Eindrapport onderzoek ouderen_groep_bory

Social Innovation Bij ouderen in Zoetermeer

Student Product Innovations

B. Schipper (13077864)

O. Hoogervorst (13053809) R. Kouwenberg (12054186) M.Y. Yaghobie (11086211)

Datum: 17 juni 2016

Sociale innovatie bij ouderen in Zoetermeer

of 103

Inhoudsopgave

1. Managementsamenvatting............................................................................................................. 4

2. Voorwoord ...................................................................................................................................... 5

3. Inleiding .......................................................................................................................................... 6

3.1. Aanleiding ................................................................................................................................ 6

3.2. Doelstelling .............................................................................................................................. 6

3.3. Doelgroep ................................................................................................................................ 6

3.4. Leeswijzer ................................................................................................................................ 6

4. Design Thinking ............................................................................................................................... 7

5. Doelgroep/Respondenten .............................................................................................................. 8

6. Empathize fase ............................................................................................................................... 9

6.1. Methode Deskresearch ........................................................................................................... 9

6.2. Resultaten Deskresearch ......................................................................................................... 9

6.3. Methode interviewen ............................................................................................................ 10

6.4. Expertinterviews .................................................................................................................... 10

6.5. Resultaten Interviews ............................................................................................................ 11

6.6. Methode Observeren ............................................................................................................ 11

6.7. Conclusie empathize fase ...................................................................................................... 11

7. Define fase .................................................................................................................................... 12

7.1. Saturate and group ................................................................................................................ 12

Resultaten ..................................................................................................................... 12

7.2. Persona’s ............................................................................................................................... 15

Resultaten ..................................................................................................................... 15

7.3. How Might We - Vragen ........................................................................................................ 16

7.4. Conclusie ............................................................................................................................... 16

8. Ideate ............................................................................................................................................ 17

8.1 How Might We - vragen ........................................................................................................ 17

8.2 Brainstorm methodes ............................................................................................................ 18

8.1. Design criteria ....................................................................................................................... 21

8.2. Testen van criteria ................................................................................................................. 22

8.3. Selectie van ideeën ................................................................................................................ 23

COCD box....................................................................................................................... 23

Top 8 en puntentelling .................................................................................................. 25

Impact-gemak matrix .................................................................................................... 27

8.4. Concepting ............................................................................................................................ 28

8.5. Concepting: Elevator pitch biosensor .................................................................................... 28

8.6. Concepting: Poster biosensor ................................................................................................ 29

8.7. Concepting: Poster armbandje .............................................................................................. 30


of 103

8.8. Concepting: Poster bewegings-app ....................................................................................... 31

8.9. Concepting: Poster digitaal logboek ...................................................................................... 32

8.10. Uiteindelijke keuze ............................................................................................................ 33

9. Prototyping & Testing ................................................................................................................... 34

9.1. Variabelen prototyping.......................................................................................................... 36

10. Ecosysteem................................................................................................................................ 38

10.1. Partijen .............................................................................................................................. 38

10.2. Klantreis ............................................................................................................................. 38

10.3. Processen .......................................................................................................................... 38

11. Onderzoeksresultaten ............................................................................................................... 39

11.1. Aanbevelingen ................................................................................................................... 39

Bibliografie ............................................................................................................................................ 41

Bijlagen .................................................................................................................................................. 43

Bijlage A: Deskresearch groepsleden ................................................................................................ 43

Deskresearch Benjamin ................................................................................................................ 43

Deskresearch Orrin ....................................................................................................................... 47

Deskresearch Ben ......................................................................................................................... 48

Deskresearch Yama....................................................................................................................... 50

Deskresearch Richard ................................................................................................................... 53

Bijlage B: Interviewopzet .................................................................................................................. 55

Bijlage C: Interviewverslagen groepsleden ....................................................................................... 59

Interviewverslag 1 Ben ................................................................................................................. 59

Interviewverslag 1 Benjamin ........................................................................................................ 64

Interviewverslag 1 Yama ............................................................................................................... 69

Interviewverslag 1 RIchard ........................................................................................................... 74

Interviewverslag 1 Orrin ............................................................................................................... 80

Interviewverslag 2 Orrin ............................................................................................................... 82

Interviewverslag 2 Richard ........................................................................................................... 83

Interviewnotities 2 Ben ................................................................................................................. 84

Bijlage D: Expertinterviews ............................................................................................................... 85

Expertinterview Pastoor ............................................................................................................... 86

Exertinterview Gemeente Zoetermeer WMO ............................................................................. 90

Expertinterview Onderzoeker ....................................................................................................... 92

Bijlage E: Persona’s ........................................................................................................................... 96

Bijlage F: Traceerbestand interviews ................................................................................................ 98

Bijlage G: Critical reading checklist ................................................................................................. 103


of 103

1. Managementsamenvatting Hieronder volgt een korte doorloop van de inhoud van het document, ingedeeld naar fases. Project Het doel is om ouderen in Zoetermeer te helpen bij het leiden van een vitaal en gezond leven. Empathize Wij zijn begonnen door in deze fase een aantal interviews af te nemen bij ouderen in Zoetermeer, om erachter te komen wie zij zijn, wat hen bezighoudt, wat zij belangrijk vinden in het leven en eventueel welke problemen zij ondervinden. Define In deze fase hebben wij aan de hand van de opgeleverde informatie uit de vorige fase een aantal thema’s bedacht waarvan ouderen het meeste zouden kunnen profiteren. Zijnde de relatie tussen mantelzorgers en ouderen ondersteunen, mensen ertoe zetten om tot de dagelijkse bewegingsnorm te komen, en ouderen langer veilig zelfstandig thuis laten wonen. Ideate Tijdens deze fase hebben wij een grote hoeveelheid ideeën opgedaan die eventueel zouden kunnen bijdragen aan de in de vorige fase ontdekte thema’s. Dit hebben wij ook besproken met de ouderen zelf, en met een drietal aan experts op het gebied van ouderen. Uiteindelijk hebben we de 100+ ideeën teruggebracht tot een enkel idee wat we verder gingen uitwerken, zijnde de Uniband. Een niet-opzichtelijke wearable die een verscheidenheid aan relevante biometrische- en locatiegegevens deelt met een of meerdere mantelzorgers. Prototyping Naderhand van onze keuze en de opgedane informatie hebben we een prototype van de Uniband gemaakt. Helaas was het voor ons niet mogelijk om de wearable echt te maken, dus heeft het prototype een vorm aangenomen van een reclameposter die de functionaliteiten beschrijft, en een polsband met lampjes erin zonder functionaliteiten. Test Doordat we geen tastbaar werkend prototype hebben kunnen maken, hebben wij ervoor gekozen om het concept van de Uniband voor te leggen aan de ouderen en de experts. Op die wijze hebben wij input van hen gekregen in de vorm van gedachten, zorgen, op en aanmerkingen en suggesties. Ook hebben we een demonstratie gegeven waarbij de band fictief gebruikt werd, om op die wijze toch inzicht te kunnen bieden in de werking van de band. Conclusie Naar aanleiding van onze bevindingen en feedback hebben wij dus gekozen voor een idee genaamd de Uniband, dat door het verzamelen en doorspelen van biometrische gegevens naar mantelzorgers een vitaal leven makkelijker haalbaar kan maken voor ouderen. Men krijgt zelf, of samen met hun mantelzorger, inzicht in een aantal zaken waardoor men dus inzicht krijgt in de eigen gezondheid wat hen ertoe kan aanzetten om er actiever mee bezig te zijn. Op deze manier kunnen mensen dus langer op zelfstandige wijze hun vitaliteit bewaken.


of 103

2. Voorwoord Voor u ligt het rapport “Social Innovation bij Ouderen in Zoetermeer”. Het onderzoek besproken in dit document is uitgevoerd in de gemeente Zoetermeer. De opdracht die ten grondslag ligt aan dit onderzoek is afkomstig vanuit onze opleiding, zijnde Business IT & Management van De Haagse Hogeschool te Zoetermeer. Het uitvoeren van deze opdracht heeft plaatsgevonden van eind april 2016 tot eind juni 2016. De opdracht die uitgevoerd is was vormgegeven naar aanleiding van het vooronderzoek van de heer T. Jongert, in samenspraak met de heer R. Loggen die tevens onze begeleider was. Graag willen wij hem dan ook bedanken voor zijn begeleiding. Verder willen wij ook de experts bedanken die ons waardevolle informatie hebben verschaft, evenals alle ouderen die mee hebben gewerkt aan het onderzoek. Wij wensen u veel leesplezier toe.


of 103

3. Inleiding

3.1. Aanleiding Dit onderzoek is geïnitieerd naar aanleiding van een vooronderzoek dat uitgevoerd is door de heer T. Jongert. De resultaten van het onderzoek zijn vervolgens aangeboden aan De Haagse Hogeschool, waarnaar vervolgens een onderzoeksopdracht is gecreëerd. Deze opdracht komt tot uiting in dit document. Uit het vooronderzoek is gebleken dat ouderen naarmate zij ouder worden een steeds minder vitaal leven gaan leiden, waarbij ze in toenemende hoeveelheden last krijgen van een aantal aandoeningen.

3.2. Doelstelling Met dit vervolgonderzoek willen wij een beter inzicht krijgen in de gesteldheid van ouderen in Zoetermeer, hierbij letten wij voornamelijk op hun gezondheid, sociale cohesie en zelfredzaamheid. Op basis van deze informatie creëren wij middels een verscheidenheid aan brainstorm methoden een idee voor een product of dienst. Doel van het beoogde idee is om bij te dragen aan de vitaliteit van ouderen in Zoetermeer.

3.3. Doelgroep De doelgroep van het onderzoek bestaat uit een groep ouderen in Zoetermeer. De deelnemers aan het onderzoek zijn aan de projectgroep verstrekt via De Haagse Hogeschool. De deelnemers zijn relatief jonge ouderen, en vertonen weinig klachten. Aanvullend hebben wij ook nog een viertal experts die meedoen met het onderzoek. Zij kunnen vanuit hun vakgebied waardevolle kennis bijdragen aan het project.

3.4. Leeswijzer Hieronder volgt een korte toelichting voor ieder hoofdstuk. Design Thinking Toelichting van de overkoepelende methode en fasering van het onderzoekstraject. Doelgroep/Respondenten Hierin wordt een impressie gegeven van de geïnterviewde. Empathize fase Toelichting over deze fase, waarin onze kennismaking met de doelgroep uitgelegd wordt. Define fase Uitleg over het definiëren van inzichten en problemen naderhand van de vorige fase. Ideate fase Uiteenzetting van het creëren van de ideeën, en de totstandkoming van het uiteindelijke gekozen idee. Prototype/testing Hierin wordt het prototype, de testwijze en de resultaten hiervan toegelicht. Ecosysteem In dit hoofdstuk worden de benodigde partijen, processen en klantreis uiteengezet die benodigd zijn. Onderzoeksresultaten Een sluitende conclusie met betrekking tot ons onderzoek, de doelgroep en diens relatie tot het gekozen idee.


of 103

4. Design Thinking Tijdens dit project is de methode Design thinking gehanteerd. Volgens Jean Noël Kapferer (2004) is design thinking een continu proces dat waarde geeft van idee tot aan product, met als resultaat dat het beter te gebruiken is, goedkoper te maken, en mooier is. Design thinking is onder te verdelen in een aantal fasen, namelijk:

Empathize: In deze fase wordt de nadruk gelegd op de gebruiker. Het doel van deze fase is zoveel

mogelijk informatie vergaren zonder daarover te oordelen. Dit kan gedaan worden bijvoorbeeld door eerst deskresearch te doen naar de doelgroep. Om vervolgens in gesprek te gaan met de doelgroep doormiddel van empathisch interviews. Daarnaast is het essentieel om de bevindingen te delen met de groep.

Define: Bij deze fase staat leggen van verbanden over de bevindingen en informatie uit de vorige fase centraal. Wat voor patronen zijn er te herkennen? Komt dit overeen met de informatie uit het interview en de deskresearch?

Ideate: De ideate fase staat centraal voor de creativiteit. Er worden diverse technieken gebruikt om de teamleden zo creatief mogelijk te laten denken. Vanuit dit proces rollen verschillende ideeën, dit kunnen uitvoerbare en niet uitvoerbare ideeën zijn. De talloze ideeën worden aan de hand van een aantal opgestelde criteria gezeefd, hierdoor blijven er een x aantal ideeën over.

Prototype: In deze fase wordt er een idee gekozen uit de vorige fase, die de meeste potentie heeft. Dit idee wordt uitgewerkt en wordt voorgelegd aan de eindgebruiker. Om vervolgens feedback te krijgen van de eindgebruiker, deze feedback wordt verwerkt om tot een beter eindresultaat te komen.

Test: In deze fase wordt en verbeterde eindresultaat getest en worden bevindingen in het team gedeeld.

Afbeelding 1: Fasering


of 103

5. Doelgroep/Respondenten Om ideeën, inzichten en oplossingen te verzinnen tijdens dit onderzoek moet er een basis zijn waarop die ideeën, inzichten en oplossingen gebaseerd worden. Vanuit de Haagse Hogeschool is er een lijst verkregen met personen van 65 jaar en ouder. Deze groep mensen worden gedefinieerd als ouderen en hebben een aantal unieke uitdagingen die door dit onderzoek opgelost zouden kunnen worden. De ouderen zijn hierbij verdeeld over de klas, onze groep heeft een iets groter aandeel gekregen van in totaal 5 ouderen. Om de informatie te krijgen die nodig is om innovatieve oplossingen te bedenken zijn er empathische interviews gehouden om zoveel mogelijk informatie te verkrijgen over de doelgroep. Deze informatie is daarna verwerkt in persona’s om de doelgroep te vertegenwoordigen. Meer over de persona’s vindt u in het hoofdstuk: Define en in bijlage E. Om een indruk te geven van de respondenten hieronder een lijst met algemene observaties met betrekking tot de verschillende thema’s binnen het onderzoek:

Geslacht: verdeeld, geen van de geslachten is overmatig aanwezig bij de respondenten.

Leeftijd: Rond de 70 met uitschieters naar de 80.

Levensstijl: Ongeveer één derde is actief bezig met voeding en sporten, de rest geeft aan te bewegen.

Zelfstandig wonen: Kunnen allen (in sommige gevallen met een klein beetje hulp) nog zelfstandig thuis wonen.

Sociale Cohesie: In de meerderheid van de respondenten hebben ze goede contacten met zowel familie als vrienden.

Mobiliteit: driekwart van de respondenten hebben nog hun rijbewijs en voldoende energie om te fietsen.

Chronische klachten/belemmeringen: driekwart van de respondenten hebben aangegeven last te hebben van chronische klachten (klein deel echt een belemmering)

Gebruik technologie: Overwegend positief richting technologie en gebruiken het ook. Bovenstaande lijst geeft een goede indruk van de respondenten maar voor een uitgebreidere kijk op de doelgroep kunt u zowel de interviewverslagen als de persona’s raadplegen in de bijlagen. (Bijlage C & E). Wat opvalt aan de lijst is dat een groot gedeelte van de groep ouderen nog heel actief is en verder geen ernstige belemmeringen hebben. Dit heeft heel erg bijgedragen aan de perspectieven die gebruikt zijn om verschillende ideeën te vormen. Deze ideeën zijn na het bedenken en uitwerken weer voorgelegd aan de ouderen en deze zijn toen weer aangepast of geheel laten liggen omdat het niet aansloot op wat de ouderen verwachtte. Op deze manier zijn de respondenten constant betrokken bij het onderzoek en zullen er geen ideeën of oplossingen uitgewerkt worden die niet voor deze doelgroep bedoeld zijn.


of 103

6. Empathize fase Dit is de eerste fase binnen ons project. Het doel van deze fase is om ons in te leven en belangstelling te tonen in en naar de doelgroep. Onze doelgroep betreft ‘zelfstandige ouderen’. Dit betreft personen van 65+ welke zelfstandig kunnen wonen. Tijdens deze fase hebben wij zo veel mogelijk informatie verzameld waarbij we het onderzoeksdoel in acht hebben genomen. Binnen deze fase hebben we deskresearch uitgevoerd, interviews afgenomen, gesprekken gevoerd en zo veel mogelijk visueel gewerkt.

6.1. Methode Deskresearch De eerste methode die gebruikt is in de empathize fase is deskresearch. Voordat de respondenten geïnterviewd worden is het van belang om voldoende kennis te hebben van een aantal onderwerpen. Deze onderwerpen zijn terug te vinden in de opsomming hieronder. Tijdens dit project heeft ieder project lid onderzoek gedaan naar een bepaald onderwerp.

Gezonde levensstijl

o Beweging

o Voeding

Vitaliteit

Mobiliteit

Sociale cohesie

Eenzaamheid

Kwaliteit van het leven

Het zelfstandig wonen

Zelfredzaamheid

Chronische klachten

Huidig gebruik van technologie

Deze informatie en diepgang is bereikt door het uitvoeren van Deskresearch waarbij er gericht op de doelgroep gezocht is. De doelgroep van dit project en het onderzoek zijn ouderen, deze term heeft meerdere betekenissen maar de definitie die in dit onderzoek gebruikt wordt is 65+. Hierbij doen wij geen aannames bij geslacht, ras of voorkeuren. Ieder project lid heeft onderzoek uitgevoerd naar de verschillende thema’s binnen het onderzoek en daar is veel kennis en inzicht door verworven dat gebruikt wordt in de komende hoofdstukken en fases. Deze kennis en inzichten worden onderbouwd door de verschillende bronnen die gevonden zijn tijdens de deskresearch. In bijlage A is alle deskresearch opgenomen. Dit gebeurt in volledige APA-stijl om zo duidelijk en traceerbaar mogelijk te zijn. Tevens is APA één van de meest gebruikte methodes om bronnen aan te geven in onderzoeken waarbij het ook verplicht wordt door de studie. Alle bronnen en verwante bestanden zullen opgenomen worden in de bibliografie en/of de bijlagen. Mochten er bestanden zijn die te groot zijn of in zijn geheel interessant zijn voor het onderzoek, zullen deze worden toegevoegd aan de externe bijlagenbundel.

6.2. Resultaten Deskresearch Tijdens het deskresearch zijn een aantal dingen duidelijk geworden zoals de precieze definitie van een mantelzorger en wat deze personen doen en meemaken. Hoe ouderen technologie wel/niet gebruiken en of ze de technologische voortgang bijhouden. En wat de effecten zijn van sport en bewegen op 65+’ers. Al deze bevindingen zullen terugkomen en de onderbouwing zijn voor het onderzoek en wat het project voor deze zeer reële problemen als oplossing heeft.

Afbeelding 2: Voorbeeld Deskresearch


of 103

6.3. Methode interviewen Wij hebben onze ouderen geïnterviewd aan de hand van een Empathisch interview. ‘Empathie is een ander woord voor inlevingsvermogen, de kunde of vaardigheid om je in te leven in

de gevoelens van anderen.’ - (Wikipedia, Empathie, 2016) Voorafgaand aan de interviews hebben wij een document ontwikkeld met daarin richtlijnen voor onze af te nemen interviews. Dit document kunt u terugvinden in bijlage B. Dit interviewdocument is voornamelijk bedoeld om de interviews die wij individueel afnemen dezelfde kant op te sturen en om dezelfde thema’s te behandelen. Op deze hebben wij eenduidige informatie teruggekregen en konden wij deze als groep vergelijken met elkaar. Tijdens het opstellen van de interviewvragen hebben wij rekening gehouden met het feit dat wij ons voornamelijk moesten inleven in onze doelgroep. Wij hebben hierop ingespeeld door meerdere doorvragen op te stellen. Hierbij kunt u denken aan doorvragen als: ‘Waarom vindt u dat dan?’, ‘Hoe voelt het als u dat meemaakt?’, ‘Kunt u daar wat dieper op ingaan?’. Vervolgens was het tijd om te gaan interviewen. De interviews zijn afgenomen bij de ouderen thuis, in hun eigen leefomgeving. Zo hebben wij kunnen ‘observeren’ in hun omgeving. Observeren is ook een van de doelen geweest. Namelijk: Kunnen beschrijven hoe de ouderen wonen. Is het binnen netjes, of komt het rommelig over? Wonen ze in een rijtjeshuis, of wonen ze in een appartementencomplex? Daarnaast hebben wij de ouderen zelf ook geobserveerd. Hierbij kunt u vooral denken aan hun emoties. Dit wordt uitgebreider beschreven in paragraaf 6.2 ‘Methode observeren’. Tijdens onze interviews hebben wij de opgestelde thema’s (zoals beschreven in paragraaf 6.1) in acht genomen.

6.4. Expertinterviews Wij hebben gestructureerde interviews afgenomen bij verschillende experts. De interviews voor de experts komen grotendeels overeen met die van de ouderen. Deze zijn wel aangepast zodat de invalshoek aandacht besteed aan het werkgebied van de expert. De bedoeling hiervan is om onze bevindingen te toetsen aan de praktijk. De werkgebieden waarin de geïnterviewde experts werkzaam zijn benoemen we hieronder.

Gemeente Zoetermeer (WMO)

o Wet Maatschappelijke Ondersteuning

Pastoor Zoetermeer

o Nicolaas Parochie

Onderzoeker

o Zelfredzaamheid onder zelfstandig wonende ouderen vergroten met technologie

Nadat de interviews afgenomen waren hebben wij deze individueel verwerkt in een interviewverslag. Deze verslagen kunt u terugvinden in bijlage D.


of 103

6.5. Resultaten Interviews De interviews met zowel de ouderen als de experts hebben veel informatie opgeleverd over de doelgroep maar ook over de verschillende invalshoeken die gebruikt kunnen worden om een oplossing te kunnen verzinnen voor één of meerdere van de vele problemen die de doelgroep heeft. Wij mogen de ouderen niet zien als een ‘zwakke/fragiele’ doelgroep. Daarnaast hebben we meegekregen dat we niet moeten denken vanuit een oplossing maar denken vanuit de ouderen zelf. Deze informatie, samengevat onder andere in persona’s zullen de bron zijn van ideeën waaruit een oplossing zal komen. Deze oplossing zal dan getoetst worden aan de persona’s en de ouderen zelf. Tevens heeft deze informatie voor re-framing gezorgd bij de teamleden waardoor iedereen nu het juiste beeld heft van de ouderen en niet het typische ‘ouderen’ beeld.

We hebben een verband kunnen leggen tussen de naar voren gekomen thema’s gezonde levensstijl en

chronische klachten. Veel van de geïnterviewde ouderen besteden niet genoeg aandacht aan hun

levensstijl. Wij denken dat chronische klachten eerder op zullen treden wanneer hier niet voldoende

aandacht aan wordt besteed.

