Download - Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

Transcript
Page 1: Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

Wat isrechtspraak?

Page 2: Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

2

Nederland is een rechtsstaat. Een belangrijk onderdeel van eenrechtsstaat is onafhankelijke rechtspraak. Iedereen heeft wel eensruzie met een ander. Stel je hebt een conflict met je huisbaas overde huur of met de overheid over de belasting. Je kunt ook verdachtezijn van een strafbaar feit. Wat zijn dan je rechten en plichten?En wie heeft er gelijk? Iemand moet dan recht spreken. Iemand dieonafhankelijk en onpartijdig is. Dat is de rechter.

Page 3: Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

Wat is rechtspraak? 3

Verschillende rechtsgebiedenHet recht moet antwoord geven op veelverschillende conflicten. Het recht isdaarom ingedeeld. Een belangrijke indeling is het publiekrecht en hetprivaatrecht. De indeling heeft te makenmet de partijen die bij het conflict zijnbetrokken. Het publiekrecht gaat tussende overheid en de burger. De overheid ismachtiger dan een burger. Het publiek-recht houdt hier rekening mee. Hetprivaatrecht gaat tussen burgers onder-ling. Hier ligt de verhouding anders.Burgers staan als gelijken tegenoverelkaar. Deze indeling noemen we rechtsge-bieden. Ieder rechtsgebied heeft andereregels. Het strafrecht en het bestuursrechtvallen onder het publieksrecht. Het civielrecht valt onder het privaatrecht.

strafrechtHet strafrecht regelt het bestraffen vanongewenst gedrag. Als er op het onge -wenst gedrag in de wet straf staat,noemen we het een strafbaar feit. In hetstrafrecht zijn er twee soorten strafbarefeiten. Er zijn overtredingen en misdrijven.Overtredingen zijn lichte feiten enmisdrijven zijn zwaardere feiten.De bekendste wet is het Wetboek vanStrafrecht. In de wet staan ook destraffen die een persoon maximaal kankrijgen. In het strafrecht geldt dat eenpersoon onschuldig is totdat een rechteranders heeft bepaald. Daarom wordt ertot de uitspraak altijd gesproken vaneen verdachte en pas na veroordelingvan een dader.

Om rechter te worden moet je een opleiding volgen en je altijd goedhebben gedragen. Rechters worden voorhet leven benoemd. Ze dragen een toga.De toga is symbolisch en legt denadruk op het ambt (beroep) en nietop de persoon.

De rechtspraak is de verzamelnaam voorde organisaties waar recht wordtgesproken. Er zijn ook andere beroependie te maken hebben met de rechtspraak.Dat zijn onder andere advocaten, hetOpenbaar Ministerie en de politie.

Het recht is veel meer dan alleen de wet.Het recht bestaat uit alle regels enafspraken die in onze maatschappijgelden. Dit zijn wetten, internationaleverdragen en jurisprudentie (= eerdereuitspraken van een rechter). Daarnaastis er ook ongeschreven recht, zoalsgewoonten en gebruiken. Deze kunnenper regio of per beroepsgroep verschil -len. Op een bloemenveiling geldenandere normen dan in een ziekenhuis.De rechter houdt hier rekening mee.

De taak van de rechtspraak is om inconflicten uitspraak te doen alsn personen zich niet aan regels

houden enn als de regels niet duidelijk zijn.

De uitspraak van een rechter is bindend.Dit betekent dat iedereen zich moethouden aan de uitspraak van de rechter.

Page 4: Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

4

Officier van justitie en verdachteEen verdachte is iemand van wie wordtvermoed dat hij of zij een strafbaar feitheeft gepleegd. De officier van justitiebepaalt of een verdachte voor de rechterwordt gebracht. Dit gebeurt vaak na eenopsporingsonderzoek. In dit onderzoekgaat de politie onder leiding van de offi-cier van justitie op zoek naar bewijs. Deofficier van justitie vervolgt eenverdachte namens de hele samenleving.Het is voor een verdachte niet verplichtom een advocaat in te schakelen, maarhet is wel verstandig om dit te doen. Eenadvocaat helpt de verdachte in hetproces. Als de verdachte geen advocaatkan betalen, krijgt hij of zij een advocaat‘toegevoegd’. De overheid betaalt daneen deel van de rekening van de advo-caat.

De procedureTijdens de rechtszaak eist de officier vanjustitie een bepaalde straf, maatregel ofvrijspraak. De rechter zoekt tijdens derechtszaak actief naar de waarheid. Deadvocaat kan namens de verdachte hetwoord voeren. Ook het slachtoffer heeftspreekrecht. Als iedereen het woordheeft gehad, sluit de rechter het onder-zoek. De rechter doet daarna uitspraak.Strafzittingen zijn bijna altijd openbaartoegankelijk voor het publiek en de pers.

ciViel rechtHet civiel recht is het recht tussenburgers en/of bedrijven onderling. Hetciviel recht wordt ook wel burgerlijk

recht genoemd. Bekende onderdelen zijnfamilierecht, arbeidsrecht en contracten-recht. Een belangrijke wet in het civielrecht is het Burgerlijk Wetboek. In hetciviel recht is bij een aantal zaken detussenkomst van een rechter verplicht.Een scheiding moet bijvoorbeeld gedaanworden door een rechter.

