DE EI-AFZETTING
Wie goed opgelet heeft, heeft bemerkt dat ereen zekere overlap bestaat tussen de waardplantkeuze van de verschillende soorten Passiebloemvlinders. Dit lijkt vreemd daar het. bovendien vaak om soorten gaat die naast el-
zowat 80% van alle Passiebloemvlinders kankweken.
Helaas accepteren niet aIle Passiebloemvlinders P. caerulea als vervangende voedselplant. Zo is bijvoorbeeld Dryadula phaetusa
. en vaak ook H. erato, zonder P. biflora, P.warmingii, P. vespertilio of P. misera vrijweI niet tot voortplanten te bewegen. En zozijn er nog weI een paar kieskeurige klan tente noemen. In het kort kan echter gesteldworden dat een kweker die beschikt over P.caerulea en ren of meerdere vertegenwoordigers uit de groep van P. biflora, warmingii,misera, vespertilio, suberosa en capsularis,
P. vespertilio, P. misera en P. capsularis. A.vanillae is zowat de enige die Pi foetida kanverdragen en heeft zich daar dan ook duidelijk op gespecialiseerd. Voor de vlinderkweker evenwel is van belang dat aIle bovenstaande soorten (Plus nogal wat andere) zichin gevangenschap zonder problem en voortplanten op P. caerulea, de gewone huis-tuinen-keuken Passiebloem.
W AARDPLANTEN
De naam Passiebloemvlinders is niet toevallig gekozen. Alle Heliconiinae voeden zichals rups met Passiebloem (Passiflora sp.).Het is .echter bepaald niet zo dat elke soortPassiebloem voor elke Passiebloemvlinderacceptabel is. De meeste soorten hebben zichsterk gespecialiseerd. Zo zal H. melpomenezich in de vrije natuur vrijwel uitsluitendvoeden met P. quadriglandulosa, P. vitifolia,P. laurifolia, P. oerstedii en P. serrato-digitata. H. charitonius is sterk gespitst op P. biflora en P. suberosa. H. hecale zit op P. quadriglandulosa, P. vitifolia en P. laurifolia.Dryas iulia verkiestP. biflora, P. suberosa,
Heliconius sara.
Passiebloemvlinders of Heliconiinae vormeneen subfamilie van de Nymphalidae. De verwantschap met onze inheemse Nymphalidaezoals de Atalanta en de Parelmoervlinderswordt geUlustreerd door het gestekelde niterlijk van de rupsen, de hangpoppen en bij deadulten door het bezit van slechts 2 paarfunktionele poten. Tot de Heliconiinae behoren verschillende genera, te weten: Agraulis,Dione. Dryadula, Dryas. Eueides, Laparus,Heliconius, Philaethria en Podotricha. Hetgenus Heliconius is in zoverre uniek dat ze,voor zover bekend, als enige vlinders instaat zijn eiwitten op te nemen uit stuifmeel(zie foto). De ingewikkelde evolutie en biologie van Heliconius is al eerder in 'Ylinders'aan de orde gekomen (Vlinders 2(1987:1):12-16) en za1 daarom nu niet verder behandeld worden.
r.c,Meerman
Passiebloemvlinders komen uitsluitend in de tropen ensubtropen van de nieuwe wereld voor. Door hun opmerkelijke gedrag zijn veel soorten allang het onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. Dit onderzoekwordt vereenvoudigd door het feit dat veel Passiebloemvlinders bijzonder goed in gevangenschap te houden zijn. Niet voor niets zijn Passiebloemvlinders danook graag geziene gasten in een vlinderkas.
