Download - Webinar waterkwaliteit

Transcript
Page 1: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 1

Webinar waterkwaliteit

25 September 2010

Spreker: waterexpert Jan Pel van het bedrijf A-T-C

Page 2: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 2

Ik heb nu Jan Pel aan de lijn. Dat is een watertechnicus, hij woont in Duitsland en hij gaat voor ons een presentatie doen over waterkwaliteit. Vorige week liep het een beetje fout, dus daarom vandaag nog een keer. Jan, ik geef jou het woord.

Oke, bedankt Jeroen. Jammer dat het vorige week fout liep, maar we hebben alles hersteld en we denken het goed voor elkaar te krijgen.

Ik ben dus Jan Pel. Ik ben een chemisch, technisch persoon met een opleiding vooral in de chemische technologie. Ik heb me veel bezig gehouden met watertechnologie en afvalwaterzuivering en ik ben nu ook energie adviseur en mijn hobby blijft Koi vijvers en filtersystemen.

Ik ga hier een presentatie houden die helaas moeilijk is, dus ik hoop de moeilijke dingen zo eenvoudig mogelijk uit te leggen. Mijn bedoeling is niet om bestaande zaken ondersteboven te gooien maar om een aanvulling te zijn en een verdieping en een verbreding te geven. Ik probeer gewoon dat jullie beter begrijpen wat er in een filter en in de vis gebeurt, zodat de bestaande praktijk uitgebreid kan worden met deze kennis en dat we zo de vijvers beter kunnen krijgen.

Wij doen zelf veel onderzoek op het gebied van waterchemie. Wij gaan daar in de toekomst ook continue verder over communiceren. Maar we willen pas communiceren als we er zeker van zijn dat wat we vertellen ook waar is.

Wat jullie gaan leren in deze presentatie. Jullie doen al een aantal zaken op het gebied van water meten en water testen. Wij zijn van

Page 3: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 3

mening dat hier grote beperkingen aan zijn en we willen, naast de goede watertesten en de goede manier van testen, de verbeteringen aangeven die volgens ons noodzakelijk zijn.

Onze uitgangspunten. Wij gaan vooral praten over de werking van de bacteriën en chemie in de Koi vijver. Het gaat uiteraard om de Koi maar wij zijn ervan overtuigd dat als je het water goed hebt, en je laat de bacteriën hun werk doen, dat de Koi zelf ook veel beter af is.

Een van de opmerkingen die ik wil maken is, maak van je vijverwater geen Koi soep. Soms is het echt erg wat ik tegenkom en dan zeg ik ook tegen die mensen “doe er wat meer aan en zorg dat die beestjes wat lekkerder water krijgen”.

Wij zien als grote oorzaak voor dingen die fout gaan in de vijver, toch het voeren. En met verkeerd voeren bedoel ik vooral te veel voeren. Of, als de temperatuur al laag is, veel te veel voeren en een te hoog visbestand. Daar gaan we het allemaal over hebben.

Als ik berekeningen doe op dit gebied, ga ik ervan uit dat het filter goed werkt. Helaas is dat lang niet altijd het geval. Ik ga er ook van uit dat jullie allemaal kennis hebben van hoe een vijver functioneert, wij willen dus alleen maar die aanvulling geven zodat je een stap verder kunt.

De benadering die ik heb zal misschien iets totaal anders zijn van wat jullie gewend zijn, wij kiezen onze eigen benadering en doen dat met behulp van ons eigen laboratorium en contacten met de landbouwuniversiteit.

Page 4: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 4

Ik wil graag ingaan op het verschil tussen een siervijver en een Koi vijver. Ik heb een grote siervijver gehad van 100 kubieke meter of zoiets en daar kreeg ik het voor elkaar dat alles in evenwicht was.

Met andere woorden, een diepe vijver, met veel planten erin en verder af en toe een beetje snoeien en verder niets. De vissen plantten zich voort, en alles ging goed. Het ging eigenlijk allemaal goed. Af en toe pikte een reiger een beestje eruit, maar dat was geen probleem. Ik voerde nooit. Eigenlijk ging alles vanzelf, de planten regelden grotendeels de afbraak en zorgden voor de zuurstof, en de bacteriën die nestelden zich op de algen op de wanden en alles ging zo vanzelf.

Helaas kan dit met Koi niet. Koi die vroed in de grond, die eet planten, die doet van alles, dus je hebt vaak een kale vijver als Koi vijver. Dat wil zeggen, alle dingen die je in een siervijver voor elkaar krijgt, krijg je bij een Koi vijver niet voor elkaar. Verder is vaak de hoeveelheid vis en de hoeveelheid voer per vis te hoog. Kom ik op terug.

Mijn stelling blijft dat alle ellende uit het voer komt. Je brengt voer in, en zo breng je vervuiling in. Of het nou door de vis heen gaat of niet, maakt niet uit, het komt erin, door het voeren. Wat we medisch toepassen is eigenlijk overdreven beluchten. Blaas er maar lucht in en laat de bacteriën het werk maar doen.