6.6. Methode Observeren Zoals kort beschreven in het voorgaande hoofdstuk hebben wij bij onze ouderen en hun leefomgeving geobserveerd. Bij binnenkomst hebben wij vooral gelet op de algehele staat van het huishouden. Dit hebben wij ook beschreven in onze interviewverslagen (Bijlage C). De staat van het huishouden zegt mogelijk ook iets over de persoon zelf. Hoe deze persoon in het leven staat. Netjes en geordend, of rommelig met weinig aandacht voor het huishouden. Bij onze ouderen was het huishouden netjes geregeld. Hier hebben wij geen opmerkingen over. Het oogde schoon en goed onderhouden. Verder hebben wij onze ouderen als persoon geobserveerd. Hoe is deze persoon in zijn doen en laten? Hoe loopt de persoon? Is hij of zij goed in het gebruik van technologie? Daarnaast hebben wij ook de emoties van de ouderen geobserveerd. Zijn ze meedenkend, vinden ons onderzoek/project leuk? Of zijn er irritaties die worden opgemerkt? Zijn ze misschien emotioneel met betrekking tot sociale cohesie/eenzaamheid? Dit zijn zaken waar wij vooral op hebben gelet.

6.7. Conclusie empathize fase Wat wij meenemen naar de volgende fase (define fase), is ons gewijzigde beeld van de doelgroep. Mede

door de interviews en de input van de experts is ons beeld gewijzigd en kunnen we stellen dat wij als

projectgroep ons op een betere manier kunnen inleven in de doelgroep.

De thema’s welke sterk naar voren zijn gekomen zullen we bij de define fase verder uitwerken en

onderzoeken.

De interviewverslagen die zijn gemaakt aan de hand van de afgenomen interviews zullen de input

leveren voor de volgende fase.

Verder is ons beeld omtrent de ouderen verbeterd aan de hand van het gebruik van een ‘Day in a life’

en ‘persona-kaart’. Dit zijn hulpmiddelen geweest om ons beter in te kunnen leven in de doelgroep.


of 103

7. Define fase Dit is de tweede fase van ons project. In de vorige fase (Empathise) hebben we voornamelijk informatie verzameld en ons ingeleefd in onze doelgroep. Nu is het tijd om te gaan Brainstormen en deze informatie en onze bevindingen op een gestructureerde manier te verwerken en hier betekenis aan te gaan geven. Betekenis geven doen wij onder andere door te werken met ‘How might we’ vragen en door het gebruik van de ‘Saturate and Group’ methode. Hierover kunt u meer lezen in het vervolg van dit rapport. Met behulp van de interviewverslagen hebben wij de gegevens kunnen analyseren. Wij hebben verbanden kunnen leggen en thema’s welke sterk naar voren zijn gekomen kunnen vastleggen. De thema’s die bij ons erg naar voren zijn gekomen zijn: ‘Gezonde levensstijl en Chronische klachten’. Dit hebben wij geconstateerd met behulp van de ‘Saturate and Group’ methode.

7.1. Saturate and group

‘You group these findings to explore what themes and patterns emerge, and strive to move toward identifying meaningful needs of people and insights that will inform your design solutions.’

– (Stanford, 2016) Met behulp van deze methode hebben wij op een visuele manier de uitkomsten in ons kantoor kunnen groeperen (afbeelding 3). Zoals u kunt zien hebben wij binnen onze thema’s meerdere groeperingen gemaakt door middel van het gebruik van Post-Its. Dit heeft geholpen om betekenisvolle constateringen te doen en om een goed beeld te geven van de behoeften van onze ouderen. Denk aan het thema gezonde levensstijl en chronische klachten dat hieruit sterk naar voren is gekomen.

De Saturate and Group is een methode die gebruikt wordt om patronen te kunnen vinden en groeperen. Met behulp van post-its hebben wij bij elk thema de overeenkomsten en verschillen gegroepeerd. Als eerst is er bij de interviews van elke projectgroep geanalyseerd hoeveel ouderen bijvoorbeeld bij het thema gezonde levensstijl sporten. In bijlage F is de traceerbaarheid opgenomen van elke oudere. Uit de interviews is naar voren gekomen dat er in totaal vier ouderen sporten. Op afbeelding 3 is te zien dat we dit bij ieder thema zo hebben uitgevoerd om een duidelijk overzicht te creëren van het aantal ouderen per thema. Onder het thema sporten hebben we per oudere vermeld om wat voor soort sport het gaat. Daarnaast hebben wij de reden vermeld waarom hij sport (afbeelding 4). Dit hebben wij bij elk thema toegepast en op deze manier zijn er verschillende patronen gevonden.

Resultaten

Wij hebben opgemerkt dat er weinig ouderen zijn die zich actief bezighouden met gezonde levensstijl (sporten, bewegen en voeding). Een ander thema welke ons ook opviel is chronische klachten. Bijna elke oudere heeft een bepaalde beperking of chronische klacht. Naarmate mensen ouder worden nemen fysieke beperkingen toe en gaat de fysieke en geestelijke gesteldheid achteruit een andere oorzaak is dat ouderen weinig aandacht besteden aan een goede gezonde levensstijl. Deze twee thema’s hebben dus uiteraard verband met elkaar. Doordat ouderen weinig aandacht besteden aan goede voeding, voldoende beweging kunnen er op lange termijn fysieke en mentale klachten ontstaan.


of 103

Afbeelding 3: Gevulde werkwand thema's

Afbeelding 4: Thema Gezonde Levensstijl


of 103

Afbeelding 5: Thema Chronische Klachten


of 103

7.2. Persona’s Tijdens dit onderzoek is gebruikgemaakt van persona’s. Deze methode wordt veelal gebruikt bij onderzoek dat op een aantal personen gericht is. Met een Persona vat je interessante inzichten, observaties en feiten over de doelgroep samen. Hierdoor krijgt het onderzoeksteam zonder constant de personen present te hebben een idee van hun doelgroep en kunnen ze zich daarop richten. Tevens kan een Persona van pas komen om ideeën en andere inzichten aan te toetsen zonder dat de doelgroep aanwezig is en hun mening erover uiten. Het is dus een objectieve en vaak in de praktijk gebruikte manier om van alles te toetsen en het onderzoek te focussen. (Plattner, 2016)

Afbeelding 6: Persona Sjaak

Resultaten Tijdens dit onderzoek zijn er twee persona’s gemaakt om de doelgroep te vertegenwoordigen. Deze persona’s zijn gebaseerd op de ouderen die geïnterviewd zijn in de empathize fase. Deze ouderen hebben allen een relatief goede gezondheid, dit gezegd hebbende zitten er ook een paar tussen die wat minder gezond waren. Hierop is ingespeeld door het ene Persona te modelleren naar het gedeelte gezonde ouderen en het andere naar de minder gezonde ouderen. Door dit te doen is er vanuit verschillende perspectieven gekeken naar de ideeën, inzichten en oplossingen. Verder heeft het ervoor gezorgd dat we afgestapt zijn van het traditionele beeld van ouderen die zwak zijn en altijd hulp nodig hebben. De volledige persona’s kunt u vinden in bijlage E. Het gebruik van persona’s werd ook gevalideerd tijdens een van onze expertinterviews waarbij er gezegd werd dat een soortgelijk interview door een onderzoeksbureau uitgevoerd wordt in de Betuwe. Dit onderzoek gebruikt ook persona’s om de doelgroep te vertegenwoordigen onder ouderen in combinatie met moderne techniek. Meer info is te vinden op http://keuzethuis.nl/.

http://keuzethuis.nl/


of 103

7.3. How Might We - Vragen Op basis van de interviews, persona’s en insight statements zijn er ‘How Might We’ vragen (HMW)-vragen opgesteld. De HWM-vragen zijn bedacht als triggers om nieuwe ideeën te creëren. Met behulp van de interviews en daarnaast ook de critical reading checklist die in bijlage G is opgenomen, zijn de HMW-vragen gemaakt. De HMW-vragen zijn zo gemaakt dat ze breed genoeg zijn om veel ideeën te kunnen generen, maar tegelijkertijd ook smal om zo specifiek op bepaalde ideeën te richten. In de ideate fase zijn de HMW-vragen scherper gemaakt met behulp van de feedback van de ouderen en experts. Onderstaande zijn de insight statements en HMW-vragen beschreven:

1. Insight: De gemiddelde oudere sport niet waarbij de chronische klachten de ouderen belemmeren om te sporten.

HMW-vraag: Hoe kunnen we ouderen meer/beter laten bewegen/sporten (met in acht neming van fysieke klachten)

2. Insight: Meeste ouderen sporten of bewegen niet naar de nationale norm van het NISB (Nationale Instituut voor Sport & Bewegen).

HMW-vraag: Hoe kunnen we ouderen beter ondersteunen om meer te bewegen en/of sporten.

3. Insight: Familieleden/mantelzorgers zijn niet altijd aanwezig, ouderen blijven kwetsbaar. HMW-vraag: Hoe kunnen we technologie gebruiken om familieleden/mantelzorgers te ontzorgen/ondersteunen

4. Insight: gebruik van technologie bereikt grens bij 80+, deze groep heeft weinig affiniteit met technologie.

HMW-vraag: hoe kunnen we het gebruik van technologie stimuleren bij 80+’ers.

5. Insight: Hoe langer ouderen zelfstandig thuis blijven wonen hoe meer risico’s erbij komen kijken.

HMW-vraag: Hoe kunnen we ouderen minder risicovol langer zelfstandig thuis laten wonen?

7.4. Conclusie Uit de define fase hebben wij een aantal inzichten verkregen. Zo hebben wij vernomen dat de groep geïnterviewde nog relatief jong is, en dus nog vrij vitaal. Dit hebben wij ook vertegenwoordigd in een persona, Peter Julius. De minst gezonde zijde van de doelgroep, die nog steeds vrij vitaal is met inachtneming de leeftijd, hebben wij tevens vertegenwoordigd in het persona Sjaak. Naar aanleiding van de opgedane informatie hebben wij een drietal thema’s ontdekt waar wij van denken waar de ouderen het meeste baat bij kunnen hebben. Deze thema’s zijn: de relaties tussen de mantelzorgers en ouderen ondersteunen, zelfstandig wonen en het aanzetten tot beweging. Wij hebben tevens een inzicht verkregen dat wij ons het beste kunnen inzetten om de relatief goede vitaliteit van de doelgroep te behouden in de komende jaren, in plaats van dat we slechts problemen gaan oplossen. Naar ons inzicht is dat een betere oplossing, bovendien heffen we op deze wijze een aantal beperkingen op die ons zijn opgelegd door de relatief vitale doelgroep van ons onderzoek.


of 103

8. Ideate Tijdens ‘Ideate’ komen eerst de wensen en attitudes van de eindgebruikers aan bod. Deze zijn tijdens empathize al eens voren gekomen, maar nu gaan we ook met de eindgebruikers praten. Vervolgens wordt er gebrainstormd om heel veel ideeën te genereren, die nog niet afgeschoten of veroordeeld worden. In deze brainstormsessies gebruikt IDEO het liefst mensen vanuit verschillende disciplines om het probleem vanuit zoveel mogelijk verschillende perspectieven te kunnen bekijken.

8.1 How Might We - vragen In de vorige fase zijn er al een aantal concept How might we vragen (HMW’s) opgesteld. Na feedback van onze ouderen en experts hebben wij de HMW’s verbeterd en zelfs een 1 daarvan laten wegvallen. Naast de feedback die wij gekregen hebben, is er ook gebruik gemaakt van de critical reading checklist welke in Bijlage G is opgenomen. Tijdens de verbetering van de HMW’s hebben wij vooral opgelet op de volgende punten:

De HMW’s zijn niet te breed en niet te smal

De HMW’s maken ons enthousiast en zetten ons aan tot brainstormen

De HMW’s zijn uniek en innoverend

De HMW’s en insight statements in de define fase:

1. Insight: De gemiddelde oudere sport niet waarbij de chronische klachten de ouderen belemmeren om te sporten.

HMW-vraag: Hoe kunnen we ouderen meer/beter laten bewegen/sporten (met in acht neming van fysieke klachten)


HMW-vraag: Hoe kunnen we ouderen beter ondersteunen om meer te bewegen en/of sporten.

3. Insight: Familieleden/mantelzorgers zijn niet altijd aanwezig, ouderen blijven kwetsbaar. HMW-vraag: Hoe kunnen we technologie gebruiken om familieleden/mantelzorgers te ontzorgen/ondersteunen

4. Insight: gebruik van technologie bereikt grens bij 80+, deze groep heeft weinig affiniteit met technologie.

HMW-vraag: hoe kunnen we het gebruik van technologie stimuleren bij 80+’ers.

5. Insight: Hoe langer ouderen zelfstandig thuis blijven wonen hoe meer risico’s er bij komen kijken.



of 103

Op basis van de persona’s, feedback van ouderen en experts, critical reading list en bovenstaande punten zijn de HMW’s verbeterd en aangescherpt:


HMW-vraag: Hoe kunnen ouderen met een belemmering beter ondersteunt worden om aan de dagelijkse hoeveelheid bewegingsnorm te komen?

2. Insight: Familieleden/mantelzorgers zijn niet altijd aanwezig, ouderen blijven kwetsbaar.

HMW-vraag: -Hoe kunnen technologie gebruiken om het wellzijn van ouderen makkelijker vast te stellen om mantelzorgers/familie te ondersteunen?

3. Insight: Hoe langer ouderen zelfstandig thuis blijven wonen hoe meer risico’s erbij komen kijken.


8.2 Brainstorm methodes Van de informatie die verkregen is uit de Empathize en Define Fases moesten ideeën bedacht worden. Het is alleen helaas niet mogelijk om binnen 5 minuten tientallen duidelijke en heldere ideeën op papier te zetten. Om dit zo gestructureerd en goed mogelijk te doen is er gebruikgemaakt van een aantal methoden om te brainstormen. Maar wat is brainstormen nu eigenlijk? “Brainstormen is een creativiteitstechniek met als doel het snel, veel nieuwe ideeën over een bepaald onderwerp of vraagstuk te genereren. Het kenmerk van een brainstormsessie is dat het waardeoordeel over de geopperde ideeën wordt uitgesteld totdat alle ideeën zijn opgesomd.” (Wikipedia, Brainstormen, 2016)

Bovenstaande is de meest gebruikte betekenis van brainstormen en zal ook het meeste terugkomen. Er zijn nog andere definities te vinden maar deze bleek het meest accurate. Zoals de definitie al aangeeft worden er zo snel mogelijk veel ideeën verzonnen zonder dat daar een oordeel over gegeven wordt. Dit is tijdens het kiezen van de methoden belangrijk gebleken omdat veel ideeën al snel aangekaart werden als raar, niet te doen of belachelijk. Maar als er beter gekeken wordt naar het idee zonder oordeel zijn er toch een aantal ideeën ontstaan die goed waren na wat uitleg. De methoden Hieronder worden de methoden van het brainstormen toegelicht en wat het heeft opgebracht. Op basis van de verbeterde en aangescherpte HMW´s zijn de ideeën bedacht. 6-3-5 methode: 6 mensen die 3 ideeën opschrijven binnen 5 minuten. Dat is de kern van deze methode. Elke keer dat iemand 3 ideeën heeft opgeschreven worden deze doorgeschoven naar de volgende persoon. Dit gaat door totdat er 6 rondes van ideeën zijn geweest. Dit resulteert volgens de methode in 108 ideeën in 30 minuten. Helaas hadden wij geen 6de man tot onze beschikking, dusdanig hebben wij de methode uitgevoerd met 5 personen. Dit heeft geleid tot een groot aantal ideeën over de oplossing van de verschillende HMW’s.


of 103

Brainwriting methode: Naast de 6-3-5 methode is er ook gebruik gemaakt van de methode brainwriting. De methode komt een beetje overeen met de 6-3-5 methode. Onderstaande afbeelding is het format dat gebruikt is. De brainwriting methode bestaat uit een aantal stappen, namelijk:

1- Schrijf het probleem op de bovenste regel.

2- De eerste persoon schrijft in elk van de bovenste vakken een idee (vak 1-2-3).

3- Schuif allemaal en tegelijkertijd het formulier naar de rechter deelnemer.

4- Schrijf nu op de tweede regel weer drie ideeën. Laat je inspireren door het bovenstaande idee

(idee 5-1a door idee 1, idee 2a door idee 2, etc.).

5- Herhaal stap 3 en 4 totdat het formulier vol is.

6- Schuif het formulier nog eenmaal door.

7- Kies de twee meest inspirerende ideeën van het formulier dat nu voor je ligt.

8- Deel deze ideeën met de groep voor verdere verwerking.

Fast idea generator methode: Tot slot hebben wij ook de fast idea generator gebruikt om tot meer inspiratie te komen. Op basis van de HMW’s kunnen er een aantal uitspraken gedaan worden, deze uitspraken kunnen gebruikt worden bij de Fast Idea Generator. De Fast Idea Generator geeft invalshoeken als: “Keer normale dingen om”, “Voeg iets toe” en “Vertaal het naar een ander vakgebied”. Op deze manier komen er nieuwe ideeën bovendrijven met in feite hetzelfde onderwerp maar een andere invalshoek.


of 103

Na de brainstorm methoden gebruikt te hebben zijn er 100+ ideeën bedacht met steeds in het

achterhoofd houdend de HMW’s. In figuur 4 zijn alle ideeën gegroepeerd op basis van de HMW’s.

Zo is links de HMW: Hoe kunnen ouderen met een belemmering beter ondersteunt worden om aan de

dagelijkse hoeveelheid bewegingsnorm te komen?

En in het midden de HMW: Hoe kunnen technologie gebruiken om het wellzijn van ouderen makkelijker

vast te stellen om mantelzorgers/familie te ondersteunen?

Tot slot staat rechts de laatste HMW beschreven: Hoe kunnen we ouderen minder risicovol langer

zelfstandig thuis laten wonen?

Afbeelding 7: Alle ideeën


of 103

8.1. Design criteria In de brainstormsessies hebben wij geprobeerd om een manier te vinden om een selectie te maken van onze ideeën. Het doel is uiteindelijk in de volgende fase om van 1 idee een prototype te maken en te testen bij onze doelgroep. Wij hebben daarom gekozen om een aantal design criteria op te stellen die ons helpen om selectie te maken:

De oplossing moet gebruiksvriendelijk zijn

De oplossing moet haalbaar zijn

De oplossing moet aansluiting hebben op de HMW-vraag

De oplossing moet aansluiting hebben op de doelgroep

De oplossing is innoverend

De oplossing moet gebruiksvriendelijk zijn

Onze doelgroep zijn 65-plussers, dus hierbij moet rekening gehouden worden dat ze met bepaalde tools of technische apparaten soms moeite mee hebben. De oplossing moet dus vooral bij onze doelgroep eenvoudig te gebruiken zijn en daarnaast een goede ervaring opleveren.

De oplossing moet haalbaar zijn

De oplossing dient financieel haalbaar te zijn. Na onze interviews hebben wij ook opgemerkt dat onze ouderen niet graag te veel geld willen verspillen aan producten die geen goede prijs/kwaliteit verhouding hebben. Het product mag dus niet te duur en moet een goede prijs/kwaliteit verhouding hebben voor onze doelgroep. Hierbij moet dus een goede afweging gemaakt worden over de functionaliteit en de prijs van het product.

De oplossing moet aansluiting hebben op de HMW-vraag

Tijdens de brainstormsessies zijn een aantal concept HMW’s opgesteld en vervolgens weer een selectie gemaakt tot 3 HMW’s. Bij deze criteria is het van belang om in het achterhoofd te houden dat des te meer HMW’s aansluiting hebben op de oplossing, des te beter dit is.

De oplossing moet aansluiting hebben op de doelgroep

Onze doelgroep zijn zelfstandige 65-plussers in de gemeente Zoetermeer.

De oplossing is innoverend

De opdracht is om een (technologische) innovatie uit te vinden die aansluit bij de doelgroep van 65-plussers in Zoetermeer. Een innovatie hoeft niet per se nieuw te zijn, maar moet wel bepaalde aspecten hebben (Phillis jr. et al., 2008): - Vernieuwend aspect (gebruiker, context, toepassing) - Verbetering (effectiviteit, efficiëntie in vergelijking met alternatieven) - Ingebruikname van de innovatie (diffusie/adoptie) - Waarde gecreëerd door innovatie (richting stakeholders)


of 103

8.2. Testen van criteria Voor het testen van de criteria, hebben wij gebruik gemaakt van het idee, de biosensor. De oplossing moet gebruiksvriendelijk zijn. Het doel achter ons product is om de gebruiker er helemaal niets ervan te laten merken. Op het moment dat de gebruiker de band omdoet hoeft hij hem in principe niet meer te bedienen, hij heeft geen omkijken meer naar de Biosensor. Men zou kunnen zeggen dat de gebruikerservaring die wij willen creëren juist een gebrek aan ervaring is, maar meer een factor die ongemerkt zijn werk doet gedurende de dag.

De oplossing moet haalbaar zijn Er bestaan al vergelijkbare wearable technologieën op de markt, zoals bijvoorbeeld de Apple Watch die ook een verscheidenheid aan functies combineert in een kleine niet-opzichtige horloge. Dit is al bewijsvoering op zich voor de technische haalbaarheid van het product. De Biosensor zal echter verschillen van de aangeboden wearable technologieën doordat het weinig tot geen input van de gebruiker vereist, en geen scherm heeft. Daarnaast zal de interne hardware verschillen van vergelijkbare oplossingen op de markt, doordat de Biosensor voornamelijk een instrumentarium bevat voor het bijhouden van verschillende biometrische gegevens. De oplossing moet aansluiting hebben op de HMW-vraag Eerder in ons onderzoekstraject hebben wij een drietal HMW-vragen opgesteld die aansluiting hebben op de meest relevante thema’s die naar voren zijn gekomen tijdens de empathische interviews. De Biosensor heeft aansluiting op een tweetal van deze HMW, zijnde die met betrekking tot de relatie tussen mantelzorgers en ouderen, en met betrekking tot langer zelfstandig thuis wonen. De oplossing moet aansluiting hebben op de doelgroep De Biosensor kan toegepast worden bij de doelgroep van ouderen in Zoetermeer. Het apparaat is eenvoudig in gebruik, en ouderen hebben al vergelijkbare wearables gebruikt.

De oplossing is innoverend Het product kan als innoverend beschouwd worden omdat het voortborduurt op een bestaande oplossing, maar wel nieuwe functionaliteiten toevoegt en een nieuwe toepassing.

De projectgroep heeft ook de ideeën nog besproken samen met de ouderen. Een geïnterviewde zei dat het een goed idee was, mits het uitkomt met de financiële middelen. Nog een stuk feedback wat we hebben gekregen is dat de privacy rondom de data heel goed bewaakt moet worden, om te voorkomen dat iedereen deze persoonlijke informatie zomaar kan inzien. Nog een punt van aandacht is het omdoen van de band, sommige ouderen zullen het kunnen vergeten om de band om te doen waardoor de band feitelijk dus geen nut meer heeft.

