Download - Weet wat je écht eet

Transcript
Page 1: Weet wat je écht eet

tik ‘superfoods’ in op google en voilà:

9 miljoen hitsVIVA 47

Gojigeheimen, pizzafabels & andere eetmythesBen je net gewend aan die gojibessen in je yoghurt, blijk je eigenlijk beter tarwegrassap te kunnen drinken. En als je het écht goed wilt doen, dan ga je eten als een oermens. Toch? Of is het allemaal onzin, die eethypes van de laatste tijd?

ElkE dAg EEn wIjntjE Is gEzond. toch?Het is een gezondheidsweetje waar

je op feesten en partijen goede sier

mee maakt: met een glas in je hand

verkondigen dat een wijntje per dag

goed voor je is. Want er zitten veel

antioxidanten in en die helpen tegen

hart- en vaatziekten en diabetes. Het

klopt inderdaad dat mensen die matig

drinken (vrouwen één glas per dag,

mannen twee) minder vaak hart- en

vaatziekten en diabetes krijgen. Maar,

zo ontdekten wetenschappers, dat

komt vooral doordat mensen die

gematigd wijn drinken over het alge-

meen gezonder leven dan mensen die

níét drinken. Ze hebben minder vaak

overgewicht, zijn gemiddeld hoger op-

geleid, eten gezonder en bewegen

meer dan niet-drinkers. Maar die anti-

oxidanten dan? die zitten wel in rode

wijn, maar je moet er heel veel van

binnenkrijgen voor het nut heeft. En

wijn is bepaald niet de beste bron. In

groene thee zit veel meer van dat spul.

Hoogleraar voedingsleer Martijn Katan

zegt in NWT Magazine dan ook: “Als

je graag antioxidanten binnen wilt

krijgen, kun je beter een liter thee naar

binnen werken, dan een liter wijn.”

BRONNEN: BRITISH MEDICAL JOURNAL, BMC PUBLIC HEALTH,

AMERICAN JOURNAL OF HEALTH PROMOTION, THE AMERICAN

JOURNAL OF CLINICAL NUTRITION

isolie, gojibessen, tarwegras, eten als een oermens; hypes rond gezond eten

waren er altijd al, maar ze volgen elkaar de laatste jaren in steeds hoger tempo

op. Rineke van Houten, die zich als journalist gespecialiseerd heeft in voedsel-

kwesties, denkt dat het te maken heeft met de bijna oneindige keuzemogelijk-

heden die we door de toenemende welvaart hebben gekregen. “Nog niet zo

heel lang geleden waren we blij als we geld hadden om dagelijks vlees op tafel te zetten. Nu kunnen

we voor elke avondmaaltijd kiezen uit honderden ingrediënten. Maar wat is nou de goede keuze?

Wat is gezond? En al die E-nummers die overal in zitten, kunnen die geen kwaad? Er is zo veel om

op te letten en over na te denken, dat je geen idee meer hebt wat je moet doen. Zoiets als paleo –

de ‘eet als een oermens’-hype – geeft dan houvast. Het werkt geruststellend dat er voor gezond

leven blijkbaar een kant-en-klaar eetpatroon bestaat.”

Komt nog bij dat we heel graag willen geloven dat ons leven ‘maakbaar’ is. Hoe mooi zou het zijn

als we alle kwaaltjes konden voorkomen enkel en alleen door de goede dingen te eten? Hoe groot

de behoefte is aan superfoods die je beschermen tegen allerhande gezondheidsonheil, blijkt wel

als je het woord op Google intikt: ruim 9 miljoen hits.

Maar volgens Rineke van Houten moeten we ons niet gek laten maken door allerlei hypes, want

ets wat nu wordt bejubeld als supergezond kan over een paar jaar ineens helemaal niet meer zo

gezond blijken. “Wetenschappelijke inzichten veranderen nu eenmaal,” zegt Rineke, die samen

met Annemarie Geleijnse het boek ‘De laatste paling’ schreef over de herkomst van ons eten en

de invloed die marketing heeft op wat er op ons bord komt. “Dat gebeurt in elk vakgebied, maar

bij voeding hoor je daar veel meer over omdat het iets is wat ons allemaal elke dag weer aangaat.”

Goed voorbeeld van die veranderende inzichten: visolie, dat tot voor kort alom geprezen werd van-

wege de omega-3 verzuren die erin zitten. Die zouden niet alleen de ontwikkeling van de hersenen

bij baby’s stimuleren, maar ook allerlei positiefs voor onze eigen hersenen opleveren. En er werd

zelfs beweerd dat omega-3 een belangrijke rol speelde bij het voorkomen van hart- en vaatziekten.