Alleen in de vijver lukt dat niet, je hebt een filter nodig omdat de beestjes meer ruimte nodig hebben om hun werk te gaan doen. Een filter zie ik als een noodzaak. Hij werkt alleen lang niet zoals we denken en daar zijn nog veel dingen over te zeggen.

Page 5: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 5

Wij werken uitgebreid met computermodellen. Alle gegevens op het gebied van de vijver; de vis, hoe groot ze zijn, hoeveelheid voer, hoe groot de oppervlakte van de vijver is, de plantencombinatie, al die zaken die voor komen hebben we in het computermodel gestopt en daarin kun je van alles berekenen.

Je kunt voorspellingen doen over hoe de vijver zich zal gedragen. Mocht er vervuiling optreden, de zuurgraad veranderen oid. Op zich is dit schema een beetje bekend en daar kun je verschillende variaties op bedenken, maar dit is het schema zoals wij werken.

Page 6: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 6

Hier een plaatje van mijn Koi vijver, dit is de mooiste Koi die ik heb. Ik zie de Koi, oneerbiedig gezegd, als een chemische fabriek. Dat wil zeggen, er komt voer in, anderhalf procent, wat ik veel vind, doe eerder te krap dan te veel.

Als je de hoeveelheid voer die hier staat – dus dertig gram per dag- erin gooit, krijg je anderhalve gram stikstof per dag en negen gram koolstof. Dat zit allemaal in het voer. Stikstof zit vooral in eiwitten, koolstof zit vooral in vetten en koolhydraten. Het komt in de vis, de enzymen gaan hun werk doen en gaan al die grote moleculen allemaal in kleine stukjes opdelen.

En daarbij geven ze ammoniak af. Ammoniak komt via de kieuwen grotendeels naar buiten. Ongeveer een gram per dag komt via de kieuwen naar buiten. En er gaat anderhalve gram in.

Koolstof is wat anders. Als je teveel voert, komt er via de ontlasting van de vis ook een hoeveelheid voer naar buiten. Onverteerd of nauwelijks verteerd voer. Dan komt er weer koolstof naar buiten, weinig stikstof door de ontlasting en veel as, dat zijn zware metalen, calcium, allemaal afval. Al dat spul moet verteerd worden en bacteriën die zetten dat allemaal om.

Twee grootheden worden van belang, TOC, dat is organisch koolstof, dat zijn dus vetten en koolhydraten, TON, dat zijn de stikstof verbindingen en dat zijn vooral eiwitten.

Page 7: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 7

Van het allergrootste belang is de zuurstofhuishouding. Ik heb hier een voorbeeld van een curve gemaakt aan de hand van ons grote rekenmodel. De bovenste rode lijn met vb=0 erachter, betekent dat er geen enkele vis in zit.

Als de vijver opwarmt gedurende de zomer, dan zakt het zuurstofgehalte. Dus, hoe warmer het wordt, hoe minder zuurstof er opgelost zal zijn in de vijver. Heb je een klein beetje vis er in –dat noem ik dan een halve, dat leg ik later uit- dan houd je dat gewoon goed. Dan kan de vijver het allemaal aan. Met een simpel filtertje dat de koolhydraten en de vetten afbreekt, dan is er niets aan de hand en loopt het allemaal prima.

Heel vaak hebben mensen ‘vb=3’, zeg maar drie kilogram per kubieke meter aan vis. Dat is vaak aan de hoge kant, vooral als er geen extra maatregel genomen wordt in lucht en vuil verwijdering. ‘vb’ Staat voor visbestand. Dus de hoeveelheid vis per kubieke meter of per liter. Je drukt het altijd uit in liters. De wetenschap doet dat zo. Zo kun je goed uitrekenen hoeveel voer er nodig is en hoeveel zuurstof.

Page 8: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 8

Dit plaatje gaat over evenwicht. Eigenlijk zouden we in een cursus veel dieper in moeten gaan op wat je met dit soort vergelijkingen kunt doen. Maar ik heb het even over de bovenste vergelijking: als de ammoniak uit de kieuwen komt, van onze eiwitten, lost dat op in het water.

Hij gaat zich hechten aan het water en hij vormt ammonium. Na4+ dat wordt door de bacteriën opgenomen en Na3 niet. Die pijltjes ertussen geven aan dat het in evenwicht is. Ammoniak wordt ammonium, ammonium wordt ammoniak. En die verhoudingen zijn altijd constant voor ammoniak.

En voor C02 geldt hetzelfde verhaal. Waarom dit belangrijk is?

Stel je voor dat je gaat luchten, want dat doe je natuurlijk. Ammoniak lost dan op, want dat is een gas. Ammonium maakt er dan weer ammoniak van en zo is het evenwicht weer hersteld.

