Download - Wereldreis april 2007

Transcript
Page 1: Wereldreis april 2007

WereldreisMaandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - Afgiftekantoor Brussel X - 20ste jaargang - APRIL 2007

Reistips voor de eerste graad

BIJ DE FOTO

Deze moeder en haar dochter wonen in de woestijn. Hun bevolkingsgroep heet de Toearegs. - Wat weten de leerlingen over de woestijn ? Waar-

schijnlijk alleen maar dat er veel zand is, dat er niets groeit en dat het er heel warm is. Hier kun je de begrippen wat uitbreiden : steenwoestijn, bergen, nachtelijke kou, zandstormen …

- Wie heeft er al gekampeerd met een tent ? Wat neem je dan mee ? Maak met de leerlingen een lijstje. Wat zou jij nog mee willen nemen, maar er is geen ruimte voor ? Wat is er zo leuk aan thuiskomen ? Wat doe je het eerst ? Wat heb je het hardst gemist ? Deze mensen wonen hun hele leven in een tent. Bovendien trekken zij rond, zij moeten heel vaak opbreken en verder reizen. Wat kunnen zij meenemen ?

- De tenten zijn gemaakt van geitenleer : allemaal stuk-ken aan elkaar. Die stukken worden eerst ingewreven met klei en uitwerpselen van de dromedarissen. Binnen in de tent is er een deel voor de man. Hij bewaart er zijn wapens, zadels en zadeltassen. Het andere deel is voor de vrouw en de kinderen en de spullen om te koken. Het bed staat in het midden.

- Waarmee verplaatsen jullie je ? Toearegs reizen met een dromedaris. De dromedarissen dragen alle lasten : de tenten van de mensen en de koopwaren die zij door de woestijn vervoeren.

- Meestal reizen de Toearegs per familie. De mannen dragen blauwe hoofddoeken, die zij enkel binnen afdoen. Veel vrouwen kunnen lezen en schrijven. Zij leren het verder aan hun dochters. De jongens leren op de dromedaris rijden als zij een jaar of tien zijn.

- Wat weten de leerlingen over een oase ? Wat is er

zo belangrijk in de oase ? - Praat met de kinderen over het leven van noma-

den : het gemis aan comfort, medische verzorging, scholing. Ook over de opkomst van de auto die het vervoeren per dromedaris overbodig maakt.

Met de wiskundeoefening op werkblad 1 vergelijkt de klas de leefomstandigheden in Niger (onderste cijfers) met ons land (bovenste cijfers). De ene helft van de klas behandelt België, de andere Niger.

MOEDERS

In aanloop naar Moederdag, de tweede zondag van mei, kun je aandacht besteden aan deze vrouw. Op werkblad 2 vullen de leerlingen het tweede deel van de zin aan vanuit hun eigen situatie. Ter vergelij-king met het leven bij de Toearegs kiezen zij uit de zinsdelen onderaan. Oplossingen : 1.h) … en versiert leren tassen ; 2.j) koken, matten vlechten en gedichten schrijven ; 3.d) speelt zij viool en zingt ; 4.e) mooie kleren en doet zwart rond haar ogen ; 5.g) moeder en zij beslist wat er gebeurt ; 6.c) laat zij aan vader over ; 7.b) de dromedaris ? 8.i) de familie van vader ;9.a) maalt moeder graan, kneedt zij het meel met wa-

ter en bakt het deeg in een put in de grond ; 10.f) ziet mij graag en zorgt voor mij.

NigerThema : MOEDERS

Page 2: Wereldreis april 2007

Reistips voor de tweede graad

LIEN IN DE WOESTIJN

Om sfeer te scheppen, kun je bij de brief van Lien (werkblad 3) muziek gebruiken bv. “Zand, zand, zand” van Herman Van Veen. Aanvullend laat je ook werkblad 4 over het schrift van de Toearegs invullen. Oplossingen : C, X en Y ; , ,

, ; dromedaris, woestijn, zon, familie. Overleven in een woestijnachtige omgeving is moeilijk, maar kan ook mooi zijn. Toon dit allebei aan.

Vertrekkend van een proefopstelling - Als voortaak brengt iedereen van thuis een glazen potje

mee gevuld met aarde uit de tuin of uit de buurt van hun huis. De leerkracht zorgt voor twee potjes zand.

- Vergelijk de verschillende potjes met elkaar qua kleur en vochtigheid.

- Plant in elk potje een zaadje.- Verdeel de potjes in twee groepen (zorg ervoor dat in

beide groepen zeker een potje zand is), de ene groep zal water krijgen en de andere niet.

- Volg de evolutie van de groei van het zaad in de klas : welke aarde is het best geschikt om gewassen te laten groeien ? Waarom ?

Vertrekkend van verschillende grondsoorten - De kinderen brengen allemaal aarde mee. - Giet de aarde in een grote glazen vaas waarbij je telkens

rekening houdt met het kleurverschil. - Aan de buitenzijde duid je aan wie de aarde meebracht

en van waar zij komt. - Het is de bedoeling om te eindigen met een mooie

schakering.

