1

Visio OnderwijsSchoolgids Rotterdam 2016-2017

2

Inhoudsopgave

Deel 1 pagina 6

Voorwoord pagina 6 Ontwikkelen van vaardigheden en mogelijkheden pagina 6 Werken aan perspectief pagina 6 Kwaliteit van onderwijs pagina 7 Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen pagina 8 Perspectief voor iedereen pagina 8 Het onderwijs van Koninklijke Visio pagina 8 Indeling Visio Onderwijs pagina 8 Instellingsplan pagina 8 Het onderwijsaanbod pagina 9 Leerlingenaantallen pagina 10 Organogram pagina 11 Visie op onderwijs - waar Visio Onderwijs voor staat pagina 11

− ‘Perspectief voor elk kind’ pagina 11 − Gewoon waar het kan, speciaal waar het moet pagina 12 − Pedagogisch klimaat en veiligheid pagina 12 − Zorg in Onderwijs pagina 12 − Medisch handelen pagina 13 Aanmeldingsprocedure en toelatingscriteria pagina 13 Passend Onderwijs pagina 13 Kwaliteitszorg pagina 14

− Opbrengstgericht werken pagina 14 − High Performance Schools (HPS) pagina 14 Inspectie van het Onderwijs pagina 14 Ontwikkelingsperspectief (OPP) pagina 15 Leerlingenzorg pagina 16 Leerlingen volgsysteem pagina 16 “Groepsfoto”, “schoolfoto” en “clusterfoto” pagina 16 Groepsplannen pagina 16 Handelingskalender pagina 17 Individuele begeleiding en/of behandeling en/of verzorging pagina 17 Verantwoording onderwijstijd pagina 17

Deel 2 / De afdelingen en expertise van Visio Onderwijs pagina 18

Speciaal onderwijs (so en so-mb) pagina 18 − Uitstroomprofielen en leerroutes pagina 18 − Leerroute MB, variant A pagina 18 − Leerlijnen pagina 19 − Leerstof en aanbod pagina 19 Voortgezet speciaal onderwijs (vso en vso-mb) pagina 20

− Uitstroomprofiel vervolgonderwijs pagina 20 − VMBO Basisberoepsgerichte leerweg pagina 20 − Uitstroomprofiel arbeid pagina 20 − Uitstroomprofiel dagbesteding pagina 21 − Loopbaanonderzoek (assessment) pagina 21

3

− Stage (werkervaringstrajecten) pagina 22 − Leerstofaanbod pagina 22 − Leren op afstand pagina 23 − Schoolkamp pagina 23 Expertise van onze scholen pagina 23

− A)Zintuigen pagina 24 Zien: Visuele stimulatie en kijktraining pagina 24 Tast: Tactiele training pagina 24 Tast: Braille pagina 24 − B)Fysieke aanpassing pagina 24 Schoolgebouw en omgeving pagina 24 Oriëntatie & mobiliteit (O&M) pagina 25 ICT pagina 25 Hulpmiddelen pagina 25 − C)Methoden pagina 25 Totale Communicatie pagina 25 Liedjeskist pagina 25 Beleven in Muziek (BIM) pagina 26 − D)Stoornissen pagina 26 Cerebral Visual Impairment (CVI) pagina 26 Autismespectrumstoornis (ASS) pagina 26 Sensorische Informatieverwerkingsstoornissen pagina 26 Neuronale Ceroid Lipofuscinoces (NCL) pagina 27 − E)Gedrag pagina 27 Moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG) pagina 27 Sociale redzaamheid pagina 27 Ambulante Onderwijskundige Begeleiding (AOB) pagina 27

− Regulier waar mogelijk, speciaal waar noodzakelijk pagina 27 − Gewoon naar school, mét begeleiding pagina 28 − Begeleiding op maat pagina 28 − Taken van de ambulant onderwijskundig begeleider pagina 28 − Bekostiging pagina 28 Samenwerking met andere partners pagina 29