Dus een goede manier om van je ammoniak af te komen is er bij een hoge PH veel lucht doorheen jassen, en dan raak je je ammoniak grotendeels kwijt. Dat is een ingreep in het evenwicht van de vijver, hetzelfde gebeurt met C02. Je verstoort zo alles.

Ik wil er nu verder niet op ingaan omdat je dan moet gaan rekenen en zo en dat is niet de bedoeling. Dit verhaal geldt voor ammoniak, C02 is ook afhankelijk van de PH en de temperatuur.

Page 9: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 9

Als we praten over een vijver, een siervijver, aquarium, of Koi vijver, is de discussie altijd hoe het best de hoeveelheid vis te berekenen. In de praktijk worden alle lengtes bij elkaar opgeteld en zo weet je ongeveer hoeveel voer je erin moet gooien.

Ik zal zo laten zien dat daar grote vraagtekens achter zijn. De wetenschap werkt met deze formule: doe de lengte, maal de lengte, maal de lengte, dit deel je door honderd, maal de lichaamsfactor (lengte x lengte x lengte : 100 x 2 = ). Elke vis heeft zijn eigen lichaamsfactor.

Voor de aal is dat bijvoorbeeld rond de 1, voor de Koi is dat rond de 2, en voor een grote kogelvis is dat ruim 3. Zo kun je vrij nauwkeurig het gewicht van de vis uitrekenen.

Leuk is dat dierenartsen dit ook gebruiken, maar dan andersom. Zij wegen de vis, gebruiken deze formule en rekenen de F uit. Als de F kleiner is dan anderhalf, dan is de vis duidelijk ondervoed en vermoedelijk ziek. Als F groter is dan tweeënhalf, heeft hij misschien vetzucht of hij krijgt veel te veel voer. Zij kunnen dus aan de hand van die F zaken zeggen over de gezondheidstoestand van de vis. Het is een indicatie, zonder onderzoek.

Jeroen: de Koi houder gebruikt dit om de hoeveelheid voer uit te rekenen?

Jan Pel: Ja, daar ga ik nu verder op in. Wij stellen voor om het via het gewicht te doen, want je kunt niet alle vissen uit de vijver vangen en wegen. Maar je kunt ze wel tellen en de lengtes meten.

Page 10: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 10

Zoals ik net zei, is de huidige manier op basis van de lengte van de vis niet zo goed, je moet eigenlijk het gewicht van de vis als uitgangspunt nemen.

Ik laat het hier zien: ik heb een vijver genomen van duizend liter, en twintig graden. Ik kan er 7 vissen instoppen van 10 cm., of 1 vis van 70 cm. Beide even lang. Reken ik dan de Vb uit, dan heb ik voor de zeven kleintjes maar 0,1 gram maar voor die grote vis heb ik 7,5 gram. Ik bereken mijn voerhoeveelheid op die 7,5 gram, want elke gram van de vis heeft voer nodig.

Als ik de lengte had gedaan, dan had ik een heel ander getal gekregen. Dan was het in de orde van grootte van 0,10 of iets dergelijks. Je ziet ook dat de zuurstofverhouding en alles verandert. Ons voorstel is om het juist te doen, en het gewicht van de vis te nemen. En dan kom ik terug op die formule die ik net liet zien. Het is dus eenvoudig uit te leggen.

Page 11: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 11

Dit is een voorbeeld van mijn voorstel om het voergedrag te verbeteren. Begin met een goed voederschema. Zo een als deze. Je kunt je vissen invoeren, hij rekent automatisch het gewicht uit, hij telt het op en zegt hoeveel vis je hebt. Bij elke temperatuur geeft hij aan hoeveel voer erin moet. Deze hoeveelheden vind ik aan de hoge kant, maar dit is inclusief het vocht en de as. Hier heb je een schema waarmee je je voergedrag zelf in de hand kunt houden.

Jeroen: Wat bedoel je met as?

Jan Pel: Als je kijkt naar de samenstelling van voer –dat is het volgende plaatje plaatje- . Hier zie je de samenstelling van zomer- en wintervoer. Je ziet vitamines en specifieke zaken. De hoeveelheid vet, eiwit en koolhydraten, wat allemaal organische stoffen zijn. Die verteren makkelijk, die zijn echt de voeding van het dier.

Je hebt ook spul dat niet van belang is, en dat is as: Calcium, Magnesium, zware metalen, oftewel, rommel. Als je voer perfect verbrandt, houd je dat toch altijd over. Ook als je een

Page 12: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 12

mens verbrandt, houd je dat over. Een hoeveelheid as. Dat is niet bruikbaar en wordt gewoon uitgepoept.

Vocht zit ook in voer. Bij te veel vocht krijg je meteen schimmelvorming. Bij te weinig vocht, wordt het te droog. Je ziet bij de samenstelling dat eiwit het meest varieert en daarvoor krijg je een groeivoer, echt een opbouwvoer voor in de zomer en in de winter gewoon een ‘overleefvoer’.