Maar dat effect is helemaal niet zo sterk, zo blijkt uit recent grootschaliger onderzoek onder hartpa-

tiënten. Sindsdien hoor je veel minder over de geweldige health benefits van omega-3.

weet wat je écht eet

v

gezondheidTEKST MENSJE MELCHIOR | FOTO’S INSTagRaM

Page 2: Weet wat je écht eet

met 4 tot 6 koppen

koffie per dag is

niets mis

110 gramsuiker eten we per dag

48 VIVA

gEfrItuurdE AnusrIngEnHè, getver! dachten calamares-fans toen CDA-Europarlementariër Esther de Lange in een gesprek over een Euro-pees voedselfrauderapport onthulde dat ze alleen nog direct aan zee gefri-tuurde inktvisringen bestelt. Elders zouden die volgens haar namelijk ge-regeld gemaakt worden van varkens-anus. De media doken er bovenop. Want zoiets moest natuurlijk wel waar zijn: nadat paardenvlees voor rundvlees werd verkocht, honing werd aangelengd met suikerwater en olijfolie vaak hele-maal niet uit de regio afkomstig is die op het flesje staat, was het helemaal niet zo’n raar verhaal dat er ook met inktvisringen gesjoemeld wordt. Al-leen: in het hele voedselfrauderapport stond niets over gefrituurde varkens-anus-ringen. Later verklaarde de woordvoerder van De Lange dat ze het ‘van horen zeggen’ had. Enig bewijs is er niet. De Amerikaanse omroep NPR zocht de geruchten eerder al uit en kon geen enkel bewijs vinden. Een echt broodje Aap dus. Gelukkig maar. Wij nemen nog een portie calamares.

Is suIker verGIf? Je zou het bijna denken, gezien alle nieuwe

dieetboeken die ons van onze suikerversla-

ving willen afhelpen met titels als ‘Zonder

suiker: stop de verslaving, eet gezonder’.

Helemaal koolhydratenvrij leven – en dus

behalve lekkere koekjes óók brood, rijst,

pasta en aardappelen laten staan is dé dieet-

hype van het afgelopen jaar. De antisuiker-

beweging claimt dat je van een suikervrij leven

meer energie krijgt én afvalt. En in zekere zin

klopt dat wel. De hoeveelheid suiker die de

gemiddelde Nederlander binnenkrijgt, is na-

melijk verre van gezond. 110 gram per dag

consumeren we en dat komt vooral doordat

suiker niet alleen verstopt zit in lekkers als

koekjes en chocola, maar bijvoorbeeld ook

in sauzen en kant-en-klaarmaaltijden. Die 110

gram suiker per dag leveren 400 kilocalorieën

en nul vezels, vitaminen en mineralen. Dat

maakt dik en vergroot de kans op een te hoge

bloeddruk en het krijgen van diabetes type 2.

De bewering dat suiker verslavend is, is mis-

schien een beetje al te bout, maar feit is wel

dat mensen er niet snel genoeg van krijgen.

Ons lichaam heeft suikers nodig, maar in de

oertijd was het in de natuur niet zo makkelijk

te vinden – zeker niet in de winter wanneer

er geen vruchten waren. Daardoor zijn we er

evolutionair op ingesteld geraakt om suiker

te eten zodra we de kans krijgen. Die voor-

keur voor zoet is in deze tijden van overvloed

op z’n minst onhandig.

eet Gerust ’s avonds

Een van de hardnekkigste eetmythes is het verhaal dat eten na acht uur ’s avonds slecht is voor de lijn. Wat klopt is dat je voedsel lángzamer verteert als je slaapt, maar het verteert dus wel. Onderzoekers van de Universiteit van New York volgden tien jaar lang 2.580 mannen en 4.567 vrouwen en vroegen naar hun eetgewoonten in de avond. Het tijdstip waarop ze aten, bleek geen enkele invloed te hebben op het al dan niet aankomen. Het is inmiddels alweer vijftien jaar geleden dat de onderzoekers in New York met hun bevindingen kwamen, maar er is ondertussen nog geen enkel an-der onderzoek geweest dat het tegendeel heeft kunnen aantonen.

