36e jaargang, nr. 3, juli 1992. Verschijnt 5x per jaar

een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité, postbus 53142,1007 AC Amsterdam

A u s c h w i t z B u l l e t i n

Gisteren staat ook voor morgen

Alles verandert, alles stroomt, zeiden de oude Grieken al. De niet heel jongen hebben het wereldbeeld waarmee zij zijn opgegroeid de laatste jaren zien instorten of wegvagen. Jongeren kennen nu niet anders dan dagelijks heftige of zelfs bloedige botsingen op voor ons onverwachte punten. Wereldmachten worden opgesplitst, een werelddeel lijkt ineen te vloeien tot daarbij weer iets stokt.

De generatie die zich Auschwitz herinnert en in glas en in het hart gekerfd heeft staan dat dit nooit meer mag gebeuren, hoort huiverend her en der racistisch gebral, vaak gevolgd door geweld. Ook dichtbij, naast de deur zelfs.

Zoals in Antwerpen. Twintig jaar bestaat daar de Stichting Auschwitz Vlaanderen. Op waardige en karakteristieke wijze is daaraan herinnerd door onze vrienden, die ook ons comité hadden uitgenodigd. Allereerst voor een verrukkelijk 'eetmaal', dat (ook al kenmerkend) door leerlingen van een gemeentelijke koksschool was klaargemaakt. Alles onder de bezielende, aanstekelijke leiding van Regine Beer, die als jonge onderwijzeres vanaf mei 1944 in Auschwitz heeft gezeten. Regine, een trouwe gast op onze herdenkingen in Amsterdam, heeft honderden malen, vooral op scholen, van haar ervaringen verteld en die nu ook te boek gesteld.

In het 16de eeuwse stadhuis - waar een kwart van Antwerpens bevolking kort geleden racisten van het Vlaams Blok heeft afgevaardigd - werd het Belgisch-Nederlandse gezelschap verwelkomd door een wethouder, schepen Mangel­schot. Hij wees op de brede visie van het aloude Antwerpen.

Na het bolwerk van democratische bestuurders ging een trefpunt van de democratische burgerij voor de Stichtingsgasten open: het Vredescentrum in Deurne, te vergelijken met een Nederlands verzetsmuseum. Het centrum is informatief: zo geeft het een beeld van de Jodenvervolging in België, maar ook van bezetting en verzet in ons buurland. Het richt zich vooral tot de jeugd, verder zijn er ruimten voor bijeenkomsten enzovoorts. Hier vertolkte oud-minister Willy Calewaert, een van de grondleggers van het centrum, de inzichten van onze vrienden en ook van onszelf. Wij zorgen er voor dat dit blad ook daar voor het grijpen ligt.

In Brussel waren onze vrienden aldaar eveneens op grootse schaal aan de slag. Daar heeft de Belgische steunactie voor het behoud van Auschwitz-Birkenau in het gratis opengestelde Paleis voor Schone Kunsten een veiling georganiseerd van Belgische kunst. Een honderdtal beeldende kunstenaars had werk ter beschikking gesteld. Alles ten bate van het fonds om het kampgebied als historische plek in stand te houden - voor toekomstige geslachten. De veiling werd een groot succes.

K Z A 5 1 4 8

'Het verhaal van een van de laatste getuigen' heeft Regine de Beer haar relaas over haar oorlogservaringen tot in Auschwitz genoemd in de ondertitel van haar boek. Men vindt daarin het verloop en de geleidelijk verscherpte maatregelen tegen de Joden in België. De meesten hebben de per­fide methodes van de be­zetter onderschat. Ook de door de nazi's, niet door de halacha, de Joodse leer, als Jodin beschouwde schrijf­ster. Toch werd minder dan de helft van de Joden uit België gedeporteerd (45 %) tegen 80 % uit Nederland, een voor ons land netelig en nog steeds onopgelost raadsel.