Voor de bacteriën is dit alles niet van belang. Uit welk eiwit de ammoniak komt zal de bacterie een zorg zijn. Voor de bacterie is vet, vet en dat breken ze af. Hetzelfde geldt voor koolhydraten, dat er tienduizenden verschillende koolhydraten zijn, maakt voor de bacterie niet uit. Ik denk dat de verschillen in het voer wel meevallen en dat vooral de fabrikanten een aandeel hebben in die discussie.

Het bewaren van het voer is wel een groot probleem. De kwaliteit gaat behoorlijk snel achteruit. Mijn advies is kleinere porties voer te kopen, en dat een paar keer per voerseizoen te kopen. En bewaar het donker en koel. En houd je, dmv een voederschema aan hoe je de beesten voert.

Zoals ik al zei zal ik dieper ingaan op het meten. Ik heb gekeken naar de meetapparatuur op de markt en wat je zelf kunt doen.

Hier zie je drie kolommen. Wat je zelf moet doen: je kunt geen monster opsturen voor een zuurstofmeting, hetzelfde geldt voor ammoniak. Wat dat verandert tijdens het transport, dus dat heeft geen zin. Maar je moet het wel nauwkeurig weten. Als Koi liefhebber moet je zelf

Page 13: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 13

goede meetsetjes hebben. Metingen die wat mij betreft minder van belang zijn, zijn o.a. PH, KH, nitraat en de temperatuur.

Moeilijke monsters om te meten zijn TON en de TOC, dat kan alleen op een laboratorium. Bacteriën en zware metalen meten wordt wel eens gedaan, en dat geeft onduidelijke getallen waarvan niemand weet wat hij ermee moet. Dus ik zou dat achterwege laten.

Nog wat opmerkingen over meetsetjes. De meetsetjes uit de tweede kolom, zoals de PH, KH, GH, nitraat, zoals die in de winkel te krijgen zijn, zijn voldoende. Of de PH nou 7 of 7,5 is, maakt niet zoveel uit. Wat je zelf dus moet meten zijn de zuurstof, ammoniak en nitriet. En die moet je veel nauwkeuriger meten dan tot nu toe gebeurt.

Zuurstof moet je goed kunnen meten, tussen een niveau van 4, tot 10 ongeveer. Ik ken daarvoor alleen een elektronisch meetapparaat.

Ammoniak en nitriet kun je met de gangbare meetsetjes uit de winkel niet meten. Voor een goede meting kun je een professioneel setje gebruiken. Die zijn wel aanzienlijk duurder. Een euro per meting. En dan weet je ook echt de kleine hoeveelheden van tweetiende ammoniak bijvoorbeeld.

Er zijn fotometertjes, de lichtmetersetjes in de handel. Daarmee kun je deze metingen uitvoeren. Als je die koopt heb je een goede oplossing voor het meten ter plaatse van allerlei grootheden. Zuurstof meten heb ik ook een goede oplossing voor, die kun je via mij eventueel kopen. Via elektroden die je even in het water houdt, weet je na een paar seconden heel nauwkeurig de zuurstofgraad.

Jeroen: En waarom wil je de zuurstof op een tiende nauwkeurig meten?

Page 14: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 14

Jan Pel: Als de zuurstof onder de 4 is, moet je hard aan het werk om te zorgen dat de zuurstof omhoog gaat. Je meet in het gebied van 4 t/m 9, wil je daar iets kunnen meten, moet je op tienden nauwkeurig kijken.

Page 15: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 15

Ik heb hier de streefwaardes neergezet en herhaald wanneer je wel of geen setjes kunt gebruiken. Ik ben behoorlijk streng, maar ik merk in gesprekken met dierenartsen en anderen die echt bezig zijn met de waterkwaliteit van Koi vijvers, dat die dat allemaal onderschrijven.

Een goed gebied betekent dat de ammoniak onder een driehonderdste is. Met een setje kun je zo secuur niet meten. Je moet kleiner dan een tiende kunnen kijken, anders is het niet meer ‘groen’.

Nitriet kun je iets meer doen, maar het scheelt eigenlijk heel weinig. Zuurstof moet boven de 5 zijn. Onder de 5 gaan er problemen ontstaan voor de Koi. En als de zuurstof te laag komt gaat het filter ook moeilijk doen. Met een setje is dat niet te meten. Het oranje gebied is een twijfelachtig gebied. Daar moet je eigenlijk uitblijven. Als je het goed doet, zorg je dat je ammoniak kleiner is dan een tiende. Anders heb je kans dat zwakkere Koi ziek worden. Kom je op de onderste regel terecht, dan noem ik dat een ramp. Dan zal de vis snel sterven. Kom dus nooit in het rode gebied, zorg dat je maximaal in het oranje gebied komt. Als je dat voor elkaar krijgt, dan ben je al een stuk verder. En daar gaan we nu op door.