− Intern, binnen Visio pagina 29 Samenwerking met andere scholen en Ambulante Onderwijskundige Begeleiding van Visio pagina 29 Samenwerking met andere domeinen van Visio, direct leerlinggebonden pagina 29 − Extern, buiten Visio pagina 30 Schoolarts GGD pagina 30 Therapeuten, werkzaam op scholen vanuit een eigen praktijk pagina 30 Samenwerking binnen het onderwijsveld, met Bartimeus pagina 30 Samenwerking binnen het onderwijsveld, met andere clusters in het speciaal onderwijs pagina 30 Samenwerking binnen het onderwijsveld, met reguliere vormen van onderwijs en pagina 30 samenwerkingsverbanden Samenwerking met stage verlenende bedrijven of instellingen pagina 30 Samenwerking met overige partijen pagina 30 Overige zaken pagina 31

− A)Veiligheid pagina 31 Melden van (bijna) incidenten pagina 31 Sociale veiligheid (ter voorkoming van pesten, kindermishandeling en seksueel misbruik) pagina 31 BHV (bedrijfshulpverlening) pagina 31 EHBO pagina 31 Risico-inventarisatie pagina 31 − B)Sponsoring pagina 31

4

Deel 3 / Onze School in Rotterdam pagina 32

Visio onderwijs Rotterdam pagina 32 Locatie en gebouw pagina 32 Afdelingen en groepssamenstelling pagina 32 Verantwoording onderwijstijd en lessentabel so pagina 33

− Schooltijden pagina 33 − Urentabel so pagina 33 Uitleg bij lesroostertabel so Rotterdam pagina 33

− Lezen pagina 33 − Spelling pagina 34 − Mondeling taalgebruik pagina 34 − Taalmethode pagina 34 − Begrijpend lezen (nieuwsbegrip) pagina 34 − Fijne motoriek schrijven/typen pagina 34 − Thematisch werken pagina 34 − Rekenen pagina 34 − Leren leren pagina 34 − Wereldoriëntatie pagina 34 − Topografie pagina 35 − Muziek pagina 35 − Bewegingsonderwijs pagina 35 − Spel en buitenspel pagina 35 − Handvaardigheid pagina 35 − Tactiele, visuele training en tekenen pagina 35 − Praktische redzaamheid pagina 35 − Sociale competenties pagina 35 − Engels pagina 35 − Verkeer en mobiliteit pagina 35 − Ict pagina 35 − Eigen doelen pagina 36 Afkortingen pagina 36 Verantwoording onderwijstijd en lessentabel vso pagina 36

− Schooltijden pagina 36 Lessentabel vso mb pagina 36 Lessentabel pro pagina 37 Lessentabel vmbo bb pagina 37 Lessentabel mavo pagina 38 Lessentabel havo pagina 39 Onderwijsopbrengsten pagina 39 In- en uitstroom en bestendiging pagina 40

− In- en uitstroom pagina 40 − Bestendiging pagina 41 − Uitstroom so pagina 41 − Uitstroom vso pagina 41 − Conclusies en trends pagina 41 Onderwijskundige ontwikkelingen pagina 41

− Ten aanzien van het primair proces pagina 41 − Ten aanzien van de kwaliteitszorg pagina 42 − Ten aanzien van het personeel pagina 42 − Ten aanzien van bestuur en organisatie pagina 42 Ons team pagina 42 Praktische zaken van A tot Z pagina 43

− Activiteiten pagina 43

5

− Bibliotheek pagina 43 − Buitenschoolse activiteiten pagina 43 − Filmen en foto’s op school pagina 44 − Financiële regelingen pagina 44 − Gym- en zwemkleding voor het so pagina 44 − Gymkleding voor het vso pagina 45 − Hoofdluis pagina 45 − Lesgeld pagina 45 − Lesuitval binnen het vso pagina 45 − Lunchpakket voor het so pagina 45 − Opvang in de ochtend en overblijven voor het so pagina 45 − Ouderbijdrage pagina 45 − Schoolbenodigdheden voor het so pagina 45 − Schoolbenodigdheden voor het vso pagina 45 − Schoolmelk voor het so pagina 45 − Sisa pagina 45 − Te laat komen, afwezigheid, overblijven voor het vso pagina 45 − Traktaties pagina 46 − Vakantie pagina 46 − Verlof buiten schoolvakanties om pagina 46 − Vervoer van en naar school pagina 46 − Website pagina 46 − Ziekmelding en schoolverzuim pagina 46

