WereldreisMaandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - Afgiftekantoor Brussel X - 20ste jaargang - SEPTEMBER 2007

Reistips voor de eerste graad

DE EERSTE SCHOOLDAG

Laat de kinderen vertellen over hun gevoelens bij de eerste schooldag of schoolweek. Vonden ze het span-nend ? Keken ze er naar uit ? Wat verwachten ze van het schooljaar ? Laat hen vertellen wat ze graag willen leren dit schooljaar. En wat willen ze liever niet leren ? Zeker voor de kinderen van de eerste klas is dit een spannend moment. Ze weten immers nog niet (goed) wat hen te wachten staat, ze moeten nog alles leren. De kinderen van de tweede klas kunnen dit al iets realistischer invullen …

IN GHANA OP SCHOOL

Onthul de septemberfoto van de Wereldkalender. Laat de kinderen er over vertellen. Waar is de foto genomen ? De foto toont geen klas, maar iemand die huiswerk maakt na schooltijd.

Werkblad 1 laat de leerlingen nadenken over wat zij op school leren en in hoeverre dit overeenkomt met of verschilt van de kinderen in Ghana. Bespreek sa-men de tekeningen. Kunnen ze ook vinden waarom de kinderen in Ghana leren koken, tuinieren of hoe ze kleine kwaaltjes kunnen verhelpen ? Ze kunnen elke tekening een gekleurd randje geven naar-gelang het land waar deze lessen worden gegeven.

Iedereen gelijk Wijs de kinderen ook op het schooluniform : elke leer-ling moet dit uniform dragen en dus eerst kopen. Wie geen uniform heeft, kan niet naar school. Begrijpen ze nu waarom niet alle kinderen naar school kunnen ?

Kennen ze ook een schooluniform ? Wie draagt bij ons een uniform ?

Met zestig in één lokaal Spreek af met collega’s en laat na de speeltijd zestig leerlingen naar hetzelfde lokaal gaan. Te weinig stoelen, onvoldoende banken ? Begin zo les te geven !

De toestand van de scholen laat in Ghana veel te wensen over : in de dorpsscholen is er vaak slechts één bord. Er zitten gemiddeld 33, maar soms wel 60 tot 75 kinderen in één lokaal. De stoelen brengen de leerlingen van thuis mee.Met hoeveel zitten de kinderen hier in de klas ? Ver-gelijk. “Hoe volg je les met zestig kinderen ? Welke problemen geeft dit”, denken de leerlingen ? Na deze ervaring gaan alle klassen terug naar hun eigen lokaal. Beter zo ?

Een dag in Ghana Op de achterzijde van de kalenderfoto staat het ver-loop van een schooldag in Ghana. Welk voordeel heeft het samen zingen vóór het begin van de lessen ?

Je kunt zeggen dat de kin-deren in Ghana ook naar school moeten, maar dat veel kinderen toch niet gaan, omdat ze thuis moeten hel-pen, omdat de school te ver weg is …

Werkblad 2 laat de kinderen even nadenken over de dagindeling hier en ginds. Wat loopt gelijk en wat is verschillend ? Laat de kinderen hun bezigheden tekenen bij de klokjes. De kinderen van de tweede klas kunnen een paar woordjes schrijven bij elke tekening.

GhanaThema : ONDERWIJS

Reistips voor de tweede graad

BIJ DE FOTO

Leerlingen bekijken de kalenderfoto en vertellen wat ze zien. Leerlingen die thuis ook een schoolbord hebben, zeggen wat ze daarmee doen.

Ghana op de wereldkaart De leerkracht vertelt dat de foto is genomen in een West-Afrikaans land. Zoek Ghana op de wereldbol. Bied de leerlingen een wereldkaart aan, die ze een heel schooljaar bijhouden. Elke maand kleuren ze het land van de kalender in. Vertel algemene informatie over Ghana aan de kinde-ren. Bij de Reisinfo maak je ook kennis met Kwaku Anansi en op werkblad 4 lees je over die keer dat de schildpad op bezoek kwam.

DE BRIEF VAN LIEN

Laat de kinderen werkblad 3 lezen en hierop reageren. Beluister het lied van Kinderen voor Kinderen ‘Het begin van het einde’ (nummer 10 op de cd uit 2005, de volledige tekst is te vinden op http://kvk.vara.nl). Gesprekje na het luisteren : “Over welk einde gaat het in dit liedje?” Het einde van een ongelijke wereld. De klas reageert.

Iedereen naar school ?Leerkracht laat de leerlingen zeggen waarom het zo be-langrijk is dat kinderen naar school gaan. Deze redenen worden aan bord gebracht : leren lezen en schrijven ; minder kindersterfte (op school worden ook lessen i.v.m. hygiëne gegeven, zo weten de meisjes die later kinderen hebben, hoe ze hun kinderen moeten verzorgen) ; de

meisjes krijgen een betere economische positie ; kinderen hebben veel meer kansen.

De leerlingen krijgen een opdracht voor groepswerk : ze zoeken samen naar oorzaken, hoe het komt dat niet alle kinderen op de wereld naar school kunnen gaan. Na het groepswerk worden de verschillende oorzaken ook aan bord gebracht : te duur (uniform, schoolmate-riaal) ; kinderen moeten hun ouders helpen op het land ; de jongens moeten op dieren passen ; meisjes moeten water en hout halen.

