilt sterk aan wie je dat vraagt. Naar mijn mening te sterk.Het Groene Hart concept is namelijk wat ongelukkig uit de verf gekomen. In Na-oorlogs Nederland was de top-down benadering gebruikelijk en was het eenvoudig om ristricties op te leggen voor bepaalde gebieden in Nederland, maar naarmate de verantwoordelijkheden verder gedelegeerd werden naar lagere overheden begon de uitbreiding van

stedelijk gebied in het Groene Hart toe te nemen. Aangezien het Groene Hart concept alleen draait om wat er niet gewenst is in plaats van wat de gewenste waarden en huidige kwaliteiten zijn was er het voor deze overheden moeilijk in te schatten wat er “gepast” was. Nu zitten we in grote delen van het Groene Hart met een verrommeld zooitje. Gelukkig heeft de regionale planning geleerd van haar fouten en worden concepten tegenwoordig positief geformuleerd met streefbeelden en concrete doelstellingen. Een stuk duidelijker!

Het Groene Hart

1. RandstadIk zie de randstad voor wat het letterlijk is: een stad op de rand van Nederland. Deze conglomeratie van losse plaatsen laat zich het beste beschouwen als één stad en met een beetje fantasie zou je het Ruhrgebied en de Belgische steden ook mee kunnen nemen (zie massa ruimte kaart). Het is 1 grote conglomeratie!

De randstad is niet zomaar een stad: Wonen in de randstad is wonen onder de zeespiegel, in een landschap met een kaarsrechte horizon, met een sloot of gracht naast de deur en bovenal is het wonen in een geheel kunstmatig, door de mens van de zee gewonnen landschap. De randstad is uniek en vraagt daarom ook om een andere benadering dan het ontwerpen voor een andere stad. Het is zeer belangrijk om de mentaliteit achter het open ontginningslandschap te begrijpen en je in te kunnen leven in wat mensen zo gek heeft gekregen met veel pijn en moeite nieuw land aan te winnen middels ingeneuze technieken en hard werken terwijl het enkele kilometers oostwaards droog en veilig was. Ik kan me als landschapsarchitect redelijk goed inleven in de scheppingsdrang van deze Nederlanders. Ook dat nuchtere, functionele wat we terugzien aan de strakke orthogonale verkaveling spreekt me sterk aan.Ik meer moeite met de randstedelijking van nu. Waar is die drang tot uitbreiding gebleven? Vaak wordt er in de politiek beweert dat Nederland te vol is geworden. Tot zover kan ik me daarin vinden. De randstad is ook sterk verstedelijkt en redelijk benauwd. Waar ik me niet in kan vinden is dat de oplossing gevonden dient te worden in een strenger toelatingsbeleid en het uitzetten van nieuwe Nederlanders. Ruimte kun je maken. Als iets dat bewezen heeft dan is dat wel de geschiedenis van Nederland!

17

1. LandgoederenLandgoederen vind ik facinerend. Het combineert de statigheid en stijl van vroeger met de duurzaamheidsidealen van nu. De kracht van een landgoed zit in de combinatie van functies. Zonder combinatie van wonen, landbouw, water en bossage kan men moeilijk spreken van een landgoed. Het kersje op de taart is dat al deze functies in eigendom zijn van één persoon. Deze persoon heeft er veel belang bij dat het landgoed uitstraalt wat het uit moet stralen: “Ik ben hier de baas en ik heb het hier goed geregeld.”Omdat de eer van de landgoedeigenaar afhangt van de kwaliteit van het landgoed is er geinvesteerd in het aanleggen van lanenstructuren, estethisch aan elkaar aanpassen van elementen en het maken tot één geheel van de losse elementen.Landgoederen hebben het in het recente verleden vaak moeilijk gehad of zitten nog steeds in de financieële problemen. Toch voorzie ik dat het concept landgoed zijn terugkeer zal maken in het Nederlandse landschap. Zijn bedrijven de nieuwe landheren? Grote multinationals die zich een groen imago willen aanmeten en bijvoorbeeld een interne opleiding willen vestigen zouden perfecte kandidaten zijn!

