Download - Vlinders kweken: Passlebloemvlinders - Belize...men waaruit de vlinders gaarne het stuifmeel halen. Bij gebrek aan Lantanakan geexperi menteerd worden met andere bloemen of zelfs met

Transcript
Page 1: Vlinders kweken: Passlebloemvlinders - Belize...men waaruit de vlinders gaarne het stuifmeel halen. Bij gebrek aan Lantanakan geexperi menteerd worden met andere bloemen of zelfs met

DE EI-AFZETTING

Wie goed opgelet heeft, heeft bemerkt dat ereen zekere overlap bestaat tussen de waard­plantkeuze van de verschillende soorten Pas­siebloemvlinders. Dit lijkt vreemd daar het. bovendien vaak om soorten gaat die naast el-

zowat 80% van alle Passiebloemvlinders kankweken.

Helaas accepteren niet aIle Passiebloemvlin­ders P. caerulea als vervangende voedsel­plant. Zo is bijvoorbeeld Dryadula phaetusa

. en vaak ook H. erato, zonder P. biflora, P.warmingii, P. vespertilio of P. misera vrij­weI niet tot voortplanten te bewegen. En zozijn er nog weI een paar kieskeurige klan tente noemen. In het kort kan echter gesteldworden dat een kweker die beschikt over P.caerulea en ren of meerdere vertegenwoordi­gers uit de groep van P. biflora, warmingii,misera, vespertilio, suberosa en capsularis,

P. vespertilio, P. misera en P. capsularis. A.vanillae is zowat de enige die Pi foetida kanverdragen en heeft zich daar dan ook duide­lijk op gespecialiseerd. Voor de vlinderkwe­ker evenwel is van belang dat aIle boven­staande soorten (Plus nogal wat andere) zichin gevangenschap zonder problem en voort­planten op P. caerulea, de gewone huis-tuin­en-keuken Passiebloem.

W AARDPLANTEN

De naam Passiebloemvlinders is niet toeval­lig gekozen. Alle Heliconiinae voeden zichals rups met Passiebloem (Passiflora sp.).Het is .echter bepaald niet zo dat elke soortPassiebloem voor elke Passiebloemvlinderacceptabel is. De meeste soorten hebben zichsterk gespecialiseerd. Zo zal H. melpomenezich in de vrije natuur vrijwel uitsluitendvoeden met P. quadriglandulosa, P. vitifolia,P. laurifolia, P. oerstedii en P. serrato-digi­tata. H. charitonius is sterk gespitst op P. bi­flora en P. suberosa. H. hecale zit op P. qua­driglandulosa, P. vitifolia en P. laurifolia.Dryas iulia verkiestP. biflora, P. suberosa,

Heliconius sara.

Passiebloemvlinders of Heliconiinae vormeneen subfamilie van de Nymphalidae. De ver­wantschap met onze inheemse Nymphalidaezoals de Atalanta en de Parelmoervlinderswordt geUlustreerd door het gestekelde niter­lijk van de rupsen, de hangpoppen en bij deadulten door het bezit van slechts 2 paarfunktionele poten. Tot de Heliconiinae beho­ren verschillende genera, te weten: Agraulis,Dione. Dryadula, Dryas. Eueides, Laparus,Heliconius, Philaethria en Podotricha. Hetgenus Heliconius is in zoverre uniek dat ze,voor zover bekend, als enige vlinders instaat zijn eiwitten op te nemen uit stuifmeel(zie foto). De ingewikkelde evolutie en biolo­gie van Heliconius is al eerder in 'Ylinders'aan de orde gekomen (Vlinders 2(1987:1):12-16) en za1 daarom nu niet verder behan­deld worden.

r.c,Meerman

Passiebloemvlinders komen uitsluitend in de tropen ensubtropen van de nieuwe wereld voor. Door hun op­merkelijke gedrag zijn veel soorten allang het onder­werp van wetenschappelijk onderzoek. Dit onderzoekwordt vereenvoudigd door het feit dat veel Passie­bloemvlinders bijzonder goed in gevangenschap te hou­den zijn. Niet voor niets zijn Passiebloemvlinders danook graag geziene gasten in een vlinderkas.