Deel 4 / Raad van Toezicht, Raad van Bestuur, medezeggenschap, pagina 47 klachtenregeling en informatieverstrekking

Raad van Toezicht Koninklijke Visio pagina 47 Raad van Bestuur Koninklijke Visio pagina 47 Medezeggenschap pagina 47

− Wat doet de MR? pagina 47 − Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) pagina 47 − Lid worden van de MR of de GMR? pagina 47 Klachtenregeling pagina 48

− Klacht indienen pagina 48 − Bespreking en behandeling van de klacht in onderling overleg pagina 48 − Behandeling door de Klachtencommissie voor cliënten en leerlingen pagina 48 − Meer informatie en contact pagina 48 Jaarverslag pagina 48 Ongevallenverzekering pagina 48 Privacy pagina 49 Schorsen en verwijdering pagina 49 Vrijstelling onderwijsactiviteiten pagina 49 Informatieverstrekking door de school aan gescheiden ouders pagina 49 Belangrijke adressen Koninklijke Visio pagina 50 Afkortingen en begrippen pagina 51 Toelatingscriteria pagina 52 Schema ten behoeve van de indicatie pagina 52

− Enkelvoudige beperking pagina 52 − Leerlingen met een meervoudige beperking pagina 52 − Ernstige meervoudige beperkingen pagina 52 Nuttige adressen pagina 53

Lijst met nuttige adressen 43

Lunchpakket, fruit en tussendoortjesOvergangsregelsPersoonsgebonden budget (PGB)SchoolbenodigdhedenSchoolregelsSchool- en lestijden

Schooltijden Huizen:Schooltijden Amsterdam: Symbioseschool (Mundus-college) 44

Telefonisch contactTraktatiesVakantie- en andere vrije dagenVervoer van en naar schoolZiekmeldingen en schoolverzuim 45

Ziekte 46

6

Deel 1

Voorwoord

Voor u ligt de schoolgids van Visio Onderwijs. Visio Onderwijs maakt deel uit van Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen. Leerlingen met een visuele beperking, al dan niet in combinatie met een andere beperking, kunnen bij ons terecht tijdens hun volledige onderwijsloopbaan. Wij bieden primair onderwijs en voortgezet onderwijs aan op scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs, evenals ambulante onderwijskundige begeleiding voor kinderen die onderwijs volgen op reguliere of speciale scholen uit een van de andere clusters. Ook bieden we ambulante ondersteuning in het ver-volgonderwijs (mbo, hbo en universiteit).

Deze schoolgids geeft uitgebreide informatie over onze scholen voor kinderen en jongeren met een visu-ele en/of meervoudige beperking. De schoolgids biedt praktische informatie en maakt duidelijk wat Visio Onderwijs de leerling en zijn ouders te bieden heeft.

Ontwikkelen van vaardigheden en mogelijkhedenHet onderwijs op de Visio-scholen sluit nadrukkelijk aan bij het onderwijs op reguliere scholen. Op aange-paste wijze hanteren wij dezelfde kerndoelen als in het regulier basisonderwijs. Voor leerlingen vanaf twaalf jaar is er de mogelijkheid om praktijkonderwijs, vmbo of havo te volgen, af te ronden met een regulier diploma. Leerlingen met een (ernstige) meervoudige beperking kunnen deelnemen aan praktisch onderwijs, gericht op het ontwikkelen van (arbeidsmatige) vaardigheden.

We stimuleren kinderen en jongeren om hun talenten en mogelijkheden zo goed mogelijk te benutten. Dat doen we in de gebruikelijke schoolse vakken, maar we scholen de leerlingen ook in sociale en praktische vaardigheden. De leerlingen werken zowel zelfstandig als samen met andere leerlingen aan hun sociaal-emotionele, motorische en zintuiglijke ontwikkeling.