Naast veel helaas bekends vindt de Nederlandse lezer minder bekende bijzonder­heden over de gang van (oorlogs)zaken in België. Het boek bevat toelichtin­gen van enkele medestrij­ders en is geredigeerd door Paul de Keulenaer. Regine de Beer roept haar jeugdig publiek op haar getuigenis te gebruiken. 'Vrijheid is voor mij nog steeds het be­langrijkste woord uit de woordenschat.'

Regine de Beer, KZA 5148. . Vool Nederland: Uit®., De -l^eès)Postbus 1878, 4801 :

^SS*fte#.'Prp:r3?M' =. .

Het komt ook voor dat het oproepen van een aspect van de zwarte jaren zeer actueel blijkt. Zo ging het met het Korczak-symposium dat op initiatief van professor Ido Abram door de Universiteit van Amsterdam in het gebouw van de Pedagogische Wetenschappen werd gehouden. Janusz Korczak, arts, pe­dagoog en schrijver van kinderboeken, leidde van 1939 tot 1942 een weeshuis in het getto van Warschau. In die laatste functie is hij beroemd geworden. Met 'zijn' weeskinderen uit het getto is hij in augustus 1942 meegegaan naar Treblinka, de dood tegemoet. Korczak ging uit van respect voor de kinderlijke persoon­lijkheid. Zijn pedagogiek berustte niet op specifiek Joodse leerstellingen. Die kwamen op de voorgrond, toen de Joodse bevolking in het getto op zichzelf was teruggeworpen. De nalatenschap van een man, die zo vaak de uitroeiing van het Poolse Jodendom symboliseert, bleek nog een levend element in het heden. Korczak droeg zijn pupillen op levenswaarden in eigen hart te zoeken. 'Wat wij jullie geven is het verlangen naar een beter leven dat nog niet bestaat/ schreef hij in zijn afscheidsbrief. Een voormalige pupil onthulde een portretbuste van de arts/pedagoog, een Poolse Jood van groot formaat.

Weer Westerbork

Op 16 juni is het voormalige kampterrein Westerbork 'hergewaardeerd', zoals dat in het officiële taaltje heet. Prinses Margriet heeft de onthulling verricht. Veel oud-gevangenen, nabestaanden en andere betrokkenen waren voor de gelegenheid samen gekomen in Westerbork en Assen. Kinderen maakten met 50 stenen (voor de 50 kinderen van het eerste transport) het aantal vol dat de Werkgroep Westerbork zich ten doel had gesteld: een steen voor elk van de 102.000 van de 107.000 gedeporteerden die de dood vonden. De bakstenen, elk voorzien van een zilverkleurige Davidsster boven een kaart van Nederland op de voormalige appèlplaats.

Elders wordt de lokatie van enkele barakken aangegeven. De verantwoorde­lijkheid van de bestuurders groeit naarmate de groep overlevenden slinkt, merkte Wim Meijer, de Commissaris van de Koningin in Drenthe, op in zijn begroeting. Geschiedenis die nooit mag worden vergeten, niet om het aangedane leed, niet om de waarschuwing voor ons, mensen van nu. De afstand in de tijd wordt groter en de levende herinnering kleiner. Het is aan de politiek te beslissen over de kennis die kinderen op school moeten verwerven, om monumenten als dit Herinneringscentrum in stand te houden en om te wijzen op de gevaren van vreemdelingenhaat en discriminatie, aldus Wim Meijer.

Op 24 mei jongstleden riep de Nederlandse Raad van Kerken in een kansel-boodschap op tot krachtige bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat en tot bezinning op de oorzaken daarvan. Kerken, moskeeën en synagogen stonden diezelfde week in het teken van de strijd tegen vreemdelingenhaat.

Tot hen die tijdens de oorlog de kale vlakte van Westerbork als laatste brok Nederland zagen, behoorden ook 245 zigeuners en mensen die Joden hadden geholpen. 'De sjoa is niet alleen een slag voor het Joodse volk geweest, maar ook een aanslag op de beschaving, ja een aanval op en een schending van de mensheid.' Het is de mening van de bestuursvoorzitter van het Herinne­ringscentrum Kamp Westerbork, de heer J. de Graaf - en ook de onze. 'Sjoa-educatie, leven met Westerbork, behoort daarom niet alleen gegeven te worden bij de geschiedenis- en maatschappijleerlessen, maar hoort geïntegreerd te zijn in het hele onderwijs, ja in heel onze samenleving. We moeten dus niet alleen praten over minderheden als slachtoffers, maar we behoren ook de positieve elementen naar voren te brengen.'