Iets over bacteriën. Er zijn er miljoenen van, ik wil me alleen toespitsen op de Koi. Je hebt, zoals ik ze noem, de ‘hetero’s’. Dat zijn bacteriën en ik noem het snelle alleseters. Zodra er ergens iets van koolhydraten, suiker, vetten, eiwitstukken, noem maar op, niet in het water oplost, pakken zij dat aan. Ze doen dat snel. Zolang er zuurstof is, geen enkel probleem. Met licht, zonder licht, koud, warm, het maakt allemaal niets uit, ze doen het gewoon. Nitro’s Dat zijn de moeilijke jongens. Die zijn gevoelig voor alles. Ze kunnen nergens tegen. Het zout moet goed zijn, de temperatuur, de PH.

Jeroen: Dat zijn eigenlijk een beetje de mietjes onder de bacteriën?

Page 16: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 16

Jan Pel: Zonder meer. Je moet ze met liefde en zorg behandelen. Wat doen ze? Dat is eigenlijk wel bekend: Ze zetten de ammoniak die afgesplitst wordt door de vis om naar nitriet en dat wordt dan door geoxideerd naar nitraat. Hun werk is om zwaar giftige stoffen –ammoniak is zwaar giftig- af te breken. Daar hebben ze grote hoeveelheden zuurstof voor nodig. Ze kunnen bij wat lager zuurstof niveau wel hun werk doen, maar ze hebben wel echt zuurstof nodig.

Vooral als de temperatuur stijgt, gaan ze veel harder werken. Bij een graad of 20 doen ze erg veel, bij een graad of 10 doen ze bijna niets meer. Mocht er een stukje zuurstofloos water zijn –in het filter of onderop de vijver, onder een laag prut- dan gaan ze ook allemaal gelijk dood. Dus de hetero’s dat zijn makkelijke jongens, en de nitro’s de moeilijke. Dus, zuurstof, zuurstof, zuurstof. Op zich is dit bekend.

Moeilijk plaatje eventjes. Ik heb weer mijn Koi vijver met die twee kilo vis. Ik voer een procent per dag, dat vind ik genoeg. Dus dat is zo’n 20 gram. Hoeveel stikstof breng ik dan in? De stikstof wordt allemaal nitraat uiteindelijk, de koolstof wordt Co2, en waterstof wordt water. Dan kun je uitrekenen hoeveel zuurstof je per dag nodig hebt. Dus voor 20 gram voer, bij 20 graden, heb je 35 gram zuurstof nodig.

Bij 10 graden heb je haast niets nodig, want dan voer je ook haast niet, en bij hoge temperaturen heb je meer nodig want dan gaat alles veel sneller. Wat ook leuk is in dit tabelletje, je ziet de totale hoeveelheid zuurstof die nodig is om de hele vijver te laten draaien, alle afbraak goed te laten verlopen, en er wordt maar 10 procent gebruikt door de nitro’s en 90 procent door de hetero’s. Dus als we over zuurstofhuishouding praten, zijn de echte zuurstofvreters de hetero’s.

Page 17: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 17

Op dit plaatje zie je de hetero’s in het grijs en de nitro’s –stikstof is meestal groen- zijn groen. De hetero’s doen overal –in de leidingen, op de algen etc.- hun werk, ook de eerste stukken van het filter. Dan zie je ook de hoeveelheden zuurstof die gebruikt worden ten opzichte van het totaal, wat nodig is. Pas in het laatste stukje, zei je de nitro’s, en die doen er ook heel lang over.

Jeroen: Moet je dan zorgen dat je stroomsnelheid laag is?

Jan Pel: Bekijk de nitro’s apart. Je hebt gelijk, ik zou voor een scheiding zijn, maar ik moet het nog helemaal precies uitwerken. Ik heb al wel proeven gedaan, en dat werkte ook wel maar het moet vooral simpel zijn.

Belangrijk in het verhaal over de afbraak in de vijver is de kool- stikstofverhouding. Veel voer bevat hoofdzakelijk vetten suikers en eiwitten, maar weinig stikstof. Maar laat je dat allemaal afbreken door de hetero’s, dan stijgt de stikstof. Dat is prettig. Maar ook niet teveel stikstof. Je moet daar dus mee spelen. De kool- stikstofverhouding wordt beter, hoe langer de hetero’s hun werk doen. Je kunt zelfs besluiten het laatste stuk van het filter donker te maken, omdat nitro’s niet tegen licht kunnen.

Page 18: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 18

Moeilijk plaatje maar toch van belang. Ik ga eerst even naar de onderste opmerking, dat we ons moeten blijven realiseren dat de Koi geen tropische vis is. En dat illustreert dit plaatje.

De groene lijn met die piek in het midden: als de temperaturen in het begin laag zijn, is het immuunsysteem van de Koi weinig tot niet actief. Boven de 15 graden gaat het duidelijk oplopen en bij een graad of 22 is het op z’n maximum. Het schijnt uit literatuur dat de Koi zelfs weer in de problemen komt als de temperatuur boven de 30 graden komt. Dan werkt het immuunsysteem. Met andere woorden, de Koi houdt niet van een hoge temperatuur, een graad of 20 is goed.

