Slim faciliteren in Rotterdam:van woestijn naar goudmijn

Amersfoort 13 oktober

www.twitter.com/janrotmans

Overgangsperiode

wij bevinden ons op kantelpunt in de samenlevingfinanciële zekerheid, sociale zekerheid, zorg, energie, economie

de crises markeren die overgangssituatie

chaos, turbulentie, onzekerheid

tal van initiatieven die alle kanten opgaan

crisis is kans voor gebiedsontwikkeling 3.0

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase25 jaar

Transitie naar duurzame samenleving

Wijdverspreide toepassing van het nieuwe paradigma

Horizontaliseringcoöperatie

Kante

lpunt

Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma

verticaliseringexploiatie

Tijd

Opbo

uwva

n duu

rzame

same

nlevin

gl

We zitten hier

Consolidatie

Gebiedsontwikkeling 3.0

duurzame gebiedsontwikkeling=

maximaal versterken van kerngebiedswaarden

water, klimaat, milieu, energie, landschap, infrastructuur

mobiliteit, economie, leefomgeving, identiteit, schoonheid

langdurig verbinden aan een gebied

ander soort, lager rendement voor langere tijd

Casus Merwe‐Vierhavens

Rotterdam Stadshavens

Merwe/Vierhavens

• ca. 200 ha oppervlak

• meeste grond in handen van HBR/OBR

• bijna geen woningen

• Merwehaven: opslag, overslag en verwerking van fruit

• Vierhavens: havengerelateerde bedrijvigheid, sap

• grenst aan Schiedam en Rotterdam-West

Merwehaven / Vierhavens

woeste, sprankelende visie voor Merwe-Vierhavens

• hoogwaardige woonmilieus en innovatieve bedrijvigheid volgens duurzaamheids standaard

• in Vierhavens: clean tech deltaduurzame energie, afval, materialen, water, mobiliteit

• in Merwehaven: duurzame woonmilieus5-10.000 mensen, communities, drijvende woonwijken

DNA Merwehaven / Vierhavensgenotype = water, internationale handel, stukgoed, vitaminen

fenotype = stoer, ruig, goed bereikbaar, vrij, uitzicht, iconen

transitie van mono-functioneel naar multi-functioneel gebied

functiemenging, wonen, werken én produceren, fijnmazig

productief gebied: energie, voedsel, schoon water

sluiten van kringlopen

Duurzaamheids Standaard Stadshavens

top 10

1. energieneutraal bouwen

2. klimaatbestendig bouwen

3. ontwikkelen op water

4. hergebruik bestaand materiaal/ producten

5. groen is drager van ontwikkeling

Duurzaamheids Standaard Stadshavens

top 10

6. diversiteit als uitgangspunt

7. menselijke maat als uitgangspunt

8. vanuit cultuurhistorisch perspectief

9. duurzame exploitatie en beheer van vastgoed

10. kennis over duurzaamheid economische motor

Procesaanpak Stadshavens

• Klassieke aanpak– gebiedsvisie– bestemmingsplan– belangen-

vertegenwoordigers– projecten– compromis– degelijk

“ 7 ”

• Transitie aanpak– duurzaamheidsvisie– experimenteerruimte– koplopers, niche-

spelers– experimenten – controversieel– uitdagend

“ 9 ”

Transitie aanpak Stadhavens

• transitie van regulier plan naar duurzaam plan

• duurzaamheids standaard

• maatschappelijke partijen sturen mee

• focus op koplopers

• iconen zoals drijvend paviljoen en clean tech delta

Twee toekomstbeelden

Stadsoase

Vrijstaat

Stadsoase Vrijstaat

Stadsoase Vrijstaatidyllisch en harmonieus rauw en stoer

wonen,werken, recreëren in harmonie

eerst geld, dan gezelligheid

alles lijkt te kloppen schuurt en klopt niet helemaal

gezinnen en terugkeerders pioniers en goudzoekers

gebied als coöperatie gebied dat investeringen trekt

Vrijstaatgebied dat investeringen aantrekt

vrijbuiters en pioniers ontwikkelen het gebied stapsgewijs

schuurt meer en klopt niet geheel

rauw en stoer, rommelig en spannend

pioniers uit hele wereld trekken naar dit gebied

spontaan, schijnbaar ongeorganiseerd

BIOMASSA CENTRALE

STADSOASE

Evolutie• van Ruig naar Woest

– pioniers en goudzoekers ontwikkelen gebied op eigen kracht – vanuit vrije ruimte in ongedachte richtingen – gebied wordt ‘strange actractor’ en trekt andere pioniers aan

• van Woest naar Onweerstaanbaar– meer richting geven en uiteenlopende activiteiten verbinden – investeren in omgevingskwaliteit en leefbaarheid– gezinnen en terugkeerders aantrekken– verschuiving van werken naar wonen en recreëren

Stadsoase

alles lijkt te kloppen: gebied in harmonie

waardengemeenschappen die met elkaar wonen, werken

gezinnen en mensen die eerder stad ontvlucht zijn

zijn mede-eigenaar van het gebied

samenredzaamheid

gebied als coöperatie: decentrale energievoorziening

Evolutie:

van Vrijstaat naar Stadsoase

Sturing: organisch ontwikkelen

ruimte bieden– faciliteren en stimuleren van eigen initiatief– belemmeringen wegnemen, netwerken bevorderen – mentale ruimte, juridische ruimte, financiële ruimte

richting geven– investeren in en realiseren van collectieve voorzieningen – afstemmen van ontwikkelingen in meer samenhang – herformulering van leidende principes voor gebied

Co-Creatie

ontwikkelen met marktpartijen

innovatieruimte [regelluwe zone]

binnen duurzaamheids kaders

stap voor stap gebied duurzaam ontwikkelen

stap voor stap draagvlak ontwikkelen

Nieuwe Rekenmodellen

van economische waarden naar maatschappelijke waarden

meeste duurzaamheidswaarden worden niet meegenomen

kwaliteit leefomgeving, gezondheid, schone lucht, CO2

sociale kwaliteit, beleving, klimaatadaptiviteit , ecol. kwaliteit

expliciet maken van waarden en meewegen is uitdaging

wordt ontwikkeld voor Merwe-Vierhavens

Nieuwe Aanbestedingsvormen

aanbestedingsvormen

niet meer alleen op laagste prijs

duurzaamheid expliciet meenemen

CO2, schone lucht, gezondheid, leefkwaliteit

nog geen templates voor!

Nieuwe Financieringsvormen

gebiedsfonds

grondontwikkeling en exploitatie gekoppeld aan diensten/voorz.

erfpacht met verplichte afname van gebiedsdiensten

energiebedrijf voor gebied met participatie van gebiedspartijen

financiers zoeken ander soort rendement voor langere tijd

Conclusie Merwe-Vierhavens

lastig, grillig lange termijn proces

friskijkers en dwarsdenkers houden het proces levendig

koplopers uit samenleving aan het stuur

nieuwe financieringsvormen en rekenmodellen een must

‘mean and lean’ projectorganisatie