We vinden het van groot belang de leerlingen te stimu-leren tot maximale zelfstandigheid en zelfontplooiing. Dit wordt onder andere zichtbaar bij het werken met passende dag- en weektaken en lessen in sociaal emotionele vorming. We streven naar het mogelijk maken van volledige maatschappelijke integratie en participatie. Het eerder aangebrachte accent op het ‘leren leren’ gaan we uitbouwen, in samenhang met

Werken met de leesregel en de PC

de zogenaamde ‘21ste eeuwse didactiek’. Onze leerlingen bereiden we voor op deelname aan de hedendaagse kennis- en netwerksamenleving. Het gaat om kritisch denken en probleemoplossend vermogen, samenwerken in netwerken en persoonlijk leiderschap, wendbaarheid en aanpassingsvermogen, initiatief en ondernemerschap, effectieve communicatie, nieuws-gierigheid en verbeeldingskracht. We bevorderen maximale integratie in het –zo thuis nabij mogelijk- regulier onderwijs. Het onderwijs op onze scholen is

maatwerk dat groepsgericht wordt ingevuld. We werken in kleine groepen, waarbij ruimte is voor het tempo en ontwikkelingsniveau van iedere leerling. We vinden het belangrijk dat kinderen en jongeren met plezier naar school gaan en we investeren in maximale sociale veiligheid. Dit is een voorwaarde voor elke leerling om zich goed te ontwikkelen en goed te kunnen leren. We hechten daarom veel belang aan een goede relatie met de leerlingen en met u als ouder. Waar mogelijk werken we graag met u samen. We nodigen u en uw kind dan ook van harte uit om uw verwachtingen met ons te delen en vorm te geven.

Werken aan perspectiefVisio Onderwijs heeft de ambitie en de taak systema-tisch en doelgericht te werken aan het maximaliseren van prestaties van de leerlingen. We stellen hoge, rea-listische doelen voor onze leerlingen en onze scholen. Leerlingen uitdagen en planmatig handelen doen we op basis van een analyse van de prestaties van de leerling.

Het zogenaamde ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) is richtinggevend voor het onderwijs dat we uw kind aan-

7

bieden. Hierin geven we aan op welk niveau de leerling werkt en wat het verwachte uitstroomperspectief is. Dit plan komt in samenspraak met de leerling en u als ouder tot stand. Op vaste momenten in het jaar meten wij de ontwikkeling van uw kind, zodat u zijn voortgang en ontwikkeling kunt volgen. Zo bent u ervan verzekerd dat we uw kind optimaal stimuleren om binnen de eigen mogelijkheden, maximaal te presteren. Hierover leggen we niet alleen verantwoording af aan u en uw kind, maar ook aan de samenleving. Dit laatste doen we door alle vereiste gegevens op het gebied van in-stroom, doorstroom en uitstroom aan de Inspectie van het Onderwijs aan te leveren en te publiceren in onze schoolgidsen op de website.

Kwaliteit van onderwijsOnze onderwijskwaliteit meten wij regelmatig. Dit doen we door het afnemen van gevalideerde tests; het laten uitvoeren van (interne en externe) audits; het regelmatig uitvoeren van tevredenheidsonderzoeken en de Veiligheidsmonitor (in het kader van het sociale veiligheidsbeleid) én het afleggen van verantwoording aan de Inspectie van het Onderwijs. Met het afgeven van een basisarrangement voor iedere Visio-school heeft de inspectie geoordeeld dat wij voldoen aan de gestelde kwaliteitsnormen.