Eiser en gedaagdeDe persoon die een zaak start heet deeiser. Dit is bijvoorbeeld iemand die noggeld van een ander krijgt. De eiser stuurtdan een brief aan de ander. Hierin staatwaarom en wanneer hij of zij naar derechtbank moet komen. Deze brief heeteen dagvaarding. De persoon die zichin een zaak moet verdedigen heetde gedaagde.

Page 5: Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

Wat is rechtspraak? 5

De procedureEen rechtszaak kan soms veel geldkosten. Daarom proberen de partijenvaak om er zelf uit te komen door teonderhandelen. Dat gebeurt dan meestaltussen de advocaten van de eiser en vande gedaagde. Als er toch een rechtszaakkomt, moeten beide partijen via de recht-bank een bedrag aan de staat betalen.Dit heet griffierecht.

In het civiel recht is de rechter minderactief dan in het strafrecht. De rechterricht zich vooral op wat de partijenzelf tijdens de rechtszaak naar vorenbrengen. Tijdens de rechtszaak wordthoor en wederhoor toegepast. Dit betekent dat beide partijen evenveelkans krijgen om hun kant van het verhaalte vertellen. Als een rechter genoeg weet,dan doet hij of zij uitspraak. Als hetconflict over geld gaat, bepaalt derechter per geval hoeveel de verliezeraan de winnaar moet betalen. Dit gaatnaast het bedrag van het conflict ookover de griffiekosten en de kosten voorde advocaten.

bestuursrechtHet bestuursrecht is onderdeel van hetpubliekrecht. Het bestuursrecht is hetrecht tussen overheid en burgers en deoverheid onderling. Ook de overheidmoet zich aan het recht houden, bijvoor-beeld als de gemeente een vergunning ofsubsidie geeft. De belangrijkste wet inhet bestuursrecht is de Algemene wetbestuursrecht (Awb).

Bestuursorgaan en burgerDe partijen in het bestuursrecht zijnburgers en bestuursorganen. Bestuurs -organen zijn bepaalde onderdelen van deoverheid zoals ministers, de gemeente-raad of de belastingdienst. De burger iseen partij als hij of zij het niet eens ismet een besluit van een bestuursorgaan.Bestuursorganen kunnen ook onderlingeen conflict hebben.

De procedureEen burger kan bezwaar aantekenen bijeen bestuursorgaan. Alleen belang -hebbenden kunnen dit doen. Als deburger het niet eens is met het besluitop dit bezwaar, dan kan hij of zij inberoep gaan bij de rechtbank. Hiervoorheeft de burger geen advocaat nodig.Wel moet er griffierecht worden betaald.Na het onderzoek ter zitting doet derechter uitspraak.

hoe ziet de rechtspraak innederland er uit?RechtbankZodra een rechter zich met een zaakbemoeit, is er sprake van een rechtsgang.Een rechtsgang begint altijd bij de recht-bank. Nederland telt elf rechtbanken, dieallemaal rechtspreken in een bepaalderegio (arrondissement). Elke rechtbankbestaat uit vier afdelingen, die we‘sectoren’ noemen. De vier sectoren zijn:n Strafrechtn Civiel rechtn Bestuursrechtn Kanton

Page 6: Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

6

Drie van de vier sectoren sluiten aan bijde bovengenoemde rechtsgebieden.Daarnaast is er nog de sector kanton.Als een zaak bij de rechtbank binnen-komt, wordt eerst gekeken welke sectordie zaak moet behandelen. De sectorkanton behandelt onder meer geschillen…n waarin het gaat om bedragen tot

25.000 euron tussen werknemers en

werkgevers (arbeidsgeschillen)n tussen huurders en verhuurders

(huur- en huurkoopgeschillen)n over leningen van consumenten tot

40.000 euron tussen kopers en verkopers

(consumentenvkoop)

In al deze gevallen gaat het overgeschillen tussen burgers. Daarnaastbehandelt de sector kanton ook bepaaldezaken die onder het strafrecht vallen,namelijk overtredingen. Een voorbeeldhiervan zijn verkeersovertredingen.In de sector kanton is een advocaatniet verplicht; je mag je zaak duszelf verdedigen.

Alle andere soorten geschillen komenterecht bij de sectoren strafrecht, civielrecht of bestuursrecht van de rechtbank.Sommige rechtbanken behandelen eenspeciaal rechtsgebied. Zo heeft de recht-bank in Arnhem een militaire kamer, diestrafzaken tegen militairen behandelt.