Voor de Actie Kamp Westerbork was uit uiteenlopende bronnen 2,5 miljoen gulden bijeengebracht. 'Op menselijke maat toegesneden' is het ereveld met de stenen, in de woorden van de heer L. de Wijze die de werkgroep had geleid.

U las hierboven iets over allerlei activiteiten die allemaal slaan op een verleden van een halve eeuw oud. Maar die bij uitstek gericht zijn op het heden en meer nog op de toekomst. Zodat ons werk nog lang niet is afgelopen, al ligt de reden ervan een heel eind terug. Want gisteren staat ook voor morgen.

Eva Tas

Nico Boeken overleden

Nico Boeken, secretaris van het Nederlands Auschwitz Comité, is 29 juni overleden.

Nico Boeken heeft vele functies vervuld. Zijn studie in de sociale wetenschappen heeft hij op alle manieren in praktijk gebracht. Dat ging van de Stichting Oorlogspleegkinderen, kort na de oorlog, via de reclassering tot de projectgroep voor getroffenen door oorlog en geweld. Het bekendst werd hij als directeur van Joods Maatschappelijk Werk, van 1972 tot 1982; daarnaast als lid van de Uitkeringsraad. Zolang zijn stem het toeliet zette hij teksten voor de blinden­bibliotheek op de band.

Meer dan een tiental jaren maakte Nico Boeken deel uit van het Nederlands Auschwitz Comité. Kort na zijn pensionering nam hij het penningmeesterschap op zich en later het secretariaat, alles met heel veel zorg en aandacht. Vijf dagen voor zijn dood ontving hij nog het dagelijks bestuur van het comité bij zich thuis voor een vergadering.

Op 4 februari j . l . werd hij in een plechtige zitting tot zijn grote voldoening ridder in de orde van Oranje-Nassau. 'Wegens een eindeloze reeks functies', zei minister d'Ancona van WVC. Zijn gezondheid was toen al ernstig aangetast, maar niet zijn energie en toewijding. Hij bleef de ijverige en nauwgezette secretaris, nauw betrokken bij alle lotgevallen van ons comité en bij belangrijke gebeurtenissen zoals de verplaatsing van het Auschwitz-monument naar het Wertheim-park.

'Met hart en ziel', zo noemde voorzitster Annie Fels-Kupferschmidt het in de aula van Gan Hasjalom, de Liberaal Joodse begraafplaats in Hoofddorp, waar hij nu rust naast de opnieuw vol warmte herdachte Sonja.

Enige honderden mensen uit vele kringen waren Nico de laatste eer komen bewijzen. Rabbijnen, vrienden en kinderen spraken van herinnering en dank. Het kleuterstemmetje dat nog eenmaal voor opa een liedje zong zal ieder bijblijven. Tot troost van de altijd zorgende Fien en van Nico's kinderen en familie.

Nederlands Auschwitz Comité Voorzitster: Annetje Fels-Kupferschmidt Secretariaat: Postbus 53142, 1007 AC Amsterdam Penningmeester: J. M. Waterman, Ommerenhof 79, 1106 XM Amsterdam tei. 020 - 6964334 Bankrek: AMRO/ABN, bijk, Van Baerlestraat 58, Amsterdam rek. 4Ö.01$S.088. Postgiro 293087 , S en 4875500. •* jÉf'

Hoofdredactie: drs. Eva Tas Redactie: Max Arian, Anet Bleich, Daphne Meijer,

. ^^airyiN^z-ï "'Rédpcöeïöfrësi'V.

Nieuwezijds Voorburgwal 286,

~- '-lOT2'RTïiöiéïerdam .