NET zO sTErk als POPEyECartoonmachomannetje Popeye heeft een

hardnekkige voedselmythe de wereld in

geholpen: namelijk dat je van spinazie sterk

wordt omdat er veel ijzer in zit. Het ijzer-

gehalte in spinazie is alleen helemaal niet

zo hoog: het bevat (gekookt) per 100 gram

2,4 milligram ijzer. Minder dan in snijbiet

of biefstuk. Bovendien nemen we ijzer uit

spinazie ook nog eens niet makkelijk op –

dat gaat met ijzer uit vlees veel beter. Toch

maakt spinazie wel sterker, alleen komt dat

door de nitraat die erin zit. Nitraat maakt de

energievoorziening naar de spieren efficiën-

ter. Uit een onderzoek gepubliceerd in het

wetenschappelijk tijdschrift Cell Metabolism

blijkt dat mensen die vóór een krachtsinspan-

ning een bord spinazie naar binnen werken,

minder zuurstof verbruiken en betere pres-

taties leveren. Voor wie extra ijzer nodig

heeft, is appelstroop misschien een aanrader:

het is een van de ijzerrijkste voedingsmid-

delen die je in de supermarkt vindt. Dat komt

trouwens niet zozeer door de appel, maar

door de ijzerrijke suikerbieten of (iets minder

ijzerrijke) peren die er ook doorheen zitten.

Bij het inkoken komt het ijzer in de stroop

terecht. De appels bevatten dan weer citroen-

zuur en appelzuur – dat helpt je lichaam om

ijzer makkelijk op te nemen. PAstA uIt dE PrIntErPasta in de vorm van visjes of die leuke vakantiefoto gevat in een zoet laagje op een reep chocola? In de toekomst print je dat gewoon allemaal zelf, met een 3D foodprinter. Hij bestaat al en is ontwik-keld door TNO. Je voert een ontwerp in op de computer en het apparaat perst gesmolten of gepureerd materiaal door gaatjes kleiner dan 1 millimeter. Zo print het laagje voor laagje bijzondere vormen. Het is nu allemaal nog peper-duur, maar het zou goed kunnen dat de prijzen snel zakken en dat restaurants over een paar jaar al gewoon hun eigen foodprinter in de keuken hebben staan.

BlIjEr dAnkzIj koffIEals er één goedje de steeds weer veranderende inzichten van de voedingswetenschappen

illustreert, is het koffie wel. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw kwamen er

allerlei grote studies die een verband aantoonden tussen koffieconsumptie en een groter risico

op hart- en vaatziekten. Krantenkoppen repten over ‘Koffie als groot gif’. Klein probleempje:

de onderzoeksgegevens werden verkeerd geïnterpreteerd. Zo werd er geen rekening mee

gehouden dat rokers meer koffie drinken dan gemiddeld, en ook meer alcohol. Waardoor ze

dus meer kans hebben op hartproblemen. En mensen die ongezond eten en weinig bewegen,

drinken ook meer koffie dan gemiddeld. Dat vertekende de onderzoeksresultaten. Inmiddels

worden die effecten wel (deels) meegewogen en nu is alweer een tijd duidelijk: met 4 tot 6

koppen koffie per dag is helemaal niks mis. Sterker nog: het verlaagt het risico op het krijgen

van diabetes type 2. Hoe dat precies kan, is nog niet duidelijk. Het is niet de cafeïne, maar

waarschijnlijk komt het door de antioxidanten in koffie. Ook verkleint het drinken van koffie

de kans op een depressie bij vrouwen, blijkt uit de Nurses Health Studie, een onderzoek onder

ruim 50.000 amerikaanse verpleegkundigen die al sinds 1976 worden gevolgd. Hierbij is het

waarschijnlijk wel de cafeïne die het gunstige effect veroorzaakt. BRONNEN: VOEDINGSCENTRUM,

ONDERZOEK HARVARD SCHOOL OF PUBLIC HEALTH, ARCHIVES OF INTERNAL MEDICINE.

gezondheid

Page 3: Weet wat je écht eet

teveel calcium kan voor hart-klachten zorgen een slok frisse

bar-le-duc? komt gewoon uit utrecht

50 VIVA

Gaan met dIe aspartaamaan onze voeding worden nogal wat additieven toegevoegd – te herkennen aan de E-

nummers op de verpakking. Voor de houdbaarheid, voor dat lekkere smaakje en soms ook

om de textuur te veranderen, bijvoorbeeld voor extra romige yoghurt. De herkomst van al

die toevoegingen is soms niet echt eetlustopwekkend – wist je bijvoorbeeld dat surimi in je

salade en ook die lekkere roze koek bij de koffie hun kleurtje te danken hebben aan E120, dat

gemaakt wordt van het bloed van geplette luizen? Beetje bah misschien, maar ongezond is

het allemaal niet. alle E-nummers zijn uitvoerig getest en veilig bevonden. Van E-nummers

word je dus niet ziek, óók niet van de zoetstof aspartaam (E951). Ook al doet al jaren het

verhaal de ronde dat deze goedkope suikervervanger die in veel lightproducten te vinden is,

kankerverwekkend zou zijn. Dat gerucht is ooit ontstaan na proeven met ratten die enorme

hoeveelheden aspartaam toegediend kregen. Dat bleek voor die beestjes inderdaad een

verhoogd risico op kanker met zich mee te brengen, maar zo veel aspartaam krijg je als mens

maar heel moeilijk binnen. gezondheidsinstanties houden als norm aan dat je per dag maxi-

maal 40 milligram aspartaam per kilogram lichaamsgewicht moet binnenkrijgen. Iemand die