Ondanks deze feedback, wat uiteraard verdere aandacht verdient, waren de geïnterviewde over het algemeen positief over de Biosensor. Men vond de Biosensor het beste idee uit ons traject.


of 103

8.3. Selectie van ideeën Bij de selectie van ideeën gaat het hierbij om, om het aantal ideeën te filteren op basis van verschillende methodes. Zo is gebruik gemaakt van de COCD-box, puntentelling methode en impact-gemak matrix.

COCD box Na alle ideeën bedacht te hebben zijn er als eerst alle dubbele ideeën eruit gefilterd. Vervolgens is er gebruik gemaakt van de design criteria. Met behulp van de COCD-box methode is het mogelijk om alle ideeën die wij hebben verzameld te filteren op (niet) realiseerbaar, gewone en originele ideeën. Deze nemen wij dan mee naar de volgende fase binnen ons project.

Afbeelding 8: COCD-Box

Zoals u kunt zien in het bovenstaande figuur heeft de COCD-box vier gebieden waarin ideeën kunnen worden geplaatst. Namelijk:

Het witte vlak: (Nog) niet realiseerbare ideeën

Het gele vlak (How?): Uitdagende/visiebepalende ideeën

o Hoe kunnen deze dan worden doorgevoerd?

Het blauwe vlak (Now.): Eenvoudig door te voeren ideeën, laag risico

o Deze kunnen eenvoudig, nu, worden doorgevoerd.

Het rode vlak (Wow!): Innovatieve/patroon doorbrekende ideeën

Deze methode hebben wij op een whiteboard uiteengezet. Als groep hebben wij gebrainstormd en gediscussieerd over de plaatsing van de verscheidene ideeën. Dit kunt u terugzien op onderstaande foto.


of 103

Afbeelding 9: Uitgewerkte COCD-Box

Wat hieruit kan worden opgemaakt is dat het grootste gedeelte ‘gewone, blauwe’ ideeën zijn. Dit wil niet zeggen dat deze niet haalbaar zijn. Dit kenmerkt wel dat deze ideeën door ons niet ‘out of the box’ zijn bevonden. Wat duidelijk naar voren komt is dat er ook een aantal uitdagende gele, en innovatie rode ideeën zijn. Ons doel is dan ook geweest om deze ideeën verder uit te werken. Met behulp van de COCD-box methode hebben wij een groot aantal van de ideeën af laten vallen. Voornamelijk omdat wij deze niet goed genoeg vonden. Ook heeft deze methode erg geholpen om een duidelijk beeld te creëren van het soort ideeën die wij bedacht hadden. Wij konden nu op een eenvoudige manier zien welke ideeën gewoon, of juist heel bijzonder waren. (COCD.org, 2016)


of 103

Top 8 en puntentelling Nu wij een beter beeld hebben van de verschillende ideeën met behulp van de COCD-box, heeft iedereen individueel een top 8 gemaakt van de 40 ideeën.

Zo staat op nummer 1:

Medische app met alle info gericht op ouderen met real-time ondersteuning

Biosensor voor ouderen en mantelzorgers

Bandje die bewegingen meet (incl. gps, hartslag)

App met routes die zorgen voor de dagelijkse bewegingsnorm

App met logboek voor registratie

Vervolgens is er met behulp van een puntentelling gezamenlijk een top 8 gemaakt van de 40 ideeën. Deze puntentelling werkt als volgt: Elk idee dat op nummer 1 staat krijgt 8 punten en op nummer 2 krijgt 7 punten en nummer 3 krijgt weer 6 punten en zo gaat het maar door. Dit betekent dus als een bepaald idee op een nummer vaker staat, meer punten krijgt. Zo kan bijvoorbeeld biosensor op nummer 2 staan door Orrin en Yama waardoor het al 14 punten krijgt. Dus hoe vaker het idee beschreven staat, hoe meer punten die kan krijgen.

Afbeelding 10: Top 8 ideeën


of 103

Elk idee heeft een aantal punten en op basis hiervan is er een top 8 gemaakt. Hieronder is de afbeelding te zien van de nieuwe top 8. Op elke post-it staat een nummer, dat nummer staat aan de linkerkant als top 8. De top 8 is als volgt:

1. App met routes die zorgt voor de dagelijkse bewegingsnorm (43)

2. Bandje die bewegingen meet (incl. gps, hartslag) (38)

3. Medische app met alle info gericht op ouderen met real-time ondersteuning (40)

4. Biosensor voor ouderen en mantelzorgers (36/39)

5. App met bewegingsoefeningen voor ouderen (39/36)

6. Consulenten voorlichten en informeren (7)

7. App met logboek voor registratie (25)

8. Portaal voor mantelzorgers (34)

Afbeelding 11: Top 8 uitgewerkt


of 103

Impact-gemak matrix Na de puntentelling hebben wij een impact-gemak matrix gemaakt om een beter overzicht te hebben

van hoe sterk de impact is van de laatste 8 ideeën en hoe eenvoudig het idee te realiseren is. Hieronder

is de afbeelding van de ideeën die gebruikt zijn in de impact-gemak matrix. Zo kunnen we concluderen

dat het bandje dat bewegingen meet inclusief GPS en hartslag een hoge impact heeft en daarnaast ook

makkelijker te realiseren is in vergelijking met de andere ideeën. Een ander idee die in de top 8 op

nummer 1 staat (de app met routes die zorgt voor de dagelijkse bewegingsnorm) heeft ook een hoge

impact en is eenvoudig te realiseren. Van deze 8 ideeën hebben wij een concept gemaakt die we

voorleggen aan onze doelgroep.

Afbeelding 12: Impact- Gemak matrix


of 103

8.4. Concepting Tevens hebben wij een concept tot stand gebracht voor het gekozen idee. Het concept bestaat uit een

poster of pamflet wat de functionaliteiten en eigenschappen van de biosensor weergeeft. Het is bedoeld

om te dienen als een hypothetische reclame voor het product, zodat eventuele gebruikers weten wat

het inhoudt.

Wij hebben gekozen voor dit concept omdat ons idee een stuk wearable hardware betreft wat vrij

complexe functionaliteiten vertoont, dit kunnen wij moeilijk inzichtelijk maken middels een tastbaar

concept of video omdat wij simpelweg geen toegang hebben tot een vergelijkbaar product.

8.5. Concepting: Elevator pitch biosensor Medische app met alle info gericht op oudere met real-time ondersteuning. Wij willen zo veel mogelijk verschillende technieken toepassen bij de ideeën. Bij dit idee is gebruik gemaakt van de elevator pitch techniek. Hierbij is het de bedoeling om in zo kort mogelijke tijd, duidelijk en concreet te vertellen wat het idee is en daarnaast ook proberen te overtuigen en enthousiasmeren. De medische app die eenvoudig en gebruiksvriendelijk is voor iedereen. Met behulp van nieuwe technologie waarbij mantelzorgers, familieleden en vrienden real-time overzicht hebben van alle informatie. Het is zeer eenvoudig te gebruiken, met een paar klikken op de app is er direct een overzicht en daarnaast is het ook mogelijk om een overzicht van patronen van de afgelopen weken, maanden op te vragen. Zo kan er bijvoorbeeld een overzicht zijn van hoeveel stappen een oudere heeft gemaakt in een dag of week of wat de oudere heeft gegeten. Kortom een app die veel waarde heeft en daarnaast ook gratis is voor iedereen!


of 103

8.6. Concepting: Poster biosensor

Afbeelding 13: Concept Bio-sensor


of 103

8.7. Concepting: Poster armbandje Een armbandje met daarin verschillende functionaliteiten. ‘Maar zoiets bestaat toch al?’ Het bandje dat wij als idee hebben is vele malen uitgebreider dan de bestaande ideeën welke op dit moment binnen de markt te vinden zijn. Aan de hand van de interviews komt naar voren dat veel ouderen in een belcirkel zitten. Met zo’n belcirkel bellen ouderen elkaar op om te vragen hoe het gaat. Bij geen gehoor is er mogelijk iets ernstigs aan de hand en kan er hulp worden ingeschakeld. Soms komt het voor dat ouderen verdwalen. Hier zijn sommige bandjes die op dit moment worden aangeboden op gericht. Denk aan een GPS. Dit is een functionaliteit welke wij ook mee nemen met ons idee. Binnen wooncomplexen van ouderen wordt er gebruik gemaakt van een alarm, of hulpknop. Meestal komt dit voor in de vorm van een ketting welke om de nek wordt gedragen met daaraan een klein apparaat met één of een aantal knoppen. Wij willen het armbandje in verschillende kleuren beschikbaar stellen. Hiermee willen wij ook rekening houden met ouderen die minder goed kunnen zien. Denk hierbij aan felle, opvallende kleuren. Op deze manier is het bandje eenvoudiger te zien en te onderscheiden. Ouderen bewegen niet altijd genoeg. De kans dat ouderen hierdoor sneller lichamelijke klachten ondervinden kan aanwezig zijn. Door een bewegingssensor toe te voegen aan ons idee kan dit probleem ook worden aangepakt. Dit in combinatie met een rood en een groen lampje. Het lampje brand of knippert rood zolang er niet genoeg beweging heeft plaatsgevonden. Het lampje knippert groen wanneer dit wel het geval is. De uitdaging om het lampje groen te krijgen is het idee. De functionaliteiten die bij ons idee van het armbandje horen:

- Een functionaliteit welke de belcirkel vervangt. Denk aan een knop welke dagelijks 1-maal

ingedrukt moet worden op een bepaald tijdstip

- GPS om te zien waar de persoon zich bevindt.

- Alarmknop welke in nood bericht stuurt naar bevoegden

- In verschillende opvallende kleuren beschikbaar

- Sensor welke beweging meet i.c.m. lampje

Afbeelding 14: Voorbeeld alarmknop

Afbeelding 15: Voorbeeld armband


of 103

8.8. Concepting: Poster bewegings-app Tijdens een presentatie over het onderzoek kwam vanuit de ouderenbond van Zoetermeer naar voren dat ouderen vaak niet weten welke sporten er zijn en welke ze kunnen uitvoeren. Dit wordt vergroot bij ouderen met een belemmering en/of chronische klachten. Vanuit de gemeente wordt wel gecommuniceerd hierover maar blijkbaar bereikt deze informatie de ouderen niet. Als oplossing hiervoor zou een app gemaakt moeten worden die alle activiteiten beschrijft en deze koppelt aan belemmeringen die voorkomen bij ouderen. Op deze manier kunnen ouderen meteen bij de info om ook met belemmeringen te sporten zonder dat ze zich druk hoeven te maken of de oefening slecht voor ze is.

Afbeelding 17: Voorbeeld bewegende oudere

De ouderen zouden de app op kunnen starten, de belemmering kunnen opzoeken die zij hebben en daarna krijgen ze oefeningen waaruit ze kunnen kiezen. Er zijn dan meerdere oefeningen per belemmering om zo iedereen oefeningen te kunnen bieden die ze leuk vinden. Er wordt namelijk vanuit gegaan dat de ouderen willen bewegen om te bewegen en voor de gezondheid maar veel ouderen sporten niet omdat ze het niet leuk vinden. Deze app moet daar verandering in brengen en de vitaliteit van de ouderen omhoog helpen door een goede en leuke manier te geven om op te zoeken wat ze wel en niet mogen doen bij bepaalde belemmeringen.

Afbeelding 16: Voorbeeld smartphone


of 103

8.9. Concepting: Poster digitaal logboek App met logboek voor registratie. Zo wordt het idee genoemd maar er zit veel meer achter dan in eerste instantie opvalt. Het idee stamt uit een verpleeghuis waar mijn (Ben) oma verblijft. Mijn oma is 90 jaar oud en heeft veel hulp nodig in het dagelijkse leven. Van een verpleger die haar wast tot het maken van eten. Al deze taken worden gedaan en worden bijgehouden in een map met papier die op de eetkamertafel ligt. Hierin kunnen andere verplegers en ook mijn familie zien wat er die dag gebeurd is. Tevens kunnen de familieleden die langs komen ook notities maken voor de andere familieleden en eventueel de verplegers. Dit zorgt ervoor dat de mensen die voor haar zorgen altijd weten wat er gebeurt, is en hoe het eraan toe gaat.

Bovenstaand kan uiteraard ook digitaal. Dit zou dan bijvoorbeeld kunnen door een simpele notitie-app te kunnen gebruiken waarbij familieleden en verplegers op in kunnen loggen om hun notities neer te zetten. Deze app zou dan zowel via een IPad, Android apparaat of via de browser op een normale pc te bereiken zijn om zoveel mogelijk mensen de kans te geven om het te kunnen gebruiken. De app moet ook zo gebruiksvriendelijk doch veilig zijn om de ouderen zelf er ook bij te kunnen betrekken. Het gaat namelijk wel over hun en daar wordt vaak overheen gekeken. De oudere zelf moet het ook kunnen lezen.

Er zijn natuurlijk wel wat kanttekeningen bij de app. Het is lastig voor mensen boven de 90 om een app, laat staan een tablet te gebruiken. Er is al heel lang een discussie over het digitale patiëntendossier en deze app komt daar qua informatie heel dichtbij. Dit betekend dat de beveiliging zeer goed moet zijn. Dit wordt al helemaal benadrukt vanwege het feit dat mensen kunnen registreren of ze er geweest zijn en alle persoonlijke info die de familieleden kunnen noteren. Daarentegen denk ik wel dat deze app potentieel heeft om de werklast en informatiestromen binnen zowel de verplegers en de familie te verbeteren. Op dit moment zien alleen de familieleden die er vaak komen wat er in de map staat. Met de app kan de hele familie zien wat er dagelijks aan de hand is waardoor mensen misschien meer betrokken raken bij het verzorgen van de ouderen.

Afbeelding 18: Papieren logboek

Afbeelding 19: Voorbeeld smartphone


of 103

8.10. Uiteindelijke keuze Nadat de verschillende ideeën gefilterd waren en met de verschillende technieken beoordeeld waren bleven we over met 2 ideeën welke we beiden erg interessant vonden, namelijk:

1. Een app met routes die bijdraagt aan de dagelijkse bewegingsnorm (43)

2. Een bandje welke onder andere bewegingen meet (incl. gps, hartslag) (38)

Uit de impact-gemak matrix scoren deze twee ideeën ook het hoogst. Beide hebben een hoge impact op de verbetering van het kwaliteitsleven van onze doelgroep. Daarnaast heeft het bandje ook impact op de mantelzorgers, het bandje is niet alleen bedoeld voor de ouderen zelf, maar ook voor de mantelzorgers en/of familieleden. Deze ideeën zijn voorgelegd aan de ouderen en een expert, hierbij is er gevraagd naar de haalbaarheid en originaliteit van het idee. De meerderheid van de ouderen gaf aan dat het bandje hun voorkeur had over de app. Dit vooral vanwege het mindere gebruik van smartphones en/of tablets. De expert deelde deze mening niet maar gaf wel aan dat het een goed idee is mits er een focus ligt op de doelgroep en er rekening gehouden wordt met het gebruik van de gegevens. Samen met de informatie verkregen uit de deskresearch, technieken en de interviews is besloten om het idee van het bandje uit te werken. Er is in het projectteam ook nog discussie geweest over welk idee uiteindelijk uitgewerkt moest worden en dit is opgelost door de voor- en nadelen van elk idee op het bord te schrijven. Dit kwam ook overwegend in het voordeel van het bandje zoals u hieronder kunt zien.

Afbeelding 20: Voor- en Nadelen ideeën


of 103

9. Prototyping & Testing Ons prototype bestaat uit een poster die de functionaliteiten van de Uniband omschrijft, in combinatie met een polsbandje met lampjes erin die ogenschijnlijk op het product lijkt, maar daadwerkelijk niet over technische functies beschikt. Het doel van de poster was om een situatie te laten zien van marketing rondom de Uniband, en de kijker een idee te geven wat onze intenties zijn en hoe het apparaat eruitziet. Het testen van het prototype is gedaan middels het presenteren van de poster en het uitleggen wat het doet. Hierbij hebben wij vooral gelet op de bruikbaarheid van het apparaat bij ouderen, omdat het soms voorkomt dat zij niet goed weten hoe ze om moeten gaan met technologie. Ook hebben wij gelet op de privacy-aspect van de hardware, omdat wij weten dat men veel waarde hecht aan de veiligheid van hun gegevens. Voor de rest is de test dus vrij open verlopen, alle suggesties waren welkom en al de verkregen feedback is meegenomen. Deze vorm van testen was noodzakelijk omdat wij geen daadwerkelijk werkend product tot onze beschikking hadden. Wij hebben uit de testfase echter wel een aantal waardevolle suggesties gekregen. Zo zei men gelijk dat ze het fijn zouden vinden als de door de Uniband vergaarde data niet alleen inzichtelijk was voor de verzorgers, maar ook voor henzelf. Op deze wijze kunnen ze zelf ook inzicht krijgen in hun gezondheid en de verzamelde data, wat een groter vertrouwen in de technologie schept en hen ook een handvat rijkt om zelf een verschil te maken in hun gezondheid. Ook het privacy-aspect speelt voor hen een grote rol, dat is nog een reden waarom ze zelf de informatie willen kunnen inzien. Ter aanvulling zou het nog beter zijn als men zelf kan bepalen welke informatie wel en welke informatie niet verzameld en verstuurd wordt, ook het gegeven beheer in deze informatie zou een groter vertrouwen in de informatie scheppen. Een punt wat werd genoemd is dat men heel simpel de band niet om zou kunnen doen, bijvoorbeeld als men het vergeet. Ook zullen er sommige ouderen zijn die de band op aandringen van mantelzorgers in huis halen, en vervolgens niet om willen doen. In dergelijke situaties zou men de band kunnen vandalizeren door hem weg te gooien of kapot te maken. Naar aanleiding van dit punt leek het ons een goed idee als de band niet alleen waterproof zou zijn, maar ook stevig genoeg om beschadigingen te kunnen weerstaan.


of 103

Afbeelding 21: Poster UniBand


of 103

9.1. Variabelen prototyping Er worden bij het maken van prototypes bepaalde aannames gedaan en onzekerheden waargenomen vanuit de doelgroep. Dit moet zoveel mogelijk voorkomen en genoteerd worden om tot een goed eindresultaat te komen binnen de fase prototyping. De meest voorkomende zijn hieronder genoteerd en meegenomen met het maken van het prototype waar u verder in het hoofdstuk over kunt lezen. Aannames: Deze aannames zijn gedaan door ouderen in de testgroep bij het valideren van het idee waarbij er de nadruk op lag dat het nog verder uitgewerkt moest worden. Deze aannames zijn belangrijk want met deze gegevens kan het uiteindelijke product beter gemaakt worden als deze aannames niet blijken te kloppen. De aannames:

Ouderen willen dit niet dragen. o Hoewel het eindproduct ook gedragen moet worden net zoals een horloge zal er

minder irritatie optreden vanwege de geringe grootte en het materiaal dat gebruikt gaat worden (een soort van rubber). Tevens zal de band in het oog van mode en personaliseren in meerdere kleuren leverbaar zijn zodat iedereen (ook met slecht zicht) het bandje kan gebruiken op elk moment.

Software klopt en werkt feilloos in combinatie met het bandje. o Bugs zijn inherent aan software, je kan er niet omheen. Dit terzijde zal de software zo

goed mogelijk getest worden voordat het product op de markt komt. Dit om ervoor te zorgen dat de medische kant van de software 99,9% accuraat is. Zo zal het foutpercentage van meldingen zeer gering zijn.

Ouderen kunnen gebruikmaken van bandje en software zonder te veel begeleiding. o Uit de interviews van de ouderen eerder in het document bleek dat veel mensen

redelijk met een computer en het internet om konden gaan. Het zal de eerste paar keren even wennen zijn aan de indeling van de website waar de gegevens te bekijken zijn maar het zal zo simpel mogelijk zijn voor de ouderen en zo moeilijk als dat ze willen voor de gemachtigden.

Onzekerheden: Bij een product als het bandje zijn altijd onzekerheden en dingen waaraan getwijfeld gaat worden door de uiteindelijke gebruiker. Deze onzekerheden zullen hieronder aangekaart worden en hopelijk voor de gebruiker ook weggenomen worden.

Privacy, gegevensverwerking en hoe dit geregeld is. o Privacy is een groot punt en zal ook hoog in het vaandel zijn bij het produceren van de

bandjes en de bijgaande website. In tegenstelling tot het elektronische patiëntendossier zal de gebruiker alle macht over de gegevens hebben en te allen tijde kunnen beslissen wie er gemachtigd is om (een deel van) de gegevens te bekijken. Dit betekent dat een huisarts of een ander medisch professional ook toestemming van de gebruiker moet krijgen.

Comfort, zit het bandje goed en stoort het niet. o Het materiaal wat uiteindelijk gebruikt wordt bij het produceren van het bandje zal een

type rubber zijn om het bandje waterdicht te maken en het comfort zo hoog mogelijk te houden. Tevens zal de gebruiker de meldingen aan kunnen passen van het bandje zodat hij alleen meldingen krijgt die hij nodig heeft/wilt. (Alarmfunctionaliteit kan niet uitgeschakeld worden)


of 103

Te veel connectie met medische toepassingen. o Met dit product proberen wij zoveel mogelijk de gegevens bij de gebruiker te houden

zodat er geen medici aan te pas komen en de gebruiker bewust te maken van zijn eigen lichaam.

Onderzoeksvragen: Er zijn een aantal vragen gesteld aan de ouderen binnen dit onderzoek en op basis daarvan zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld. Deze zijn beantwoord door de ouderen zelf. Zal de doelgroep bereid zijn om begeleiding te krijgen bij het gebruik van het bandje? Ja, de meerderheid van de ondervraagden gaf aan dat ze bereid zijn om gedeeltelijke begeleiding te krijgen om met het bandje en de bijgaande website om te gaan. Zal de doelgroep bereid zijn om geld te betalen voor het bandje? Nee, het grootste deel van de ouderen zouden zelf niet snel geld willen uitgeven aan het bandje omdat ze denken dat dat niet aan hun is om het te betalen. Ze kijken meer naar de overheid en zorgverzekeringen die het zouden moeten betalen omdat die mensen langer thuis willen laten wonen. Zal de doelgroep bereid zijn om het bandje altijd om te hebben/doen? Ongeveer de helft geeft aan het bandje te willen dragen, waarbij de andere helft aangeeft dat de motivatie om het om te doen waarschijnlijk niet voldoende zal zijn om het altijd te dragen. Hierbij merken we wel op dat ze het dan sporadisch zouden willen dragen. Variabele: Er is een redelijk groot variabel, aan het bandje en dan vooral de website, verbonden en dat is gebruiksvriendelijkheid. Bijna alle ouderen die geïnterviewd zijn gaven aan dat de website makkelijk en duidelijk moet zijn. Hierbij moet vooral gedacht worden aan de lay-out, lettertype en lettergrootte maar ook aan visueel aantrekkelijk en geen lappen tekst met medische termen. Bij het voorleggen van een dashboard met metertjes e.d. vond één van de oudere dat een heldere lay-out. Het te maken prototype Het onderzoek laat in de korte tijdsspan dat ervoor staat niet toe om een daadwerkelijk prototype te ontwikkelen en daardoor zal er een voorbeeld gebruikt worden om duidelijk te maken wat de bedoeling zal zijn van het product. Meer hierover verder in het hoofdstuk.


of 103

10. Ecosysteem 10.1. Partijen

Om ons product tot gewaarwording te laten komen is de collaboratie met een aantal (derde) partijen benodigd. Een van deze partijen is uiteraard een ontwikkelaar van de hardware, welke verantwoordelijk is voor de fabricatie van de wearable. Om de wearable daadwerkelijk te laten functioneren is ook software benodigd, deze dient dus ook door een partij ontwikkeld en bijgehouden te worden. Aanvullend zijn er ook nog partijen benodigd die het product aanbieden, zoals webshops, fysieke winkels of medische centra.