GerechtshofAls je het niet eens bent met eenuitspraak van een rechtbank, dan kun jein de meeste gevallen in hoger beroepgaan. Dat is mogelijk bij het gerechtshof.Nederland telt momenteel vier gerechts-hoven. Niet in alle gevallen gaat eenhoger beroep naar het gerechtshof; er zijnook andere colleges van hoger beroep (zieverder). Het gerechtshof behandelt eenzaak helemaal opnieuw: alle feitenworden opnieuw bekeken en het gerechts -hof doet daarover zelf een uitspraak.Een uitspraak van het gerechtshof kandus anders zijn dan die van de rechtbank.Bij een gerechtshof heten sommige zakentrouwens anders: zo noemen we rechtersbij een gerechtshof raadsheren en eenuitspraak van een gerechtshof heeteen arrest.

Page 7: Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

Wat is rechtspraak? 7

Hoge RaadOok tegen een arrest van een gerechtshofis hoger beroep mogelijk. Je komt danterecht bij de Hoge Raad der Nederlanden.De Hoge Raad is de hoogste rechter inNederland op het gebied van het straf-recht, het burgerlijk recht en het belas-tingrecht. Een hoger beroep bij de HogeRaad heet cassatie. Er is een grootverschil tussen een hoger beroep bij eengerechtshof en cassatie bij de Hoge Raad.De rechters van de Hoge Raad kijken nietmeer opnieuw naar de feiten, maar gaanna of het gerechtshof bij zijn arrest hetrecht op een goede manier heeft toege-past. Als de Hoge Raad vindt dat dit niethet geval is, dan verwijst de Raad de zaakterug naar hetzelfde of naar een andergerechtshof.

Andere collegesNiet in alle gevallen van hoger beroepwordt de ‘gewone’ weg bewandeld vanrechtbank via gerechtshof naar HogeRaad. In het bestuursrecht zijn er ookandere colleges die recht spreken.

Ten eerste hebben we de Afdelingbestuursrechtspraak van de Raad vanState. Zij behandelt alle zaken op hetgebied van het bestuursrecht, tenzij ze

worden behandeld door de Centrale Raadvan Beroep of het College van Beroepvoor het bedrijfsleven.

De Centrale Raad van Beroep krijgt vooralzaken op het gebied van de sociale zeker-heid (bijvoorbeeld uitkeringen) en hetambtenarenrecht (bijvoorbeeld menings-verschillen over beloning of ontslag).

Het College van Beroep voor het bedrijfs-leven gaat vooral over sociaaleconomi-sche geschillen die onder het bestuurs-recht vallen. Zoals de naam al aangeeft,heeft dit college vooral te maken metzaken waar het bedrijfsleven bijbetrokken is.

Tegen de uitspraken van deze driecolleges is geen hoger beroep mogelijk.

niet alles Voor de rechterEen conflict kan ook worden opgelostzonder inschakeling van een rechter. Insommige gevallen wordt gekozen vooreen bemiddelaar. Zo’n procedure heetmediation (bemiddeling). Ook kan eenconflict terechtkomen bij de Geschillen-commissie. Deze commissie is er voorconsumenten en zakelijke geschillen.Het kan dan bijvoorbeeld gaan om eentelefoonabonnement of om een garantieop een koelkast. Ten slotte zijn er zoge-noemde Tuchtcolleges, die advocaten enartsen een straf kunnen opleggenwanneer ze zich niet hebben gehoudenaan afspraken die voor hun beroepgelden.

Page 8: Wat is rechtspraak? - ProDemos€¦ · De rechtspraak is de verzamelnaam voor de organisaties waar recht wordt gesproken. Er zijn ook andere beroepen die te maken hebben met de rechtspraak.

5

6

3

4

2

1

7

8

11 10

9

TekstProDemos – Huis voordemocratie en rechtsstaat

VormgevingPuntspatie [bno],Amsterdam

DrukTen Brink, Meppel

FotografieLizzy Kalisvaart, iStock-photo, Nationale Beeld-bank

December 2016

ProDemos legt uit wat de spelregels zijn vande democratie en rechtsstaat en laat zien watje zelf kunt doen om invloed uit te oefenen – inde gemeente, de provincie, het land en Europa.

ProDemosHofweg 1H2511 AA Den Haag

(070) 757 02 [email protected]

rechterlijkeindeling innederlandRessort Amsterdam1. Amsterdam2. Noord-Holland

Ressort Arnhem-Leeuwarden3. Gelderland4. Midden-Nederland5. Noord-Nederland6. Overijssel

Ressort Den Haag7. Den Haag8. Rotterdam

Ressort ’s-Hertogenbosch9. Limburg10. Oost-Brabant11. Zeeland-West-Brabant