De blauwe lijn laat de opstart naar de winter zien. Bij de lage temperaturen horen bacteriën die allerlei ziekten veroorzaken zoals vinrot. Dat komt omdat de bacteriën al wel actief zijn terwijl het immuunsysteem niet of nauwelijks werkt.

De gevaarlijke tijden zijn het voor- en najaar. Daar moeten we iets op verzinnen. Te lang blijven hangen in het 15 graden gebied: dan doen de schadelijke bacteriën hun werk maar de vis kan er nog niet tegen. De rode lijnen geven de twee soorten nitro bacteriën aan. Die de ammoniak en de nitriet doen. Die gaan ook bij hoge temperaturen pas hun werk doen. Met deze verschillen moeten we rekening houden als we onze vis gezond willen houden.

Page 19: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 19

Deze vind ik te moeilijk, sla maar over.

Page 20: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 20

Randvoorwaarden. De belangrijkste zaken waar ik het net over heb gehad: zorgen dat de zuurstof er is, weten welke bacteriën waar hun werk doen. Dan heb je ook nog dingen als KH. Nitro’s gebruiken C02. Dan moet de KH hoog genoeg zijn. 6,5 of 8,5 maakt niet zoveel uit, zolang het maar hoog genoeg is. Net als Calcium en Magnesium, er moet voldoende aanwezig zijn: dan groeit de bacterie, de vis, dan is het goed. Als de PH onder de 6,5 zakt, sterven de bacteriën af. Houd die boven de 7. Al te alkalisch willen we ook niet.

Zout. Bacteriën, vooral nitro’s, kunnen niet tegen zout. Sommige nitro’s doen het goed in zeewater, maar die zijn heel erg aangepast. Nitro’s die gewend zijn in een Koi vijver te leven kan niet tegen zout en gaat daar dood aan. Realiseer je dus, dat als je iets met zout wilt doen, eerst de zaak vertraagt en daarna afsterft. Als het nodig is voor behandeling van parasieten op de vis of je wilt de nitriet effecten verminderen, doe dat dan apart in een quarantaine bak, dan heb je de zaak goed in de hand.

Zuurstof. Als het kan boven de 6 milligram. Dat is moeilijk voor elkaar te krijgen maar het beste voor de Koi en voor de bacteriën. Als je onder de 1 tot 3 komt, gaat een flink aantal bacteriën in de problemen komen, en kom je onder de 4 of 5, dan gaat de Koi ook achteruit.

Jeroen: We hebben het hier over de zuurstof hè?

Jan Pel: Allemaal over de zuurstof ja. In het filter wil je het laatste stuk de nitro’s hun werk laten doen. Die doen daar erg lang over. Dat is tegenstrijdig. De theorie is nu dat de zuursof op is aan het eind van het filter, dat is op zich waar. Maar je kunt dat beter op elkaar afstemmen, de hetero’s op de nitro’s. De trage ammoniak verwijdering betekent dat er ook weinig zuurstof verdwijnt.

Opmerking. Geen zout in je systeem. Vis met zout behandelen alleen in een quarantaine bak.

Jan Pel: Ja, en nog als aanvulling, vissen zijn heel gevoelig voor wisselingen van temperatuur, maar bacteriën gaan er gelijk dood aan.

Opmerking: En zorgen voor veel lucht in je filterbakken.

Jan Pel: Ja, veel zuurstof. Goed bijluchten. Ik persoonlijk wil naar het systeem toe dat in de vijver de hetero’s hun werk doen en dat het filter grotendeels een stikstof filter wordt en dat je minder zuurstof nodig hebt door het simpele feit dat het werk al gedaan is. Ben ik mee bezig.

Jeroen: Ik heb wel eens gezien dat mensen de filterkamer helemaal open hadden met lampen erboven, maar dat is dus niet goed?

Jan Pel: Uitstekend, zolang de hetero’s gewoon doorgaan. Nitro’s hebben een hekel aan licht, maar gebruiken maar 10 procent van de zuurstofhoeveelheid. En doen er ook heel lang over, dus dat is niet zo erg.

Jeroen: Maar kun je dan denken aan verschillende velden, een met een hoge doorstroomsnelheid en een met een lage?

Jan Pel: Wel dat je het nitro filter voedt met water waarin de hetero’s hun werk al hebben gedaan.

Page 21: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 21

Randvoorwaarden 2. Heel belangrijk voor de nitro’s zijn de temperatuur en de concentratie. Hoe hoger de concentratie, hoe sneller iets omgezet wordt.