10.2. Klantreis Ons product zal aangeboden worden bij een aantal verkooppunten in Nederland. De oudere zal in bezit komen van het bandje door deze zelf aan te schaffen, of doordat deze door een (mantel)zorger gegeven wordt. Bij het eerste gebruik dienen de verzorgde en (mantel)zorger samen de handleiding en gebruikersvoorwaarden door te nemen, zodat zij een goed beeld hebben van hoe het apparaat werkt, hoe deze gebruikt dient te worden en wat er met de vergaarde data gebeurt. Vervolgens moet het product gelinkt worden met één of meerdere apparaten die de informatie uit kunnen lezen, zodat de (mantel)zorgers en eventueel de verzorgde zelf de data kunnen inzien, en eventueel conclusies kunnen trekken uit de informatie. Het apparaat kan nu gebruikt worden en begint met het verzamelen van data over verscheidene biofysische parameters. Vanaf nu is het de bedoeling dat de gebruiker zo min mogelijk merkt van het apparaat, het is uiteraard wel van belang dat men niet vergeet om de wearable om te doen.

10.3. Processen In deze paragraaf kunt u lezen welke processen de klant kan doorlopen om tot aankoop van het product over te gaan.

Klant

1. Vindt het product 2. Wil het hebben 3. Moet kunnen achterhalen waar het product verkregen kan worden 4. Via internet bestellen 5. Naar een lokale winkel gaan en het kopen

Aanbieders

1. Reclame/sociale media/product in winkel tentoonstellen/website 2. Informatie verstrekken in de reclameartikelen/sociale media/website 3. Als het product via internet bestelt wordt

a. Aankoop/betaalmethode ontvangen b. NAW-gegevens van klant c. Het product verpakken d. Het product opsturen

4. Als het product in een fysieke winkel wordt gekocht a. Product moet aanwezig zijn b. Distributie van de producten


of 103

11. Onderzoeksresultaten Het onderzoek heeft geleid tot een sociale innovatie: de Uniband. Deze innovatie borduurt verder op bestaande concepten met een nadruk op gegevens en patronen. Bij het onderzoeken zijn we gestuit op een aantal factoren die meewegen met het succes van het uiteindelijke product. Deze factoren zijn onder andere: Kosten van het product, Comfort, Gebruik en Begeleiding. Deze zorgen zijn uitgesproken door de ouderen die geïnterviewd zijn, de experts die geïnterviewd zijn en de aanwezigen bij de eindpresentatie. Deze zorgen zullen aangesproken moeten worden bij vervolgonderzoek. De methoden en technieken die toegepast zijn tijdens het onderzoek hebben ervoor gezorgd dat het onderzoek gestructureerd, kwalitatief en traceerbaar uitgevoerd is. In de bijlagen vindt u de deskresearch, (empathische) interviews met ouderen en experts en het traceerbestand dat opgesteld is om bij te houden welke elementen door wie is gezegd bij de interviews. Uit de interviews bleek dat de meeste ouderen niet bewust bezig zijn met een gezonde levensstijl en dat de meeste ouderen belemmeringen hebben om te gaan sporten. Deze informatie heeft een grote rol gespeeld bij het bedenken van de HMW-vragen, de vele ideeën en uiteindelijke oplossing, de UniBand. Deze informatie, samengevat in een Persona, heeft er ook voor gezorgd dat de doelgroep duidelijk was voor het projectteam. De onderzoeksresultaten hebben geleid tot een aantal aanbevelingen die in de volgende paragraaf worden beschreven.

11.1. Aanbevelingen In dit hoofdstuk is beschreven wat de vervolgacties zijn voor het realiseren van de Uniband. Voor het realiseren van de Uniband zijn een aantal zaken van belang, namelijk:

Onderzoek naar het ontwikkelen van de Uniband. De kosten van het bandje en de kosten voor

de ontwikkeling van de website.

Onderzoek met experts over mogelijke sport/beweegoefeningen voor elk individu.

Onderzoek crowdfunding, subsidie en verzekeringen.

Pilot in de gemeente Zoetermeer.

Als eerst is het van belang om onderzoek te doen naar de kosten van het ontwikkelen van de Uniband. De Uniband is een universeel bandje dat onderdelen bevat als hartslag, bloeddruk, beweging, gps-locatie en noodkopje. Het is een bandje dat veel opties bevat, waardoor het nog niet zeker is hoeveel het zal gaan kosten om het te ontwikkelen. Er zijn ook andere bandjes die men kan kopen die hartslag en bloeddruk meten, maar niet zo veelzijdig als de Uniband. Naast de ontwikkeling van de Uniband is het ook van belang om onderzoek te doen naar de ontwikkeling van de website en de koppeling daarvan in te richten. Op de website komen onder andere de gegevens binnen van de Uniband. Daarna is het handig om onderzoek te doen met experts over de mogelijke sport/beweegoefeningen. Het verschilt per persoon wat voor soort oefeningen hij/zij moet doen. Iemand die bijvoorbeeld hoge bloedruk heeft moet een ander soort sportoefeningen doen dan iemand met astma. Hierbij is het dus van belang om met een expert rond de tafel te zitten en te onderzoeken welke sport/beweegoefeningen bij wat voor soort persoon past. Vervolgens moet er onderzoek gedaan worden naar bijvoorbeeld crowdfunding, subsidie en verzekeringen. Tot slot moet er een pilot gedaan worden in de gemeente Zoetermeer. 12 ouderen in Zoetermeer geïnterviewd te hebben is niet heel erg representatief. Er zijn namelijk 20.626 vijfenzestigplussers in


of 103

Zoetermeer. (Zoetermeer, 2016) Van deze 12 ouderen die wij geïnterviewd hebben waren ze vrijwel allemaal actief, gezond en rond de 70 jaar. Om een completer beeld te krijgen van de problemen en oplossingen daarvoor zal er een groter onderzoek uitgevoerd moeten worden. Die te generaliseren is naar de ouderenbevolking van Zoetermeer of groter. Hiermee kan dan ook aangetoond worden of er vraag is naar de Uniband.


of 103

Bibliografie 220 duizend Nederlanders voelen zich zwaar belast door mantelzorg. (2013, april 22). Opgehaald van

CBS: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2013/17/220-duizend-nederlanders-voelen-zich-zwaar-belast-door-mantelzorg

A. Dane, H. S. (2001). Zon-programma thuiszorgtrechnologie. Utrecht: Nivel. Achteren, G. v. (2015, Mei 15). Technologie en jij. (B. Schipper, Interviewer) Binnekade T.T., E. L. (2012). Onbewogen om bewegen: Lichamelijke (in)activiteiten in zorginstellingen.

Amsterdam: Vrije Universiteit, Afd. Klinische Neuropsychologie. CBS. (2009). Regionale prognose 2009-2040: vergrijzing en omslag van groei naar krimp. Opgehaald

van https://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/52ED5DC2-A6CB-414A-8C35-D3E963B36DA4/0/2009k4b15p35art.pdf

CBS. (2010). Tempo vergrijzing loopt op. CBS. (2012). www.cbs.nl. Opgehaald van Stijgende levensverwachting en veranderde leefstijl:

https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2012/22/stijgende-levensverwachting-en-veranderde-leefstijl

Chen Ruiyuan, J. S. (2015). Empathetic Technology for Ageing – Rethinking Health & Wellness for the Elderly. Singapore: DesignSingapore Council.

Chronische ziekte. (sd). Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Chronische_ziekte cocd.org. (2016, Juni 17). De COCD-box. Opgeroepen op Mei 12, 2016, van cocd.org:

http://www.cocd.org/kennisplatform/cocd-box/ COCD.org. (2016, Juni 17). De COCD-Box. Opgeroepen op Mei 6, 2016, van COCD.org:

http://www.cocd.org/kennisplatform/cocd-box/ (1994). De prevalentie van chronische ziekten bij ouderen; het ERGO onderzoek. Drs. Josephine Dries, d. G. (2003). Het nieuwe wonen voor ouderen. Den Haag: TNO. Drs. Marielle Jambroes, D. K. (2015). Technologieanalyse. Diemen: Zorginstituut Nederland. E.G.J.M. Denissen, E. S. (2006). Ouderen en nieuwe technologie in huis, Bondgenoten of vijanden?

Twente: Universiteit Twente. E.M. Bunge, I. K.-v. (2008). Zorg en welzijn: wensen en behoefte van ouderen en mantelzorgers.

Rotterdam. G.C.W., W.-V. (2014). www.nationaalkompas.nl. Opgehaald van Normen van lichamelijke (in)activiteit

- Nationaal Kompas Volksgezondheid: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/lichamelijke-activiteit/normen-van-lichamelijke-in-activiteit/

Gemeente Zoetermeer. (2016). Kerncijfers Zoetermeer. Zoetermeer: Gemeente Zoetermeer. Gemeentelijke gezondheidsprofiel Zoetermeer. (2013). Opgehaald van RIVM:

http://www.rivm.nl/media/profielen/profile_637_Zoetermeer_demografie.html Giesbers H, V. A. (2013). www.nationaalkompas.nl. Opgehaald van Vergrijzing: Wat zijn de

belangrijkste verwachtingen voor de toekomst? Nationaal Kompas Volksgezondheid: http://www.nationaalkompas.nl/bevolking/vergrijzing/toekomst/

Hildebrandt V.H., C. A. (2010). Trendrapport Bewegen en Gezondheid 2008/2009. Leiden: TNO Kwaliteit van Leven.

Jansen, F. M. (2015). Physical Activity in Non-Frail and Frail Older Adults. José Peeters, T. W. (2013). Technologie in de zorg thuis. Utrecht: Nivel. Kwetsbare ouderen. (2016). Opgehaald van Rijksoverheid:

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderenzorg/inhoud/kwetsbare-ouderen Machielse, A. (2011). Sociaal isolement bij ouderen: een typologie als richtlijn voor effectieve

interventies. Utrecht: Igitur publishing. Ouderenfonds. (sd). Feiten en cijfers. Opgehaald van Ouderenfonds:

https://www.ouderenfonds.nl/onze-organisatie/feiten-en-cijfers/ Outer, A. d. (2015). Mantelzorg is niet alleen zorgen voor een ander. Atlas van zorg en hulp. Plattner, H. (2016, Juni 2). Methodcards. Opgehaald van Dschool Stanford:

http://dschool.stanford.edu/wp-content/uploads/2013/10/METHODCARDS-v3-slim.pdf


of 103

Rijn, d. M. (2014, 07 16). Kamerbrief over het intensiveren en verankeren aanpak eenzaamheid. Opgehaald van Rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderenzorg/documenten/kamerstukken/2014/07/16/kamerbrief-over-het-intensiveren-en-verankeren-aanpak-eenzaamheid

Smits, D. C. (2009). De zorg voor en door ouderen: innovatie in zorgculturen. Leeuwarden: Christelijke Hogeschool Windesheim.

Stanford, D. (2016, Juni 17). Method Cards. Opgeroepen op Mei 9, 2016, van Dschool Stanford: https://dschool.stanford.edu/wp-content/themes/dschool/method-cards/saturate-and-group.pdf

Stichting OSO. (2011). OSO-enquete september 2010. Zoetermeer: Stichting OSO. Vliet, D. M. (2015). Technologieanalyse. Wikipedia. (2016, Mei 10). Brainstormen. Opgehaald van Wikipedia:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Brainstormen Wikipedia. (2016, Juni 17). Empathie. Opgeroepen op Mei 8, 2016, van Wikipedia:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Empathie www.economischwoordenboek.nl. (sd). Opgehaald van Lyccaeus Economisch Woordenboek

(Nederland-België): http://www.economischwoordenboek.nl/woordenboekEcoveb.html#3719 Zoetermeer, G. (2016, Juni 17). Kerncijfers. Opgeroepen op Juni 17, 2016, van Gemeente Zoetermeer:

http://www.zoetermeer.nl/inwoners/feiten-en-cijfers_46421/item/kerncijfers_73327.html


of 103

Bijlagen Bijlage A: Deskresearch groepsleden

Deskresearch Benjamin

In dit hoofdstuk gaat het over de Deskresearch die ik heb uitgevoerd. Het doel hierbij is om in te leven in doelgroep die tijdens dit blok centraal staat: ouderen. Regelmatig als het over onze toekomst gaat dan gaat dan gaat het over vergrijzing. Vergrijzing en onze toekomst houdt ons in Nederland zeer bezig. Het is een onderwerp waar al jaren lang veel onderzoek naar wordt gedaan maar ik wil nu eerst bij de basis beginnen: wat is/betekent vergrijzing? Vergrijzing: Het aandeel van 65-plussers (ook: ouderen, senioren) in de totale bevolking neemt toe (www.economischwoordenboek.nl, sd). We horen dus regelmatig via verschillende nieuwskanalen dat de vergrijzing zo erg aan het toenemen is en dat het straks problemen kan veroorzaken als we hier niet goed op inspelen. Maar klopt dit wel? Is dit wel zo ernstig als dat het wordt omschreven? En wat zijn de redenen hier dan van?

Tabel 1 Bevolking naar

leeftijdsgroep in procenten (CBS, 2009) In dit overzicht waar de bevolking is samengesteld naar leeftijdsgroepen en hoeveel procent zij innemen van de totale bevolking, is te zien dat de groep van ‘65+ jaar’ flink gaat noemen in de komende jaren. Waar deze groep nu in 2016 rond de 17 procent-18 procent zit, zal dit in 2040 tot bijna 26 procent stijgen. (CBS, 2009) Daarnaast valt op dat de groep ’20-64 jaar’ flink terugloopt. Dit betekent dus dat van de totale bevolking straks minder mensen aan het werk zijn en er een grotere groep is die probeert te genieten van zijn/haar pensioen. De groep ouderen is natuurlijk ook meer vatbaar voor ziektes, aandoeningen etc. (Binnekade T.T., 2012) Als deze groep in de komende jaren groter wordt dan hebben zij ook meer geld nodig als er geen veranderingen plaatsvinden die nodig zijn om de kosten (verzorging, medische behandeling etc.) terug te brengen.


of 103

Om een beter te kunnen schetsen heb ik hieronder een overzicht geven waarbij de procenten staan uitgedrukt in getallen (CBS, 2010):

Tabel 2 Bevolking naar leeftijdsgroep, 1960 - 2060 (CBS, 2010)

In 2040 zal de groep ’65 jaar en ouder’ zijn opgelopen tot 4,6 miljoen ouderen en dit is ten opzichte van de 2,6 miljoen van nu (CBS, 2010). Dat is een flinke toename en zeker met het oog op kosten (denk aan; verzorging, (chronische) klachten, mobiliteit etc.) zal hier verstandig op ingespeeld moeten worden. We kunnen hieruit dus wel concluderen dat het van groot belang is dat de zorg wordt aangepast op deze toename. Ondanks dat wel is te zien dat na 2040 deze groep gematigd zal afnemen in hoeveelheid, zal dit nog steeds een stuk grotere groep zijn dan dat nu het geval is. Wanneer ik opzoek ging naar wat de redenen zijn van deze sterke toename van de vergrijzing, dan kwamen er steeds twee belangrijke punten naar voren:

- Babyboomgeneratie (Giesbers H, 2013) (CBS, 2010) (CBS, 2009) - Stijgende levensverwachting (Giesbers H, 2013) (CBS, 2009) (CBS, 2012)

Babyboomgeneratie In de jaren na de Tweede Wereldoorlog was er van de jaren 1946 – 1970 sprake van een babyboom, dit is een geboortegolf waarbij het aantal geboren kindjes een stuk hoger ligt dan de gemiddelde jaren. In die periode kozen veel mensen ervoor om een gezin te stichten. De mensen die zijn geboren in 1946 en nu nog leven, behoren sinds 2011 tot de groep 65 plussers. Dit betekent dat de toename van de groep ouderen nu al aan de gang is en dat deze groep vanaf nu alleen maar groter zal worden.


of 103

Stijgende levensverwachting Al jaren lang neemt de levensverwachting van ons als mensheid toe. Wij hebben de afgelopen jaren flinke stappen gemaakt op medisch vlak en gezondheidszorg. Dit zorgt ervoor dat de levensverwachting de komende jaren alleen maar toe zal nemen. Met als gevolg dat mensen ouder worden en dus langer leven. Dit betekent ook dat mensen langer zorg nodig zullen hebben omdat ze steeds beter en langer met ziektes en/of aandoeningen kunnen leven. Omdat de sterke toename van de vergrijzing een serieus probleem is die nu al zijn eerste stappen heeft gezet en zich de komende jaren door zal ontwikkelen, zal hierop moeten worden ingespeeld. Dat kan door veranderingen aan te brengen in de zorg door middel van bijvoorbeeld technologie maar dat kan ook door mensen meer bewust te laten leven en oud te laten worden. Het idee hierbij is om mensen gezonder oud te laten worden. De afgelopen jaren is dan ook flink geprobeerd om mensen meer aan beweging te laten doen. Door voldoende beweging te krijgen zal de kans op ziektes en/of aandoeningen worden verlaagd en de zelfredzaamheid worden verhoogd. (Hildebrandt V.H., 2010) (Binnekade T.T., 2012) Maar wat is dan voldoende beweging? En dan vooral kijkend naar de groep ouderen wat zij aan lichaamsbeweging nodig hebben om te voldoen aan deze norm. Tijdens het onderzoek naar deze vraag ben ik terechtgekomen bij de norm die is vastgesteld door de ‘Nederlandse Norm Gezond Bewegen’ (NNGB). Een overzicht hiervan staat hieronder:

Tabel 3 De Nederlandse Norm Gezond Bewegen (G.C.W., 2014)

In dit overzicht is te zien waar een doelgroep qua beweging aan moet voldoen om te kunnen zeggen dat hij/zij voldoende beweegt. Zo is te zien dat hoe ouder je wordt, hoe minder beweging je lichaam nodig heeft om te voldoen aan de norm. Dit komt omdat het lichaam op oudere leeftijd minder aan kan. Voor ouderen is het daarom ook vaak lastiger om te voldoen aan deze norm aangezien zij vaker met lichamelijke problemen te maken hebben. (Hildebrandt V.H., 2010) Ondanks dat het voor ouderen wat lastiger is om te voldoen aan deze norm wil ik toch graag weten of ouderen voldoende bewegen. Ik heb daarvoor gebruik gemaakt van een


of 103

onderzoeksrapport waarbij er is onderzocht hoe het zit met de lichamelijke (in)activiteit in zorginstellingen (Binnekade T.T., 2012). Hierin wordt beschreven dat uit onderzoek is gebleken dat ouderen in zorginstellingen zeer inactief zijn. Wat uiteraard niet goed is aangezien zij juist veel baat kunnen hebben bij de voordelen die voldoende beweging met zich meebrengt. In het document staan ook een aantal gevolgen die inactiviteit kan hebben voor ouderen die ik graag wil beschrijven:

- Incontinentie

- Osteoporose

- Risico op valincidenten

- Cognitief functioneren/gedragsmatig van aard

- Kwaliteit en kwantiteit van het slapen

- Vermogen om zelf Activiteiten van het Dagelijkse Leven (ADL) uit te voeren

Door het niet voldoen aan de norm voor voldoende beweging loopt een oudere dus een grote(re) kans om met één van deze gevolgen in aanraking te komen. Dat dit ‘eenvoudig’ op te lossen/te vertragen is door voldoende beweging is natuurlijk belangrijke informatie (Binnekade T.T., 2012) (Hildebrandt V.H., 2010). Aan de hand van de uitgevoerde deskresearch heb ik niet alleen een beter beeld van hoe het nu is en straks gaat worden maar besef vooral beter het belang dat iedereen erbij heeft dat er verandering moet plaatsvinden. Dit is een kwestie die ons allemaal op een bepaalde manier aangaat.


of 103

Deskresearch Orrin

The Impact of Community Design and Land-Use Choices on Public Health: A Scientific Research Agenda. (2003). L. Dannenberg, A et al. American Journal of Public Health Vol. 93 Nr. 9. Deze bron suggereert dat er verscheidene factoren kunnen zijn die de gesteldheid van ouderen beïnvloeden middels community design, het leergebied dat woonomgevingen reguleert. Men suggereert dat de omgeving van een oudere invloed heeft op hoeveelheid verwondingen en mobiliteit. Ook suggereert men dat de negatieve aspecten van community design disproportioneel van invloed zijn op ouderen, die dus meer last ondervinden van sociale segregatie en slecht milieu. Fitness Effects on the Cognitive Function of Older Adults: A Meta-Analytic Study. (2003). Colcombe, S & F. Kramer, A. Beckman Institute of Psychology. Vol. 14 Nr. 2 In dit onderzoek wordt vastgesteld dat ouderen die aan fitness doen er betere cognitieve vaardigheden op nahouden. Cardiovascular disease and distribution of cognitive function in elderly people:the Rotterdam study. (1994). M. B. Breteler, M. Claus, J. J. E. Grobbee, D. Hofman, A. Erasmus University. Vol. 308. Via dit onderzoek bracht men aan het licht dat hart- en vaatziekten bij ouderen een serieuze negatieve invloed kunnen hebben op de cognitieve vaardigheden. Secondary Prevention of Coronary Heart Disease in the Elderly. (2016). Williams, A. Mark. Et al. American Heart Association. Uit onderzoek onder 75 plussers is een correlerend verband gelegd tussen een aantal interventies en de mate van hart- en vaatziekten die zich voordoen bij de doelgroep. De meest impactvolle interventies zijn stoppen met regelmatig roken, niet te zwaar belasten en afvallen. Andere factoren blijken ook van invloed te zijn zoals hoeveelheid glucose in het bloed, fysieke inactiviteit en een verscheidenheid aan psychologische klachten.