A%éf te i^ i^rk ..r-j administratie, ï D. Papegaay, T De Weer 88,

1503 WH Zaandam tel. 015-16 85 18

Nederlands Auschwitz Comité

Wordt de WUV gesloten? Voorstel om de Tweede Generatie in de wet op te nemen Het heeft 27 jaar geduurd tot de Nederlandse regering de noden van de slachtoffers van vervolging in de Tweede Wereldoorlog erkende. Pas op 1 januari 1973 trad de WUV (Wet Uitkering Vervolgingsslachtoffers) in werking. Al dertien jaar later werd het idee geopperd om deze wet voor 'nieuwe gevallen' te sluiten en precies twintig jaar na het indienen van de WUV ligt op het ministerie van WVC een concept-voorstel om de na-oorlogse generatie van een uitkering krachtens de WUV uit te sluiten.

"Het tot stand brengen van wetten die de uitkeringen, pensioenen en voor­zieningen voor oorlogsslachtoffers regelen, duurde van 1947 tot 1986. In dat laatste jaar hield een regeringscommissie zich al bezig met de vraag in hoeverre de oorlogswetten aan sluiting toe zijn." Dat zei de kinderpsychiater prof. dr. DJ . de Levita begin juni in een rede waarmee hij het bijzonder hoogleraarschap aanvaardde in de transgenerationele oorlogs­gevolgen aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Deze bijzondere leerstoel is ingesteld door de stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945. De Levita is een van de vele betrokkenen die zich bijzonder boos maakt over het sluiten van de WUV, die immers ooit in het leven is geroepen om de bijzondere solidariteit van de Nederlandse overheid met deze groep Nederlanders tot uitdrukking te brengen. Volgens De Levita heeft de Nederlandse samenleving nu eenmaal een bijzondere solidariteitsverplichting, niet alleen tegenover de mensen die de Tweede We­reldoorlog aan den lijve hebben meegemaakt, maar vooral ook tegenover hun kinderen, de zogenoemde tweede of naoorlogse generatie. Op grond van zijn ervaringen in het behandelen van leden van deze naoorlogse generatie is De Levita namelijk tot de conclusie gekomen dat veel kinderen van oorlogsgetroffenen veel ernstiger psychische stoornissen hebben dan hun ouders.

Stuwmeer

De vraag is derhalve waarom minister D'Ancona van WVC de WUV dan toch voor deze generatie wil sluiten. Het antwoord is simpel. De regering is bang dat, als de wet open blijft, er een 'stuwmeer' van nieuwe aanvragen zal onstaan. Aanvragen van leden van de naoorlogse joodse generatie, van kinderen van verzetsstrijders en uit de - relatief grote - groep van kinderen van mensen die in de Jappenkampen gezeten hebben. Bovendien krijgt de politiek het helemaal spaans benauwd bij het idee dat er zich ook een derde generatie zal aandienen. In het januari-nummer van dit bulletin zei minister D'Ancona daar letterlijk over: "Je kunt ook zeggen dat, als de kinderen van ouders die het aan den lijve hebben meegemaakt de nodige psychische schade hebben opgelopen, hun kinderen daar ook weer onder hebben geleden. Dan heb je het al over de derde generatie. Wanneer houdt het dan op..." Gek genoeg ontkracht de minister in hetzelfde interview haar eigen angst voor het 'stuwmeer'. Zij zegt namelijk: "Ongeveer tien procent van de nieuwe aanvragen komt van de tweede generatie en daarvan wordt 35 tot 40 procent toegekend. Dat zijn zo'n 70 tot 80 mensen per jaar." En, aangezien geen enkele deskundige verwacht dat het aantal aanvragers in de toekomst zal toenemen, blijft het dus bij zo'n 75 mensen per jaar. Mensen overigens die lang niet allemaal een periodieke uitkering krijgen, omdat uit onderzoek blijkt dat ruim de helft van hen slechts een vergoeding voor psychiatrische hulp ontvangt, tot een bedrag van 250 gulden per maand! Dus waar is de minster, waar is de regering, waar is de politiek nu eigenlijk zo vreselijk bang voor?