Onderwijs : een Millenniumdoelstelling Vraag aan de leerlingen of ze denken dat ooit alle kin-deren naar school zullen gaan. Vertel over de Millen-niumdoelstellingen. In september 2000 ondertekenden alle 191 lidstaten van de Verenigde Naties deze op een Algemene Vergadering in New York. Zeg tegen de leerlingen dat het erg positief is dat de wereldleiders hier echt werk van willen maken. Vraag hen naar hun mening hierover : “Denk je dat ze hierin zullen slagen ?”

Schrijf en teken voor onderwijs Geef de leerlingen de opdracht om een briefje te schrij-ven, gericht aan lokale, federale of Europese politici. Laat hen hierin duidelijk argumenteren waarom het zo belangrijk is dat ze meewerken aan de tweede Millen-niumdoelstelling. Voor ze hieraan beginnen, kun je de indeling van een brief beschrijven : de datum en plaats, de aanspreking, de brief zelf, de afsluiting. Ze lezen nadien hun briefje voor.

Laat hen ook een slagzin bedenken over ‘Alle kinderen hebben recht op onderwijs’ en een pictogram ontwerpen, zoals het logo voor de tweede Millenniumdoelstelling of het symbool van Unicef.

PUBLICITEIT

WERELDKALENDERPUZZEL

Een prachtige puzzel, gebaseerd op een foto uit de Wereldkalender 2007. 500 puzzelstukjes

Leuk om samen te maken in de klas.

Formaat : 49 bij 36 cm15 euro.

Meer info en overzicht producten : www.11.be/winkel

Bestellen : tel. 02/536 11 22, fax 02/536 19 02 of winkel@11.be

Reistips voor de derde graad

DIT SCHOOLJAAR OP WERELDREIS

We vertrekken voor een nieuw schooljaar met elke maand een etappe van Wereldreis : Ghana, Bolivia, China, Peru en in 2008 gaan we aan het werk met Ni-ger, India (Maharashtra), Brazilië (Amazonas), India (Tamil Nadu), Guatemala en Nepal. Leerkrachten en leerlingen : begin maar al met de voorbereidingen !

Wil je als leerkracht in de loop van het jaar ook een keertje tips en werkbladen voor jouw graad opstellen (m.b.v. documentatie), dan ben je welkom bij de We-reldreisredactie. Vanaf volgende maand steekt Studio Globo Wereldreis in een nieuw jasje.

MET DE KLAS IN GHANA

Het verhaal en de fotoOp werkblad 5 en 6 lezen de leerlingen het verhaal van Felicia en haar grote zus, die op de kalenderfoto staan. In het gesprek dat daaruit voortvloeit, kun je gebruik maken van de Thema-info.

Leren … in een vreemde taal Als je in de klas veel anderstalige kinderen hebt, kun je hen vragen om te vertellen hoe het is om thuis een andere taal te spreken dan de taal waarin je leert lezen en schrijven. Vonden ze dit moeilijk of gemakkelijk ? Hoe meer anderstalige kinderen in de klas, hoe moei-lijker het is om in het Nederlands les te volgen. Soms spreekt enkel de leerkracht correct Nederlands en hebben de kinderen dus weinig goede voorbeelden. Als je geen anderstalige kinderen hebt, kun je even de les (laten) geven in een andere taal … Laat de kinderen hun ervaringen vertellen (moeilijk, ze ‘apen’ de juf wat na, begrijpen niet wat ze zeggen of lezen). De kinderen in Ghana leren ook lezen en schrijven, maar in het Engels, niet in de taal die ze thuis spreken. Laat de kinderen maar fantaseren welke problemen dit kan geven en welke grappige situaties hier kunnen uit voortvloeien.

GETUIGENISSEN VAN SCHOLIEREN

Op werkblad 7 staan getuigenissen van scholieren aan een technische school uit Tamale (in het noorden van Ghana) en op werkblad 8 van scholieren uit Accra (de hoofdstad in het zuiden van het land). Telkens werden jongens en meisjes ondervraagd over armoede.

Hoofdvragen waren : - “Wij Europeanen denken aan Afrikanen als arme

mensen. Ben jij zelf arm ?”

- “Welk gevoel heb je als je aan armoede denkt ?” - “Wat mis je vooral in het dagelijkse leven ?” - “Kun je de armoede verklaren ?” - “Zie je voor jezelf een weg om uit die armoede te

geraken ?”

Toelichting bij de antwoorden1. Meisjes in Tamale : Ratine, Nama en Hanna.Van de 22 ondervraagde meisjes waren er 21 die zich arm noemden. Ze voelden zich ‘treurig’ en ‘ongelukkig’. 2. Jongens in Tamale : Yamaya, Abdullah, Mustafa en Yussif. Van de 50 leerlingen bestempelen 46 zichzelf als arm. 3. Jongens uit Accra : Mensah-Jozeph, Yaw-Kye, Joseph Owusu-Boateng en ‘Zonder naam’. Van de 38 ondervraagde scholieren rekenen zich slechts twee persoonlijk bij de armen. Twee antwoordden ‘half en half ’. Veel antwoorden toonden emotionele afwijzing van de vraag : “Neen, in geen geval”, “Neen, nee …” Bijgevolg werd op de vraag : “Hoe voel je je als je aan armoede denkt ?” en “Wat mis je vooral in het dagelijks leven ?” niet geantwoord. Ook voor de laatste twee vragen hadden deze leerlingen dikwijls geen antwoord. Enkele uitzonderingen staan op het werkblad. 4. Meisjes uit Accra : Cynthia Awuse en Garcee Newman ; meisjes die zichzelf arm noemen : Emma Assiedu en Gwendoly Aryee.Bij de meisjes kwam een ander beeld naar voor : tien van hen noemden zichzelf arm, 28 gaven geen een-duidig antwoord.