Toch willen wij ons graag blijven verbeteren. Het voltal-lige managementteam (directie en schoolleiders) heeft succesvol de eerste fase van een intensief scholings-programma High Performing Schools afgerond en er zijn transitieplannen om te groeien naar excellente scholen voor iedere school/afdeling geformuleerd.Het verandertraject voor alle scholen en de afdelingen ambulante onderwijskundige begeleiding (AOB) staat in het teken van de volgende thema’s:Lange termijn visieEffectief leiderschapActie-veranderingBetrokken en deskundige, professionele medewerkersInnovatie.De implementatie van de plannen is in 2016 van start gegaan.

Wij nodigen u en uw kind daarnaast van harte uit om tips, opmerkingen en kritische noten met ons te delen. Daarmee stelt u ons in staat om voor alle leerlingen binnen Visio Onderwijs, het beste onderwijs te realise-ren en daarmee optimale kansen te creëren voor een goede en passende toekomst. En dat doen we graag!

We wensen u en uw kind een goed schooljaar 2016-2017 toe.

Mede namens de Raad van Bestuur,

Directeur Onderwijs, Koninklijke VisioMarcel Janssen

De schoolgids is vastgesteld door de Raad van Bestuur van Visio op 4 mei 2016. De Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad van Visio Onderwijs heeft ingestemd met de schoolgids op 25 mei 2016.

Leerlingen bekijken een kunstwerk

8

Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen

Perspectief voor iedereenIn Nederland krijgen jaarlijks duizenden mensen te maken met blijvende slechtziendheid of blindheid. Wanneer iemand slecht ziet of helemaal blind wordt, heeft dat ingrijpende gevolgen voor wonen, werken, ontspanning, onderwijs, opvoeding en mobiliteit. Op al deze terreinen biedt Koninklijke Visio ondersteuning. Onze diensten zijn er voor kinderen en volwassenen die slechtziend of blind zijn. Ook mensen die naast een visuele beperking een andere beperking hebben, kunnen bij ons terecht. Met vakmanschap en bezieling begeleiden wij onze cliënten en leerlingen bij een zo zelfstandig mogelijk leven. Mensen die persoonlijk of professioneel betrokken zijn bij iemand met een visuele beperking, kunnen bij Visio terecht voor advies, onder-steuning en deskundigheidsbevordering. In onze dienst-verlening staat de vraag van de leerling en de cliënt centraal. Samen zoeken we naar de beste oplossing.

Voor meer informatie over onze dienstverlening verwijzen wij u naar onze website: www.visio.org

Het onderwijs van Koninklijke VisioVisio Onderwijs kent drie onderwijsinstellingen (drie brin-nummers). Deze onderwijsinstellingen verzorgen speciaal onderwijs, voorgezet speciaal onderwijs en ambulante onderwijskundige begeleiding aan leerlingen met een visuele beperking en aan leerlingen die naast een visuele beperking, ook een verstandelijke of andere beperking hebben. In de wet wordt dit onderwijs ‘cluster 1’ genoemd. De wet en het ministerie hanteren voor de leerlingen van cluster 1 de terminologie ‘visueel gehandicapt’ en ‘meervoudig gehandicapt’. Bin-nen Visio kiezen we in plaats daarvan voor mensen/leerlingen met een visuele beperking en mensen/leerlingen met een meervoudige beperking. In deze schoolgids spreken we daarom over visueel beperkt en meervoudig beperkt. Op enkele plekken wordt meer-voudig beperkt in deze schoolgids afgekort als mb.

Indeling Visio OnderwijsRuim 2100 kinderen (peildatum 15/1/16) ontvangen onderwijs of onderwijskundige begeleiding van Visio. Bijna 80 procent van de kinderen met een visuele beperking neemt deel aan thuisnabij onderwijs, mede dankzij de ambulante onderwijskundige begeleiding van Visio. Dit kan op een reguliere school zijn of op een

speciale school buiten Visio. Daarnaast heeft Visio eigen onderwijslocaties voor (voortgezet) speciaal onderwijs aan leerlingen met visuele beperkingen of meervoudige beperkingen in Amsterdam, Breda, Grave, Haren, Huizen en Rotterdam.