Omdat angst nu eenmaal vaak een fantoom en altijd een slechte raadgever is, heb ik de minister een voorstel gedaan, waarin niet alleen nieuwe aanvragers aan strikte criteria gebonden worden, maar op grond waarvan een WUV 'nieuwe stijl' de regering geen cent zal kosten. Dit voorstel komt in het kort op het volgende neer. Je clausuleert de tweede generatie aan de hand van geboortedata, waardoor je wél de kinderen van

mensen die ondergedoken zaten en heel jong in een Jappenkamp zaten, erin opneemt, maar de derde generatie in haar geheel uitsluit. Vervolgens stelt de regering, in samenwerking met betrokken instanties als de stichtingen Joods Maatschappelijk Werk, Pelita, '40-'45 en het ICODO, een 'pool' samen van gespecialiseerde psychiaters, verspreid over het hele land. Deze psychiaters voeren de keuringen van de leden van de naoorlogse generatie uit in een - vooraf overeengekomen - aantal gesprekken. Die gesprekken worden betaald door de particuliere verzekeringsmaatschappijen of door het ziekenfonds, die dat zeker zullen willen doen, omdat het betalen van dergelijke (aan een maximum aantal gebonden) gesprekken hun veel en veel minder geld zal kosten dan de financiering van jaren durende therapieën en analyses. Deze psychiaters sturen hun rapport naar (een afdeling van) WVC, die een pre­advies maakt voor de beslissende instantie. Als de betrokkene het niet met de beslissing eens is, kan hij of zij in beroep bij de - reeds bestaande - Raad van Beroep, die volgens de betrokkenen prima functioneert. In deze constructie kan de PUR (Pensioen Uitkeringsraad) vervallen, waarmee de bezuiniging bereikt is, waaruit dan weer de uitkeringen voor de 'nieuwe WUV-gevallen' kunnen worden bekostigd.

Commissie Polak

Natuurlijk zitten in dit voorstel ook klemmen en voetangels, want, zoals de minister al in januari zei: "Bij iedere streep die je trekt, ontstaan problemen met betrekking tot de mensen die er net buiten vallen." Inderdaad, elk criterium dat je bedenkt, is arbitrair en zal aangevochten worden. Toch is het, mijns inziens, de moeite waard om dit voorstel aan de praktijk te toetsen en, vooral, aan de Kamerleden voor te leggen die nu eenmaal het laatste woord hebben. Het is namelijk nog niet te laat. De minister bereidt op dit moment een wetsvoorstel voor om de WUV te sluiten en om leden van de naoorlogse generatie in plaats daarvan in aanmerking te doen komen voor 'immateriële', lees psychiatrische hulp. Om dat idee te toetsen, stelde zij enige tijd geleden de commissie Polak in. Die commissie, onder leiding van prof. dr. B.S. Polak, bestond uit ambtenaren, vertegenwoordigers van betrokken instanties, zoals het ICODO, en op dit gebied deskundige psychiaters als prof. dr. A. van Dantzig en De Levita. Van Dantzig, De Levita en drs. F.A. Begemann van het ICODO stapten echter al snel uit de commissie. In Trouw van 11 juni zei De Levita daarover: "De commissie moest bekijken op welke wijze de sluiting van de WUV voor de tweede generatie niet al te onmenselijk zou uitvallen. Een verscheurend uitgangspunt, zeker voor mensen als Van Dantzig en ik, die tegen de sluiting van de wet zijn. De reden dat we er toch in gingen zitten, is dat wij hoopten ervoor te kunnen zorgen dat de keuringen met meer kennis van zaken uitgevoerd zouden kunnen worden." "Gaandeweg begon ons geweten echter steeds meer te knagen, omdat we steeds sterker het gevoel kregen dat wij ons schaarden aan de kant van diegenen die de WUV willen sluiten. Het is een absoluut misplaatste en ongewettigde vergelijking, maar ik kreeg op een gegeven moment een soort 'Joodse Raad-achtig gevoel' en daarom besloten wij uit de commissie te stappen." De bevindingen van de - aldus ingekrompen - commissie Polak werden besproken op een besloten studiedag die het ministerie van WVC op 25 juni in Den Haag organiseerde. Behalve de leden van deze commissie waren daarvoor vertegenwoordigers van alle betrokken instanties uitgenodigd. Omdat de studiedag niet openbaar was, kennen we de uitkomsten (nog) niet, maar één ding is zeker: geen van de vertegenwoordigers van welke betrokken instantie dan ook is vóór de sluiting van de WUV. Er is dus nog niets verloren, want het wetsontwerp moet nog voor advies naar de Raad van State en naar de Tweede Kamer.