Werken met deze getuigenissen De klas kan in vier gespreksgroepen aan tafels gaan zitten en één of twee van de interviewgroepen als onderwerp kiezen. Analyseer bij het groepsgesprek de kenmerken van armoede, evenals de toekomstperspectieven en wat je vindt van de stelling van de Ghanese jongeren. Noteer trefwoorden op brede papierstroken, gebruik daarbij geen clichés of algemeenheden. Zet een V bij woorden die een verdere verklaring no-dig hebben, daar kun je dan verduidelijking bij geven tijdens het plenum. Gebruik verschillende kleuren voor meisjes en jongens.

Plenum : presentatie op landkaartOp een grote, geschetste kaart van Ghana worden de papierstroken aangebracht bij de steden waar de betref-fende interviews gebeurden. Elke groep geeft zijn uitleg en meer verklaringen bij genoteerde V’s. Daarbij kun je nog de vraag stellen of Ghanese jongeren hetzelfde ervaren, denken en handelen als wij. Of zijn ze eerder anders ?

WAT DOEN WIJ OP SCHOOL ?

De leerlingen maken een verslag over hoe zij in de klas werken met Wereldreis : geschreven, getekend, in een lied opgenomen, met een knutselwerk, door foto’s (met een wegwerpcamera of digitaal), op een pagina van de schoolwebsite … Stuur je het materiaal of de link door

naar de redactie ? Dan vind je het binnenkort misschien op de nieuwe website van Studio Globo !

Oproep : welke leerkracht komt op vrijdag 5 oktober getuigen over ervaringen met Wereldreis in de klas ? Graag een seintje !

WEBLINKS

www.ncdo.nl/flashatlas/index_large.htm beeldt de millenniumdoelen af op kaart. Statistisch materiaal i.v.m. onderwijs vind je op www.uis.unesco.org, kaarten op www.nationmaster.com/cat/edu-education. Het onderzoekscentrum van UNICEF in Firenze publiceert ook regelmatig rapporten over de situatie van kinderen in de geïndustrialiseerde landen : www.unicef.org/newsline/02pr68innocenti.htm. Lesmateriaal “Onderwijs, mijn recht” voor kinderen vanaf 10 jaar kun je downloaden van www.unicef.be en “Goed Onderwijs maakt kinderen sterk” voor de drie graden van het lager onderwijs bestel je bij www.plan-belgie.org/noordwerking/mondialevorming/be-stelformuliernew/Via www.marnixcollege.nl/pics/algemeen/ghana.jpg kun je zelfs een filmpje bekijken over een school in Noord-Ghana.

VOER VOOR BOEKENWURMEN

- Ghana. Ph. Briggs. Bradt Travel Guides, Bucks, UK, 2004.

- Ghana. Landenreeks. H. Dijksterhuis. KIT Publishers, Amsterdam / Novib, Den Haag, 2005.

- Ghana. Scriptiepakket. M. Hovens. CMO, Nijmegen, 2002.

- Ghana. Wereldreis. 11.11.11, Brussel, oktober 2001. - Kofi een koningskind. L. Rubben & B. Van Ogtrop.

KIT, Amsterdam, 2000.- Mijn ideale school. Stichting Onderwijs Wereldwijs,

Nijmegen, 2006. - Onderwijs wereldwijd. Mundial Productions, Tilburg,

2005.

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2007

Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11

Website : http://www.studioglobo.be/wereld-reis

Abonnement : € 15,00 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : € 1,50

Bankrekening : 068-2352505-88

Administratie : Ann Vermoesen. Tel. : 02 520 05 30. E-mail : wereldreis@studioglobo.be

Redactie : Helga Vande Voorde. Tel. : 02 526 10 92. E-mail : helga.vandevoorde@studioglobo.be

Aan dit nummer werkten mee : Kris Berwouts, Jeannine Goudman, Ria Van Der Mauten, Emmy Goossens, Ca-roline De Vriendt, Mikke Maerschalck, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving)

Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otlet-straat 28/11, 1070 Brussel

Overname voor niet-commercieel gebruik in het on-derwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding

Wereldreis is gedrukt op TCF (totaal chloorvrij) en zuurvrij papier zonder toevoeging van optische witmakers ; de hout-stof komt voor 100% van afval van zagerijen (Greentop)Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.

C O L O F O N

- Te gast in Ghana. F. Biemans, H. Dijksterhuis & J. Moerkamp. Informatie Verre Reizen V.O.F., Nijme-gen, 2002.

Ghana

Reisinfo - september 2007

Wereldreis

LANDENINFO

Ligging en bevolking Ghana ligt aan de Golf van Guinee, een paar graden ten noorden van de evenaar. Het is 238 533 km² groot. Er wonen 23 miljoen mensen die behoren tot verschillende etnische groepen. De belangrijkste groep vormen de Akan-volkeren (44 %), waarbij onder meer de Fanti en de Ashanti. Andere groepen zijn de Ewe (13 %) en de Ga (8 %). Ongeveer twee miljoen mensen wonen in de hoofdstad Accra.HDI : met een waarde van 0,532 is Ghana 136ste in de wereld op gebied van ontwikkeling.