18

Fig. 19: Doorsnede Hoek van Holland - Hilversum

Duinebied

Duinrand

Zeekleigebied, inversielandschap

Droogm

akerij

Veenwijdegebied

Droogm

akerij

Begin Utrechtse heuvelrug

2. Doorsnede

19

Dit bord liet mij voor het eerst kennismaken met een heel nieuw type natuur: de compensatienatuur. Compensatienatuur lijkt op gewone natuur maar heeft eigenlijk niets met natuur te maken. De mensen die dit bedacht hebben zien natuur namelijk als een product in plaats van een systeem. Bij een product kan je gewoon zo’n zelfde ding kopen en je bent klaar, een systeem functioneert met bepaalde randvoorwaarden die niet zomaar realiseerbaar zijn. Je kan niet zomaar een heel gebied nabouwen op een andere plek waar andere randvoorwaarden

gelden. Door dit een poging te doen dit systeem hier neer te leggen vernietig je het huidige systeem van die plek. Dit is het landschappelijke equivalent van een schadevergoeding. Een schadevergoeding betaal je alleen als je wat verkeerd gedaan hebt en wanneer je af wilt van het gezeur. Een oprotpremie voor de natuur.Dit betekent niet dat het een lelijk gebied is, integendeel! Het is slechts de reden dat het hier ligt waar ik mijn vraagtekens bij stel.

Natuurcompensatie

Fig. 20: Verkennende Analyse die leidde tot de formulering van de landschapstypen

Fig. 21: Er is een vraag naar jachthavens aan de nederlandse kust. Het probleem is dat deze er in mijn ogen net zo aantrekkelijk uitzien als parkeerplaatsen voor auto’s. Bovendien komt de layout van de parkeervakken redelijk overeen. Er ligt hier zeker een ontwerpopgave om in het geval van nieuwe havens deze zo vorm te geven dat het een verblijfsplek wordt in plaats van een parkeerplaats.

20

Globalisering

Groeiende economie

Groeiende bevolking

Druk op de openbare ruimte Atlantik Wall

VerommelingVersnippering

Schiphol

Terugloop visvangst

Overbevissing

Afname biodiversiteit

zoute kwel

Verslechting landbouwgrond

afname zoetwaterbel

inklinking bodem

geluidsoverlast lichtvervuiling

Westland

Toename Recreatiedruk

Druk Capaciteit waterwinning

bedreiging

groene hart

files

meer snelwegen

slechte bereikbaarheid OV

dagrecreatie wildgroei

vakantieparken

3. Problem Tree

Duur onderhoud duingebied

Global Warming

zeespiegelstijging

extremere weerssituaties

problemen water-berging in Westland

De kracht van de randstad zit in de schakeling en diversiteit van alle functies. Door de hoge dichtheid ontstaat een spannende dynamiek die de randstad onderscheid van andere metropolen. Ik zie dit als een kernkwaliteit en beschouw het verplaatsten van functies naar rustigere gebieden als mogelijke devaluering van de randstad. Dit neemt niet weg dat ik zie dat de randstad dichtslibt. De grote monofunctionele industrieterreinen schieten als paddestoelen uit de grond naast de snelwegen waardoor de

randstad steeds meer op een willekeurige andere metropool gaat lijken. Er ligt zeker een aandachtspunt bij het ontwikkelen van een model dat zowel voor de bedrijven als voor de randstad aantrekkelijk is.

De Problem Tree

In deze probleemanalyse is te zien dat veel problemen zijn terug te voeren op het probleem “druk op ruimte” feitelijk zijn het al deze problemen samen die het probleem “druk op ruimte” vormen. Er zijn 2 oplossingsrichtingen te onderscheiden”:1. Het af laten nemen van de druk2. het toe laten nemen van de ruimtebeide opties dienen onderzocht te worden en ook een combinatie van beide opties zou een oplossing kunnen zijn.