75 kilo weegt, kan dus 12 liter cola light per dag naar binnen drinken zonder risico te lopen.

althans, niet op een aspartaam-vergiftiging. BRON: CRITICAL REVIEWS IN TOXICOLOGY

tE VEEl VAn hEt goEdEVan sommige vita- mines en mineralen kun je te veel binnen-krijgen – maar alleen als je vitaminepillen slikt. Zo moet je als je zwanger bent voor-zichtig zijn met supple-menten waar vitamine A in zit – dat kan giftig zijn voor de foetus. Van te veel vitamine C (als je hele hoge doses pillen slikt), kun je tij-delijk last krijgen van je maag. Van (veel) te veel calcium kunnen vrouwen hartklachten krijgen, zo bleek uit een onderzoek dat in 2011 werd gepubli-ceerd in het British Medical Journal.

DaT is míjN TOmaaT!Zaadbedrijven proberen door het steeds

weer kruisen van verschillende gewassen,

supergroente en fruit te kweken. Denk:

een tomaat die veel langer goed blijft,

maïs dat beter bestand is tegen ziektes

waardoor je er veel meer van kunt verbou-

wen per vierkante meter landbouwgrond,

of een komkommer die niet groen is, maar

oranje. De laatste jaren is er veel ophef

omdat grote bedrijven octrooien aanvragen

op nieuw gekweekte eigenschappen van

planten. Het gevolg: andere bedrijven kun-

nen die nieuwe eigenschappen niet gebrui-

ken om hun tomaten bijvoorbeeld óók

langer houdbaar te maken. Is dat erg voor

ons? Ja, want: minder concurrentie en dus

stijgende prijzen.

zo hEB jE gEEn PIllEn nodIgJa, we weten het allemaal wel: twee ons groenten en twee stuks fruit per dag, minstens één keer per week vette vis en vooral veel variëren. Maar het ook écht zo doen, is natuurlijk een tweede. Hoe eet je wat je lekker vindt en krijg je toch voldoende vitamines binnen? Ian Marber (bijnaam: de Food Doctor) schreef het boek ‘Super eating’ over hoe je zo veel mogelijk uit je eten kunt halen en je niet meer naar de voedings-supplementen hoeft te grijpen. Zo helpt vitamine C je om ijzer op te nemen en is het dus slim om spinazie te besprenkelen met citroensap voordat je het serveert. Ook goed om te weten is dat je sommige vitamines en mineralen juist weer niet goed opneemt wanneer je de verkeer-de combinaties maakt. Zo kan je lichaam calcium minder goed op-nemen als je tegelijkertijd cafeïne tankt. Uit de melk in je koffie haal je dus geen calcium en als je net een bak yoghurt hebt gegeten, kun je beter even wachten tot je weer een kop koffie neemt.

Bronwater uIt de kraan

Kraanwater verkopen door het bronwater te noemen, mag dat? Ja, en het gebeurt, zo ontdekten de schrijfsters van ‘De laatste paling’. Als je een flesje Sourcy of Bar-le-Duc koopt, drink je namelijk gewoon water van de Utrechtse Heuvelrug. Het ís wel bronwater, maar ook precies hetzelfde water als er in die regio uit de kraan komt. In Nederland is kraanwater net zo veilig en gezond als het water dat je in de supermarkt koopt. Maar al die medicijnresten en chemicaliën die in ons drinkwater terechtkomen dan? Dat is inderdaad een probleem, maar vooral voor de waterzuiveringsbedrijven. Op het moment dat het water uit de kraan komt, is het veilig. Maar het kost dus wel steeds meer om drinkwater veilig te houden.

kaas DiE gEEN kaas isPizza Margherita in de oven geschoven?

Dan is de kans groot dat op z’n minst een

deel van de kaas op je pizza nep is. Analoog-

kaas noemen ze het spul en het wordt ge-

maakt van palmolie, zetmeel en smaakstof.

‘Plantaardige kauwgom,’ noemde het tv-

programma ‘Keuringsdienst van waarde’

het ooit en sindsdien is er wel wat ten

goede veranderd. Op de verpakking staat

nu vaak ‘met echte kaas’. En dat klopt dan

ook wel, maar als je de ingrediëntenlijst

bestudeert, zie je vaak hoe weinig echte

kaas erin zit: vaak gaat het maar om een

paar procent.

o hEB jE gEEn n PIllEn nodEEn

gezondheid