of 103

Deskresearch Ben

Mijn vraag: Hoe gaan ouderen om met technologie en wat doet de zorg hiermee? Volgens een onderzoek van het Nederlandse Zorginstituut naar de toekomst van de zorg i.c.m. technologie zijn er zowel voordelen als kanttekeningen te plaatsen bij de combinatie. De voordelen zijn onder andere: Individueel meten en feedback, Monitoren op afstand, Bevorderen van de sociale context en ondersteunen van functioneren/zelfzorg. De kanttekeningen zijn onder andere: Cultuurverandering binnen de zorg, Technologie zal nooit de volledige oplossing zijn en technologie is nog geen deel van de medische opleiding. (Drs. Marielle Jambroes, 2015) Deze voordelen en kanttekeningen zijn ook toe te passen op ouderen maar de vraag is hoe gaan ouderen om met technologie? In mijn eigen omgeving zie ik veel mensen van 65+ die met IPads werken en tegenwoordig ook met smartphones. Dit geeft bij mij aan dat ouderen best met technologie willen werken maar soms niet de voordelen ervan inzien. Bij een specifiek geval: De broer van mijn stiefmoeder, Ger, wilde nooit iets te maken hebben met IPads en mobiele apparaten totdat ik een keer bij hem thuis was geweest met desbetreffende apparaten en hem liet zien hoe ik kan Facetimen met zijn kinderen en kleinkinderen in Spanje. (Achteren, 2015) Op pagina 53 van Empathetic Technology for Ageing – Rethinking Health & Wellness for the Elderly (Chen Ruiyuan, 2015) wordt aangegeven dat 16% van de ouderen (60+) in Singapore de computer en het internet regelmatig gebruiken. Hierbij geeft 3 van de 4 ouderen aan dat ze digitale opties willen hebben om op afstand hun gezondheid willen managen. Dit kan ook relatief gezien eenvoudig gerealiseerd worden aangezien 83% van de mensen boven de 55 een smartphone bezit. Het beeld uit Singapore komt overeen met de behoefte en huidige staat binnen Zoetermeer. Volgens een enquête van de OSO (Overleg Samenwerkende Ouderenbonden) beschikt 72% van de ouderen een computer en geeft de overige 33% aan geen computervaardigheden te hebben maar deze wel te willen leren. De computer wordt achtereenvolgend gebruikt voor: e-mail 83%, Internet 75%, het schrijven van teksten en brieven 58%, en spelletjes 58%. Deze gegevens zijn verzameld onder ouderen met een gem. leeftijd van 76,6. Helaas zijn er van de 148 verzonden formulieren maar 50 teruggekomen. (Stichting OSO, 2011) Hierdoor is de representativiteit niet voldoende voor een gemeente met 124.143 inwoners waarvan er 20.626 65+ zijn. (Gemeente Zoetermeer, 2016) Het tweede deel van mijn vraag is dan: Wat doet de zorg hiermee? “Het begrip ‘technologie’ moet breed worden opgevat en omvat het gehele scala van hulpmiddelen, procedures en richtlijnen. Het betreft zowel bestaande als nieuwe technologieën, die geavanceerd of juist eenvoudig kunnen zijn (A. Dane, 2001). De te stimuleren technologieën moeten leiden tot meer doelmatige zorg en richten zich op: 1. Technologieën die substitutie van intramurale door extramurale zorg opleveren; 2. Technologieën die het werk van verplegende en verzorgenden in de thuiszorg verlichten; 3.


of 103

Technologieën die de mantelzorg ondersteunen en/of de onafhankelijkheid van patiënten versterken.” (E.G.J.M. Denissen, 2006) Eén van de eerste onderzoeken die ik vond ondertekende meteen al dat de zorg te weinig doet met de huidige staat van technologie. (Drs. Josephine Dries, 2003) Een ander onderzoek geeft aan: “Zorgorganisaties hebben veel plannen voor toepassing van technologie in de zorg thuis, maar worstelen met de vraag welke implementatiestrategie het meest succesvol is. Zorgmedewerkers lopen nog niet warm voor technologie.” - (José Peeters, 2013) Hierbij geven ze aan dat er meer (praktijk)kennis moet komen om de adoptie onder zorgmedewerkers te vergroten. Een andere conclusie van het onderzoek geeft aan dat er onvoldoende bewijs is dat technologie in de zorg thuis en positief effect heeft op de zelfzorg en zelfmanagement van cliënten. Een ander onderzoek naar de innovatie binnen de verschillende zorgculturen en dan in het bijzonder de ouderen bevestigd het beeld van bovenstaande onderzoeken dat er te weinig gedaan wordt met technologie in de zorg. Dit onderzoek geeft echter aan dat het de gebrekkige expertise is bij de verschillende beroepsgroepen in de zorg dat het probleem is. Tevens komt hier naar boven dat er veel discussie is over de visie en ethiek van technologie in de zorg. (Smits, 2009) De slotconclusie die uit de deskresearch kan worden gehaald en het antwoord op de vraag sluit aan bij het onderzoek van (José Peeters, 2013). Ouderen kunnen en willen in de meeste gevallen met technologie werken om hun (leef)omstandigheden te verbeteren. Dit wordt alleen tegengehouden door de verschillende zorginstanties die geen kennis van technologie hebben, niet weten hoe ze het moeten toepassen of vanwege ethische overwegingen het (nog) niet willen gebruiken.


of 103

Deskresearch Yama

Voor dit blok is het essentieel om een goede voorbereiding te hebben en voldoende kennis omtrent zorg rond ouderen. Dit kan verscheidene thema´s zijn die behandeld kunnen worden, zoals informatie over sociale cohesie, vitaliteit, veiligheid, zelfredzaamheid, kwaliteit van leven, chronische ziekten, gebruik van huidige technologie, beweging en levensstijl. Hierbij is het dus belangrijk om zo veel mogelijk informatie en diepgang te hebben over ouderen. Aangezien het nog niet helemaal duidelijk voor is mij wat de taken van een mantelzorger zijn, waar ze tegen aan lopen, en welke oplossingen hiervoor zijn, wil ik me in dit hoofdstuk met behulp van deskresearch dit gaan onderzoeken. Wat is een mantelzorger? Mantelzorgers zijn mensen die onbetaald zorgen voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende ouder, kind of ander familielid, vriend of buur zij geven die zorg omdat ze een persoonlijke band hebben met die persoon. De zorg die zij geven is langdurig, intensief en afhankelijk van de behoefte van de zorgbehoevende. We spreken over mantelzorg als het gaat om zorg die de gewone zorg van mensen qua duur, intensiteit of zwaarte overstijgt' (definitie Mezzo, Vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg). Het aantal mantelzorgers in Nederland wordt geschat op zo'n 3.7 miljoen mensen. Hiervan zorgen 2,6 miljoen mensen meer dan acht uur per week of langer dan drie maanden voor een ander. Zo'n 1,1 miljoen mantelzorgers zorgen meer dan acht uur per week én langer dan drie maanden voor een ander.1 Een gezonde balans Zorgen voor een ander bij wie je persoonlijk betrokken bent, is een mooie taak die je kunt vervullen. Naast je rol als mantelzorger ben je misschien ook moeder, kind, partner, vriend(in), werknemer, student, hobbyist, sporter e.d. De zorg kan soms zo intensief zijn dat andere taken of rollen in het gedrang komen. De uitdaging is om de balans te krijgen en te behouden in de rollen die je in je leven vervuld. Je bent continu bezig met stellen van prioriteiten en grenzen, het maken van keuzes en het nemen van tijd en ruimte om te voorkomen dat je uit balans raakt. Het tijdig bespreekbaar maken van je rol als mantelzorger bij je sociale omgeving, werkgever of studiebegeleider kan hierbij belangrijk zijn. Als je voor een ander zorgt, is het ook belangrijk dat je de zorg af en toe even kunt overdragen. Zodat je niet overbelast raakt. Maar ook tijd aan je andere gezinsleden, vrienden, werk en/of hobby's kunt besteden. De tijdelijke en volledige overname van uw mantelzorgtaken heet respijtzorg. Kortom, mantelzorg is niet alleen zorgen voor een ander, maar ook zorgen voor jezelf door een gezonde balans in je leven. Dit alles is misschien niet altijd even eenvoudig, maar wel een voorwaarde om de zorg goed te kunnen blijven doen. Iemand zei ooit eens tegen mij: 'Als je niet goed voor jezelf zorgt, kan je er ook niet goed voor een ander zijn.'

1 Mantelzorg is niet alleen zorgen voor een ander, Angelique den Outer, 2015


of 103

Druk op mantelzorgers neemt steeds meer toe De vergrijzing neemt steeds meer toe en dit betekent dus ook dat de druk op mantelzorgers toeneemt.

Ruim 1,5 miljoen actieve mantelzorgers in 2012

1 op de 7 mantelzorgers voelt zich tamelijk zwaar tot zwaar belast

Ruim anderhalf miljoen mensen in Nederland geven intensief of langdurig mantelzorg. Van deze mantelzorgers voelt 1 op de 7, ongeveer 220 duizend personen, zich tamelijk zwaar tot zwaar belast. Onder 50- tot 65-jarigen bevinden zich de meeste mantelzorgers, maar de 85-plussers geven met 24 uur per week de meeste mantelzorg. Dit blijkt uit de landelijke cijfers van de eerste gezamenlijke Gezondheidsmonitor van GGD’en, het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). In 2012 hebben ongeveer 400 duizend personen (19 jaar en ouder) meegedaan aan het grootschalige onderzoek. Vrouwen geven vaker mantelzorg dan mannen (15 om 9 procent). De meeste mantelzorgers bevinden zich in de leeftijdsgroep 50 tot 65 jaar (19 procent). Het aantal uren mantelzorg dat per week gegeven wordt, neemt vanaf de pensioenleeftijd toe: tot 65 jaar geven mantelzorgers tussen de 8 en 11 uur per week mantelzorg, voor 65- tot 75-jarigen is het gemiddeld 14 uur en voor de 85-plussers is dit zelfs 24 uur. Intensief en langdurig zorgen voor een ander kan als zwaar worden ervaren. Van de mantelzorgers voelt 14 procent zich tamelijk zwaar tot zwaar belast. Dit komt overeen met zo’n 220 duizend personen. Mantelzorgers die zich zwaar belast voelen geven gemiddeld meer uren zorg: 23 uur ten opzichte van gemiddeld 9 uur door mantelzorgers die zich niet zwaar belast voelen. Vanwege de vergrijzing2 zal de druk op de mantelzorgers de komende jaren eerder toe- dan afnemen. Ouderen hebben immers vaker beperkingen en chronische ziekten, en zullen daardoor vaker zorg nodig hebben. Uit het onderzoek blijkt dat van de 65- tot 75-jarigen bijvoorbeeld 20 procent een of meer beperkingen heeft in bewegen, horen of zien. Bij 75- tot 85-jarigen is dit 38 procent en bij 85-plussers 66 procent. Ook het aandeel mensen dat een langdurige aandoening (zoals reuma, hartaandoening) heeft, neemt toe met de leeftijd. Van de 19- tot 30-jarigen heeft 39 procent minimaal één langdurige aandoening, van de 50- tot 55-jarigen is dat 61 procent en van de 85-plussers is dit 86 procent.3 In tabel 1 is ook te zien dat 14,3% van de mantelzorgers zich zwaar belast voelt. Het is dus belangrijk om er voor te zorgen dat mantelzorgers minder belast voelen. In de Ideate fase kan hierop meer gefocust worden om tot goede oplossingen te komen.

2 Rivm bevolkingspiramide Zoetermeer 1990 en 2013, 2013 3 CBS Persbericht, 2013


of 103

Onderstaande bevolkingspiramide van CBS (2013) laat het verschil zien van de bevolking in Zoetermeer in 1990 en 2013. Zo is te zien dat vergrijzing toeneemt.


of 103

Deskresearch Richard

Tijdens de course BIM-H voer ik een project uit. Het uit te voeren project en dit deskresearch staan in het kader van de volgende onderzoeks-doelstelling: Onderzoeksdoelstelling/vraagstelling Ontwerp een oplossing (bijvoorbeeld een dienst, interactief object en/of IT-applicatie) die ouderen (en evt. mantelzorgers) helpt met het in stand houden en vergroten van hun vitaliteit en persoonlijke veiligheid. Voorafgaand aan het uitvoeren van dit deskresearch stel ik de thema’s op welke ik ga onderzoeken. Deze ondersteunen de onderzoeksdoelstelling. Dit zorgt ook voor een eenvoudig overzicht van deze thema’s ter referentie.

Levensstijl ouderen Vergrijzing Beweging Vitaliteit Sociale cohesie

Kwaliteit van het leven Chronische ziekten Omgang met moderne

technologie Eenzaamheid onder ouderen

Vergrijzing Door vergrijzing in Nederland zijn er steeds meer ouderen. Nederland telt begin 2015 3 miljoen 65-plussers, waarvan 0.7 miljoen 80-plussers. Dit aantal zal de komende jaren snel stijgen. In 2040 leven er 4.7 miljoen 65-plussers in Nederland (26% van de totale bevolking), waaronder 2 miljoen 80-plussers (CBS). (Ouderenfonds, sd). Hierdoor is het belangrijk dat er onderzoek wordt gedaan naar het verbeteren van de vitaliteit en de veiligheid van ouderen. Kwaliteit van het leven Om mezelf in te leven in de doelgroep ben ik op zoek gegaan naar onderzoeken die de kwaliteit van het leven van ouderen beschrijven. Zulke artikelen of onderzoeken beschrijven vaak niet wat er goed gaat, meestal beschrijven deze wat er niet goed gaat of wat er verbeterd kan worden. In mijn onderzoek is dit ook naar voren gekomen. Als voorbeeld gebruik ik een onderzoek dat het Erasmus MC heeft uitgevoerd. Dit kwalitatieve onderzoek heeft tot doel wensen en behoeften van ouderen en mantelzorgers in kaart te

Brengen. (E.M. Bunge, 2008). Uit dit onderzoek komt naar voren dat er een verscheidene onduidelijkheden en communicatieproblemen zijn richting ouderen en mantelzorgers. Enkele voorbeelden uit het onderzoek:

Onduidelijkheid tot wie men zich moet richten als men hulp of zorg nodig heeft.

De hoeveelheid verschillende personen die langskomt om te helpen.

Onvoldoende communicatie tussen de verschillende hulpverleners.

Onduidelijkheid over wie zorg moet coördineren

(E.M. Bunge, 2008) Door de vele onduidelijkheden die bestaan onder oudere kan ik me voorstellen dat de kwaliteit van leven daar onder kan lijden. Hierop inspelen kan een gat in de markt zijn. Omgang met moderne technologie Ouderen kijken op verschillende manieren tegen technologie aan. Ik refereer hierbij aan mijn eigen ervaring hiermee. Zelf ben ik werkzaam als chauffeur bij Connexxion, het onderwerp komt wel eens neer op technologie.


of 103

De meeste ouderen reageren hetzelfde, namelijk: ‘technologie is erg ingewikkeld, er zijn veel nieuwe ontwikkelingen en ze hebben geen zin om hiermee om te leren gaan’. Vooral het niet willen leren omdat het te ingewikkeld is speelt hierin een grote rol. Hierbij denken ouderen er niet aan dat technologie veel voor ze kan betekenen zonder dat ze hier iets bij hoeven te leren. Hierbij denk ik in het kader van monitoren van gezondheid en het verbeteren van de zelfzorg. De robotrollator die nu in ontwikkeling is, is hier een mooi voorbeeld van. Deze rollator biedt ondersteuning bij verschillende dagelijkse handelingen, zoals opstaan uit de stoel het aanreiken van iets met de mobiele arm of routenavigatie. (Vliet, 2015). De conventionele rollator is ook zonder problemen in gebruik genomen. Waarom zou dat bijvoorbeeld met de robotrollator niet zo kunnen zijn? Beweging Uit onderzoek is gebleken dat ouderen te weinig beweging krijgen. Er is aanbevolen dat ouderen ongeveer 150 minuten per week matig tot intensieve beweging nodig hebben om te voldoen aan de World Health Organisation aanbeveling. (Jansen, 2015). Daarnaast gaat ouder worden gepaard met het verlies van spiermassa en daarmee ook kracht. Hierdoor kunnen er lichamelijke problemen optreden. Deze ouderen worden ook wel fragiel genoemd. (Jansen, 2015) Hoe minder ouderen bewegen hoe minder de spieren worden aangesproken. Dit zorgt er voor dat verlies van spiemassa daarin sneller optreedt. Eenzaamheid onder ouderen Vermindering van mobiliteit en beweging kan bijdragen aan eenzaamheid. In ons land zijn naar schatting 200.000 ouderen eenzaam. Oorzaken van eenzaamheid kunnen zijn: het verlies van de partner of vrienden, verminderende mobiliteit en kleine sociale netwerken. (Kwetsbare ouderen, 2016). Cijfers op basis van recente lokale GGD-monitoren laten zien dat 38% van de Nederlanders te maken heeft met eenzaamheidsgevoelens. Bij 30% is sprake van matige eenzaamheid, vaak tijdelijk of incidenteel. Bij 8% is sprake van ernstige aanhoudende eenzaamheid. (Rijn, 2014). Met de huidige technologieën denk ik dat het mogelijk moet zijn om de eenzaamheid onder ouderen te verminderen. Sociale cohesie De sociale netwerken van ouderen zijn in sommige gevallen erg klein. Dit kan komen door het verliezen van vrienden, kennissen door veroudering of vermindering in mobiliteit. In sommige gevallen is netwerkontwikkeling of activering mogelijk en kan het isolement worden opgeheven. In andere gevallen liggen de resultaten eerder op het terrein van praktische probleemoplossing. Soms is het niet mogelijk om de situatie te verbeteren en kan een vangnet worden gecreëerd om verder afglijden te voorkomen. (Machielse, 2011) Chronische ziekten Een chronische ziekte is een ziekte die lange tijd voortduurt. Chronische aandoeningen kunnen over het algemeen niet door vaccins worden verhinderd of door medicijnen worden genezen. Evenmin verdwijnen zij automatisch. (Chronische ziekte, sd) De Erasmus universiteit heet een onderzoek uitgevoerd dat gaat over chronische ziekten. De naam van dit onderzoek heet ERGO. Erasmus Rotterdam Gezondheid en Ouderen. Doordat de leeftijdsopbouw van de bevolking veranderd, en mensen steeds ouder worden is de aandacht verschoven van sterfte naar ziekte. De meest voorkomende ziekte is Hart- en vaatziekten. Hart een vaatziekten vormen de belangrijkste chronische ziekte en voornaamste doodsoorzaak in Nederland en in andere westerse landen. (De prevalentie van chronische ziekten bij ouderen; het ERGO onderzoek, 1994)


of 103

Bijlage B: Interviewopzet

Inleiding De gekozen thema’s voor het empathisch interview:

- Opening - Dagelijkse dagindeling - Gezonde levensstijl (beweging + voeding) - Vitaliteit - Mobiliteit - Sociale cohesie en eenzaamheid/vriendschappen - Kwaliteit van het leven - Het zelfstandig wonen - Chronische klachten - Huidig gebruik van technologie - Hobby’s

Belangrijk

- Leg de bedoeling uit van het project en het interview

- Geef een planning zodat de oudere een idee heeft van wat er gaat gebeuren

- Luister goed en speel in op de antwoorden om meer te weten te komen - Benadrukken dat het interview anoniem is en dat als er eventuele

problemen/klachten zijn dat daar naar geluisterd wordt


of 103

Kennismakingsinterview In dit hoofdstuk zal er per thema een aantal vragen staan die helpen tijdens het interview. Aan de hand van deze vragen zal geprobeerd worden om de benodigde informatie te verkrijgen. Opening Naam: Leeftijd: Status: Getrouwd/alleen Woonsituatie: Flat/woonhuis/verzorgingstehuis/verpleeghuis Dagindeling

- Hoe ziet de gemiddelde dag voor u eruit?

Gezonde levensstijl (beweging + voeding)

- Wat is volgens u een gezonde levensstijl als u denkt aan beweging en voeding?

- Wat doet u zoal voor de dagelijkse beweging?

- Doet u aan sport?

- Met welke regelmaat dagelijkse beweging en/of sport?

- Is er iets wat u tegenhoudt om dagelijkse beweging/sport uit te voeren?

- Eet u voldoende en gezond? En drinkt u voldoende en gezond?

- Hebt u een medische aandoeningen? Zo ja, in hoe verre belemmert u dit om aan

dagelijkse beweging te komen en/of te kunnen sporten? Krijgt u hulp voor u

aandoening? Zo ja, in wat voor vorm en hoe moet ik dit voor me zien?

Vitaliteit

- Wat is voor u een vitaal leven?/Hoe ziet vitaliteit voor u eruit?

- Bent u tevreden over u eigen vitaliteit? Neemt het toe/af? Waarom gebeurt dit

volgens u?

- Wat zijn uw wensen wat betreft uw vitaliteit?

- Wat zou volgens u ervoor kunnen zorgen dat uw vitaliteit stabiel blijft of misschien zelfs

stijgt?

- Wat kan u weerhouden/weerhoudt u nu van uw vitaliteit?


of 103

Mobiliteit - Maakt u gebruik van een hulpmiddel zoals een rollator, scootmobiel, stokken etc.:

hoe ervaart u de omgang met dit hulpmiddel/deze hulpmiddelen? Niet prettig?

Noodzakelijk?

- Hoe vaak per week komt u buiten de deur? Hebt u de mogelijkheid om op pad te

gaan wanneer u dat zou willen?

- Op welke manier bent u nog mobiel? Hoe komt u van A naar B?

o OV/Taxi/Connection/Fiest/Auto?

- Hebt u nog een geldig rijbewijs?

Sociale cohesie en eenzaamheid/vriendschappen

- Bent u tevreden over u eigen sociale leven? Zo ja,/zo nee, waarom?

- Kunt u een beeld schetsen van uw sociale leven?

- Hebt u veel familie?

o Komen zij regelmatig op bezoek?

Zou u graag willen dat zij vaker kwamen?

- Hebt u veel vrienden?

o Zo ja,

Ondernemen jullie regelmatig wat?

Kunt u hier voorbeelden van geven?

o Zo nee,

Wat is hier de reden van?

Zou u graag meer vrienden om u heen willen?

- Hoe hebt u contact met zowel familie als vrienden?

o Ervaart u dit als een eenvoudige en prettige manier?

- Kunt u naar eigen zeggen op een goede manier mee doen aan sociale activiteiten?

Doet u daar aan mee? Waarom wel/niet? Wat voor soort activiteiten?

Kwaliteit van het leven

- Hoe zou u het ‘kwaliteit van het leven’ omschrijven?

o Wat houdt het voor u in?

o En ervaart u dit zelf?

Zo ja; Hoe dan? En zorgt u ervoor dat dit zo blijft?

Zo nee; Wat mist u?


- Hoe kijkt u aan tegen zelfstandig wonen?

- Is dit in uw situatie mogelijk?/Gaat u ervan uit dat u nog lang zelfstandig kunt wonen?

- Wat ziet u eventueel als risico voor het zelfstandig wonen?

- Wat voor rol speelt veiligheid voor u wat betreft het wonen in het algemeen?

- Voelt u zich wel eens onveilig thuis?