Vlinders kweken: PasslebloemvlindersVlinders kweken: Passiebloemvlinders 19

Page 2: Vlinders kweken: Passlebloemvlinders - Belize...men waaruit de vlinders gaarne het stuifmeel halen. Bij gebrek aan Lantanakan geexperi menteerd worden met andere bloemen of zelfs met

Passiebloemvlinders zijn typisch vlindersvoor een vlinderkas, Ze hebben duidelijk deruimte nodig. In een kleine (cylinder)kooi isde kweek meestal tot mislukken gedoemd. Ikheb zelf wel proeven gedaan met passie­bloemvlinders In speciaal aangepaste terrariamaar als gevolg van een soort territorium­strijd bleeker dan uiteindelijk altijd slechtsplaats voor maar een individu en voor devoortplanting is dit weinig bevorderlijk. Ineen vlinderleasgedragen ze zich echter fan­tastisch. Alle hoeken van de kas worden ver­kend en schijnbaar moeiteloos vliegen ze

DEVLINDERAls adult hebben vlinders van het genus Heli­conius een levensverwachting varrvaak weleen paar maanden. Deze voor vlinders tochwel opmerkelijk lange levensduur kunnen zebereiken door eiwitten uit stuifmeel op te ne­men. De soorten van de overige Heliconi­inae-geslachten zijn niet in staat eiwitten uitstuifmeel tot zich te nemen en hebben danover het algemeen ook 'slechts' een levens­verwachting van ongeveer een maand.

VERPOPPINGAls de rups volgroeid is verandert ze enig­zins van kleur. Vooral bij oorspronkelijk wit­te rupsen is dit goed te zien, Ze worden danvleeskleurig. De verpopping vindt meestalgewoon plaats op de voedselplant, er wordenin ieder geval geen grote afstanden afgelegd.Bij voorkeur zoeken ze een plaatsje aan heteind van een afgestorven hechtrank of ietsdergelijks. De poppen zijn vaak voorzienvan de meest wonderlijke uitwassen. Retpopstadium duurt vaak zeer kort. AIs het ergwarm is, nauwelijks langer dan een week.Dit is ook de reden dat poppen van Passie­bloemvlinders zo slecht te transporteren zijn;maar al te vaak komen ze al tijdens de ver­zending uit,

Dit alles heeft zijn consequenties voor dekweker. Een vrouwelijke vlinder van H. era­to zal gewoon ophouden met leggen als ergeen onbelegde jonge groeischeuten meerzijn. Maar goed ook want de jonge rupsenzijn vreselijke kannibalen. De kweek vandeze soort is dan ook veel problematischerdan die vanH. charitonius die gewoon nogwat meer eieren op een reeds belegde groei­scheut deponeert De rupsen van deze soortzijn bovendien een stuk minder onverdraag­zaarn ten opzichte van elkaat. De rupsen vansoorten als D. juno die een eierpakket afzet-

Ook is er onderscheid in de hoeveelheid ei­eren die gelegd wordt D. iulia legt op elkedode hechtrank maar een eitje. H. erato legtslechts een eitje op een jonge groeis~heut ofhechtrank, terwijl H. charitonius niet zeldeneen heel groepje eieren in een groeischeut de­poneert Dione juno legt zelfs hele eierpak­ketten onderaan een blad.

beeld. H. charitonius daarentegen legt z'n ei­tjes het liefst in jonge groeischeuten van deplant.

Foto 1:Heliconius melpomene met"stuifmeellolly". Het stuifmeel wordtop de roltong verzameld en daarlangzaam opgelost. Dezovrijkomende eiwitten worden dan invloeibare vorm door de vlinderopgenomen.Foto: I.C.Meerman

kaar in een gebied voorkomen. In de praktijkechter blijken zulke Passiebloemvlinders dantoch een net iets andere biotoopkeuze te heb­ben. Dit blijkt al uit de plaats waar ze hun ei­eren leggen. D. iulia bijvoorbeeld legt z'n ei­eren bij voorkeur op dode delen van de voed­selplant, een afgestorven hechtrank bijvoor-

Vlinders 5e jaargang Dummer 1, februarl 199020ten zijn, hoe lean het ook anders, zeer ver­draagzaarn ten opzichte van elkaar en etensamen blad na blad en rank na rank kaal. AImet al geldt het als regel dat men bij Passie­bloemvlinders bedacht moer zijn op kanniba­lisme bij de rupsen en dat overbevolking danook vermeden moet worden. Bij een tempera­tuur van 2SoC duurt het rupsenstadium vaakminder dan drie weken.

Page 3: Vlinders kweken: Passlebloemvlinders - Belize...men waaruit de vlinders gaarne het stuifmeel halen. Bij gebrek aan Lantanakan geexperi menteerd worden met andere bloemen of zelfs met

te worden.