BIJ DE FOTO VAN MOEDER EN DOCHTER

Vertrekkend van de opbouw van de foto - Wie zie je op de foto ? Hoe is hun relatie ? - Hoe voelen zij zich nu ? Wat zou hen zo blij maken ? - Laat twee leerlingen de personen van de foto uitbeelden.

Waar was de fotograaf ? Waarom denk je dat ?- Waar leven deze mensen ? Kun je dat afleiden uit de

foto ?- Deze twee vrouwen komen sterk naar voren, hoe heeft

de fotograaf daarvoor gezorgd ? - Beschrijf de kledij en de huishoudelijke voorwerpen.

Vertrekkend van de inhoud van de fotoVoortaak - De kinderen brengen een foto mee van zichzelf of

van hun moeder.- De leerkracht kopieert die foto’s op A4-formaat. - De leerkracht kopieert de tekening van werkblad 4

op A4-formaat, voor elke leerling één.Materiaal - Een schaar, een potlood en een lat per leerling.- Kleurpotloden.Activiteit - Bespreek kort elkaars foto’s.- Kleur de kopieën in met kleurpotloden.- Verknip de foto’s tot repen van één cm breed.- Knip de repen zo juist mogelijk. - Weef de repen van de foto’s opnieuw door elkaar.

Moeders en hun kinderen Citeer de uitspraak van een Afrikaanse vrouw, bezorgd om de praktijk van kinderopvang bij ons : “Is het waar dat in Europa de moeders hun kleine kinderen overdag bij iemand achterlaten ? Hoe kunnen zij ’s avonds zeker zijn dat niet iemand anders hun kleintje heeft meegenomen ? Alle blanke kinderen zien er toch net hetzelfde uit !”

Hoe zouden de leerlingen uitleggen dat die bezorgd-heid ongegrond is ? Vinden zij misschien ook dat alle Afrikanen er hetzelfde uitzien ?

PUBLICITEIT

Page 3: Wereldreis april 2007

Reistips voor de derde graad

OP EEN DROMEDARIS DOOR DE WOESTIJN

Lees en bespreek het verhaal “Habiba terug naar huis” (werkblad 5 en 6). Situeer op een kaart eerst geheel Afrika, dan de Sahara, dan Niger. Hierbij kan de woestijn aan bod komen en dan meerbepaald het Aïrgebergte, het leven in een oase, het oprukken van de woestijn, het tegengaan van die verwoestijning in Niger, de wereld van de moslims (met o.a. de verschillen tussen de ‘modale’ moslims en de Toearegs wat betreft de ‘rechten’ van de vrouw), het weer thuiskomen na een (lange) afwezigheid enz. Dit alles uiteraard afhankelijk van de voorziene tijd en de interesse van de kinderen en de leerkracht.

Natuurlijk zorgen bepaalde opdrachten ervoor dat de tekst nog beter doordringt bij de kinderen. Op werkblad 7 vind je enkele vragen i.v.m. begrijpend en verwerkend lezen. Antwoorden : vrijdag (de ‘dag van de bijeenkomst’ voor moslims) ; schapenvlees, brood, ui, tomaten, couscous, thee ; meerdere bronnen, velden met meerdere soorten groente, boomgaarden met diverse fruitbomen, ver-scheidene soorten vogels ; de rotsvelden liggen er bij als de verkoolde resten van een haardvuur. De weg is niet meer dan een schrale streep sporen van hen die er eerder passeerden. Het zand waait op tegen de drome-darissenskeletten langs de weg.

IS MOEDER DE BAAS ?

Zijn Toearegvrouwen meer geëmancipeerd dan onze moeders ? Bij de Toearegs is de vrouw niet alleen met de man gelijk, zij bevindt zich zelfs in een bevoorrechte positie. Zij is onafhankelijk van haar echtgenoot, die zij onder het nietigste voorwendsel afwijzen kan. Zij komt en gaat zoals het haar bevalt. Zij neemt het in wedrennen tegen de ‘stoutste’ ruiter van de woestijn op. Zij onderscheidt zich ook door het belang dat zij hecht aan geestelijke ontwikkeling. De vrouwen worden geprezen om hun schoonheid en hun muzikaal talent. Wanneer zij concerten geven, komen de mannen van wijd en zijd aan. De vrouwen van veel stammen zingen iedere avond met de begeleiding van een viool. Vaak improviseren zij daarbij. Hoe meer vrien-den de vrouw bij de mannen heeft, hoe meer aanzien ze geniet ; maar om haar goede naam niet te verliezen, mag zij geen enkele bevoorrechten.Maak een vergelijking tussen de eigen moeders en de Toearegmoeders. Welke plaats heeft moeder in ons gezin ? Wat doet zij ? Wat zijn haar voornaamste bezigheden ? Wat tracht zij door te geven aan haar kinderen ? Wat vindt zij belangrijk ? Wat laat zij over aan vader ?