- Zijn er taken die u wel zou willen doen maar niet meer in huis kan?

- Zijn er taken die u regelmatig toch moet doen maar liever laat in huis


of 103

Chronische klachten - Ervaart u chronische klachten?

- Hoe gaat u hiermee om? Gaat u dit goed af?

- Krijgt u momenteel ondersteuning? Voldoet dit aan uw wensen en eisen?

- Waar belemmeren deze klachten u van?

Kwetsbaarheid - Voelt u zich kwetsbaar? (in huis, buitenshuis, gezondheid, financieel)

- Hoe gaat u hiermee om?

- Kunt u wat aan die kwetsbaarheid doen? Wat doet u dan?

- Hoe beschrijft u de kwetsbaarheid die u heeft? (mits kwetsbaarheid aanwezig is)

Doelen - Hebt u nog bepaalde doelen in het leven?

- Denkt u deze doelen nog te behalen?

- Wat houdt u tegen om deze doelen te behalen?

- Hebt u al een aantal doelen behaald?

- Wat is de motivatie achter deze doelen?

- Wat denkt u te voelen/ervaren mocht u een doel behalen?

Huidig gebruik technologie - Maakt u gebruik van technologie?

- Hoe ervaart u het gebruik hiervan?

o Goed: Zou u open staan voor meer technologie als dit u zou

helpen/ondersteunen voor iets?

o Niet goed: Hoe komt dit? Zou dit verholpen kunnen worden? Zo ja, hoe?

- Wat betekent technologie voor u in het algemeen? Ziet u het als iets wat u helpt of

juist wat u belemmert?

Hobby’s - Heeft u hobby’s?

- Ondervind u wel een moeite met het uitoefenen van deze hobby’s?

- Zijn er activiteiten die u graag zou willen doen maar niet toe in staat bent?


of 103

Bijlage C: Interviewverslagen groepsleden

Interviewverslag 1 Ben

1. Inleiding

De gekozen thema’s voor het empathisch interview:

- Opening

- Dagelijkse dagindeling

- Gezonde levensstijl (beweging + voeding)

- Vitaliteit

- Mobiliteit

- Sociale cohesie en eenzaamheid/vriendschappen

- Kwaliteit van het leven

- Het zelfstandig wonen

- Chronische klachten

- Huidig gebruik van technologie

- Hobby’s

Belangrijk



- Luister goed en speel in op de antwoorden om meer te weten te komen

- Benadrukken dat het interview anoniem is en dat als er eventuele problemen/klachten zijn

dat daar naar geluisterd wordt

2. Kennismakingsinterview

In dit hoofdstuk zal er per thema een aantal vragen staan die helpen tijdens het interview. Aan de

hand van deze vragen zal geprobeerd worden om de benodigde informatie te verkrijgen.


of 103

2.1 Opening

Naam:

Leeftijd:

Status: Getrouwd/alleen

Woonsituatie: Flat/woonhuis/verzorgingstehuis/verpleeghuis

2.2 Dagindeling


2.3 Gezonde levensstijl (beweging + voeding)



- Doet u aan sport?




- Hebt u een medische aandoeningen? Zo ja, in hoe verre belemmert u dit om aan dagelijkse

beweging te komen en/of te kunnen sporten? Krijgt u hulp voor u aandoening? Zo ja, in wat voor

vorm en hoe moet ik dit voor me zien?

2.4 Vitaliteit


- Bent u tevreden over u eigen vitaliteit? Neemt het toe/af? Waarom gebeurt dit volgens u?


- Wat zou volgens u ervoor kunnen zorgen dat uw vitaliteit stabiel blijft of misschien zelfs

stijgt?


2.5 Mobiliteit

- Maakt u gebruik van een hulpmiddel zoals een rollator, scootmobiel, stokken etc.: hoe

ervaart u de omgang met dit hulpmiddel/deze hulpmiddelen? Niet prettig? Noodzakelijk?


of 103

- Hoe vaak per week komt u buiten de deur? Heeft u de mogelijkheid om op pad te gaan

wanneer u dat zou willen?




2.6 Sociale cohesie en eenzaamheid/vriendschappen



- Heeft u veel familie?



- Heeft u veel vrienden?

o Zo ja,


• Kunt u hier voorbeelden van geven?

o Zo nee,



- Hoe heeft u contact met zowel familie als vrienden?


- Kunt u naar eigen zeggen op een goede manier mee doen aan sociale activiteiten? Doet u

daar aan mee? Waarom wel/niet? Wat voor soort activiteiten?

2.7 Kwaliteit van het leven





Zo nee; Wat mist u?

2.8 Het zelfstandig wonen


of 103


- Is dit in uw situatie mogelijk?/Gaat u ervan uit dat u nog lang zelfstandig kunt wonen?






2.9 Chronische klachten

- Ervaart u chronische klachten?




2.10 Kwetsbaarheid

- Voelt u zich kwetsbaar? (in huis, buitenshuis, gezondheid, financieel)




2.11 Doelen

- Heeft u nog bepaalde doelen in het leven?



- Heeft u al een aantal doelen behaald?



2.12 Huidig gebruik technologie

- Maakt u gebruik van technologie?


o Goed: Zou u open staan voor meer technologie als dit u zou helpen/ondersteunen voor iets?



of 103

- Wat betekent technologie voor u in het algemeen? Ziet u het als iets wat u helpt of juist wat

u belemmert?

2.13 Hobby’s

- Heeft u hobby’s?




of 103

Interviewverslag 1 Benjamin

1. Inleiding


- Opening

- Dagelijkse dagindeling


- Vitaliteit

- Mobiliteit






- Hobby’s

Belangrijk




- Benadrukken dat het interview anoniem is en dat als er eventuele

problemen/klachten zijn dat daar naar geluisterd wordt


In dit hoofdstuk zal er per thema een aantal vragen staan die helpen tijdens het interview.

Aan de hand van deze vragen zal geprobeerd worden om de benodigde informatie te

verkrijgen.

2.1 Opening

Naam:


of 103

Leeftijd:

Status: Getrouwd/alleen

Woonsituatie: Flat/woonhuis/verzorgingstehuis/verpleeghuis

2.2 Dagindeling





- Doet u aan sport?




- Hebt u een medische aandoeningen? Zo ja, in hoe verre belemmert u dit om aan

dagelijkse beweging te komen en/of te kunnen sporten? Krijgt u hulp voor u aandoening? Zo

ja, in wat voor vorm en hoe moet ik dit voor me zien?

2.4 Vitaliteit


- Bent u tevreden over u eigen vitaliteit? Neemt het toe/af? Waarom gebeurt dit

volgens u?


- Wat zou volgens u ervoor kunnen zorgen dat uw vitaliteit stabiel blijft of misschien

zelfs stijgt?


2.5 Mobiliteit

- Maakt u gebruik van een hulpmiddel zoals een rollator, scootmobiel, stokken etc.:

hoe ervaart u de omgang met dit hulpmiddel/deze hulpmiddelen? Niet prettig?

Noodzakelijk?


of 103

- Hoe vaak per week komt u buiten de deur? Heeft u de mogelijkheid om op pad te

gaan wanneer u dat zou willen?







- Heeft u veel familie?



- Heeft u veel vrienden?

o Zo ja,


• Kunt u hier voorbeelden van geven?

o Zo nee,



- Hoe heeft u contact met zowel familie als vrienden?


- Kunt u naar eigen zeggen op een goede manier mee doen aan sociale activiteiten?

Doet u daar aan mee? Waarom wel/niet? Wat voor soort activiteiten?

2.7 Kwaliteit van het leven





Zo nee; Wat mist u?


of 103



- Is dit in uw situatie mogelijk?/Gaat u ervan uit dat u nog lang zelfstandig kunt

wonen?







- Ervaart u chronische klachten?




2.10 Kwetsbaarheid

- Voelt u zich kwetsbaar? (in huis, buitenshuis, gezondheid, financieel)




2.11 Doelen

- Heeft u nog bepaalde doelen in het leven?



- Heeft u al een aantal doelen behaald?




- Maakt u gebruik van technologie?


of 103


o Goed: Zou u open staan voor meer technologie als dit u zou helpen/ondersteunen

voor iets?


- Wat betekent technologie voor u in het algemeen? Ziet u het als iets wat u helpt of

juist wat u belemmert?

2.13 Hobby’s

- Heeft u hobby’s?




of 103

Interviewverslag 1 Yama Kennismakingsinterview

- Naam van student: Yama Yaghobie (11086211)

- Datum, tijdstip (inclusief duur) van het gesprek: 12-5-16, 17:30, 1,5 uur

- Locatie (“thuis bij oudere”) behalve als dit ergens anders was: Thuis bij oudere

- Anoniem, maar codewoord voor geïnterviewde(n): Code 9

1 Inleiding

Zoals u weet, is dit een interview die ongeveer 1-1,5 uur duurt. Er worden vragen gesteld over de

thema’s die ik met u besproken hebt, dus vitaliteit, levensstijl, sociale cohesie etc. Uiteraard als er

vragen zijn die u liever niet wilt antwoorden, dan slaan we die over en gaan we door naar de

volgende vraag. Daarnaast is dit interview anoniem, uw naam zal niet gebruikt worden.


- Opening

- Dagindeling

- Gezonde levensstijl

- Vitaliteit

- Mobiliteit





- Hobby’s

Belangrijk:




- Benadrukken dat het interview anoniem is en dat als er eventuele problemen/klachten zijn


2 Kennismakingsinterview


of 103



2.1 Opening

Naam: Code 9

Leeftijd meneer: 70

Status: Alleenstaand

Woonsituatie: Appartementencomplex

2.2 Dagindeling

Hoe ziet de gemiddelde dag voor u eruit?

Meneer staat van zelf vaak vroeg op, rond half 8 is hij al wakker en zet als eerst koffie. Na het tanden

poetsen ontbijt meneer ongeveer drie kwartier (meneer doet met alles zo’n beetje rustig aan) Na

het ontbijt kijkt hij in de ochtend tv paar uurtjes en in de middag gaat hij vaak met zijn vrienden

wandelen en schaken. In de namiddag gaat hij vaak achter de laptop en leest hij nieuws en maakt

ook gebruik van facebook. In de avond kijkt hij weer tv en leest ook elke dag de krant.

2.3 Sociale cohesie/vriendschappen/eenzaamheid

Hoe bevalt uw sociale leven u tot dusver? Ziet u regelmatig vrienden en familie (hoe vaak)?.

Ik heb niet zo vaak contact met mijn kinderen en kleinkinderen. Met mijn vrienden heb ik af toe

contact.

En hoe vaak ongeveer per week heeft u contact met vrienden?

Met mijn vrienden heb ik ongeveer 3-4 keer per week contact.

En mag ik weten waarom u niet zo vaak contact heeft met uw familie? Heeft het te maken omdat ze

het druk hebben of andere zaken die een rol spelen?

Met mijn kinderen heb ik in het verleden vaak ruzie gehad en klikte niet goed tussen ons. Mijn

kleinkinderen spreek ik af en toe. Met hen heb ik erg veel plezier als ze op bezoek komen bij mij.

Als u met uw vrienden bent, wat voor activiteiten doet u zoal?

We babbelen af en toe en lopen door het park, ook doen we vaak schaken.

Wij hebben het nu over familieleden gehad, en u had net aangegeven dat u paar keer in de week

met vrienden contact heeft, doet u ook weleens mee met sociale activiteiten in de buurt als die er

zijn?

Ik heb niet echt de behoefte gehad om activiteiten te doen die de gemeente organiseert, ik ben al

tevreden met mijn vrienden.

2.4 Veiligheid

Voelt u zich veilig op de plek waar u nu woont? Denk aan toegankelijkheid van uw woning, de

veiligheid daarvan en de geografische ligging van uw woning. Denk ook aan oplichting en inbraak.


of 103

Ik voel me redelijk veilig. Ik doe nooit mijn deur open voor onbekenden. Ik heb in het verleden een

inbraak gehad waardoor ik nu veel voorzichtiger ben.

Was u zelf ook thuis tijdens het inbraak? Het lijkt me heftig om zelf aanwezig te zijn.

Nee, gelukkig was ik niet thuis. Ik was met paar vrienden naar het park gegaan om te wandelen, wat

we overigens elke week doen en toen ik thuis kwam na paar uurtjes, bleek alles in mijn huis omver

gegooid te zijn en was mijn tablet en laptop gestolen.

Dat is erg vervelend, maar komt dat inbraak doordat u uw huis niet goed op slot hebt gedaan of dat

de sloten niet stevig genoeg waren? Wat was precies de oorzaak?

Ik had helaas niet mijn deur helemaal op slot gedaan, waardoor ze makkelijk op een of andere

manier binnen konden komen. De deur was niet open gebroken.

En sindsdien bent u voorzichtiger geworden met u veiligheid. Maakt u nu ook gebruik van

inbraakpreventie, zoals extra sloten of camera’s?

Ja, het is beter voorkomen dan genezen, dus ik heb nu een camera laten ophangen en stevigere

sloten laten zetten.


U woont momenteel zelfstandig; zijn er zaken die u zelf niet meer kunt doen in het dagelijks leven?

En wat zijn ze?

Ik woon nu helemaal alleen, ik kan alles gelukkig nog zelf doen. Dus schoonmaken, eten maken en

etc doe ik allemaal zelf. Paar van mijn vrienden bijvoorbeeld die kunnen dat niet meer en hebben

een mantelzorger, vaak is het een familielid van ze.

Dus u kan alles zelf nog, maar heeft u ook het gevoel dat u met sommige zaken in het dagelijks leven

moeite mee krijgt.

Uiteraard, ik krijg wel steeds meer moeite met schoonmaken van moeilijke plekken. En zware

meubels kan ik niet meer optillen om bijvoorbeeld schoon te maken. Mijn bank die ik paar jaar

geleden nog kon optillen, kan ik nu zeker niet meer. Dan voel ik het aan mijn rug.

Heeft u het gevoel dat er een misschien een tijd komt dat het niet meer mogelijk is om zelfstandig

alleen te wonen en dat een verzorgingstehuis de beste mogelijkheid is?

Er komt zeker een tijd dat ik naar een verzorgingstehuis moet gaan, aangezien ik niet geholpen wil

worden door mijn kinderen, heb ik niet veel keus en moet ik wel naar een verzorgingstehuis. Een

andere mogelijkheid is om mantelzorger te nemen, zoals mijn vrienden die dat ook hebben.

2.6 Gezonde levensstijl

Vind u dat u een gezonde levensstijl heeft? Denkt u dat er verbetering in uw levensstijl kan worden

aangebracht? Hoe is het fysiek met u gesteld? Denk aan lopen, wandelen en fietsen.

Ik doe niet echt aan sporten, enige wat ik doe is af en toe wandelen met vrienden. Ik ben nog

redelijk sterk, maar niet zoals vijf jaar geleden. Ik heb af en toe last van mijn rug, maar geen andere

ernstige klachten.


of 103

Is het niet handig om vaker te gaan wandelen? wandelen is natuurlijk ook een soort sport

Ik wandel ongeveer 3-4 keer per week met paar vrienden en dat lijkt me al voldoende.

Hoe vindt u dat uw huidige eet en drinkpatroon op dit moment is? Eet u voldoende gezonde

voeding? Zo ja, wat eet u dan om voor uw gevoel gezond te leven? Drinkt u ook voldoende gezonde

vloeistoffen? Melk, water, etc. Zou hier verbetering in kunnen worden aangebracht?

Mijn voeding is erg slecht, ik drink en eet wat ik in principe wil. Ik houd daar heel weinig rekening

mee. Soms voel ik het wel dat ik gezonder moet eten, mijn lichaam wordt dan heel zwak en voel ik

me een beetje suf. En dan begin ik wat meer fruit en groente te eten om beter te voelen.

Vindt u het niet belangrijk om gezond te eten en drinken, vooral wanneer u ouder wordt?

Ik sta er niet zo vaak bij stil om gezond te eten. Maar ik ben het eens met je, mijn voeding moet veel

beter worden.

Is het niet handig dat een soort apparaat bijvoorbeeld berekent hoeveel koolhydraten, vet en

eiwitten per dag u heeft genomen? Zo kunt u zien wat u tekort kwam en dat het de volgende dag

anders aangepakt moet worden? Zou u iets daaraan hebben?

Nou, zo ver hoef ik niet te gaan met diëten. Maar ik wil wel meer gevarieerd en gezonder eten. Ik

voel dat ik zwakker word als ik slecht eet en drink.


Gebruikt u medicijnen? Heeft u problemen bij het innemen van de medicijnen?

Mijn bloeddruk is soms hoog en voor dit heb ik medicijnen. Ik vergeet ze wel af en toe in te nemen

wanneer mijn bloeddruk hoog is.

Het zou voor u dus wel handig zijn als er bijvoorbeeld een apparaat voor u is die aangeeft dat u uw

medicijnen moet innemen?

Ja, dat zou een optie kunnen zijn. Maar ik vergeet ze niet zo vaak.

Heeft u chronische lichamelijke of mentale klachten?

Ik heb geen mentale klachten, maar ik heb wel een hoge bloeddruk, waardoor ik me soms erg slecht

voel.

Hoe gaat u ermee om?

Ik heb zoals net al verteld, hiervoor gebruik ik medicijnen die ik per dag neem. Hierdoor kan ik ook

beter slapen.

Tegen welke problemen loopt u aan in de omgang met de klachten?

Tijdens het schoonmaken en wandelen krijg ik het soms benauwd en begint mijn bloeddruk te

stijgen.

Heeft u uw eigen manier van omgaan met klachten ontwikkeld?

Ik wandel hierdoor minder intensief en ik probeer het schoonmaken rustig aan te doen.


of 103


Maakt u gebruik van technologie? (Denk hierbij aan een pc, laptop of smartphone)

Ik ben nu 70 jaar en ik vind dat eigenlijk iedereen mee moet gaan met de tijd. Het is gewoon erg

handig en leuk. Ik heb zelf een pc en smartphone.

Waar gebruikt u dit voor?

Smartphone gebruik ik natuurlijk om mee te bellen, maar ook omdat ze tegenwoordig een scherpe

camera hebben. De pc gebruik ik om soms op marktplaats te gaan.

Hoe ervaart u dit?

Erg handig en leuk. Ik raad iedereen aan om gebruik hiervan te maken. Het maakt je leven

makkelijker.

Staat u open voor nieuwe technologieën die uw kwaliteit van leven verbeteren?

Ja!

2.9 Hobby’s

Heeft u hobby’s?

Ja, mijn hobby’s zijn eigenlijk wandelen en schaken.

Ondervindt u problemen met uw hobby’s?

Ja, sinds kort heb ik problemen met mijn bloeddruk, dus is het lastig om intensief te wandelen. Dus

ik doe het nu vooral rustig aan en probeer niet te ver wandelen.

Graag wil ik u bedanken voor de medewerking aan het interview, ik zal u op de hoogte houden van

de voortgang van het project. Ik wil u nogmaals mededelen dat de informatie die u aan ons gaat

geven niet terug te traceren valt naar u. Wij zullen uw informatie gebruiken tijdens ons onderzoek.

Mocht u nog vragen hebben over dit interview, dan kunt u altijd contact opnemen via telefoon of

mail.


of 103

Interviewverslag 1 RIchard

- Naam van student: Richard Kouwenberg

- Datum, tijdstip (inclusief duur) van het gesprek: 4-5-16, 13:30, 2,5 uur

- Locatie (“thuis bij oudere”) behalve als dit ergens anders was: Thuis bij oudere

- Anoniem, maar codewoord voor geïnterviewde(n): Code 5

1. Inleiding

Zoals u vast wel zal weten, maar nogmaals voor de duidelijkheid: Wij als studenten zijn gevraagd om

een onderzoek onder ouderen uit te voeren waar gezondheid en kwaliteit van leven centraal staan.

Onderzoeksdoelstelling/vraagstelling

Ontwerp een oplossing (bijvoorbeeld een dienst, interactief object en/of IT-applicatie) die ouderen

(en evt. mantelzorgers) helpt met het in stand houden en vergroten van hun vitaliteit en

persoonlijke

veiligheid.

Graag wil ik dit uitvoeren in de vorm van een interview.

Ter informatie: ik zal tijdens het interview soms momenten nodig hebben om aantekeningen

te maken om zo de informatie goed te kunnen verwerken

Dit interview is, en blijft volledig anoniem. Uw naam zal nergens terug te vinden zijn.


Opening

Dagindeling

Gezonde levensstijl

Vitaliteit

Mobiliteit

Sociale cohesie en eenzaamheid/vriendschappen


Chronische klachten

Huidig gebruik van technologie

Hobby’s

Belangrijk

Leg de bedoeling uit van het project en het interview

Geef een planning zodat de oudere een idee heeft van wat er gaat gebeuren


of 103

Luister goed en speel in op de antwoorden om meer te weten te komen

Benadrukken dat het interview anoniem is en dat als er eventuele problemen/klachten zijn





2.1 Opening

Naam: Code 5

Leeftijd meneer: 71

Leeftijd mevrouw: 74

Status: Getrouwd

Woonsituatie: Appartementencomplex

2.2 Dagindeling

Hoe ziet de gemiddelde dag voor u eruit?

Mevrouw is geen ochtendmens. Meneer is meestal vroeg op en loopt dan naar beneden met de

rollator voor beweging. Mevrouw en meneer doen verder huishoudelijke zaken. Mevrouw houdt van

knutselen. Ze heeft een eigen hoek met daarin spullen om te knutselen. Meneer zit nog wel eens

achter de computer. Verder eten ze twee tot drie keer beneden in de grote zaal.

2.3 Gezonde levensstijl

Als u denkt in het kader van uw gezondheid, en uw kwaliteit van leven, komen er dan dingen in u op

die u erg prettig of juist niet prettig vindt?

Iets wat niet prettig is, is het winkelen. Er zijn winkels die helemaal geen rekening hebben gehouden

met ouderen. Er zijn geen voorzieningen zoals een lift of een roltrap. Dit is erg vervelend aangezien

wij ten alle tijden met de rollator moeten lopen. Dit is ook iets wat de kwaliteit van leven wel minder

aangenaam maakt.

Wat is volgens u een gezonde levensstijl als u denkt aan beweging en voeding?

Een gezonde levensstijl is als je voldoende beweegt en let op de voeding. Meneer en mevrouw eten

gezond.

Wat doet u zoal voor de dagelijkse beweging?

Als het weer het toelaat lopen we dagelijks buiten een stukje met de rollator.

Is er iets wat u tegenhoudt om dagelijkse beweging/sport uit te voeren?

Alleen het weer. Anders gaan we dagelijks een stukje lopen.


of 103

Ik heb hier een asbak zien staan met een aansteker, rookt u?

Mevrouw rookt. Meneer niet. Mevrouw rookt niet veel. Zelf ziet ze het niet als een probleem. Het

zijn lichte sigaretten en ze draait ze zelf. Op een dag rookt ze gemiddeld tien sigaretten. Mevrouw

verzacht dit een beetje. Meneer heeft er ook geen last van.