Vlinders kweken: PasslebloemvlindersVlinders kweken: Passiebloemvlinders 19
Passiebloemvlinders zijn typisch vlindersvoor een vlinderkas, Ze hebben duidelijk deruimte nodig. In een kleine (cylinder)kooi isde kweek meestal tot mislukken gedoemd. Ikheb zelf wel proeven gedaan met passiebloemvlinders In speciaal aangepaste terrariamaar als gevolg van een soort territoriumstrijd bleeker dan uiteindelijk altijd slechtsplaats voor maar een individu en voor devoortplanting is dit weinig bevorderlijk. Ineen vlinderleasgedragen ze zich echter fantastisch. Alle hoeken van de kas worden verkend en schijnbaar moeiteloos vliegen ze
DEVLINDERAls adult hebben vlinders van het genus Heliconius een levensverwachting varrvaak weleen paar maanden. Deze voor vlinders tochwel opmerkelijk lange levensduur kunnen zebereiken door eiwitten uit stuifmeel op te nemen. De soorten van de overige Heliconiinae-geslachten zijn niet in staat eiwitten uitstuifmeel tot zich te nemen en hebben danover het algemeen ook 'slechts' een levensverwachting van ongeveer een maand.
VERPOPPINGAls de rups volgroeid is verandert ze enigzins van kleur. Vooral bij oorspronkelijk witte rupsen is dit goed te zien, Ze worden danvleeskleurig. De verpopping vindt meestalgewoon plaats op de voedselplant, er wordenin ieder geval geen grote afstanden afgelegd.Bij voorkeur zoeken ze een plaatsje aan heteind van een afgestorven hechtrank of ietsdergelijks. De poppen zijn vaak voorzienvan de meest wonderlijke uitwassen. Retpopstadium duurt vaak zeer kort. AIs het ergwarm is, nauwelijks langer dan een week.Dit is ook de reden dat poppen van Passiebloemvlinders zo slecht te transporteren zijn;maar al te vaak komen ze al tijdens de verzending uit,
Dit alles heeft zijn consequenties voor dekweker. Een vrouwelijke vlinder van H. erato zal gewoon ophouden met leggen als ergeen onbelegde jonge groeischeuten meerzijn. Maar goed ook want de jonge rupsenzijn vreselijke kannibalen. De kweek vandeze soort is dan ook veel problematischerdan die vanH. charitonius die gewoon nogwat meer eieren op een reeds belegde groeischeut deponeert De rupsen van deze soortzijn bovendien een stuk minder onverdraagzaarn ten opzichte van elkaat. De rupsen vansoorten als D. juno die een eierpakket afzet-
Ook is er onderscheid in de hoeveelheid eieren die gelegd wordt D. iulia legt op elkedode hechtrank maar een eitje. H. erato legtslechts een eitje op een jonge groeis~heut ofhechtrank, terwijl H. charitonius niet zeldeneen heel groepje eieren in een groeischeut deponeert Dione juno legt zelfs hele eierpakketten onderaan een blad.
beeld. H. charitonius daarentegen legt z'n eitjes het liefst in jonge groeischeuten van deplant.
Foto 1:Heliconius melpomene met"stuifmeellolly". Het stuifmeel wordtop de roltong verzameld en daarlangzaam opgelost. Dezovrijkomende eiwitten worden dan invloeibare vorm door de vlinderopgenomen.Foto: I.C.Meerman
kaar in een gebied voorkomen. In de praktijkechter blijken zulke Passiebloemvlinders dantoch een net iets andere biotoopkeuze te hebben. Dit blijkt al uit de plaats waar ze hun eieren leggen. D. iulia bijvoorbeeld legt z'n eieren bij voorkeur op dode delen van de voedselplant, een afgestorven hechtrank bijvoor-
Vlinders 5e jaargang Dummer 1, februarl 199020ten zijn, hoe lean het ook anders, zeer verdraagzaarn ten opzichte van elkaar en etensamen blad na blad en rank na rank kaal. AImet al geldt het als regel dat men bij Passiebloemvlinders bedacht moer zijn op kannibalisme bij de rupsen en dat overbevolking danook vermeden moet worden. Bij een temperatuur van 2SoC duurt het rupsenstadium vaakminder dan drie weken.
te worden.