Er kan hierbij worden gewerkt vanuit eigen ervaring (of - ook interessant - vanuit het beeld dat de media brengen van de moeders). Wellicht zullen heel wat verschillen aan bod komen. Dat levert heel wat stof voor een klas-gesprek. Laat eventueel in kleine groepen overleggen, met een kort verslag achteraf. Uiteraard kan en mag Moederdag hierbij niet ontbre-ken. Waarom niet gewoon eens een eenvoudig, maar welgemeend dankwoordje bedenken onder welke vorm ook. De kinderen kennen hun moeder wel zo goed dat zij passende dingen kunnen schrijven (of uittekenen of …) over hun “hartendief ” of “snoezepoes”. Vraag de leerlingen hierbij hoe zij tegenover hun moeder staan. Vraag hen welke rol zij speelt in hun leven. Wijs hen er eventueel op dat die rol al veranderd is ten op-zichte van hun kleutertijd. En wellicht denken en weten zij ook dat die ‘verhouding’ nog zal wijzigen … Op werkblad 8 vind je nog enkele middeltjes om hierop terug te komen. Mogelijke antwoorden : diverse huishoudelijke taken zoals boodschappen doen, kleren wassen en herstel-len, eten klaarmaken, kinderen halen en brengen, tuin onderhouden, schoonmaken, kamer in orde brengen enz. naast de ‘job’ natuurlijk ; de Toearegvrouwen staan in voor de opvoeding van de kinderen en genieten een grote vorm van vrijheid.

’t Zijn harde tijden, ook voor de blauwe mannenOok al gaat dit nummer vooral over vrouwen, toch kan de situatie van de trotse blauwe mannen ook ter sprake komen. Vaak zijn zij verplicht ander werk te gaan zoeken dan ‘de karavanen controleren’ zoals in roemrijke tijden. Als je hen ziet zitten hoog op hun dromedarissen, boe-zemen zij ontzag in. Dan is het zeker moeilijk als zulke trotse mannen ‘gewone’ jobs moeten verrichten. Wellicht vergt dit een hele aanpassing ! Je hebt je lot niet steeds in eigen handen : vaak word je sterk beïnvloed door je leefomgeving en ben je verplicht je om te scholen of je te buigen naar de noden van de situatie. Ook bij ons komt dit voor, bv. het collectieve ontslag van werknemers (Renault, Sabena, Volkswagen …), die plots naar ander werk moeten uitkijken. Met welke (vaak minder aangename) factoren krijgen zij te maken ? Welke moeilijkheden moeten zij overwinnen ? En vaak is hun leeftijd een nadeel … Heel wat stof voor een gesprek ! Wie weet is één van de ouders van de kinderen ook zo’n slachtoffer ?

TOF, ZO’N OASE !

“Niger is de zonnigste plaats op aarde !” Dat kan best leuk klinken, maar het heeft ook zo zijn nadelen. Woestijnen komen voor waar permanent een hoge luchtdruk heerst : rond de dertigste breedtegraden en aan de polen. Het zijn gebieden waar per jaar minder dan 200 mm (of zelfs geen) neerslag valt en tempera-tuuruitersten heersen. In ieder geval is de verdamping groter dan de neerslag. De leerlingen situeren op een wereldkaart : - in Afrika : Sahara, Kalahari en Namib ;

Page 4: Wereldreis april 2007

- in Azië : Gobi, Arabische woestijn, Karakum, Tak-lamakan en Thar ;

- in Australië : Grote Zandwoestijn, Victoriawoes-tijn ;

- in Noord-Amerika : Sonora, Mojave, Great Basin, Chihuahuan ;

- in Zuid-Amerika : Atacamawoestijn ; - Antarctica.

Je kunt ingaan op de bijzonderheden van een oase. Wat een contrast met de woestijn ! Enerzijds heb je de hitte, de droogte, de wind, de nachtelijke koude van de woestijn ; anderzijds heb je de vruchtbare grond, de bronnen, de schaduwplekken … in de oase. Laat een gedetailleerde beschrijving geven van zo’n ‘groene plek’ in de woestijn : een opsomming van de bomen, planten, groenten, dieren e. d. die voorkomen in de oase. Hierbij vormt het verhaal “Habiba terug naar huis” een bron van informatie : het geeft een mooie beschrijving van de oase als zij thuiskomen. Waarom eens niet zo’n oase laten uittekenen door de kinderen ? Of geef een creatieve stelopdracht als : “Een dagje in de oase”. Leer ‘oase’ gebruiken in de uitdrukking “een oase van stilte”.