Anita Löwenhardt

Fout/goed

En dan plotseling blijkt er een discussie mogelijk of de vierde en de vijfde mei na vijftig jaar maar niet einde­lijk moeten worden afge­schaft. Haye van der Hey-den, de schrijver van het wrange maar mooie blijspel Goed/fout, begon er over in een interview in het Nieuwsblad van het Noor­den. Ik citeerde hem in het vorige nummer van dit bul­letin en schreef er niet bij dat ik het daar niet mee eens ben. Dat leek me nogal vanzelfsprekend voor een redacteur van het Ausch­witz Bulletin, maar het leidde tot misverstanden in verzetskringen die ik graag wil rechtzetten.

Het leidde ook tot een ver­dere discussie voor de VPRO-radio, waar tot mijn verbazing vooral de verbin­ding tussen herdenken van de Tweede Wereldoorlog en de actuele strijd tegen vreemdelingehaat het moest ontgelden. Als men­sen mopperen over hun bui­tenlandse buren, dan moe­ten we daar niet iedere keer Auschwitz bij halen, werd er gezegd. Dat mag mis­schien juist zijn, en elke ra­cistische opmerking zal ze­ker niet tot volkerenmoord leiden, maar wat kan zinni­ger zijn dan te proberen iets van het verleden te leren? Het verleden is nu eenmaal niet dood en begraven, het werkt voor heel veel men­sen nog altijd door. In nachtmerries en slapeloze nachten, maar het kan ook, misschien steeds weer an­ders geïnterpreteerd en be­grepen, helpen met het op­lossen van de dilemma's uit het heden. Burgemeester Ed van Thijn sprak tijdens de Auschwitzherdenking van afgelopen januari ook over de recente aanslag op een moskee in Amersfoort en inspireerde daarmee een

Spiegelmonument verplaatst en vergroot Draag bij aan de vergroting van het Auschwitz Monument

Zoals wij u in het aprilnummer van dit bulletin al berichtten, wordt ons monument 'Nooit meer Auschwitz' dit jaar verplaatst van de nieuwe Oosterbegraafplaats naar het Wertheimpark in Amsterdam. Het door Jan Wolkers ontworpen spiegelmonument komt daarmee te staan in het centrum van Amsterdam, vlakbij het Joods Historisch Museum, het Joods Verzetsmonument, de 'Hollandsche Schouwburg' en De Dokwerker.

Omdat er altijd veel belangstelling is voor de Auschwitz Herdenking en we graag willen dat zo veel mogelijk mensen de herdenking bij kunnen wonen, is het noodzakelijk het monument voor zijn nieuwe Dlaats te vergroten. De Gemeente Amsterdam zal zorg dragen voor de verplaatsing, het onderhoud en de beveiliging van het monument, het Nederlands Auschwitz Comité neemt de vergroting voor z'n rekening. En dat kost veel geld.

U kunt de vergroting van het Auschwitz Monument in het Wertheimpark mede mogelijk maken. Het Nederlands Auschwitz Comité zou het zeer op prijs stellen wanneer u aan die vergroting een bijdrage zoudt willen leveren door geld te storten op girorekening 29.30.87 van het Nederlands Auschwitz Comité, onder vermelding vaja 'monument'. Zij die een bijdrage overmaken, zullen als herinnering hieraan een certificaat ontvangen.

Plaatsing Spiegelmonument op de Nieuw^ Oosterbegraafplaats op 17januari 1977.