WINTERDe rupsen van Passiebloemvlinders zijn relatief klein eo verorberen dan ook duidelijkminder voedsel dan rupsen van Zijdevlindersof Pages. Wie over een voldoende voorraadPassiebloem in een verwannde kas of in potten in huis kan beschikken, kan dan ook eenpoging wagen de vlinders het hele jaar doorte kweken. Tenzij men beschikt over een verwannde en verlichte kas is dit echter geen sinecure. De winter duurt bij ons, wat ons vlinderkwekers betreft, wel zes maanden en alsnelloopt de kwaliteit van de waardplanten,onder andere door lichtgebrek, zover terugdat het veel moeite kost om de rupsen gezond te houden. Met een redelijke hoeveelheid (ook financiele) inspanning moet betechter te doen zijn, zodat niet elk jaar opnieuw met nieuw materiaal begonnen hoeft
Bevruchte Passiebloemvlinder-vrouwtjes kunnen zelfs door ons men sen herkend worden:ze hebben een heel andere geur dan onbevruchte! Vooral bij H. melpomene is dit onderscheid heel duidelijk. Deze geur is waarschijnlijk bedoeld om al te opdringerige mannetjes duidelijk te maken dat ze hofmakerijen maar beter achterwege kunnen laten.Tach is het, zeker in de vlinderkas, niet ongewoon dat vrouwtjes meerdere malen tot paring komen.
op de lege pophnid. Blijkbaar verspreidt devrouwelijke pop al een 800rt sex-feromoonwat de mannetjes aanlokt En is paring directna het uitkomen van.het vrouwtje bij dagvlinders al ongewoon, het kan nog gekker: nit deliteratuur wist ik namelijk al dat mannelijkeH. charitonius niet zelden al met een vrouwtje paren vlak voordat ze nit de pop komt.Ret mannetje ziet kans om met zijn achterlijfde pophuid te doorbreken en met het vrouwtje te paren terwijl ze nog in de pop zit Onlangs heb ik dat zelf eindelijk ook een keergezien (zie foto). Bij mijn weten is het deeerste keer dat een foto van zo'n gebeurtenisgepubliceerd wordt. Ret vrouwtje kwamtwee uur na de paring gewoon uit en ontwikkelde zich tot een perfekte vlinder.
ook de paring. In enkele gevallen is er vanbalts echter nauwelijks sprake. In het oerwoud van Centraal Amerika kwam ik somssamenscholingen tegen van mannelijke H.charitonius. Bij nadere beschouwing blekendeze af te komen op een vrouwelijke popvan deielfde 8OOrt.Vaak dagenlang blevende mannetjes bij de pop rondhangen, elk inde hoop de eerste te zijn om met het uitkomende vrouwtje te paren. Ret feitelijke uitkomen van de vrouwelijke vlinder heb ik nooitgezien maar tot twee maal toe heb ik uiteindelijk een stel in copula aangetroffen zittend
SUMMARYButterfly species belonging tothe Heliconiinae are relativelyeasy to breed and rear incaptivity. Methods forbreeding and the life cycle ofthese species are described. Alist ofPassiflora species,suitable as food plant, is alsogiven.
Foto 2: "Popparing" hijHellconluscharitonlus.Vlak voordat devrouwelijke vlinder zou ootpoppenheeft het mannetje kans gezien depophuid te doorbreken en paan numet het vrouwtje terwijl zij nogsteeds in de pop zit, Na afloop vande paring is het vrouwtje zonderproblemen normaal ontpopt.Foto: J.C,Meennan.
Al spoedig na het uitkomen zullen de vlinders gaan baltsen en uiteindelijk volgt dan
Als nektarbron kunnen alle gebruikelijke nektarplanten dienen en niteraard ook kunstbloemen (zie Vlinders 3(1988): 1:22-26). Om Heliconius sp. lang in leven te houden moet erook een stuifmeelbron aanwezig zijn. Ideaaldaarvoor is Lantana camara. De hele zomerdoor produceert deze kamer-/perkplant bloemen waaruit de vlinders gaarne het stuifmeelhalen. Bij gebrek aan Lantana kan geexperimenteerd worden met andere bloemen ofzelfs met stuifmeel (uit de refonnzaak) opeen aangepaste kunstbloem.
door zelfs de dichtste begroeiing heen opzoek naar plaatsen om de eieren af te zetten.
Vlinders kweken: Passiebloemv linders 21
Top Related