MEDIATIP

Hier werken met een opname op dvd of video kan heel verduidelijkend zijn voor de kinderen. Een bezoekje aan de bibliotheek zal al heel wat informatie bieden ! Aanrader is de video ‘Niger : wachten op de regen’ in de reeks ‘Kinderen van overal’ van Avimo. Google voor beelden over de Toeareg of surf naar http://www.novib.nl/eCache/ONN/3/801.html. Zopas kwam de film uit van de Belgische cineaste Marion Hänsel ‘Si le Vent Soulève les Sables’. Die gaat over een moeizame tocht van een gezin door de woestijn.

VOER VOOR BOEKENWURMEN

- De woestijn bloeit op. NRC Handelsblad, Rotterdam, 29 april 2006.

- Human Development Report. UNDP, New York, 2006. - Maternal mortality in 2000. World Health Oganisation,

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2007

Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11

Website : http://www.studioglobo.be/wereld-reis

Abonnement : € 12,90 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : € 1,30

Bankrekening : 068-2352505-88

Administratie : Ann Vermoesen. Tel. : 02 520 05 30. E-mail : [email protected]

Redactie : Helga Vande Voorde. Tel. : 02 526 10 92. E-mail : [email protected]

Aan dit nummer werkten mee : Kris Berwouts, Chris Delarivière (Wegwijzer), Simonne Van Dievel, Els De Koc-ker, Sophie De Clercq, Aurèle De Clercq, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving)

Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otlet-straat 28/11, 1070 Brussel

Overname voor niet-commercieel gebruik in het on-derwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding

Wereldreis is gedrukt op TCF (totaal chloorvrij) en zuurvrij papier zonder toevoeging van optische witmakers ; de hout-stof komt voor 100% van afval van zagerijen (Greentop)Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.

C O L O F O N

Genève, 2004. - Stepping up Efforts to Save Mothers’ Lives. UNFPA, New

York, 2006. - Touareg. Koninklijk Museum voor Midden-Afrika,

Tervuren, 1994.

Page 5: Wereldreis april 2007

Niger

Reisinfo - april 2007

Wereldreis

LANDENINFO

Ligging, landschap en klimaat Niger ontleent zijn naam aan de enige bevaarbare rivier in het zuidwesten van het land. Het grootste deel van Niger (1 266 700 km²) wordt gevormd door een plateau van ongeveer 350 meter hoog met in het midden het tot 2 022 meter hoge Aïrgebergte. De Sahara beslaat het noorden en het centrum en gaat in het zuiden over naar steppe en savanne. Niger is een Sahelland met temperaturen tussen 10 en 45 °C. In het noorden regent het soms jarenlang niet, in het zuiden valt tot 750 mm neerslag in de maanden juni tot september.

Geschiedenis Niger maakte tot 1 500 jaar geleden deel uit van het Nigeriaanse Nok-rijk. Daarna volgden verschillende koninkrijken en stadsstaten elkaar op. In de zevende eeuw werd het westelijke deel opgenomen in het rijk van de Songhai, gesticht door Berbers. Die speelden vanaf de elfde eeuw een belangrijke rol in de invoering van de islam. Het oostelijke deel van Niger behoorde van de 14de tot de 17de eeuw tot het Kanem Bornu-rijk dat vanuit Tsjaad grote delen van West- en Centraal-Afrika besloeg. In de 19de eeuw kenden de konink-rijken van de Haussa en de Peul een

bloeiperiode in het zuiden van Niger. Toen kwamen de Fransen die via het sluiten van verdragen of met geweld hun invloed uitbreidden en in 1922 het gebied dat nu Niger heet, uitrie-pen tot Franse kolonie. De Fransen introduceerden monoculturen zoals de teelt van katoen en pindanoten. Dit fnuikte de traditionele landbouw en veroorzaakte hongersnoden.

De eerste democratische verkiezingen vonden plaats in 1989. In de jaren negentig speelden de militairen na een staatsgreep een belangrijke rol tot er in 1999 opnieuw verkiezingen kwamen. In 2003 haalde Niger het wereldnieuws toen het beschuldigd werd van uraniumleveringen aan Irak voor de productie van kernwapens. Die beschuldigingen bleken achteraf vals te zijn.

Bevolking Niger telt 14,9 miljoen inwoners waarvan 890 000 in de hoofdstad Niamey. Van de bevolking woont 80 % in landelijke gebieden.

De islam is de dominerende gods-dienst (85 %) en in het zuiden heb-ben traditionele Afrikaanse religies (14 %) veel aanhang. Niger is een etnische smeltkroes. De halfnomaden en herders in het noorden en in het centrum behoren tot de Toearegs, de

Peul en de Tibu. In de zuidelijke landbouwstrook leven West-Afri-kaanse volkeren zoals de Hausa, Djerma, Songhai en Kamuri. De Hausa (56 %) en de Djerma (22 %) beheersen de poli-tiek en de zaken-wereld. Dat leidde in de jaren negen-tig tot spanningen

toen Toearegs meer inspraak eisten en een opstand organiseerden.

De officiële taal in Niger is het Frans, maar daarnaast worden veel lokale talen gesproken.