Bij de lage concentraties die vaak aanwezig zijn voor ammoniak in de filters, wordt dat heel traag omgezet. De reactiesnelheid is evenredig aan de concentratie. Dat zijn dingen waarop we kunnen sturen. We moeten zorgen dat fluctuaties in temperatuur, zuurstof en voer zo gering mogelijk zijn. Zowel de Koi als de bacteriën kunnen niet tegen fluctuaties. Raakt de vis onrustig van, en de bacteriën gaan dood. De nitro’s gaan dood onder de 2 graden.

Over hetero’s hoeven we ons niet druk te maken. Als ze lang geen voer krijgen gaan ze ook dood. Overdag voer je, ’s nachts meestal niet. Als het dan niet regent, hebben ze geen voer en dan is de kans groot dat veel nitro’s alweer dood gaan. Na een tijdje zonder zuurstof gaan ze ook dood. Dat is het probleem met nitro’s, dat ze zo snel dood gaan. Zoals je hier ziet en Jeroen net ook al opmerkte, zit er ook iets in verschillende verblijftijden. Dat moet ik nog verder onderzoeken.

Page 22: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 22

Nou, ik heb een heel ingewikkeld verhaal verteld en ik kan me voorstellen dat je Koi houdt voor je hobby en dat je geen chemicus bent. Maar ik denk dat deze gedragsregels overeind kunnen blijven en dat de hobby leuk blijft. Als je ondersteuning nodig hebt, een of twee keer per jaar een monstertje opsturen, en dan kan je door.

Page 23: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 23

Een plantenfilter heeft veel voordelen. Veel van wat ik noemde lost een plantenfilter op. Als ze goed groeien, produceren ze veel zuurstof dus dan heb je een stuk van je zuurstofprobleem ook opgelost. Een technische oplossing is de C+H oplossing. Cool plus Heat. Dat is een technische oplossing waarmee je een hoop problemen kunt oplossen.

De optimale temperatuur voor de vijver. Dit laat zien wat er in een jaar tijd globaal met de temperatuur van de vijver gebeurt. Bij de rode lijn kun je bijverwarmen in de winter.

Er is enorme discussie over dat de vissen winterslaap nodig hebben. Ieder heeft zijn eigen mening. Dat kan dus ook. Dat je het op een graad of 8 houdt. De bacteriën gaan dan ook niet dood. Veel lager, dan gaan ze wel dood. De Koi overleeft het wel. Persoonlijk ben ik voorstander het op 16 graden te houden.

Het blauwe stuk laat zien dat de reacties van de bacteriën uit de hand gaan lopen als het boven de 22 graden wordt. Dan gebruikt het meer zuurstof. Houd de vijver koeler, zodat je het in de hand houdt. Het immuunsysteem is het best rond de 22 graden. Bovenaan in rood is heel belangrijk: de temperatuurschok. Daar kunnen ze echt niet tegen. Als je de temperatuur gaat sturen, doe dat dan per halve graad per dag.

Page 24: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 24

Er zijn twee oplossingen voor koelen en verwarmen.

1. Simpel: Dompelkoeler en een heater. Als je het bijhoudt, kun je dat zelf in de hand houden door aan een knopje te draaien. Dat ding brengt dan langzaam de temperatuur op een bepaald niveau. Dit kun je ook automatiseren met behulp van atc –mijn bedrijf -, verder helpt de grond ook aanzienlijk mee om de vijver op temperatuur te houden.

Page 25: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 25

2. Complex: complex apparaatje, een warmte pomp+ die warmte van de ene naar de andere kant pompt. Net als een koelkast, die pompt de warmte naar buiten. Draai je dat om, dan wordt de koelkast van binnen warm en de buitenkant koud. Zo’n warmte pomp+ kan dat. Een apparaat voor de winter en zomer. Warmer of kouder maken. Het is simpel en je kunt op vakantie. In de winter bijverwarmen, in de zomer een beetje koelen. Simpele oplossing, ten opzichte van een grote vijver met veel Koi een kleine investering.

Page 26: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 26

De hele vraag van mijn presentatie gaat over een regulering van vijverwater. Schadelijke bacteriën kun je daarmee voorkomen en voorkomen is altijd nog beter dan genezen. Voeg daar wat metingen aan toe en dan kun je het zelf in de gaten houden. De wens van de klant is ook het belangrijkst voor atc. Je kunt het zelf doen, het kan een hobby blijven, maar door de zaken in de hand te houden kun je rampen voorkomen.

Page 27: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 27

Pas goed de theorie toe. Goed vijverbeheer hoeft niet ingewikkeld te zijn, kan volledig met het handje. Ken de systemen, onze analyse kan daarmee helpen. Koop de goede spullen. En laat een of twee keer per jaar meten. Draait het goed, dan draait het goed en dan moet je gewoon met je systeem doorgaan.

Jeroen: Je zei laat twee keer per jaar je TON en TOC meten? Wat betekent dat in de praktijk?

Jan Pel: in de praktijk betekent dat dat ik een vragenformulier stuur aan de hand waarvan ik alles kan doormeten en kijken hoe het zit. Je stuurt buisjes met monsters op en wij analyseren dat dan.