Klimaat en landschap Het land heeft een tropisch klimaat, droog in het noorden en vochtig in het zuiden. In het noorden liggen uitgestrekte savannen. Vroeger was het zuiden van het land begroeid met dicht tropisch oerwoud. De kust bestaat voornamelijk uit mangrove-moerassen met veel lagunes bij de monding van de Volta. In de rivieren

leven krokodillen, lamantijnen en nijlpaarden. De noordelijke savan-nen worden bewoond door leeuwen, luipaarden, hyena’s en antilopen.

Geschiedenis De naam Ghana komt van het le-gendarische keizerrijk dat duizenden kilometer meer noordelijk bestond tussen van de 8ste tot de 12de eeuw, één van de machtigste rijken in Afrika en in veel opzichten meer ontwikkeld dan de Europese rijken in die tijd. Toen de Portugezen in 1471 op zoek naar Indië voet aan wal zetten in Ghana, troffen ze volkeren aan die leefden van visvangst en handel met het binnenland. Goud was zo massaal aanwezig als sieraden en betaalmiddel, dat de Portugezen het gebied ‘Goudkust’ doopten. Vanaf de tweede helft van de 17de eeuw werd de handel in goud over-vleugeld door de handel in slaven die terechtkwamen op Europese plantages in Noord- en Zuid-Ame-rika. De winsten waren enorm, maar complete Afrikaanse samenlevingen werden vernietigd. De slavenhandel werd in de eerste helft van de 19de eeuw verboden.Uiteindelijk werd de Goudkust een Britse kolonie. Het rijk van de As-hanti werd pas in 1902 ingelijfd. Niet lang nadien groeide het verzet tegen de Britten in de vorm van het panafrikanisme : de droom van eenheid en broederschap tussen alle volkeren van Afrikaanse afkomst. In 1956 werd de Goudkust de eerste kolonie in zwart Afrika die de on-afhankelijkheid verwierf en Kwame Nkrumah werd eerst premier en in 1960 president van het land. De ontnuchtering kwam echter snel. De volkeren van het nieuwe land hadden nauwelijks een gemeenschap-pelijke geschiedenis en het land stond ook zwak op de wereldmarkt. In 1981 maakte een nieuwe staats-greep door Jerry John Rawlings een

eind aan de reeks militaire machtswis-sels die het land geruïneerd hadden. Hij koppelde een progressieve poli-tieke visie aan een herstelbeleid dat vooral de mensen op het platteland ten goede kwam. Rawlings werd een bindende kracht in Ghana en bleef populair. Toen hij in december 2000 de politiek verliet, won oppositiekan-didaat John Kufuor de verkiezingen. Hij nam het roer over in een land dat opnieuw een toekomst had.

Economie Ghana blijft een arm land : het is voor haar exportinkomsten te afhankelijk van goud en cacao. Andere com-merciële gewassen (tabak, suikerriet, katoen, koffie en palmolie) zijn de grondstoffen van de binnenlandse verwerkingsindustrie. De schulden-last vormt een hypotheek op de toekomst. Toch heeft Ghana haar eigen ontwikkeling weer in handen genomen. Het land klimt uit een diep dal en dient daardoor net als vijftig jaar geleden als voorbeeld voor het hele continent.Munt : 1 000 Ghanese cedi = 0,0818 euro.

Heb je al gehoord van … Kwaku Anansi ?

De bekendste Ghanees - op de voor-malige secretaris-generaal van de Verenigde Naties Kofi Annan na - is de spin Kwaku Anansi. Hij is de hoofdfiguur in een sprookjescyclus die, net als de Ghanezen zelf, de wereld is rondgegaan. Kwaku Anansi is een intercontinentale ster geworden : hij reisde met de sla-venhandel mee naar (onder andere) Suriname, ontwikkelde zich als de held van een Surinaamse verteltraditie en werd door de Surinaamse gemeenschap in Nederland gebracht. Qua ‘World Wide Web’ kan dat tellen … Hij is een slim, maar opschepperig en gulzig baasje dat allerlei avonturen beleeft.

Reisinfo - september 2007

Wereldreis

FOTO-INFO

Bolgatanga ligt in het noorden van Ghana, dichtbij de Burkinese grens. Op de gevel van het huis waar Felicia Anafo woont, is een rechthoek met bordverf beschilderd. Zij is zestien en maakt daar haar huiswerk op. Felicia heeft het geluk als meisje nog secundair onderwijs te krijgen. Haar zus, met een baby op haar rug, controleert haar schrift.

THEMA INFO : ONDERWIJS

Wereldwijd gaan er ongeveer 115 miljoen kinderen niet naar school en is 18 % van de volwassenen analfabeet. In Ghana is 66 % van de mannen en 50 % van de vrouwen gealfabetiseerd. Volgens artikel 25 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) heeft iedereen nochtans recht op onderwijs. Volgens de tweede van de acht Millenniumdoelstel-lingen, die door 189 landen zijn ondertekend, moeten alle kinderen op de wereld tegen 2015 basisonderwijs kunnen volgen. Eer het zover is, zal er nog heel wat moeten veranderen …

… in Ghana 65 % van de jongens en meisjes in Ghana gaan naar de lagere school (bij ons 99 %). Hier geldt ‘algemene leer-plicht’ tot 18 jaar, in Ghana komt die er als er voldoende leraren en klaslokalen zullen zijn. Het basisonderwijs is ‘gratis’ … maar je moet wel een schooluniform kopen en betalen voor schriften, boeken en pennen. Een rondvraag onder Ghanese schoolkinderen leverde volgende informatie op : • Alle basisscholen hebben eenzelfde uniform. Ouders

op het platteland kunnen dat en het schoolgeld niet altijd betalen. Daarom gaat vaak alleen de oudste zoon naar school.