Instellingsplan (schoolplan)Voor alle scholen van Visio Onderwijs bestaat een gezamenlijk plan voor de periode 2015-2019: het instel-lings- of schoolplan. Daarin staan de visie en de missie van het onderwijs verwoord. Bovendien geeft het de accenten aan voor de komende jaren. De schoolgidsen en jaarplannen zijn afgeleid van het instellingsplan. Het plan is te verkrijgen op de onderwijslocaties of te downloaden via www.visio.org/onderwijs.

Onze missie is ‘meedoen mogelijk maken’. Door diverse ontwikkelingen binnen de scholen en de ambulante onderwijskundige begeleiding (aob) merken we de laatste jaren op de speciale scholen een krimp van de leerlingaantallen. Dat vraagt om creatieve oplossin-gen voor het behoud van een volledig onderwijsaan-bod. Met nieuwe vormen van ondersteuning en meer

Haren

Breda

Grave

AmsterdamHuizen

Rotterdam

Visio onderwijslocaties

9

maatwerk op reguliere en speciale scholen willen we bereiken dat nog meer leerlingen met visuele beperkin-gen dicht bij huis onderwijs kunnen volgen.

Onze beleidsspeerpunten voor de komende jaren zijn:Onze onderwijsexpertise is maximaal beschikbaar voor het onderwijsveld en anderenWe staan bekend als expert in het doorgronden en tegemoet komen aan leermogelijkheden van blinde en slechtziende leerlingenHet onderwijs maakt binnen Visio deel uit van een integraal behandelaanbod We zijn voortdurend op zoek naar nieuwe methoden en innovatie van middelen om excellent onderwijs te kunnen gevenWe zijn zichtbaar en willen samenwerken met andere partijenWe streven naar een maximaal (leer/ontwikkelings)rendement voor onze leerlingenOnze medewerkers zijn hooggekwalificeerde professionals, die zich voortdurend (bij)scholen. Ze zijn in staat excellent onderwijs aan te bieden, volgens hedendaagse (wetenschappelijke) inzichten en werken samen in professionele leergemeenschappen.

Het onderwijsaanbodVisio Onderwijs heeft in Nederland momenteel in zes gemeenten onderwijslocaties van waaruit we onder-wijs aanbieden. Er zal een nieuw schoolgebouw in Amsterdam gerealiseerd worden voor de huidige leerlin-gen vso, so en (v)so-mb uit Amsterdam en Huizen; in de tussentijd zal gebruik worden gemaakt van vervangende huisvesting voor de huidige leerlingen uit Amsterdam. Verder wordt afgewogen of de locatie in Huizen gehand-haafd blijft, gezien het geringe aantal leerlingen van de aldaar resterende afdeling (v)so-emb. Op de onderwijs-locaties is het volgende onderwijsaanbod beschikbaar:

so vso so-mb vso-mb so-emb vso-emb

Amsterdam X X

Breda X X X X

Grave X X X X

Haren X X X X X

Huizen X X X X X X

Rotterdam X X X X

so = speciaal onderwijsvso = voortgezet speciaal onderwijsso-mb = speciaal onderwijs voor leerlingen met een meervoudige beperkingso-emb = speciaal onderwijs voor leerlingen met een ernstige meervoudige beperkingvso-mb = voortgezet speciaal onderwijs voor leerlingen met een meervoudige beperkingvso-emb = voortgezet speciaal onderwijs voor leerlingen met een ernstige meervoudige beperking

Zoals gezegd streven we naar onderwijs dicht bij huis. Dit betekent dat we integratie in het reguliere onder-wijs maximaal proberen te bevorderen. Dit doen we door het bieden van ambulante onderwijskundige begeleiding (aob) in alle onderwijsvormen in Nederland. Op deze manier maakt bijna 80 procent van onze leer-lingen gebruik van thuisnabij onderwijs met ambulante onderwijskundige begeleiding. Ambulante onderwijs-kundige begeleiding wordt geboden aan leerlingen en hun leraren in het basisonderwijs, voortgezet onder-wijs, middelbaar beroepsonderwijs, overig (voortgezet) speciaal onderwijs en aan hogescholen en universi-teiten. Het resultaat van ons streven naar maximale integratie is een groeiend leerlingenaantal in de aob. De verwachting is dat in de komende jaren het aantal aob-leerlingen zich zal stabiliseren.