De Wereldgezondheidsorganisatie stelde in 1999 vast dat 20 % van de vrouwen een of andere vorm van genitale verminking onderging. De overheid tracht die praktijken tegen te gaan met voorlichtingscampagnes en het instellen van een wettelijk verbod op de (bij sommige volkeren ingeburgerde traditie van) vrouwen-besnijdenis. HDI : Niger blijft op de laatste plaats in de wereld met een waarde die wel-iswaar steeg tot 0,311.

EconomieNiger is een van de armste Afrikaanse landen. De bevolking leeft van klein-schalige landbouw en nomadische veeteelt. Slechts 3 % van Niger is vruchtbare landbouwgrond met teelt van katoen, rijst en pindanoten. De rest van het land kampt met periodieke droogtes, verergerd door ontbossing, overbegrazing, erosie en toenemende bevolkingsdruk. De Sahelzone krijgt de voorbije jaren meer regen en dankzij de aanleg van dammen en de bescherming van bomen breiden de landbouw- en graasgronden op-nieuw uit.

De belangrijkste delfstoffen zijn ijzer, steenkool, tin en vooral uranium. Munt : de CFA franc (XOF) = 0,0016 euro.

Page 6: Wereldreis april 2007

Reisinfo - april 2007

Wereldreis

FOTO-INFO

Op de foto staan twee opgewekte Toeareg-vrouwen die huishoudelijke voorwerpen dragen. Het zijn een moeder en haar dochter. Deze vrouwen leven in de vruchtbare Talakvlakte aan de voet van het Aïr-gebergte in Niger. Het regent af en toe in het gebergte en in de valleien errond, zodat het er groen uitziet.

THEMA-INFO : MOEDERS

Vrouwen hebben in de samenleving van de Toearegs een grote mate van vrijheid. Zij kiezen hun echtgenoot en hebben het recht van hem te scheiden. Zij zijn ook verantwoordelijk voor de opvoeding van de kinderen en andere belangrijke familiezaken. Zo leert een meisje van haar moeder het huishouden doen, koken, matten maken en leer bewerken, maar ook dichten, zingen, lezen, schrijven en muziek spelen op de imzad, een éénsnarige viool.

Uiteraard leren dochters ook in andere samenlevingen heel wat van hun moeder. Die band is zowat overal ter wereld heel bijzonder. Ook in onze maatschappij leert een meisje van haar moeder zaken uit het huishouden, maar ook specifieke vrouwelijke aangelegenheden, zoals lichaamshygiëne en (leren) omgaan met de maandstonden. Als de moeder bv. veel belang hecht aan verzorgde maaltijden, kan de dochter dit overne-men. Natuurlijk speelt de aanleg van het meisje een rol. Zo gaat het ook met aandacht voor uiterlijkheden, financiële aspecten ... Een moeder wil haar dochter(s) zo goed mogelijk voorbereiden op het latere leven en een gezonde kijk bezorgen op de samenleving, op normen en waarden enz. De moeder is uiteraard niet de enige beïnvloe-dende factor in het leven van de dochter, maar wel een belangrijke. Het is wel uitkijken voor een te dominante opstelling, want die zou wel eens kunnen leiden tot een ‘negatieve’ houding, een soort rebels gedrag. De band moeder-kind moet er zijn, maar mag geen belem-mering vormen. Er moet een zekere mate van vrijheid blijven. Het kind moet zich kunnen ontplooien, mag vriend(inn)en hebben, eigen keuzes maken enz. Toch zal die ‘band’ blijven bestaan als zij het beiden goed menen met elkaar. Op die manier zorgt de vrouw bij de Toearegs ervoor dat haar dochter dezelfde ‘rechten’ heeft als zijzelf en dat zij een belangrijke rol blijft spelen in de samenleving van de Toearegs.

REISWOORDENSCHAT

Sahara : grootste warmtewoestijn, in Noord-Afrika van de Atlantische Oceaan tot de Rode Zee (< Arabisch sahra : woestijn).

Sahel : steppe en savanne ten zuiden van de Sahara (< Arabisch sahel : kust, grens van de Sahara).

Toeareg : Berberse bevolking in de Sahara, oorspron-kelijk handelaars tussen de Middellandse Zeekust en Afrika ten zuiden van de Sahara.

woestijn : onherbergzaam, droog gebied.

Heb je al gehoord van … moedersterfte ?

Elke minuut sterft - ofwel in Afrika ofwel in Azië - een barende moeder. Daaronder lijden ook haar gezin (jaarlijks wordt een miljoen kinderen moederloos en dus vatbaarder voor kindersterfte) en de maatschappij. In driekwart van de gevallen is de - vermijdbare - oorzaak een bloeding, besmetting, onveilige abortus, moeizame bevalling of hoge bloeddruk ; voor het overige kwart hangt de sterfte samen met malaria, bloedarmoede of aids. Bij sommige Toearegstammen huwen meisjes al op twaalfjarige leeftijd en is hun onvolwassen lichaam niet geschikt voor een gezonde zwangerschap. In Niger overlijdt één vrouw op zeven tijdens de zwangerschap of bij de geboorte van haar baby ; in Zweden is die kans slechts één op 29 800. Eén van de Millenniumdoelstellingen wil een sterke daling van de moedersterfte tegen 2015. Dit kan door geboorteregeling, preventie en de aanwezigheid van geschoold medisch personeel tijdens de zwangerschap en bij de bevalling.