21

4. Materialisatie

Divers, Grof, Repentatief, Uitgestrekt, Vlak en Puur: Hollands Microreliëf

22

Fig 22. Watertoren kijkt uit over zijn domein

Fig 23. Waterzuivering is minder stijlvol dan in 1930

23

Fig 24. Het waterwinlandschap

Fig 25. Imposante ruimte,onderdeel van imposant systeem

24

Als je een landschap dat zo groot en divers is als dit plangebied wil reduceren tot 5 landschapstypes moeten er keuzes gemaakt worden.Het kustlandschap is een samenvoeging van het gebied vanaf het kustfundament tot aan de duinrand en bevat het duinenlandschap, strand, geestegronden, landgoederenzone en het waterwinlandschap. Omdat deze nauw met elkaar samenhangen heb ik het in deze kaart tot 1 type samengevoegd. Hetzelfde geldt voor het open landschap. Dit is

een combinatie van de polders en de droogmakerijen.Het tuinbouwlandschap bestaat uit 2 verschillende gebieden die qua functionaliteit sterk op elkaar lijken: de tuinbouw bij boskoop en de glastuinbouw in het Westland. Aangezien een groot gedeelte van het landschap uit stedelijk gebied bestaat is het helemaal niet gek om de stad als een eigen landschapstype mee te nemen.

Waarom deze eenheden?

In het plangebied kunnen op basis van water, bodem, landgebruik en hoogte verschillende hoofd- en sub-landschapstypen onderscheden worden.

Type 1: Het Kunstlandschap

Type 2: Het Open landschap

Type 3: Het Rivierlandschap

Type 4: Het Tuinbouwlandschap

Type 5: Het Stedelijk landschap

5. Landschapstypen

25

Het kustlandschap begint waar de zee 20 meter diep is en eindigt in de duinrand. De verschillende subeenheden zijn:- Ondiepe zeebodem- Kuststrook- Duinen tot stormniveau- Duinen voorbij stormniveau- Water win gebieden

Het Open landschap kenmerkt zich door wijds/weids uitzicht en is de grote trekplijster voor toeristen over de hele wereld door zijn ligging onder de zeespiegel. De 2 hoofdtypen zijn:- Polders: Dit zijn de veen- en kleiontginningen, voornamelijk strookverkaveling en slechte gronden- Droogmakerijen: Meren en veenplassen die drooggelegd zijn. liggen lager dan de polders en zijn nieuwer. Doorgaans betere gronden door het ontbreken van een veen- of kleilaag.

Het Kustlandschap Het Open landschap

5. Landschapstypen

Rivierlandschap

Het Rivierenlandschap draait om subtiele hoogteverschillen. De rivier was een ideale vestigingsplaats voor handel en de rivierruggen waren goede bouwgrond, van daaruit is men het open landschap ingetrokken en naarmate men verder van de rivier af kwam werd de grond kleiiger.

26

Duinrand

Het moeilijkste gebied is de duinrand. Deze is zo divers dat het zowel onjuist is om deze als een apart landschapstype te bestempelen alswel om delen onder te brengen bij andere landschappelijke eenheden. In de grove indeling heb ik dit landschap ondergebracht bij kustlandschap omdat het zich aan de binnenzijde van het duin bevind maar feitelijk heeft het meer connectie met het binnenland dan met de zee. Het landschap van de Duinrand is ontstaan door het afgraven van duinen voor diverse functies. Dit verschilt van het ontwikkelen van bollenteelt (geestgronden) tot het vestigen van landgoederen.