Het is niet zo dat als ze op pad gaan dat mevrouw de sigaretten mee neemt.

2.4 Vitaliteit

Wat is voor u een vitaal leven?

In hoeverre je vitaal kan zijn als je ouder bent is een vitaal leven, een gezond leven met daarin

voldoende beweging.

Wat zijn uw wensen wat betreft uw vitaliteit?

Je wilt altijd gezonder zijn. Je wilt altijd meer. Dit kan natuurlijk niet altijd.

Wat zou volgens u ervoor kunnen zorgen dat uw vitaliteit stabiel blijft of misschien zelfs stijgt?

Verbeteren zal het niet meer. Het kan wel stabiel blijven door voldoende te blijven bewegen. Maar

het heef altijd ups en downs. De ene dag kan je wat meer doen en voel je je fitter dan de andere

dag.

Heeft u medische aandoeningen? Zo ja, in hoe verre belemmert u dit om aan dagelijkse beweging te

komen en?

Beiden hebben we artrose. Dit maakt het bijvoorbeeld moeilijk om lang te knutselen. Dan gaan

handen zeer doen. Lang staan of lopen wordt hierdoor ook bemoeilijkt.

Meneer heeft een hartritmestoornis. Hier heeft hij een apparaat voor. Pacemaker? Daarnaast neemt

meneer bloedverdunners. Daarnaast heeft meneer vroeger een heupoperatie ondergaan en heeft

sindsdien een ‘stalen’ heup. Als je dit veel gebruikt kan dit ook meer problemen veroorzaken.

2.5 Mobiliteit

Maakt u gebruik van een hulpmiddel zoals een rollator, scootmobiel, stokken?

We hebben een rollator.

Hoe ervaart u de omgang met dit hulpmiddel/deze hulpmiddelen? Niet prettig? Noodzakelijk?

Het is noodzakelijk. Ook wordt het als prettig ervaren. Zonder rollator kom je niet zomaar de deur

meer uit.

Op welke manier bent u nog mobiel? Hoe komt u van A naar B? OV/ Taxi/ Connexxion/ Fiets /Auto?


of 103

Wij hebben een pas voor vraag afhankelijk vervoer. Het ouderen busje kunnen we nemen. Soms

maken we gebruik van de regiotaxi of van de valys. De regiotaxi gebruiken we meestal om naar het

stadshart van Zoetermeer te gaan. De valys gebruiken we heel weinig. Dit gebruiken we om verder

weg te reizen. Bijvoorbeeld een familiebezoek.

Hebt u nog een geldig rijbewijs?

Nee, nooit een rijbewijs gehad.

2.6 Sociale cohesie/vriendschappen/eenzaamheid

Ik heb ze gevraagd of ze het goed vonden om hun sociale contacten in kaart te brengen door middel

van een social graph. Ik heb ze uitgelegd hoe een social graph in elkaar zit en dat dit inzicht kan

bieden in de sociale kringen die ze nog hebben. Daarnaast heb ik duidelijk gemaakt dat dit erg

confronterend kan zijn. Omdat er met een social graph een goed beeld ontwikkeld wordt over

hoeveel sociale contacten er nog zijn.

Dit deel van het interview verliep niet eenvoudig. Tijdens het interview merkte ik wel op dat dit een

gevoelig punt is. Ik persoonlijk vind dat ze bijna geen sociaal leven meer hebben. Dit maak ik op uit

de manier hoe hier over gepraat wordt. Ze hebben weinig tot geen vrienden. Voornamelijk mevrouw

was hier erg vaag in toen ik hier vragen over stelde, en belemmert meneer om hier iets over te

zeggen. Ik heb zaken horen vallen als een broer, welke hartpatiënt is. Die kan bijvoorbeeld niet

zomaar langskomen. Daarnaast zijn ze door ouderdom ook vrienden/kennissen/familie verloren.

Zelf zijn ze niet ontevreden over hun sociale leven. Verder vinden ze zelf dat het maken van vrienden

niet meer zo nodig is. Of het vieren van verjaardagen. Als familie wordt uitgenodigd is het niet snel

goed vind mevrouw dat er vaak wat te zeuren is. Meneer en mevrouw hebben vooral elkaar. Dit

vinden ze naar mijn mening het meest belangrijk.

Hierop werd niet direct nee geantwoord maar ik merkte heel goed dat ze dit niet nodig vonden.

Meneer wilde hier wel iets over kwijt en wilde iets vertellen. Mevrouw kapte dit gelijk af en zei: ‘Nu

ga je het hebben over (fictieve namen) Henk en Corrie, dat gaan we absoluut niet doen, nee,

ophouden’.

Ik probeerde hier op in te spelen door de voordelen van het in kaart brengen te benoemen. Dat het

juist goed kan zijn door hier inzicht in te krijgen. Dat het een eye-opener kan zijn. Daarnaast heb ik

verteld dat deze informatie erg belangrijk kan zijn voor het onderzoek. Als wij hierop in willen spelen

hebben wij hier zo veel mogelijk informatie over nodig.

Ik had het gevoel dat ik het ze erg ongemakkelijk zou maken als ik hier over door zou vragen.

De volgende vragen met antwoorden zijn ingevuld door mijzelf. Dit zijn mijn interpretaties aan de

hand van het gehouden interview.

Bent u tevreden over u eigen sociale leven?

Zelf zijn ze tevreden. Ze konden niet uitleggen waarom.

Heeft u veel familie?

Ze hebben geen grote familie (meer).


of 103

Komen zij regelmatig op bezoek?

Ze komen niet regelmatig op bezoek. Dit kunnen ze niet (meer).


Hier zouden ze geen behoefte aan hebben. Of ze denken dat ze hier geen behoefte aan hebben.

Kunt u naar eigen zeggen op een goede manier mee doen aan sociale activiteiten? Doet u daar aan

mee? Waarom wel/niet? Wat voor soort activiteiten?

Ze doen vrijwel niet mee aan sociale activiteiten. Soms wordt er iets georganiseerd vanuit het

appartementencomplex waar ze wonen. Mevrouw vindt dit voornamelijk een probleem omdat het

meestal erg vroeg is. Bijvoorbeeld om 7u ‘s ochtends verzamelen. Hierdoor gaan ze niet mee.

Hoe ervaart u dit appartementencomplex?

Ze ervaren het als goed. Het is wel anders als verwacht. Ze hadden meer levendigheid verwacht hier.

Heeft u vrienden binnen dit appartementencomplex, doet u bijvoorbeeld wel eens een kopje koffie

bij een van de mensen van de gallerij?

Nee, dat gebeurt hier eigenlijk niet. Het is wel zo dat je hier gewoon ‘een praatje maakt’. Daar blijft

het voor meneer en mevrouw bij.

Er worden ook irritaties ervaren binnen het appartementencomplex. Er wordt veel over elkaar

gepraat. Je moet ook nog eens oppassen wat je tegen iemand zegt.

*Meneer begon tijdens dit gesprek over iemand waar ze het niet goed mee konden vinden binnen

het complex. Mevrouw kapte ook dit gelijk af. Meneer zei nog snel tussendoor: dit is zelfs een

collega van je. Mevrouw maakte het heel erg duidelijk dat hier over op gehouden moest worden.


Hoe kijkt u aan tegen zelfstandig wonen?

Zolang het kan blijven we het doen.

Wat ziet u eventueel als risico voor het zelfstandig wonen?

Geen.

Wat voor rol speelt veiligheid voor u wat betreft het wonen in het algemeen?

Het is mogelijk om met een alarm rond te lopen om je nek in het complex. Dit doen meneer en

mevrouw niet. Beiden zijn ze van nature voorzichtig.

Voelt u zich wel eens onveilig thuis?

Nee. Dit komt doordat er nog nooit iets is gebeurd. Ook is het complex veilig.


of 103


Ervaart u chronische klachten?

Artrose

Hoe gaat u hiermee om?

Het heeft zijn ups en downs. De ene dag kan je meer doen dan de andere dag.

Krijgt u momenteel ondersteuning?

Wij hebben huishoudelijke hulp. Deze voert de zwaardere schoonmaakwerkzaamheden uit. Zoals

het dweilen van de vloer of het schoonmaken van de badkamer.

Waar belemmeren deze klachten u van?

Wij kunnen niet lang lopen of staan. Dus lange stukken lopen of dagen ertussenuit zitten er niet in.


Maakt u gebruik van technologie?

Wij hebben beiden een mobiel. Meneer zit nog wel eens achter de computer. Mevrouw weet hier

geen raad mee.

Hoe ervaart u het gebruik hiervan?

De mobieltjes hebben we puur voor veiligheid. Zodat we elkaar kunnen bereiken mocht dat nodig

zijn.

Zou u open staan voor meer technologie als dit u zou helpen/ondersteunen voor iets?

Meneer antwoordde dat technologie geen belangrijk onderdeel van zijn leven mocht zijn. Hij wilde

zijn leven niet laten leidden door technologie.

Wel vond hij het interessant als technologie dingen vereenvoudigd in het leven. Niet iets wat

constant meldingen maakt en ‘het leven voor u leidt’.

2.10 Hobby’s

Heeft u hobby’s?

Mevrouw knutselt graag. Meneer zit wel eens achter de computer. Beiden puzzelen ze.

Ondervind u wel een moeite met het uitoefenen van deze hobby’s?

Mevrouw ondervind moeite door haar artrose. Dit zit namelijk ook in haar handen. Meneer kan wel

met de computer overweg maar het moet niet te ingewikkeld worden.

Meneer is ook genoodzaakt achter de computer te zitten. Geldzaken worden geregeld via

overschrijvingen. Dit kan meneer dan ook, mevrouw niet. Ze zagen wel in dat dit een probleem zou

zijn als meneer weg zou vallen.


of 103

Belastingzaken worden geregeld door de ouderen bond.

Verbeterpunten:

Meer diepgang rondom het thema veiligheid

Toegang tot informatie over zorg, mantelzorg

Observaties, thuis, omgeving en personen zelf

Risico’s tot langer thuis wonen kunnen uitgebreider

Gedrag Verhalen dingen die gebeurd zijn

Meer behoeften vanuit ouderen

Het waarom kan meer naar voren komen

Waar maken ze zich zorgen over? Waar verlangen ze nog naar? Wat kan beter?

Veel feiten, weinig emotie. Tip: vraag gewoon door "Hoe is het om vervoer te moeten regelen, hoe

loopt dat dan, hoe ervaart u dat?". "Hoe is het om beneden te eten, hoe gaat dat, bij wie gaat u

zitten, u ervaart u het eten, plaats, mensen". "U heeft artrose, tot welke beperkingen leidt dit? Hoe

vindt u dat? Wat lukt niet meer, wat u wel zou willen"?

Interviewverslag 1 Orrin Interviews

Interview 1, 02-05-2016

Gezonde levensstijl

Is naar eigen zeggen actief. Dat vindt ze belangrijk en leuk, mensen moeten actief blijven want dat is

goed voor ze.

Schenkt eens per maand koffie in de kerk, dat is gezellig want er zijn daar veel mensen en kennissen.

Krijgt naar eigen zeggen voldoende gezonde voeding binnen, alleen vlees iets minder. Heeft geen

moeite met het zelf koken van maaltijden.

Gaat regelmatig naar de fysiotherapeut, er is vlakbij een gezondheidscentrum waar deze en een arts

gevestigd is. De aanwezigheid van een dergelijk centrum wordt als zeer fijn ervaren.

Zelfstandig wonen

Voelt zich nooit onveilig thuis, krijgt regelmatig waarschuwingen met betrekking tot mensen toelaten

in het pand.

Kan alle taken die ze wil doen binnenshuis zelf uitvoeren, dat zijn dagelijkse taken zoals koken en

schoonmaakwerk.


of 103

Alle taken binnenshuis die nodig zijn maar niet zelf wil of durft te doen worden regelmatig gedaan

door huishoudelijke hulp 3 uur per week, wat als zeer prettig wordt ervaren.

Sociale cohesie

Heeft een grote vriendenkring, en een nog grotere kenniskring.

Heeft veelvuldig contact met vriendenkring in het woongebouw zelf, via de kerk en de klaverjasclub.

Ondervindt geen moeite met het participeren aan activiteiten in de vriendenkring.

Relatie met (mantel)zorgers

Er is een telefoonpiramide ingesteld die mensen elke ochtend bellen, om achterhalen of men er nog

is. Dat wordt als prettig ervaren omdat men er zo voor kan zorgen dat men niet voor verassingen

komt te staan in het geval van een overlijden.

Heeft voornamelijk telefonisch contact met verzorgers.

Mobiliteit

Beschikt over een rijbewijs en auto.

Is slecht ter been, gebruikt afwisselend een wandelstok en rollator. Het gebruik hiervan is prettig, de

rollator past ook in een auto die onlangs aangekocht is wat het gebruik ervan nog verder

vergemakkelijkt.

Komt dagelijks buiten de deur.

Maakt geen gebruik van openbaar vervoer, omdat dat onduidelijk is hoe dat werk.

Hobby’s

Houdt zich graag bezig met klaverjassen, gymnastiek en koffieschenken in de kerk. Gaat ook

regelmatig naar de soos.

Ondervindt geen moeite met het uitoefenen van de hobby’s, behalve dat het koffieschenken in de

kerk soms wel erg druk is.

Vitaliteit

Vindt dat een vitaal leven inhoudt dat men goed rond kan komen financieel, en een fijne woning

heeft.

Daarnaast is het behouden van een goed verstand belangrijk.

Gebruik technologie

Heeft geen moeite met het gebruiken van gangbare apparaten, echter is er geen behoefte aan nog

meer en ingewikkeldere apparaten in huis.

Gebruikt regelmatig de televisie en computer, waarop onder andere spelletjes gespeeld worden.

Maakt gebruik van internetbankieren.

Ervaart het gebruik van dergelijke apparaten als fijn en handig.


of 103

Interviewverslag 2 Orrin

Feedback ideeën Bandje met sensor voor biometrische gegevens Dit is het favoriete idee. Mevrouw kent al iemand, die geestelijk niet meer helemaal in orde is en een zwerfdrang heeft. Uit voorzorg heeft diegene een polsband om gekregen waarin ook de adresgegevens staan opgeslagen van de persoon, zodat diegene eventueel naar huis gebracht kan worden mocht het misgaan. Een nadeel van een dergelijke oplossing zou wel kunnen zijn dat er door een abnormaal piek of dal in bepaalde gegevens er hulp wordt ingeschakeld, en dat het dan achteraf voor niets blijkt te zijn. Er is dus nog enige vorm van menselijke interventie nodig om dit in goede banen te leiden. Logboek app Mevrouw is ook over dit idee zeer positief. Het idee komt bekend voor, want er is een kennis die thuis een boek heeft liggen waarin iedereen hun bezoekjes en activiteiten in opslaat. Op deze wijze kwam men erachter dat de persoon in kwestie regelmatig bezoek kreeg, maar slechts heel kort. Daardoor ontwikkelde de persoon in kwestie alsnog een gevoel van eenzaamheid. App met looproutes om tot de dagelijkse bewegingsnorm te komen Ook hierover is mevrouw overwegend positief. Weinig tot geen input over het idee, maar lopen is een leuke activiteit. App met bewegingsoefeningen Mevrouw doet elke ochtend mee aan een televisie programma genaamd Nederland Beweegt, waarbij mensen ertoe aangezet worden om een aantal oefeningen te doen. Dit vind ze erg leuk. Wanneer mevrouw bezig is op de sportschool vlakbij is ze vaak langer aan het sporten dan dat de show op televisie duurt. Een nadeel van zowel deze app als de app met looproutes is dat er geen groepsgevoel en geen rooster aan verbonden is, in tegenstelling tot de activiteiten op televisie en in de sportschool bijvoorbeeld. Daardoor denkt zij dat veel mensen de instructies wellicht niet zullen opvolgen, waardoor het dus weinig nut heeft. Over het algemeen was de geïnterviewde zeer positief over de concepten, en met name over de band met de sensor. Het was echter vrij lastig om ook negatieve feedback te krijgen, hoeveel suggesties ik ook gaf om uit te nodigen tot kritiek. Desalniettemin heeft het gesprek het wel makkelijker gemaakt om een idee te kiezen, en is het fijn om dergelijke feedback te mogen ontvangen.


of 103

Interviewverslag 2 Richard

Observeren - Omgeving

o Buurt

- In huis

o Foto’s

o Tijdschriften

o Hoe opgeruimd is het

o Staat van het huis

- Persoon zelf

o Lichaamstaal

o Emoties

How might we vragen voorleggen Top 8

1- App met route voor bewegen

2- Bandje

3- Medische app

4- App met beweegoefeningen

5- Domotica

6- Bio sensor

7- App met logboek voor registratie

8- Portaal

Aantal zaken verduidelijken omtrent technologie Het leren hiervan Meneer had last van zijn heup door artrose en moest naar de dokter/ziekenhuis met de rolstoel welke mevrouw moest voortduwen. Dit is zwaar… Medische sector. Verzorgingstehuizen weer in leven blazen….gun die mensen de lol in het leven. Dat ze weer verzorgd worden… Gesprek over gemeente Zoetermeer verliep niet goed. Meneer was gefrustreerd over dit onderwerp. Mede door de bezuinigingen. Meneer had meer verwacht van ons onderzoek. Hij wilde er mee stoppen en hoefde er niet verder bij betrokken te worden.


of 103

Interviewnotities 2 Ben

Eenzaamheid/patronen per individu registreren, parameters definiëren. Op basis van registratie van bepaalde patronen, eventueel actie ondernemen met iemand langs sturen. Zoemer die op gegevens reageert bij hartslagwijzigingen en andere meetbare condities. Categoriseren hartritmes e.d. Denken over de alarmering en eventueel acute hulp van wijkverpleger. Software moet bijna perfect zijn om valse alarmeren te voorkomen. Slechtziende assisteren met kleur polsbandje, welke kleuren zien ze wel of niet eerder. Bekostiging, subsidie vanuit overheid en zorgverzekeringen. KOSTEN ZIJN EEN GROOT PUNT VOOR DEGENE DIE HET GAAN GEBRUIKEN. Moeilijkheidsgraden voor de software met routes, denken aan alle mogelijke belemmeringen en obstakels. Misschien interessant voor gehandicapten met snellere routes. Eerder het bandje dan de software met routes, intrinsieke motivatie is groot punt van discussie bij routesoftware. RAPPORT OPSTUREN NAAR OUDERE BIJ AFRONDING.


of 103

Bijlage D: Expertinterviews


of 103

Expertinterview Pastoor

Epskamp is 1 van de pastoors. Honderd jarig bestaan gevierd van de kerk. Vrijwilligersgroepen op verschillende gebieden. Ondersteuning verleent op schulden, leven op rails te zetten. Gezelligheid met ouderen. Ze verlenen ook bezoek voor mensen die niet naar de kerk kunnen gaan. 1.1 Gezonde levensstijl (beweging + voeding) - Geeft u advies over een gezonde levensstijl aan uw leden? o Zo ja hoe en wat? Er wordt wel advies gegeven over gezondheid, dus naar buiten gaan voor meer beweging, maar niet zozeer specifiek advies. Er is altijd koffie en thee voor ouderen. Ouderen komen niet alleen voor de kerk, maar ook voor een gesprek en gezelligheid en over iets te praten. o Zo nee, waarom niet? - Hebben uw leden naar uw weten een gezonde levensstijl? o Zo ja kunt u voorbeelden geven? o Zo nee, kunt u voorbeelden geven? Dat is divers en niet mogelijk. - Sporten veel van uw leden? o Zo ja wat? o Zo nee waarom niet? 1.2 Vitaliteit - Hoe ziet u vitaliteit? Je bent vitaal als je betrokken bent met de wereld erbuiten. Dus niet alleen fysiek. Belangrijk is om zelf initiatief neemt en gesprekken aangaat met mensen. - Wat raad u aan om deze vitaliteit te behouden? Met mensen betrokken blijven en vrijwilligerswerk doen. - Is er onder de leden voldoende aandacht voor vitaliteit? - Zijn de leden overwegend vitaal of minder vitaal? 1.3 Sociale cohesie en eenzaamheid/vriendschappen - Hebben veel van uw leden een vriendenkring of familie? o Zo ja is dat intensief contact of minder intensief? Met de bezoekgroepen, bezoekt de kerk honderden ouderen per jaar. Ouderen voelen zich eenzaam en de kerk bezoekt hen. De ouderen geven dat zelf aan en als er bijvoorbeeld niet meer fysiek kunnen om naar de kerk kunnen gaan, dan gaat de kerk zelf hen bezoeken. o Zo nee, veroorzaakt dit problemen/eenzaamheid? - Worden er door de kerk veel activiteiten gepland voor ouderen met een sociaal karakter? o Wat voor soort activiteiten zijn dit? 2x per jaar vieringen, en er wordt gezorgd voor transport voor ouderen die niet fysiek kunnen. Daarnaast is er elke ochtend koffie en eten voor kerkgangers. Ook jongerengroepen die spelletjes dag organiseert bij verzorgingstehuizen, jongeren die ouderen helpen in de tuin. - Hoe worden de ouderen gecontacteerd om deze activiteiten bij te wonen? Mensen die regelmatig in de kerk komen, zijn op de hoogte. Daarnaast is er de parochieblad waar mensen op de hoogte zijn. Folder in de kerk waar wekelijks zaken beschreven worden.


of 103

Er is geen plan om digitaal ouderen te contacteren, maar dat zou een idee zijn. Er is wel een website. - Is er goede band met leden? Dat is niet zo duidelijk, sommigen wel, maar er zijn ook wel minpunten. o Wordt deze manier als prettig ervaren? - Hoe kijkt u aan tegen de sociale cohesie onder uw leden? 1.4 Kwaliteit van het leven - Hoe zou u het ‘kwaliteit van het leven’ omschrijven? Als je geestelijk en fysiek nog sterk bent. Dat je ook in balans bent en innerlijke gemoedslust hebt. Met mensen overkomen alles, en de parochie gaan in gesprek om ze te helpen. o Wat houdt het voor u in? Het gaat voornamelijk om geestelijke en fysieke gesteldheid. De kerk probeert van hun geloof fysiek hen te ondersteunen. o En ervaart u dit zelf?

Zo ja; Hoe dan? En zorgt u ervoor dat dit zo blijft? Zo nee; Wat mist u?