• Kinderen moeten dikwijls thuis blijven om te helpen : water en hout halen (meisjes), op het land werken of op de dieren passen…

• Arme kinderen worden vaak uitgesloten omdat ze versleten kleren dragen en niet voldoende te eten hebben. Wanneer ze ziek zijn, kunnen ze ook geen arts of medicijnen betalen.

• Kinderen die niet naar school kunnen gaan, lijden onder de uitzichtloosheid van hun bestaan, vrezen

dat ze nooit een goede baan zullen vinden, grijpen soms naar drugs of wensen te emigreren naar het rijkere zuiden, naar een ander land (bv. Togo, Nigeria, Zuid-Afrika) of naar Europa via Marokko.

• Kinderen uit arme gezinnen moeten dikwijls na schooltijd thuis nog helpen. Zonder elektriciteit kun-nen ze ’s avonds ook niet studeren.

• Omdat kinderen te weinig vorming krijgen, worden ze later uitgebuit.

• 16 tot 30 % van de meisjes - vooral op het platteland - kunnen hun studies niet afmaken omdat ze worden uitgehuwelijkt voor ze 18 jaar zijn.

• Vaak maken meisjes hun middelbare studies niet af omdat ze zwanger zijn, meestal van medestudenten of leraren ! In ruil voor seksuele gunsten kunnen ze een leuke jurk, schoenen of wat geld krijgen. Leraren belonen hen met goede cijfers of dreigen met straf of slechte cijfers.

• Kinderarbeid en kinderhandel beletten kinderen vaak naar school te gaan.

In Ghana is de schooltaal Engels (Ghana was een Britse kolonie), niet de thuistaal van de leerlingen (er zijn te veel inheemse talen om er eentje uit te kiezen als schooltaal …) Tegenwoordig wordt in het eerste en tweede leerjaar wel les gegeven in de taal die de kinderen thuis spreken. Het Engels is vanaf de derde klas de schooltaal.De leerlingen schrijven alles van het bord over, want leerboeken zijn er meestal niet. Verder krijgen ze ook rekenen, hygiëne, gezondheid, landbouw en hun eigen cultuur (zoals bv. muziek). De landbouwlessen krijgen ze in de schooltuintjes. Als leerlingen nog verder naar school willen, moeten ze schoolgeld betalen. Daardoor zitten er nog slechts 39 % van de jongens en 35 % van de meisjes op de lagere secundaire school (bij ons 97 %), meestal kinderen van sociaal ‘betere’ families. Daar bovendien de ouders ook nog schoolboeken en lesmaterialen moeten betalen, sluit dit systeem de armere stadsbevolking, de mensen in de dorpen en uit het arme noorden uit. Naar het hoger onderwijs gaan nog slechts 7 % van de jongens en 4 % van de meisjes (bij ons resp. 56 % en 70 %). In Ghana is minder dan 40 % van de kinderen onder de vijf jaar geregistreerd. Daardoor vallen ze vaak ook buiten de statistieken en lopen nog meer het risico te worden uitgesloten van hun basisrechten en basisbehoeften.

REISWOORDENSCHAT

analfabeet = ongeletterde : iemand die kan lezen noch schrijven.

leerplicht : verplichting aan de ouders om hun kin-deren onderwijs te laten ontvangen, op school of elders.

uniform : gelijke kledij voor een groep mensen.

Dit leren kinderen op school

Werkblad 1 - september 2007

Wereldreis

Teken zelf wat je op school leert.

Kleur de rand van elk vakje :

rood : hier groen : in Ghana

lezen koken schrijven

werken in de schooltuin rekenen zingen

turnen knutselen gezondheid

Wereldreis

Werkblad 2 - september 2007

De dag van Ama en Amina

Ama uit Ghana Amina uit België

Opstaan, eten

Werken op het familieveldje (ploegen, wieden, spitten, zaaien)

Hout sprokkelen

Thuis voedsel malen, stampen

Water halen in de waterput van het dorp

Vuur maken, eten koken

Samen eten

Vaat doen

Zich wassen, naar bed

Wereldreis

Werkblad 3 - september 2007

’t Is het begin van het einde als ieder kind naar school kan het schrijft zijn eigen naam, ja het begin van het einde als ieder kind kan leren het begin van het einde

van een ongelijke wereld ...