5. Landschapstypen

Stedelijk landschapTuinbouwlandschap

Een samenvoeging van twee uiterlijk zeer verschillende gebieden die programmatisch sterk op elkaar lijken. Beide gebieden produceren gewassen wat ondanks slechte natuurlijke omstandigheden uitzonderlijk goed gaat. Beide hebben een hoge druk op de infrastructuur door de vele goederen die vervoerd worden en beide profiteren sterk van de gunstige ligging vlakbij mainports als Schiphol en Rotterdam.De grote veschillen zijn de schaal, ontstaanswijze, verkavelingsrichting en producten die er verbouwd worden.

Zeer divers maar toch zijn er enkele hoofdkenmerken te benoemen die voor het overgrote deel van de bebouwing geldt: Woonwijken zijn introvert en vaak met erfstructuur om autoluwheid te bevorderen, Bedrijvigheid vinden we aan de randen en langs knooppunten van snelwegen op zichtlocaties, Centra van steden hebben vaak iets met water van doen: een gracht, singel, ligging aan een rivier of aan zee en hebben vaak nog een middeleeuws stratenpatroon.

27

Fig. 1: Boven: Droogmakerij. Onder: Veenontginning

6. Kustverdediging

Fig. 1: Ligging droogmakerijen (licht) en polders (donker)

Fig. 26: Om de golven te breken en daarmee te voorkomen dat de zee nog meer sediment meeneemt worden strekdammen aangelegd. dit heeft plaatselijk effect maar door de afbuiging van de zuid-noord stroming wordt voor en achter de strekdam juist meer sediment aan de zee afgestaan.

Fig. 27: Een zandmotor heeft een kleiner effect op de zuid-noord stroming en suppleert zand in een periode van 20 jaar langs de nabijgelegen kust. Het is een tijdelijk element dat feitelijk alleen het aantal keren dat er zand gesuppleert dient te worden verkleint.

Fig. 28: Veldonderzoek op het strand leert wat de gevolgen zijn als het mis gaat met de Nederlandse kustverdediging

Fig. 29: In de eerste instantie wordt slechts een klein deel weggeslagen en is het grootste gedeelte van het sediment nog op zijn plaats tot het water op het hoogste punt is.

Fig. 30: Het is het terugtrekkende water dat de schade aanricht. Hier wordt het sediment meegenomen de zee in en zien we goed de slijtage die opgetreden heeft. De zee heeft het achterland berooft van haar land.

28

Fig 32. Luxe, gezellige woningen voor seizoensarbeiders

Fig 31. Compensatie-natuur in ontwikkeling

29

Fig 33. De mens kan alles: Eerst een vlak land maken, daarna puntige dingen er bovenop bouwenFig 34. Diversiteit op straatniveau, eenheid in de hoogte

Fig. 1: Naam van het plaatje

30

- Hoge dichtheid van functies, gebouwen, mensen en landschappen- Goede Economie- Mainports als Schiphol en Rotterdam- Landschap is uniek in de wereld- Ligging aan Zee - Goede bereikbaarheid, zowel met de auto als met het OV- Als je de randstad als één stad beschouwd is het zeer groen

7. Strength

Wat zijn de belangrijkste krachten?

Liggi

ng a

an ze

e

Mainport

Mainport

Goede economie

Hoge dichtheid

Uniek landschap

Goede bereikbaarkheid

Groen

31

7. Weakness

- De belangrijkste gebieden liggen onder de zeespiegel en zijn dus kwetsbaar- Er zijn door de hoge druk op ruimte weinig groeimogelijkheden.- Voor de randstad als “landschap met steden” benadering is het te stedelijk en niet groen genoeg.- Zoute kwel- Bestuurlijk is de randstad geen stad, er is zelfs geen regiobestuur. Slechts een overleg onder de burgermeesters van de 4 grote steden.- Veel lichtvervuiling.

- Horizonvervuiling door windmolens en industrie- Modernistische wijken, voornamelijk de flats, worden als onwenselijk beschouwd. Zowel in sociaal als in esthetisch oogpunt.- Vakantieparken halen de ruimtelijke kwaliteit omlaag- Slechte bodems door inklinking van het veen- Pieken in het toerisme zorgen ervoor dat het in de zomer te druk is en in de winter te rustig

Wat zijn de belangrijkste zwaktes?