Computer met leesloep

10

LeerlingenaantallenVisio geeft onderwijs aan circa 460 leerlingen en ambulante onderwijskundige begeleiding aan bijna 1.700 leerlingen. Het aantal leerlingen dat onderwijs volgt op een van onze onderwijslocaties daalt sinds enkele jaren licht. De daling wordt vooral ingegeven door demografische ontwikkelingen. Tevens heeft ons streven naar integratie van leerlingen in het regulier onderwijs tot gevolg dat minder leerlingen speciaal onderwijs volgen bij Visio.Om u een indruk te geven van de grootte van de onderwijslocaties en de ontwikkeling in leerlingenaan-tallen ziet u hieronder een overzicht van de aantallen per locatie, over de afgelopen zes jaar.

Scholen 2010 2011 2012 2013 2014 2015 15/1/’16

Amsterdam 80 80 76 81 73 62 64

Breda 75 72 66 64 64 55 58

Grave 130 128 129 127 118 117 117

Haren 71 66 61 60 58 53 52

Huizen 87 82 80 70 63 56 55

Rotterdam 110 115 120 125 123 119 117

Totaal 553 543 532 527 499 462 463

Hieronder ziet u een overzicht van de ontwikkeling van de leerlingenaantallen in de aob van Visio. De aob wordt vanuit de regio’s Noord-, Midden- en Zuid-Nederland aangeboden.

aob 2010 2011 2012 2013 2014 2015 15/1/’16

Regio Zuid 883 898 900 929 926 922 935

Regio

Midden

374 388 390 391 428 427 448

Regio

Noord

176 186 213 234 270 284 305

Totaal 1431 1472 1503 1554 1624 1633 1688

11

OrganogramVisio onderwijs is als volgt georganiseerd:

Raad van Bestuur

Directeur Onderwijs

SchoolleidersZuid-Nederland

Adjunct directeurOnderwijs Schoolleiders Midden-

en Noord-Nederland

Grave Huizen

Breda Amsterdam

Rotterdam Haren

aob aob

so |vso | so-mb | vso-mb

so | so-(e)mb | vso-(e)mb

so |vso

so |vso | so-(e)mb | vso-(e)mb

so |vso | so-mb | vso-mb

so-(e)mb | -(e)mb

Visie op onderwijs - waar Visio Onderwijs voor staat

‘Perspectief voor elk kind’‘Perspectief voor elk kind’ is een belangrijk uitgangs-punt van ons onderwijs. We willen als onderwijsinstel-ling ieder kind, ongeacht de individuele beperkingen, een perspectief voor de toekomst bieden. Elk kind is anders en heeft een eigen ontwikkeling. Die ontwikkeling en de ondersteuningsvragen van de leerling staan centraal en geven richting aan het onderwijs. Uiteraard binnen de wettelijke kaders. Daarbij vindt er een dialoog plaats tussen de leerling, de ouders en de onderwijsmedewerkers. Binnen ons onderwijs is niet alleen aandacht voor kennisontwik-keling, maar ook voor zintuiglijke, sociaal-emotionele en lichamelijke ontwikkeling. Hiermee ondersteunen en begeleiden we kinderen in hun groei naar zelfredzaam-heid en zelfstandigheid. Elke leerling moet de beste mogelijkheden krijgen om tot ontwikkeling te komen en binnen zijn mogelijkheden kunnen participeren in

de samenleving. We bevorderen het verantwoordelijk-heidsgevoel van onze leerlingen. Ze doen op school, behalve kennis, ook vaardigheden op waarmee ze een sociaal netwerk kunnen opbouwen, kunnen samenwer-ken en voorbereid zijn op de thema’s wonen, werken, vrije tijd en burgerschap.