Page 7: Wereldreis april 2007

In België en in Niger

Werkblad 1 - april 2007

Wereldreis

Op 6 geboorten is er bij hulp aanwezig : kleur alle of één wiegje(s)

Bij de geboorte heeft 1 kind op een te laag gewicht :

kleur het twaalfde of elk zesde baby’tje blauw

Een op kinderen sterft vóór zijn vijfde verjaardag :

maak één vak zwart

Een moeder krijgt gewoonlijk kinderen :

vul aan tot er 2 of 8 kinderen staan

Van 10 kinderen lopen er school :

teken een rechthoek rond het aantal kinderen dat schoolloopt

vrouwen op 10 werken :

geef 4 of 7 vrouwen een geel por-temonneetje

Op honderd mensen hebben slechts een gsm :

kleur alle vakjes be-halve 12 of één vak-je

Ik word jaar oud :

teken 7 grote en 9 kleine of 4 grote en 5 kleine verjaar-dagskaarsjes

Page 8: Wereldreis april 2007

Wereldreis

Werkblad 2 - april 2007

Moeders

Vul elke zin aan ; je kunt ook kiezen uit de antwoorden onderaan. Vergelijk je eigen moeder met deze Toearegvrouw.

1. Moeder maakt .......................

....................................................

....................................................

2. Zij leert mij .............................

....................................................

....................................................

3. ’s Avonds ...............................

....................................................

....................................................

4. Zij draagt ...............................

....................................................

....................................................

5. Onze woning is van ...............

....................................................

....................................................

6. De kost verdienen .................

....................................................

....................................................

7. Rijdt moeder graag met .........

....................................................

8. Toen moeder trouwde, ging

zij wonen bij ...............................

....................................................

....................................................

9. Om aan brood te geraken, ....

....................................................

....................................................

....................................................

10. Moeder ................................

....................................................

a) maalt moeder graan, kneedt zij het meel met water en bakt het deeg in een put in de grond / b) de dromedaris ? / c) laat zij aan vader over / d) speelt zij viool en zingt / e) mooie kleren en doet zwart rond haar ogen / f) ziet mij graag en zorgt voor mij / g)

moeder en zij beslist wat er gebeurt / h) en versiert leren tassen / i) de familie van vader / j) koken, matten vlechten en gedichten schrijven.

Page 9: Wereldreis april 2007

Wereldreis

Werkblad 3 - april 2007

Page 10: Wereldreis april 2007

Wereldreis

Werkblad 4 - april 2007

Tifinagh, het schrift van de Toearegs Hoewel zij hun kennis vooral mondeling doorgeven, hebben de Toeareg een eigen schrift, het Tifinagh, om korte teksten op rotsen, wapens en kledij te schrijven. De schrijfrichting was vrij : in oude teksten was die dikwijls van onder naar boven, in recente teksten van links naar rechts. Het Tifinagh is een medeklin-kerschrift : klinkers worden dus niet weergegeven. Die vallen weg en moet de lezer er bijdenken.

= B ; =D ; = F ; = G ; = H ; = J ; = K ; = L ; = M ; = N ;

=

P ; = Q ; = R ; = S ; = T ; = V ; = W ; = Z.

Welke medeklinkers ontbreken ? .............................

Zet deze woorden vanuit ons alfabet om naar het Tifinagh :

moeder : .......................................................................

zand : ............................................................................

droogte : ......................................................................

vrouwen : .....................................................................

Lees deze woorden en vul de klinkers aan !

: ...........................................

: .........................................................

: .......................................................................

: ..................................................................

Schrijf een woord in het Tifinagh over op een groot blad en overtrek elke letter met behangerslijm waar je dan zand over strooit.