Reis naar Auschwitz, Birkenau en Sobibor Er zijn nog enkele plaatsen

Van 9 tot 13 november 1992 organiseert het Nederlands Auschwitz Comité weer een reis naar Auschwitz, Birkenau en Sobibor. Een nauwkeurige prijsopgave, we meldden het al in het aprilnummer, kan nog niet worden gedaan wegens de instabiele koers van de Poolse munt en de dito economische situatie, maar de kosten zullen de 1100 gulden per persoon (op basis van een tweepersoonskamer) niet te boven gaan. Plotselinge prijs­wijzigingen uiteraard voorbehouden. De prijs is inclusief vliegreis Amsterdam - Warschau - Amsterdam, transfers per touringcar en verblijf in hotels in Krakow en Warschau.

Belangstellenden kunnen zich schriftelijk opgeven bij de heer J.Waterman, Ommerenhof 79,1106 XM Amsterdam.

Israël na juni 1992

Juist 25 jaar na de Zesdaagse Oorlog duidt het stemhokje op een belangrijke koerswijziging in Israël. Links heeft bij de verkiezingen de kleinst mogelijke meerderheid gekregen en dat betekende grote vreugde op een door het CIDI belegde verkiezingsavond in De Rode Hoed, voormalig rooms-katholieke schuil­kerk in Amsterdam, waar zelfs een VVD-kamerlid verklaarde dat hij in Israël op Labour zou hebben gestemd. De verkiezingsuitslag was ook reden tot uiteenzettingen en discussie in het Vakbondsmuseum, eens de zetel van de ANDB, de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond. Haast symbolisch kreeg Groen Links (dat een nota over het Midden-Oosten had uitgebracht) de beschikking over de fraaie, door Berlage ontworpen bestuurszaal in de voormalige 'burcht van Henri Polak' om twee mensen uit het Midden-Oosten hun licht te laten schijnen over de toekomst van de Israelisch-Palestijnse relaties.

Dr. Mattatjahu Peled, oud-lid van de Knesset voor de PLP (die intussen uit het Israëlische parlement is verdwenen) wil geen illusies nalopen. Hij acht weinig verandering in zicht in het Israëlisch regeringsbeleid, omdat een regering-Rabin weinig speling zal hebben en hij Rabin als een eerlijk man beschouwt die zich aan zijn verkiezingsbeloften zal houden; en die hielden geen grote wijzigingen in in het beleid ten aanzien van de Palestijnen.

Laila Sahid, zijn Palestijnse gesprekspartner, vertegenwoordiger van de PLO in Den Haag, ziet wel enig perspectief in de verkiezingsuitslag. De Likoed staat volgens haar geheel los van de realiteit; de partij Arbeid is meer thuis in de wereld. Peled hoopt dat hij zelf ongelijk krijgt en dat Laila Sahid gelijk krijgt. Max Arian, de lezers van dit blad goed bekend, leidde de bijeenkomst met zachte, doch vaste hand, met inbegrip van een grote hoeveelheid vragen, opmerkingen en aansluitende antwoorden. (E.T.)

solidariteitsactie en een ap­pèl tegen Vreemdelingen­haat. Wat daar nou toch verkeerd aan is kan ik niet begrijpen. Of het moet zijn dat antiracisme In sommige modieuze kringen en bij co­lumnisten en dat soort volk uit de mode is geraakt. Ge­lukkig dan maar dat er oud­verzetsmensen en anderen die de Tweede Wereldoor­log hebben meegemaakt zijn die wel bereid zijn met jonge mensen van allerlei slag de straat op te gaan om te pleiten voor toleran­tie en gelijkheid voor ieder­een!