1.5 Het zelfstandig wonen Hoeveel leden van de kerk wonen zelfstandig? De overheid wilt graag dat ouderen zoveel mogelijk zelfstandig thuis wonen. Vindt u slechte ontwikkeling die thuis wonen? Ja en nee, het is gevaarlijk voor ouderen die thuis moeten wonen. Er zijn meer gevaren thuis voor ouderen. Hoeveel ondervinden er problemen? Er zijn soms blauwe plekken bij ouderen of ouderen die niet meer kunnen koken. Wat zijn dat voor problemen? Hoe gaan ze hiermee om? Krijgen ze hulp? Ze kunnen financieel bijdrage leveren of zorgen dat de familie contact heeft met de oudere. De parochie kan helpen om contact te krijgen met de ouderen. Hoe kijkt u aan tegen zelfstandig wonen? Wat denkt u dat de risico’s zijn van zelfstandig wonen? 2. Is dit in uw situatie mogelijk?/Gaat u ervan uit dat u nog lang zelfstandig kunt wonen? 3. Wat ziet u eventueel als risico voor het zelfstandig wonen? 4. Wat voor rol speelt veiligheid voor u wat betreft het wonen in het algemeen? Niet zelf meegemaakt. 5. Voelt u zich wel eens onveilig thuis? 6. Zijn er taken die u wel zou willen doen maar niet meer in huis kan? Niet veel inzicht. 7. Zijn er taken die u regelmatig toch moet doen maar liever laat in huis 7.1 Chronische klachten Zijn er leden met chronische klachten? Zondag zijn er parochianen die ouderen komen ophalen. Het zijn meestal mensen die niet meer kunnen lopen. Die worden opgehaald.


of 103

Welke problemen ondervinden zij? Hoe gaan ze hiermee om? Krijgen ze hulp? 8. Ervaart u chronische klachten? 9. Hoe gaat u hiermee om? Gaat u dit goed af? 10. Krijgt u momenteel ondersteuning? Voldoet dit aan uw wensen en eisen? 11. Waar belemmeren deze klachten u van? 11.1 Kwetsbaarheid - Weet u of uw leden zich kwetsbaar voelen binnen de gemeente of eigen huis? (gezondheid, financieel) Onduidelijk. Kwetsbaarheid bij ouderen is vaak het gevoel van afhankelijkheid. Dus dat ze afhankelijk zijn van anderen. Voornamelijk fysiek - Hoe gaat u hiermee om? - Wat wordt er gedaan om de leden zich minder kwetsbaar te laten voelen? - Kunt u een richting geven waar die kwetsbaarheid dan zit? 11.2 Huidig gebruik technologie Ziet u veel mensen met smartphones in de kerk? Mensen hebben wel, maar het is niet toegestaan in de kerk. Denkt u dat veel leden deze gebruiken, of andere moderne technologieën? Er is een website, beamer. Ziet u veel mensen die een aversie hebben tegen technologie? Nee Wat denkt u dat de gevaren zijn van smartphonegebruik bij ouderen? Over t algemeen. Er zijn niet echt onderzoeken gedaan over de gevaren ervan. Een gevaar zou kunnen zijn dat er geen menselijk fysieke contact meer is. Wat denkt u dat de voordelen zijn van het gebruik van smartphones en technologie bij ouderen? Het verbetert hun zelfredzaamheid, zoals contacten kunnen leggen. Of hun isolement kunnen doorbreken. Informatie snel krijgen en minder afhankelijk zijn van anderen. Kent u mantelzorgers die technologische hulpmiddelen gebruiken voor ouderen? - Maakt u gebruik van technologie? - Hoe ervaart u het gebruik hiervan? o Goed: Zou u open staan voor meer technologie als dit u zou helpen/ondersteunen voor iets? o Niet goed: Hoe komt dit? Zou dit verholpen kunnen worden? Zo ja, hoe? - Wat betekent technologie voor u in het algemeen? Ziet u het als iets wat u helpt of juist wat u belemmert? 11.3 Hobby’s Zijn er hobbyverenigingen geassocieerd met de kerk? Met de WZH in oosterheem zijn er leuke activiteiten zoals schilderen. En ook met scholen. - Heeft u hobby’s? - Ondervind u wel een moeite met het uitoefenen van deze hobby’s? Zijn er activiteiten die u graag zou willen doen maar niet toe in staat bent? HMW-vragen Technologie:


of 103

-Een soort online logboek ontwikkelen voor ouderen, activiteiten, gemoedstoestand etc. De ontlastende effect is dat je het deelt met anderen. -Een simpelere technologie als een polsbandje alarm.


of 103

Exertinterview Gemeente Zoetermeer WMO

Interview Gerdien Bisschop (Gemeente Zoetermeer Beleidsadviseur WMO maatwerkvoorzieningen)

Inleiding Wij als studenten van De Haagse Hogeschool doen onderzoek naar de vitaliteit en veiligheid bij ouderen hier in Zoetermeer. Hiervoor hebben wij de afgelopen weken interviews afgelegd met ouderen en is er gekozen om ons te richten op een aantal thema´s:

- Dagelijkse dagindeling - Gezonde levensstijl (beweging + voeding) - Vitaliteit - Mobiliteit - Sociale cohesie en eenzaamheid/vriendschappen - Kwaliteit van het leven - Het zelfstandig wonen - Chronische klachten - Huidig gebruik van technologie - Hobby’s

Wat bij ons sterk naar voren kwam uit de interviews is dat ouderen, die vooral chronische klachten hadden, te weinig beweging hebben. Dit zorgt er uiteraard voor dat ouderen sneller achteruit gaan, met als logisch gevolg dat ouderen minder lang zelfstandig kunnen blijven wonen. Dit is wel iets waar tegenwoordig op gericht wordt vanuit gemeenten dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. Onze vraag is dan ook wat wordt er binnen Zoetermeer gedaan om te zorgen dat ouderen voldoende bewegen? Is hier een bepaald plan voor? Ziet de gemeente Zoetermeer dit momenteel ook als een probleem of komt dit niet zo sterk naar voren hier? Wat we nog meer willen weten:

- Wat doet u als beleidsadviseur WMO maatwerkvoorzieningen? - Wat merken jullie wat een groot probleem is onder ouderen in Zoetermeer?

o Hoe wordt hier momenteel op ingespeeld door de gemeente Zoetermeer?


of 103

WMO heeft veel aandachtsgebieden. Maatwerkvoorzieningen, aan bijvoorbeeld mensen met en beperking. Aanvragen voor scootmobiel, etc. Er komt iemand langs, voor een indicatie, er wordt gesproken over wat wel en niet kan. De gemeente betaald de voorziening. Inwoner betaald ook een eigen bijdragen. Zelf lang consulent geweest. Dus huis aan huis bezoek. Er komen regelmatig dezelfde problemen aan bod onder consulenten. Nu heeft Gerdien de positie om die problemen zelf aan te pakken. Zelf invloed uit kunnen oefenen binnen de gemeente. Zorgen dat er voldoende faciliteiten voor mensen die mogelijk eenzaam zijn. Er wordt hier wel aan gewerkt en hier aan gestart. Iedereen in zo’n netwerk, huisartsen, doktoren, moeten hier ook op letten. En hier mee bezig zijn. Wijk zorg netwerken nieuw initiatief. Informatievoorziening, mensen komen al snel voor een klein ding bij de gemeente terecht. Veel is digitaal en je moet daar al snel mee overweg kunnen om zoiets. Veel ouderen van zeg ongeveer 80 kunnen dit gewoon niet. Beweging. Wordt opgemerkt. Er worden geen faciliteiten afgegeven die de beweging verbeteren. Voorbeeld: er wordt een scoot-mobiel voorgesteld en geen elektrische fiets. Er moet ook op het geld worden gelet vanuit de gemeente. Preventieve gezondheidsbeleid. Vanuit WMO geen beweging… Huisaanpassing. Soort traplooprobot, ondersteuning voor naar boven lopen. Voorbeeld: wilt u geen traplift. Veiligheid thuis speelt wel vaak een rol. Er kan x keer per dag iemand langskomen, maar daar tussenin zijn ze toch echt alleen thuis. Hoe zorg je dat er niets mis gaat? Preventie? Soort groepen maken van ouderen die je aan elkaar koppelt. Gymnastiek laten uitvoeren met elkaar in een klein groepje, dit is ook een voorbeeld van bewegen. Hoe kan je de omgeving, in de zin van familie, (mantelzorgers) ontlasten. Hoe kan je op afstand monitoren dat het goed gaat? Ouderenbond zei ook: fragiele ouderen, kwetsbare, dit sluit niet echt aan. Ingaan op de consulenten van de gemeente die huisbezoeken uitvoeren. Wat kan hier verbeterd worden?? Dit terugkoppelen aan de WMO? Gerdien… Consulent of ouderenexpert.


of 103

Expertinterview Onderzoeker

1. Inleiding


- Opening


- Vitaliteit






2. Expertinterview

In dit hoofdstuk zal er per thema een aantal vragen staan die helpen tijdens het interview.

Aan de hand van deze vragen zal geprobeerd worden om de benodigde informatie te

verkrijgen.

2.1 Opening

Naam: Erwin Tak

Onderzoeker bij Tak advies en onderzoek.


Werkt voornamelijk op terrein van preventie. Klachten zijn helaas onlosmakelijk verbonden

met ouder worden, het is belangrijk om ermee om te leren gaan om verlies van

zelfstandigheid te voorkomen. De impact van aandoeningen verschilt per leeftijdsgroep,

sommigen gaan beter om met tegenslagen dan anderen.

Ongezonde patronen doorbreken is moeilijker dan al gezond te gaan leven alvorens een

klacht of aandoening zich voordoet. Helpen via technologie zoals apps werkt bij ouderen

moeilijker, aangezien ze het lastig vinden om ermee te werken en er vaak dus ook niet mee

omgaan.

Het is belangrijk voor ouderen om nieuwe dingen te blijven leren, en sociale contacten te

houden. Daarnaast is gezonde voeding en beweging heel belangrijk. Wandelen is de meest

simpele manier om ouderen te laten bewegen, kan in eigen omgeving. Er is enkel een

aansporing nodig om hen te stimuleren om te wandelen. 3 of 4 kilometer per dag lopen


of 103

heeft een enorm beschermend effect tegen een aantal aandoeningen. Dit kan later

opgevoerd worden naar meer intensieve bewegingspraktijken.

Het vergemakkelijken van het leven van ouders is ee reflex die veel verzorgers hebben, dit

kan echter averechts werken omdat je een gedeelte van hun dagelijkse activiteiten afneemt.

Dit gebeurt vaak in verzorgingstehuizen.

2.3 Vitaliteit

Combinatie van energie, motivatie en veerkracht. Energie is lichamelijke kracht, motivatie is

hun mate van wil en doelen in het leven, en veerkracht is de mate waarin men tegenslagen

kan verwerken. Motivatie is wellicht het belangrijkste van de drie factoren. De factoren van

vitaliteit zit onder andere in de genen van een persoon, maar kan ook beïnvloedt worden

door een slechte omgang met verscheidene tegenslagen. Ook de gezondheid speelt een rol,

het is voor ongezondere mensen moeilijker om een vitaal leven te leiden.

Verpleeghuizen hebben een uitzonderlijk kwetsbare groep, maar toch zouden zij ook meer

taken aan de ouderen zelf over kunnen laten om hun autonomie te waarborgen en hun

dagelijkse taken intact te houden, wat op zijn beurt weer bij kan dragen aan hun

gezondheid. Verpleeghuizen zijn over het algemeen een vrij deprimerende plek geworden.

Sommige ouderen vinden dat ze verzorgd moeten worden en doen niets meer, en andere

vinden dat ze actief moeten blijven. Het zou goed zijn om zorg meer individueel te maken,

en de stijl van verzorgen aanvullend te laten zijn op wat de oudere zelf nog kan doen.

Gelukkig komt dit steeds meer voor.


Eenzaamheid staat niet altijd gelijk met alleen zijn, sommigen vinden dat niet erg, en andere

zijn eenzaam en hebben toch veel contacten. Iemand die zelf niet heeft geleerd om

contacten te onderhouden zal eerder eenzaam worden wanneer hij ineens zelf zijn

contacten moet leggen en onderhouden. Vaak wordt deze oorzaak, het niet kunnen leggen

van contacten, niet aangepakt. In plaats daarvan wordt er anders mee omgegaan, door

bijvoorbeeld mensen met elkaar georganiseerde activiteiten te laten doen. Dit werkt niet

altijd heel goed. De beste contacten vormen zich op een natuurlijke en vrijwillige wijze. Er is

een manier bedacht om contacten te creëren, door een oudere aan te stellen als primair

afgiftepunt voor pakketten. Daardoor voelt deze persoon zich nuttig en minder eenzaam, en

als tweede voordeel is er dat iedereen altijd makkelijk zijn pakketjes kan ontvangen.

Vaak probeert men bij nieuwe technologieën een toepassing te zoeken, in dit geval een

buddy voor ouderen. Een dergelijk idee is beter voor kinderen die het zien als een speeltje,

maar bij ouderen werkt dit niet goed. Het omgaan met een robot zal nooit dezelfde

diepgang kennen als een echt gesprek met een persoon.


of 103

De kenmerken van populaire routes die ouderen lopen is een route waar ze af en toe

kunnen zitten, maar groene stukken werden juist vermeden. Veel ouderen vinden parken

met struiken en bomen niet prettig, het is onoverzichtelijk omdat ze niet kunnen zien wat er

zich in die ruimte schuilt. Eventuele gevaren zoals hangjongeren en dergelijke, ze vinden het

niet fijn om daar afgezonderd te lopen. Routes zouden verbeterd kunnen worden door

verlichting te plaatsen, struiken te snoeien en oversteekplaatsen veiliger en sneller te

maken. Simpele dingen die voor jongeren niet erg zijn kunnen voor ouderen dat wel zijn,

zoals bijvoorbeeld een te smalle of ongelijke stoep.

Mobiliteit is een probleem wat veel ouderen krijgen, eerst doet zich dit buiten voor en op

later leeftijd ook binnenshuis. Verlichting is ook belangrijk, een donkere ruimte is

valgevaarlijk. Door evenwichtsklachten zijn transities tussen houdingen zoals uit bed komen

ook gevaarlijk. Veiligheid en privacy is ook een heikel punt bij ouderen, zij willen graag zich

kunnen beschermen. Binnenshuis is veiligheid ook belangrijk, zij kunnen vallen en dat

brengt soms grote lichamelijke schade met zich mee. Een alarmeringssysteem voor gevallen

mensen kan een gedeeltelijke uitkomst bieden.

Door cognitieve achteruitgang gaan vaak eerst administratieve taken fout, en later pas de

meer ingewikkelde taken. Er zijn vrij effectieve valprogrammas, die mensen leren hoe ze op

de juiste manier kunnen vallen. Zo zijn er ook programma’s om mensen te helpen met

andere zaken. Veel mensen zijn echter niet heel enthousiast om deel te namen aan

dergelijke programma’s, omdat ze vaak niet vinden dat ze het nodig hebben.


Een groot deel van aangeboden techniek om zelfstandig wonen te bevorderen zijn manieren

om gevaren kleiner te maken, maar wellicht zou het beter zijn om ouderen te motiveren om

zichzelf te kunnen onderhouden. Dit zou in de toekomst bijvoorbeeld middels gamification

kunnen. Het is goed voor ouderen zodat ze zelf de regie van hun woonsituatie en

inschakeling van hulp kunnen behouden.


Het klassieke beeld van ouderen die technologie avers zijn klopt al niet meer, op een

kleinere groep na. Vaak doet men eenvoudigere taken op stukken technologie, maar

uitgebreidere multifunctionele apparaten zoals laptops zie je veel minder. Vaak gebruiken

ze ook alleen gratis technologische diensten zoals Skype. Men wil vaak vergeetachtigen

helpen door alles automatisch te laten gaan, maar dit werkt averechts. Men zou ze moeten

stimuleren om mentaal fit te blijven.

Mantelzorgers gebruiken soms een armband of horloge dat de status van ouderen kan

doorgeven, zodat men een sein kan geven als er hulp nodig is van de mantelzorger. Er is ook

steeds meer actieve monitoring, zoals bewegingssensoren, of sensoren die kijken of de

koelkast wel open gaat, of iemand naar buiten gaat.

2.7 Ideeën


of 103

- Bandje welke beweging meet, noodknop heeft, gps, aanwezigheidsfunctie en

hartslag functie. 38

Dergelijke technologie wordt al gebruikt, maar er moeten een afweging gemaakt worden

tussen wat de oudere en de mantelzorger wilt. Als de info via een centrale gaat en niet

direct is dat ook dubieus. Ook is er de vraag wat er nou gemeten moet worden, en welke

doelen zitten daar achter. Zijn deze echt van belang of wellicht minder? Ze moeten er zelf

ook iets mee kunnen en willen.

- App met routes die zorgen voor beweging naar de dagelijkse norm. 43

Hiervoor gelden dezelfde punten als bij het vorige idee. Sommige informatie van

lichamelijke aard is alleen echt handig wanneer men ziektesymptomen vertoont en actief in

de gaten gehouden moet worden.

- Medische app met alle info gericht op ouderen met realtime ondersteuning. 40

Is een goed idee. Er is alleen verdeeldheid over wat de bewegingsnorm precies inhoudt, en

of de nadruk op fysieke fitheid of mentale fitheid ligt. De route zou gepersonaliseerd

moeten worden voor iedereen, er moeten punten van interesse op de route liggen voor de

oudere om hem te stimuleren.

- App met logboek voor registratie van bezoekers en mantelzorgers bij ouderen. 25

Dit kan alleen werken als de informatie ook inzichtelijk is voor de oudere zelf. Er moeten

goede afspraken gemaakt worden over wie de informatie mag inzien.

- Portaal voor mantelzorgers. 34

Er zijn al heel veel dergelijke oplossingen, zoals fora voor mantelzorgers. Alzheimer cafes zijn

plekken waar patienten samen met mantelzorgers met elkaar spreken, lotgenotencontact is

ook een belangrijke factor.

- App met bewegingsoefeningen speciaal voor ouderen. 36

Er bestaan al dergelijke apps, er zijn 800.000 apps die iets met gezondheid doen, maar er

zijn slechts drie die een bewezen effect hebben. Het gaat niet zozeer om de oefening, maar

om gedragsverandering. Veel mensen weten hoe ze moeten bewegen maar vinden hier zelf

geen aansporing voor, zij zouden dus aangespoord moeten worden middels deze app om

daadwerkelijk te gaan bewegen. Dit is echter moeilijk om te realiseren. Ook zo een app zou

gepersonaliseerd moeten worden op de wensen en motivaties van mensen. Niet elke

oudere kan een app gebruiken via hun telefoon, dus wellicht zou het ook op een andere

manier beschikbaar moeten zijn.

Een combinatie tussen de app met routes en de bewegingsoefening zou een goede

combinatie zijn.


of 103

Bijlage E: Persona’s

-Houdt van sporten en in beweging blijven. Daarnaast let hij op zijn voeding.

-Voelt zich veilig thuis -Maakt geen gebruik van mantelzorg -Heeft moeite met een aantal huishoudelijke taken(schoonmaken)

-Heeft goede contacten vrienden/familie -Participeert met sociale activiteiten

-Mentaal gezond -Voelt zich energierijk

-Heeft rijbewijs -Maakt geen gebruik van een hulpmiddel (scootmobiel, rollator) -Maakt geen gebruik van openbaar vervoer

Peter Julius

Ik ben Peter Julius. Ik ben 75 jaar oud. Ik houd ervan om te sporten, vooral bezig te blijven en leuke dingen te doen met vrienden en familie. Motto: ‘’een dag niet gelachten, is een dag niet geleefd’’.

/belemmeringen -Heeft rugklachten en

hoge bloeddruk. Hij neemt hiervoor medicijnen. Doordat hij rugklachten heeft, heeft hij af en toe moeite met klusjes in huis.

-Heeft een tablet en smartphone om contact te hebben met familie en vrienden.

-Is tevreden met zijn leven. Heeft alleen fysieke problemen die hem belemmeren.

-Je bent sociaal in omgang

-Asociaal

-Je bent open en vriendelijk

-Je bent sportief

-Je bent introvert

-Niet mijn leeftijdscategorie

Kwetsbaarheid - Voelt zich niet kwetsbaar in en buitenshuis.

Doelen - Heeft nog een aantal doelen die hij wilt behalen en denkt deze nog te kunnen behalen.


of 103


of 103

Bijlage F: Traceerbestand interviews

Daan: Sport niet Geen vermelding eten Geen vermelding veiligheid Geen extra hulp (mantelzorg) Zelfstandige huishouding Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: ja Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: geen vermelding Xander: Sport niet Geen vermelding eten Geen vermelding veiligheid Geen extra hulp (mantelzorg) Werkster verder zelf alles Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: ja Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: geen vermelding Yoshi: Sport niet Geen vermelding eten Geen vermelding veiligheid Geen extra hulp (mantelzorg) Geen vermelding huishouden Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: geen vermelding Gebruikt openbaar vervoer: geen vermelding Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: slecht


of 103

Technologie noodzakelijk: geen vermelding Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: geen vermelding Ruben: Tennis Geen vermelding eten Voelt zich veilig Geen extra hulp (mantelzorg) Kan huis niet meer onderhouden Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: ja Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: nee Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: geen vermelding Michael: Actief lopen in schema Man niet vrouw wel Geen vermelding veiligheid Geen extra hulp (mantelzorg) Zelfstandige huishouding Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: ja Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: nee Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: geen vermelding Corstiaan: Squash en fitness Geen vermelding eten Voelt zich veilig Geen extra hulp (mantelzorg) Zelfstandige huishouding Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: ja


of 103

Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: nee Medicijnen: geen vermelding Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: geen vermelding Orrin: Fitness Ja avondeten Voelt zich veilig Mantelzorg aanwezig Werkster verder zelf alles Mobiliteit: hulpmiddel, ja Rijbewijs: ja Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: goed Richard: Nee Letten op voeding Voelt zich veilig Mantelzorg aanwezig Werkster verder zelf alles Mobiliteit: hulpmiddel, ja Rijbewijs: nee Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: nee Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: goed Yama: Wandelen/regelmatig Let niet op voiding Voelt zich nu veilig


of 103

Geen extra hulp (mantelzorg) Zelfstandige huishouding Mobiliteit: hulpmiddel, ja Rijbewijs: ja Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: goed Ben: Sport niet Zeer regelmatig eten en goed Voelt zich veilig Geen extra hulp (mantelzorg) Zelfstandige huishouding Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: ja Gebruikt openbaar vervoer: nee Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: goed Benjamin: Squashen Let goed op voeding Voelt zich veilig Geen extra hulp (mantelzorg) Werkster zelf verder alles Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: ja Gebruikt openbaar vervoer: ja Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: goed


of 103

Stefan: niets Geen vermelding eten Voelt zich veilig Geen extra hulp (mantelzorg) Zelfstandige huishouding Mobiliteit: hulpmiddel, nee Rijbewijs: geen vermelding Gebruikt openbaar vervoer: geen vermelding Chronische klachten: ja Medicijnen: ja* Gebruik technologie: goed Technologie noodzakelijk: ja Mentaal gezond: ja Energie: voldoende Kwaliteit van leven: goed


of 103

Bijlage G: Critical reading checklist

Critical reading checklist

Eindrapport onderzoek ouderen_groep_bory

Education

Transcript of Eindrapport onderzoek ouderen_groep_bory