Page 11: Wereldreis april 2007

Wereldreis

Werkblad 5 - april 2007

Habiba terug naar huis Ken je dat, zoveel licht dat je ogen er pijn van doen ? Een stilte die zo oorverdovend is, dat je oren er van suizen ? Wij rijden al sinds vorige week maandag door de Ténéré-woestijn, zeven dromedarisdrijvers en ne-gentien dromedarissen. Onze karavaan doorbreekt de symmetrie van blauwe hemel en rode aarde. Onze diepblauwe gewaden en zwarte hoofddoeken steken af tegen het lichtbruin van onze beesten. Elk van hen draagt twee glinsterende plakken zout van vijftig kilo. Zo sjokken wij verder, vijftien uur per dag. De dromedarissen lopen achter elkaar, verbonden met een touw. Zij houden hun neuzen in de lucht, alsof zij het een beetje beneden hun waardigheid vinden om voor ons zout te vervoeren. Alsof zij wel iets beters te doen hebben. Zij doen maar alsof. Dro-medarissen zijn het gelukkigst als zij iets regelmatigs, simpels en monotoons doen, als lopen of bladeren kauwen. Niet dat het vanzelf gaat : hoe langer de reis duurt, hoe harder zij gaan puffen en rochelen. Ik ben zenuwachtig. Alleen God weet hoeveel keer ik deze reis al heb gemaakt. Ook al ben ik pas twin-tig, ik doe dit al vele jaren. Ik ben hier thuis, weet je wel. Maar wat deze reis bijzonder maakt, is mijn zus Habiba. De laatste jaren heeft zij bij oom Ahmed in de stad gewoond en nu breng ik haar terug naar moeder, die in een grote, groene oase woont. Dus moeten wij door de woestijn. Toen wij maandag vertrokken, waaide iets fris en vochtigs door de lucht. Het regenseizoen liep op zijn einde. De harde rode grond was bedekt met donzig groen gras. Waar een paar weken eerder alleen nog zand was, blonken nu vennen. Maar dit ligt nu al ver achter ons : hier heeft het in geen jaren geregend. Hier hebben vulkanische krachten de onderlagen van

de woestijn naar boven gehaald en daarna werden zij verbrijzeld door de loden mokerslagen van de zon. De rotsvelden liggen er bij als de verkoolde resten van een haardvuur. Binnen een paar dagen zal het land-schap er nog anders uitzien : vlakker, met wit zand. Dat verzamelt zich rond de zwarte basaltrotsen, zodat het lijkt dat die een beetje boven de grond hangen, of het waait op tegen de dromedarissenskeletten langs de weg. Die is niet meer dan een schrale streep sporen van hen die er eerder passeerden. Hier en daar verraadt een flinterdun groen lijntje in het landschap de aanwezigheid van het laatste bodemwater. Soms zie je rondom helemaal geen markeringspun-ten. Je loopt dan uren door, maar je kunt nergens aan zien dat je vordert. Wist je dat hier vroeger een boom stond ? Dé Boom. De Boom van Ténéré was de enige in honderden kilometers omtrek. In 1973 is er een vrachtwagen in geslaagd de Boom omver te rijden. De brokstukken staan nog steeds in het Nationaal Museum in de hoofdstad. Om de stilte en de verveling te breken, rijd ik met Habiba vlak achter Haroen. Hij is onze dichter. Hij maakt en zingt voortdurend nieuwe liedjes. Luister maar :

“O lieflijk meisje met je gazelleogen, je witte tanden en je ogen als sterren verfraaien je mooie gezicht, dat mijn hart oplicht zoals de maan de nacht.”

Hij zingt altijd over dit soort dingen. Ik denk dat hij eens te lang en te diep in iemands sterrenogen heeft gekeken. Als hij gaat overdrijven, gooi ik een keitje tegen zijn kop. Het kind moet nu ook niet op rare gedachten komen. De avond valt. Omdat het vrijdag is, de ‘dag van de bijeenkomst’ voor moslims, gaan wij een uitgebreide maaltijd bereiden. Ali en Mohammed houden een schaap vast, terwijl Omar het de keel oversnijdt. Het dier hijgt en schudt, terwijl het bloed uit zijn lijfje loopt. Het wordt gevild, Omar haalt de ingewanden eruit, hangt het karkas aan een stevige stok en snijdt het zorgvuldig in stukken. De waardevolle huid wordt

Page 12: Wereldreis april 2007

Wereldreis

Werkblad 6 - april 2007

gespreid en met zand schoongewreven. Ondertus-sen wordt hout verzameld en een vuurtje gestookt. Moessa maakt brood door de bloem tot een platte schijf te kneden. Als de as heet genoeg is, schuift hij hem opzij en legt het brood op het hete zand, eerst op de ene, dan op de andere kant, waarna hij er zand en gloeiende as opstapelt en zo een soort oven impro-viseert. Ali snijdt een ui in stukken en wrikt met zijn mes een blik tomaten open. Uiteindelijk verdwijnt alles in een zwartgeblakerde kookpot, vermengd met couscous. Na het eten maken wij thee en daarna gaan wij slapen. Om vier uur morgenochtend zijn wij al terug op pad.