WINTERDe rupsen van Passiebloemvlinders zijn rela­tief klein eo verorberen dan ook duidelijkminder voedsel dan rupsen van Zijdevlindersof Pages. Wie over een voldoende voorraadPassiebloem in een verwannde kas of in pot­ten in huis kan beschikken, kan dan ook eenpoging wagen de vlinders het hele jaar doorte kweken. Tenzij men beschikt over een ver­wannde en verlichte kas is dit echter geen si­necure. De winter duurt bij ons, wat ons vlin­derkwekers betreft, wel zes maanden en alsnelloopt de kwaliteit van de waardplanten,onder andere door lichtgebrek, zover terugdat het veel moeite kost om de rupsen ge­zond te houden. Met een redelijke hoeveel­heid (ook financiele) inspanning moet betechter te doen zijn, zodat niet elk jaar op­nieuw met nieuw materiaal begonnen hoeft

Bevruchte Passiebloemvlinder-vrouwtjes kun­nen zelfs door ons men sen herkend worden:ze hebben een heel andere geur dan onbe­vruchte! Vooral bij H. melpomene is dit on­derscheid heel duidelijk. Deze geur is waar­schijnlijk bedoeld om al te opdringerige man­netjes duidelijk te maken dat ze hofmakerij­en maar beter achterwege kunnen laten.Tach is het, zeker in de vlinderkas, niet onge­woon dat vrouwtjes meerdere malen tot pa­ring komen.

op de lege pophnid. Blijkbaar verspreidt devrouwelijke pop al een 800rt sex-feromoonwat de mannetjes aanlokt En is paring directna het uitkomen van.het vrouwtje bij dagvlin­ders al ongewoon, het kan nog gekker: nit deliteratuur wist ik namelijk al dat mannelijkeH. charitonius niet zelden al met een vrouw­tje paren vlak voordat ze nit de pop komt.Ret mannetje ziet kans om met zijn achterlijfde pophuid te doorbreken en met het vrouw­tje te paren terwijl ze nog in de pop zit On­langs heb ik dat zelf eindelijk ook een keergezien (zie foto). Bij mijn weten is het deeerste keer dat een foto van zo'n gebeurtenisgepubliceerd wordt. Ret vrouwtje kwamtwee uur na de paring gewoon uit en ontwik­kelde zich tot een perfekte vlinder.

ook de paring. In enkele gevallen is er vanbalts echter nauwelijks sprake. In het oer­woud van Centraal Amerika kwam ik somssamenscholingen tegen van mannelijke H.charitonius. Bij nadere beschouwing blekendeze af te komen op een vrouwelijke popvan deielfde 8OOrt.Vaak dagenlang blevende mannetjes bij de pop rondhangen, elk inde hoop de eerste te zijn om met het uitko­mende vrouwtje te paren. Ret feitelijke uitko­men van de vrouwelijke vlinder heb ik nooitgezien maar tot twee maal toe heb ik uitein­delijk een stel in copula aangetroffen zittend

SUMMARYButterfly species belonging tothe Heliconiinae are relativelyeasy to breed and rear incaptivity. Methods forbreeding and the life cycle ofthese species are described. Alist ofPassiflora species,suitable as food plant, is alsogiven.

Foto 2: "Popparing" hijHellconluscharitonlus.Vlak voordat devrouwelijke vlinder zou ootpoppenheeft het mannetje kans gezien depophuid te doorbreken en paan numet het vrouwtje terwijl zij nogsteeds in de pop zit, Na afloop vande paring is het vrouwtje zonderproblemen normaal ontpopt.Foto: J.C,Meennan.

Al spoedig na het uitkomen zullen de vlin­ders gaan baltsen en uiteindelijk volgt dan

Als nektarbron kunnen alle gebruikelijke nek­tarplanten dienen en niteraard ook kunstbloe­men (zie Vlinders 3(1988): 1:22-26). Om He­liconius sp. lang in leven te houden moet erook een stuifmeelbron aanwezig zijn. Ideaaldaarvoor is Lantana camara. De hele zomerdoor produceert deze kamer-/perkplant bloe­men waaruit de vlinders gaarne het stuifmeelhalen. Bij gebrek aan Lantana kan geexperi­menteerd worden met andere bloemen ofzelfs met stuifmeel (uit de refonnzaak) opeen aangepaste kunstbloem.

door zelfs de dichtste begroeiing heen opzoek naar plaatsen om de eieren af te zetten.

Vlinders kweken: Passiebloemv linders 21