Piek

en in

toer

ism

e

Mainport

lichtvervuiling

Zoute kwelVakantieparken

Inklinking

Horizonvervuiling

Weinig groeimogelijkheden

Weinig groeimogelijkheden

onder de zeespiegel

Weinig groen

32

7. Opportunities

- Dynamiek terugbrengen in het landschap, bijvoorbeeld in het kustsysteem- Een betere verbinding tussen de kust en achterland- Landgoederen- Duurzame energie in de Noordzee- Randstad: wereldstad!- Toerisme en recreatie- Noordzee bevat een grote hoeveelheid zand- Nieuwe functies op het strand buiten de piekbelasting om

Waar liggen de kansen

Nieu

we

gebr

uiks

vorm

en s

trand

Bete

re v

erbi

ndin

g m

et a

chte

rland

Mainport

aantrekkelijke kustplaatsen

Landgoederen

Duurzame energie

Toerisme

33

7. Threats

- De Stijging van de Noordzee en het rivierpeil- Verdere dichtslibbing van de infrastructuur- Verrommeling- Een te groot contrast tussen de randstad en de rest van nederland kan leiden tot problemen- Afname van natuurwaarden- Massatoerisme- Afname productiviteit van het land- Overbevissing

Wat bedreigt het gebied?

Zees

pieg

elst

ijgin

g

Hoog water

Verrommeling

Afname natuurwaarden

Afname productiviteit

verrommeling

Filevorming

Filevorming

Overbevissing

Mas

saTo

eris

me

34

Het landschap dat de vooruitgang oversloeg

35

Het landschap waar iedere seconde geld is

36

Het landschap van de speculatieHet landschap met geheime plekken vol uitdaging

37

Het landschap om alleen te zijn

38

Het landschap dit wordt gezien als wonen aan het water

39

Het landschap waar iedereen uniek is Het landschap van nonstalgie

40

Het landschap van verrommeling

Het landschap van wijdsheid

41

Het landschap waar iedere seconde geld is

Het landschap vol stoere mogelijkheden

42

Randstad als volwaardige stad

Waar het bij mij om draait in de randstad is de dynamiek en de ruimte. De dynamiek is groot en de ruimte klein. Er is zo ongelofelijk veel gebeurt in dit gebied in de loop der eeuwen en het zou zonde zijn om die lijn niet door te zetten. De randstad is een op het moment een sterk gefragmenteerd gebied zonder heldere hierarchie. Ik ga in mijn ontwerp de randstad benaderen als één stad.

Alternatieven kustverdediging

Het huidige kustsysteem heeft een continue input van 14 miljoen kubieke meter zand per jaar nodig om te kunnen functioneren. Dit kan efficiënter. Alternatieven als een permanente zandmotor of een molenpark op zee dat zand oppompt dienen onderzocht te worden.

Zwakke schakels, Sterke schakels

We zijn al af van de zwakke schakels in het kustverdedigingssysteem. Het is tijd om te gaan denken aan het realiseren van sterke schakels! De kust is te homogeen: iedere plek heeft ongeveer dezelfde belevingswaarde. Het zou voor de dynamiek en de kustbeleving beter zijn als er een grotere diversiteit zou ontstaan.De zandmotor is daar een goed voorbeeld van, deze biedt kitesurfters de gelegenheid hun ding te doen en laat bovenien geheel nieuwe natuur ontwikkelen.Te denken valt aan experimenteren met tijdelijke structuren en vormen van gebruik. Strandtenten die met de zee mee verplaatsen, Drijvende woningen in de Noordzee en mangrovebossen. Alle opties die de Hollandse kust diverser kunnen maken dienen onderzocht te worden en getoetst te worden op haalbaarheid.

9. Eerste Concept