Wereldreis

Werkblad 4 - september 2007

Kwaku Anansi en de schildpad Op een dag groef Kwaku Anansi, de spin, enkele dikke yamwortels op uit zijn moestuin, want hij wilde zichzelf eens verwennen met een feestelijk maal. Hij bereidde de yam met veel zorg en al gauw verspreid-den de heerlijkste geuren zich door de lucht. Op het ogenblik, dat hij wou beginnen eten, werd er plotseling op de deur geklopt. Het was de schildpad die er naar gewoonte moe en hongerig uitzag : “Dag beste vriend Anansi. Ik was juist in de buurt toen de lucht van yam-wortels mijn neusvleugels streelde. En omdat ik net honger kreeg, dacht ik : laat ik maar eens mijn ouwe vriend de spin opzoeken.” Kwaku Anansi zat met de situatie zeer verveeld : hoewel het tegen de gebruiken was om bezoekers, vooral als die honger hadden, de deur te wijzen, had hij weinig zin om deze maaltijd met iemand te delen. Hij bedacht een plannetje. “Kom binnen, beste vriend”, sprak hij hartelijk. “Ik wou net aan tafel, toen ik bedacht hoe zielig het is om alleen te moeten eten. Ik ben dus heel blij dat je toevallig langskomt. Maak het je maar makkelijk en tast toe.” Nu, zoiets hoef je een schildpad geen twee maal te zeggen. Hij rende naar de schotel en stak zijn hand uit naar een stuk yam. Kwaku Anansi hield hem tegen : “Euh, schildpad ... Zou het mogelijk zijn om eerst even je handen te wassen ? Of wordt dat niet gedaan waar jij vandaan komt ?” De schildpad bekeek zijn poten en stelde vast dat die zeer vuil waren. Hoe kon het ook anders, uiteindelijk liep hij al de hele dag door de modder en het slijk. Hij rende naar de rivier en maakte zijn poten schoon. Toen hij terugkwam sprak Anansi : “Ik vond het zonde om de yam koud te laten worden, dus ben ik al begonnen. Zet je erbij en eet gerust een hapje mee.” De schildpad stak zijn hand opnieuw uit naar de pot maar de spin gilde : “Makker, heb ik je niet gezegd dat je je poten moest wassen voor je ermee in mijn eten zit ?” Beduusd staarde de schildpad naar zijn poten. Inderdaad, ze waren weer vuil geworden toen hij van de rivier terugkeerde naar Anansi’s huis. Hij ging opnieuw naar het water en dit keer lette hij er goed op om op de terugweg alleen maar over gras te lopen zodat zijn poten schoon ble-ven. Maar toen hij bij Anansi aankwam, merkte hij dat die de schotel al helemaal had leeg gevreten. De

arme schildpad zei : “Ik ga dan maar weer. In elk geval hartelijk bedankt voor je vriendelijke uitnodiging en de hartige maaltijd. Als je ooit eens bij mij in de buurt bent, aarzel dan vooral niet om binnen te springen.” Hij waggelde weg. De volgende dagen kon de spin alleen nog maar denken aan de woorden van de schildpad. Waarom zou hij niet eens langs gaan voor een praatje, liefst op een moment dat er veel kans was om zijn beminde vriend thuis te treffen. Zo rond etenstijd bijvoorbeeld. Omdat hij niet wist waar de schildpad precies woonde, ging hij maar een beetje rondhangen bij de rivier. Plots zag Anansi zijn kameraad zonnebaden op de oever. “Ah, beste vriend spin !” sprak de schildpad, “Ik zat net aan jou te denken. Gun je me de eer om je als gast te hebben voor de maaltijd ? Ik kijk er al lang naar uit om je eens thuis in stijl te mogen ontvangen.” “Ja, oh ja”, riep onze spin en zijn maag knorde al van plezier. De schildpad dook onder water om de tafel te dekken. Toen hij daarmee klaar was, kwam hij weer boven om de spin te halen. Samen zwommen ze dan naar de bo-dem van de rivier. Maar terwijl de schildpad met trage happen het voedsel verorberde, werd Kwaku Anansi telkens weer naar de oppervlakte gestuwd. Hij was veel te licht om op de bodem te blijven ! Terwijl zijn gastheer zich onverstoord bleef tegoed doen aan de lekkernijen, ondernam de spin veel wanhopige pogin-gen om beneden te geraken. Al was hij tot veel bereid, zomaar een gratis maaltijd mislopen, dat nooit ! Hij kroop uit het water en stopte zijn zakken vol met keien. Nu was hij eindelijk zwaar genoeg en zakte naar de bodem. Hij nam plaats aan tafel. Zijn ogen puilden uit toen hij zag hoe rijkelijk die gedekt was. Net toen hij wilde toetasten, sprak de schildpad nors : “Het is in dit land niet de gewoonte om je jas aan te houden als je eet. Ik zou het dan ook zeer op prijs stel-len als je je een beetje zou aanpassen aan onze manier van doen.” Met een zucht ontdeed Kwaku Anansi zich van zijn jas en steeg weer naar het oppervlak van de rivier. Hij kroop op de oever, stak zijn kop in het water en keek toe hoe de schildpad rustig alle hapjes één voor één zelf naar binnen werkte.

Wereldreis

Werkblad 5 - september 2007

Felicia na schooltijd“Kom je spelen ?”

“Sorry. Nu niet, ik heb geen tijd. Begrijp me niet verkeerd : ik heb wel zin om met jou te voetballen, maar ik heb écht geen tijd. Ik moet mijn zus Abena afhalen in de klas.”

“Hoezo ? Waarom gaat ze niet naar school als alle kinderen naar school gaan ?”

“Weet je het dan niet ? Dan ben je wel de enige. We hebben thuis het gevoel dat iedereen in de wijk het maanden over niets anders gehad heeft. Abena heeft acht maanden geleden een zoontje gekregen. Het heet Kwesi, zoals alle jongetjes die op zondag worden geboren (*).