Max Arian

B O N Wilt u zich (gratis) abonneren op dit blad of heeft u familie, vrienden of kennissen die op de hoogte willen blijven van de activiteiten van het Nederlands Auschwitz Comité? Indien u onderstaande bon invult en opstuurt naar dhr. D. Papegaay, De Weer 88, 1503 WH Zaandam, ontvangen zij vijf maal per jaar het blad van het Nederlands Auschwitz Comité. Aan het abonnement zijn geen kosten verbonden. Wel ontvangen alle abonnees één maal per jaar een acceptgirokaart voor een vrijwillige donatie ten behoeve van de voortgang van het werk van het Nederlands Auschwitz Comité.

naam:

adres:

postcode en woonplaats:

land:

Opsturen naar dhr. D. Papegaay, De Weer 88,1503 WH Zaandam

(Als u het blad niet wilt beschadigen kunt u de bon ook fotocopieren of overschrijven)

Stichting Icodo

Voor vragen op het gebied van wetten en regelingen voor oorlogsgetroffenen, maar ook voor andersoor­tige vragen bijvoorbeeld over zelfhulpgroepen, the­rapeutische hulp of maat­schappelijk werk, kunt u voor informatie, advies of verwijzing terecht bij:

:Stlcrl|lBf:ïéi3»IO' ;

Maliebaan83-87 JSSJÖGÜtré ïh t telfO30Sl43436

Oorlogsgetroffenen, part-oters en kinderen (ook de na :oorlogse generatie) zijn bij dtiStichting Icodo wel­kom. Bezoek is - na telefo­nische afspraak - iedere werkdag mogëfffe ,

Verhullende herinrichting

De voormalige concentra­tiekampen Sachsenhausen en Ravensbrück liggen na de Duitse eenwording in de deelstaat Brandenburg. De deelregering wil nu de ge­denkplaatsen opnieuw in­richten en heeft een com­missie aan het werk gezet. Volgens de voorstellen van deze commissie zou nu ook de na-oorlogse geschiede­nis van de kampen, toen er nazi's geïnterneerd waren, erbij moeten worden be­trokken. Tegen dit schande­lijke voornemen is terecht door vele organisaties van vervolgingsslachtoffers ge­protesteerd.

Deze gedenkplaatsen zijn in de allereerste plaats de bar­baarse uitingen van de nazistische dictatuur. Het zijn daardoor ook symbolen van de strijd tegen het fas­cisme. De 'verlenging van de geschiedenis' die nu wordt voorgesteld zou uitermate beledigend zijn voor de nagedachtenis van al diegenen die door die strijd in deze kampen zijn terecht gekomen.

Maar er is meer aan de hand. Het heeft er alle schijn van dat dit voorstel mede bedoeld is om de schanddaden uit de Nazitijd te relativeren en te verhul­len. Het is een poging om 'den Historikerstreit zu ma-terialisieren'. Een uiteinde­lijke ontkenning van deze martelplaatsen ligt inder­daad op de loer. Het Duitse Auschwitz Comité, dat ons op deze gevaarlijke ontwik­keling wees, verzoekt ieder­een het protest hiertegen te steunen. De deelstaatrege­ring van Brandenburg moet nog een beslissing nemen. Men kan rechtstreeks bij deze regering protesteren. Of zijn stem laten horen via het Nederlands Auschwitz Comité. Herbert Sarfatij

Want er is niets jij zag gezichten, hen weggaan van wie je hield herinneringen om nooit te vergeten - de momenten van afscheid -ik zie geen gezichten, zoek naar iets wat van mij is. maar het ontbreekt, zelfs de puzzelstukjes ontbreken, omdat ze er niet waren. wat is erger? roepen, geluidloos schreeuwen zonder antwoord te krijgen niets te voelen geen tranen van dat moment?

ik blijf zoeken zie mensen

bijna-herkenning wat onmogelijk is.

treinen met vrouwen, kinderen, maar zij is er niet bij zelfs haar nummer niet.

ik zoek, tevergeefs; het geeft zo'n verdriet, wanhoop om niet te herkennen, geen herinneringen die vastgelegd zijn in mijn geheugen.

nooit dat ene iets omklemd te hebben aangeraakt, gevoeld van jou, mama. het zal nooit komen, het is zo leeg wie voelt die leegte wie hoort die nooit uitgesproken stem? wie voelt die warmte, die er nooit was? ik wil warmte voelen om de leegte te verwarmen en afscheid herinneren in mijn geheugen; maar alles ontbreekt - want er is niets -

Lily de Schaap 3-4 mei 1991