Jeroen: En waarom zou je dat doen?

Jan Pel: omdat je dan de theorie zoals je dat hier ziet kunt testen aan de praktijk. Als onverhoopt toch blijkt dat je TOC of je TON veel te hoog is, krijg je het risico dat de vijver ‘omklapt’ en dat hij zuurstofloos wordt. En dat kan in een paar uur gebeuren.

Jeroen: En wat is TOC en TON?

Jan Pel: TOC is Totaal organisch koolstof, de som van opgeloste verbindingen van suikers, koolhydraten, vetten, van eiwitten, aminozuren, dat is TOC. De vis poept of piest dat uit, of je voert te veel en dan komt het zo onverteerd in het water terecht. Dat lost dan op en dat gebruikt enorm veel zuurstof dus dat moet je dan aftappen.

Page 28: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 28

Hetzelfde geldt voor TON maar dan kijken we specifiek naar stikstof. En dat komt van de eiwitten. Wintervoer heeft wat minder maar zomervoer heeft 35 procent eiwit. Daar zit enorm veel stikstof in en dat vormt de giftige gassen ammoniak en nitriet en daar kan de Koi helemaal niet tegen dus dat moet je goed in de gaten houden. Dat kun je ook meten: de opgeloste organische stikstof –stukje eiwit, aminozuren- kan vrij komen en dan krijg je problemen, daarvan kan de vis van slag raken.

Jeroen: Dus TOC en TON is eigenlijk rommel wat overblijft in de vijver wat niet verwerkt is door de bacterie?

Jan Pel: Klopt, het mag dus eigenlijk niet voorkomen. Als het niet voorkomt, kan de vijver niet omklappen. Maar zit het er wel te veel in, en dat kan snel gaan, als je een of twee dagen niet naar je vijver kijkt en dan kan het gebeurt zijn. Ik kan met ons model uitrekenen en voorspellen of je veel risico loopt.

Zuurstof is geen voorspelbare meting. Zulke situaties komen voor, als het warm is. Wij denken dus louter preventief. Je moet zelf weten hoe je moet ingrijpen. Als ons model aangeeft dat je veel risico loopt, ben je voorbereidt en kun je alles klaar zetten.

Conclusies. Preventief. Gebruik een strak voerschema. Houd rekening met winter- en zomervoer. Let op de eiwitten, maar het is net als met wasmiddel, of je nou Persil of weet ik wat koopt, het wast allemaal schoon.

Het schema vind ik wel van belang. Zorg dat de vis niet te dik of te mager wordt. Eens per jaar laat je het helemaal uitmeten. Overweeg te koelen en te verwarmen, in de winter en in de zomer. Het is de moeite waard als je voor meer dan 5000 euro aan Koi in je vijver hebt zitten, en dat komt echt voor, daaronder moet je je afvragen of je dat doet. Houd de

Page 29: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 29

temperatuur tussen de 16 en 22 graden, 24 mag ook. Beperk de oververhitting en kom niet onder 16 graden. Als je gaat verwarmen of koelen, houd een halve graag temperatuursverandering per dag aan, en niet meer. 5 Graden duurt 10 dagen.

Ik weet niet of een winterslaap nodig is, er is veel discussie over, dat moet je zelf bepalen. Als je gaat koelen dan is automatisch en energiezuinig natuurlijk het slimste. Kosten zijn 500 euro per kubieke meter en kosten aan energie zijn 100 of 200 euro per jaar. Dus dat valt allemaal best mee.

A-C-T kan jullie goed helpen met het model. Je stuurt het formulier op en aan de hand van die resultaten en de monsters maken wij een analyse. Een vijver met jonge Koi kan in de toekomst erg gaan groeien en effecten op de waterkwaliteit zijn dan groot. Dit soort zaken kunnen wij ook analyseren en voorspellen.

Page 30: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 30

Kort samengevat, atc: advies op maat, iedereen krijgt het advies wat hij hebben wil, filter berekeningen, wij hebben een pakket voor starters, waarmee we aan het begin van de Koi vijver een analyse maken en dan kun je elke twee weken een monster opsturen, of de temperatuur en het voer en daarop sturen wij dan bij. Een compleet bezoek ter plaatse kan ook. Net als cursussen chemie en workshops. Verder zijn we een handelstak aan het opzetten waar we apparatuur en meetinstrumenten kunnen verkopen.

Page 31: Webinar waterkwaliteit

Koik K o i k e n n e r . n l - w e b i n a r w a t e r k w a l i t e i t - J a n P e l Page 31

Laatste plaatje, nog eenmaal onze gegevens. Hier wil ik het bij laten.

Jeroen: Is dat een Nederlandse mobiel?

Jan Pel: nee, een Duitse dacht ik. 0049 646159771

Problemen ontstaan altijd zondag ’s ochtends, (lacht) als ik er ben, dan neem ik op.