Het huis was wel even te klein toen vader hoorde dat ze zwanger was : “Hoe kon ze ! Zestien en zwanger ! Wat een schande voor de familie ! Zie je wat er van komt als je rondhangt met pummels en nietsnutten, in plaats van als een deftig meisje thuis te blijven om moeder te helpen.” Vader schreeuwde de pannen van het dak en gaf haar een pak slaag met zijn riem. Moeder heeft haar uiteindelijk uit vaders handen gered en opgesloten in de meisjeskamer.

Twee dagen later werd ze weggestuurd van school. De directrice vond dat er op een nette school geen plaats was voor meisjes die het slechte voorbeeld gaven en hun driften zo slecht onder controle had-den dat ze hun toekomst verkwanselden. Als er een rot exemplaar in je mand appels ligt, dan haal je die er toch ook gewoon uit ? In het beste geval kun je hem nog voor de varkens gooien. Het gold blijkbaar alleen voor Abena. Haar vriendje Yaw had plotseling last van geheugenverlies. Hij zei dat hij niets met mijn zus te maken had, laat staan met haar kind. Zijn moeder ging overal rondvertellen dat ze het al lang had zien aankomen ! Vroeg de hele buurt zich niet al jaren af hoe het moest aflopen met het zootje ongeregeld bij ons thuis ? In elk geval, blijkbaar is Yaw geen rotte appel, want hij mocht op

school blijven. Toch zegt Abena dat Yaw de vader is en ik geloof haar.

Gelukkig is vader vlug bijgedraaid, vooral omdat moeder daar zo op aandrong. Zestien en zwanger, leuk is anders, maar het mag ook niet het einde van de wereld betekenen. Je kiest er niet voor, maar als het je toch overkomt, is er geen weg terug en moet je gewoon verder. Vader heeft Abena niet aan de deur gezet. Het had gekund : een meisje hier een beetje verderop raakte zwanger en de familie heeft haar verstoten. Ze schijnt nu te overleven met haar kind door ’s nachts in disco’s rond te hangen in de hoop dat één of andere toerist haar oppikt voor een vluchtig kwartiertje van goedkoop plezier. Maar zeg vooral niet dat je het van mij hebt.

Nee, zover is het met onze Abena gelukkig nooit gekomen. Hoe langer de zwangerschap duurde, hoe meer de hele familie in blijde verwachting was : een kind is een kind, ook al is z’n moeder te jong voor kinderen en de vader een overgroeide puber die vooral goed is in verstoppertje spelen. Toen Kwesi geboren werd, waren we al lang blij dat hij op zijn moeder leek. Kwesi is dus de schattigste baby van

Wereldreis

Werkblad 6 - september 2007

de wereld. Vindt zelfs vader. Hij is trots op zijn kleinzoon.

Eind goed al goed, lijkt het net, maar dat is natuurlijk niet zo. Het is schitterend dat de familie niet is uiteen gevallen. Maar Abena blijft natuurlijk weggestuurd van school. Ze ging graag : vooral geschiedenis en poëzie spraken haar aan. Ze droomde al stilletjes van een carrière als lerares, maar dat kan ze nu wel vergeten.

Gelukkig hoorde ze over een organisatie die werkt

met tienermoeders. Ze bieden opleidingen aan waarbij die meisjes in enkele maanden een vak leren. Er zijn twee mogelijkheden : snit- en naad ofwel kapster-schoonheidsspecialiste. Daarbij krijgen ze wat algemene kennis mee. Na de opleiding is er de mogelijkheid voor een renteloze lening zodat ze hun eigen bescheiden naaiatelier of kapsalon kunnen starten. Als ze dan op eigen benen staan, betalen ze die lening terug. Oké, haar jeugd krijgt ze er misschien niet mee terug, maar dan toch haar toekomst…”

Kris Berwouts

(*) bij de Akan-gemeenschappen krijgt een kind een naam naar de dag in de week waarop het is geboren :

meisje jongen

maandag Adwoa Kwodwo

dinsdag Abena Kobena

woensdag Ekua Kwaku

donderdag Yaa Yaw

vrijdag Efua Kofi

zaterdag Ama Kwame

zondag Esi Kwesi

Wereldreis

Werkblad 7 - september 2007

Getuigenissen over armoede van scholieren uit Tamale

MEISJES

Ratine riskeert van school te vliegen. Haar ouders hebben zo weinig geld, dat ze het schoolgeld meestal te laat betalen. Bovendien is ze niet goed op school. Als ze na tien uren thuis komt, moet ze nog helpen. Studeren kan ze pas ’s avonds. Maar in haar dorp is er geen elektriciteit. Een toekomst kan ze zich niet voorstellen. “Als God ons alles zou geven wat we tekort hebben …”

Nama mist het respect van vrienden. “Ik word steeds beoordeeld naar wat ik bezit.” Ze twijfelt eraan of ze ooit een familie zal kunnen onderhou-den. De regering moet fabrieken en banen in het noorden creëren, vindt ze.

Hanna schaamt zich om haar versleten kleding en om haar erbarmelijke levensomstandigheden. Toch ziet ze de toekomst optimistisch tegemoet. Wanneer je na je schoolopleiding geen werk kunt vinden, moet je zelf ideeën bedenken om een baan te vinden, denkt ze.