Een week later De reis is voorbij. God heeft ons veilig op onze bestemming gebracht. God is groot ! De oase is een andere wereld. Het waterpeil ligt hier vlakbij het op-pervlak. Twee of drie bronnen voeden overvloedig de velden vol uien, wortels, maïs, en gierst. Er zijn boomgaarden vol sinaasappels, citroenen, vijgen en granaatappels. Op een schaduwrijke open plek leidt een jongen een dromedaris heen en weer over een tien meter lang pad. Van de dromedaris loopt een touw, via een houten katrol, een vijftien meter diepe put in. Van daaruit wordt het water in een zwarte geitenleren zak opgehaald. Via een houten pijp loopt het water naar een ingewikkeld stelsel van lemen kanaaltjes en leidingen die naar de velden vloeien. Af en toe beloont de jongen de dromedaris met een mondvol maïsbladeren. Habiba is thuis. Moeder was dolgelukkig toen zij haar dochter na lange tijd weer in de armen kon sluiten. Duiven koeren, stroompjes borrelen en een zachte, weldadige vochtigheid lijkt uit de aarde omhoog te sij-

pelen. Kwikstaartjes en roodgespikkelde vuurvinkjes springen in het rond, alsof ook zij opgewonden zijn omdat Habiba terug is. Ik vergeet even de leegte en de stilte van de woestijn. Ik luister naar het leven en het feest, maar vooral naar het geklater. Het geklater van het water en van Habiba’s lach.

Kris Berwouts

Zelfs wat ik niet eet, kan ik smaken Als je je halve leven onderweg bent, is het ook heel belangrijk dat je je hele hebben en houden in een mi-nimum van tijd kunt in- en uitpakken. Je hebt veel tijd om na te denken, maar je bouwt geen monumenten. Je schrijft ook geen boeken, want zie je jezelf al een bibliotheek op een dromedaris laden ? Wat moet je dan met je zucht naar schoonheid ? Waar moet je met je wijsheid heen ? Juist, je steekt ze in woorden : je maakt verhalen, gedichten, liedjes, spreekwoorden, raadsels. En je schrijft ze vooral niet op, maar vertelt ze zo vaak dat iedereen ze van buiten kent.

Een paar voorbeelden : Tamatan telle djer tincher dangjor

De dood woont tussen neus en lippen (de dood is nooit ver weg).

Torda tamidit umbahouGeloven lijkt op liegen (je bent maar beter niet té zeker van je gelijk).

Illis war itakal ahalisDe tong is de man niet (er is een verschil tussen hoe iemand is, en hoe hij zegt dat hij is).

Koud war tetekcher accocadecadZelfs wat ik niet eet, kan ik smaken (ik ben blij met het plezier dat de anderen te beurt valt).

Ehane war itakan sbahouEen tent bouw je niet met leugens.

Madjred adjin adouVeel woorden zijn als wind.

Sinimidjijet ihanan nowan zenemiazam oulha-wan nowan

De tenten staan ver uit elkaar, maar de harten zijn nabij (vriendschap heeft alles te maken met het hart en niets met afstand).

Aye han madjerit iha assoussem Het is beter je te verbergen in de stilte (omhul je liever met stilte dan met woorden).

Page 13: Wereldreis april 2007

Wereldreis

Werkblad 7 - april 2007

Terug naar huis ...Op vrijdag bereiden zij een uitgebreide maaltijd. Wat is de aanleiding hiertoe ?

....................................................................................................................................................................................... Beschrijf kort de verschillende gerechten.

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................Geef enkele voorbeelden van planten en dieren die het ‘uitbundige’ karakter van de oase beschrijven !

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................Wat illustreert het harde, meedogenloze karakter van de woestijn ? Geef twee zinnen uit de tekst.

..................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................Thuiskomen na een lange afwezigheid … Habiba is heel blij terug thuis te zijn en haar moeder uiteraard ook ! Jij hebt wellicht ook al dergelijke ervaringen meegemaakt. Wanneer was dat ?

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................Even wegdromen … Kun je je inbeelden dat je op één van de negentien dromedarissen zit en meewiegt over dit immense zandtapijt ? Tracht eens te beschrijven hoe je je daarbij zou voelen !

.......................................................................................................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

.................................................................................................

Page 14: Wereldreis april 2007

Wereldreis

Werkblad 8 - april 2007

Is moeder de baas ?Beschrijf heel kort hoe bij jou thuis ‘het werk’ (de huishoudelijke en andere taken) is verdeeld ! M.a.w. wat doet moeder, wat doet vader en wat doen de kinderen ?

Moeder : ..........................................................................................................

............................................................................................................................

Vader : ..............................................................................................................

............................................................................................................................

Kind (ik dus) : .................................................................................................

............................................................................................................................

Als er iets belangrijks moet worden beslist, wie heeft dan het laatste woord ?

.......................................................................................................................................................................................

Hoe worden zulke besluiten genomen ? ..........................................................................................................

....................................................................................................................................................................................... Speelt het onderwerp van de beslissing een rol ? Bv. als het over het eten gaat of over een uitstap of over de aankoop van één of ander …

....................................................................................................................................................................................... Wat zijn de verantwoordelijkheden en de taken van een Toeareg-moeder ?

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................Komt dit wat overeen met hoe het bij ons verloopt ? Waarom wel / niet ?

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

Afsluiter : bedenk eens een originele ‘troetelnaam’ voor je moe-der !

...............................................................................................................