JONGENS

Yamaya voelt zich als opgesloten in een raamloze kamer. Hij mist een opleiding die kans geeft op een betrekking. Hij voelt zich uitgesloten van al wat geld kost. Dat begint bij het schoolgeld. Ar-moede betekent voor hem dat men zijn leven niet echt in handen heeft. Oorzaak van de armoede in het noorden is het te korte regenseizoen, terwijl de cacaoboeren in het zuiden twee oogsten per jaar hebben. Als ouders meer konden verdienen, zouden hun kinderen een betere opleiding kunnen volgen. Er zijn machines nodig, meststoffen en een betere landbouwmethode.

Abdullah vindt de school zinloos, omdat hij daarna toch geen werk kan vinden. Hij mist alles : schoolboeken, voldoende eten, geneesmiddelen, schoenen, kleding. “Arm ? Dat ben je als alles, wat nodig is om te leven, ontbreekt. Armoede komt door de domheid en onkunde van de regering, van de ouders en van de jongeren zelf. Ze zijn allen onmachtig om er wat aan te veranderen.” Voor de toekomst ziet hij geen andere oplossing dan naar het zuiden migreren.

Mustafa lijdt onder de uitzichtloosheid van zijn bestaan : ouders zonder geld, geen schoolboeken, slechte opleiding en hij zal als boer moeten leven, net als zijn ouders. Hij heeft slechts een, soms twee maaltijden per dag en zijn vrienden kijken op hem neer. Ook Mustafa verwacht van de regering dat ze banen zal creëren voor de werklozen en dat ze ondernemers zou aanmoedigen om in het noorden te investeren.

Yussif greep ooit vertwijfelt naar drugs. Hij lijdt eronder dat hij als twintigjarige nog niet op eigen benen kan staan en van zijn ouders afhankelijk is. Hij ziet geen weg voor zichzelf, noch voor Noord-Ghana, om uit de armoede te geraken

Wereldreis

Werkblad 8 - september 2007

Getuigenissen over armoede van scholieren uit Accra

JONGENS

Mensah-Jozeph : “Ja, ik ben arm, ik voel me ongelukkig omdat ik arm ben en met de anderen niet mee kan. Wat ik het meeste mis, is geld voor schoolboeken en behoorlijke sandalen enz… Het is telkens weer de vraag of mijn ouders het schoolgeld zullen kunnen betalen. Ik schaam me. Een weg uit de armoede ? Mijn verlangen is om arts te worden. Dat betekent zeer hard studeren.”

Yaw-Kye : “Ik ben niet arm, maar ik voel me on-gelukkig omdat er zoveel arme mensen rondom mij leven. Ik troost me met de idee dat het een wereldprobleem is. Dankzij mijn ouders heb ik al wat nodig is om te leven.”

Joseph Owusu-Boateng : “Ik ben niet arm. Dat dank ik aan mijn ouders. Die zorgen voor me en geven me alles wat ik nodig heb. Ik betreur dat er zoveel armoede bij ons is. Wie arm is, heeft niet het geluk zijn levensdoel te kunnen bereiken. Om niet arm te worden, werk ik zeer hard op school, ben ik patriot-tistisch en leef ik de christelijke voorschriften na.”

Zonder naam : “Ik ben niet arm, maar het leven is er-barmelijk als je tot de armen behoort. Je telt niet mee. Je hebt geen vrienden en elke ziekte is een probleem. Door de armoede is er te weinig vorming en scholing, worden onze mensen uitgebuit en onze grondstoffen door buitenlandse bedrijven verbruikt.”

MEISJES

Cynthia Awuse : “Armoede is een leven in ellende. Het is een catastrofe. Je bent van alles uitgesloten, je bent niets, niemand ziet je staan. Wat ik niet zou kunnen missen, is een goede opleiding.”

Garcee Newman : “Ik ben echt niet arm. Ik mis ook niets en mijn ouders helpen me steeds. Arm zijn, betekent zelfs het levensnoodzakelijke missen zoals eten, kleding, geld en bij alles wat men van het leven verwacht voor onmogelijk enge grenzen gesteld worden. Uit de armoede komen we slechts door grote gemeenschappelijke inspanningen, door hard te werken en veel te leren. Zoals het spreek-woord zegt : veel kleine druppels water maken een geweldige oceaan.”

Emma Assiedu : “Mijn armoede is niet een vraag naar geld. Als ik zie hoe mensen in Europa leven, dan voel ik me hopeloos minderwaardig. Ik werk zeer hard en dat niet alleen maar tijdens de schooluren. Ik heb een doel, maar ook veel twijfel, ik wil met universiteitsstudies uit de armoede geraken. Ik wil met mijn kennis ook bij de ontwikkeling van mijn land helpen.”

Gwendoly Aryee : “Ik ken de criteria, waarnaar men oordeelt, niet. Jullie oordelen of iemand arm is of niet. Zijn Europa en de VS de maatstaf ? Zijn wij allemaal arm ? Natuurlijk zijn er dingen die ik graag zou hebben. Maar als je je dat niet kunt veroorloven, moet je tevreden zijn met de dingen die je hebt. Ik denk dat we uit de armoede geraken, als we meer inspanningen eisen van onze leiders, als de boeren geholpen worden in plaats van naar de stad te trekken en als buitenlandse investeerders meer jobs zouden creëren voor de vele jonge mensen hier, in plaats van in machines te investeren. We zien hier steeds meer jonge mensen naar het buitenland trekken.”