De onderwijsvisie stond de afgelopen jaren vooral in het teken van ‘Leren leren’, met de drie pijlers:Leerling-initiatief: leerlingen nemen regie over hun eigen leerproces (passend bij hun ontwikkelings-niveau).Leerkracht is coach: de leerkracht bewaakt het leerproces en coacht de leerling in zijn ontwikkeling.Rijke leeromgeving: de leeromgeving en leerstof zijn rijk; deze activeren en prikkelen.

Vanuit het concept “leren leren” maken we nu de stap naar de “dynamische scholen”. Dynamische scholen staan voor “het beste onderwijs en begeleiding” door

12

21-ste eeuwse didactische en pedagogische aanpakken, gebruik makend van nieuwe hedendaagse middelen en de grote betrokkenheid en inbreng van leerlingen.

We sluiten zo goed mogelijk aan bij de kennis- en belevingswereld van de leerlingen. We begeleiden ze naar het zo zelfstandig mogelijk kunnen opdoen van nieuwe kennis en vaardigheden, naar het oplossen van problemen en de ontwikkeling van 21ste eeuwse vaar-digheden. Dit niet alleen tijdens hun schoolloopbaan, maar in alle leer- en leefsituaties. Bij het opdoen van 21ste eeuwse vaardigheden zijn de vragen en keuzes van uw kind (of van u als ouder) meer dan voorheen bepalend voor de planning en uitvoering van het onderwijs.

Gewoon waar het kan, speciaal waar het moetWe vinden het belangrijk dat een kind naar díe onder-wijssetting gaat, waarbinnen het de beste kansen en mogelijkheden heeft om tot ontplooiing te komen. Voor het ene kind is dit het reguliere onderwijs, dichtbij huis, in combinatie met ambulante onderwijskundige begeleiding. Voor een ander kind is dit (tijdelijk) het speciaal of voortgezet speciaal onderwijs van Visio. Binnen onze scholen is het onderwijs ‘gewoon waar het kan, speciaal waar het moet’. De meeste methoden die we gebruiken binnen het speciaal onderwijs en voort-gezet speciaal onderwijs sluiten aan bij het reguliere basis- en voortgezet onderwijs. Hierdoor is het voor leerlingen gemakkelijker om eventueel (tussentijds) de overstap naar het reguliere onderwijs te maken.

Pedagogisch klimaat en veiligheidVisio Onderwijs vindt het belangrijk een klimaat te creëren waarin leerlingen zich veilig, gerespecteerd en gewaardeerd voelen. We nemen leerlingen serieus en vinden het belangrijk dat ze zich gesteund voelen door hun medeleerlingen en leerkrachten. De gewenste sfeer is het uitgangspunt voor de manier waarop we met elkaar omgaan: hoe leerkrachten met leerlingen omgaan, leerlingen met elkaar en leerkrachten onderling. Wanneer we signaleren dat een leerling of leerkracht het klimaat negatief beïnvloedt spreken we hem daarop aan. De scholen beschikken over een (sociaal) veiligheidsplan en monitoren de veiligheids-beleving. Een van de onderdelen daarvan is het pest-protocol. Hierin staat aangegeven hoe we pesten tegengaan en aanpakken.

We willen onze leerlingen met een visuele beperking daarnaast ook een fysiek veilige omgeving bieden waarin ze veilig kunnen bewegen en waarop ze ‘blindelings’ kunnen vertrouwen. Dit betekent dat we

onder andere van onze leerlingen en leerkrachten ver-wachten dat ze lesmaterialen gestructureerd opbergen en hun eigen spullen opruimen. De gebouwen zijn voor-zien van (tactiele) verwijzers en markeringen, zodat leerlingen de weg goed kunnen vinden. De scholen beschikken over een leerlingenraad, een spreekbuis voor en door leerlingen, die in gesprek gaat met de schoolleiding over wat de leerlingen bezighoudt op school. Hierdoor kunnen we signalen snel oppakken.

Kookles

Zorg in OnderwijsVeel leerlingen hebben niet alleen behoefte aan het volgen van kwalitatief goed onderwijs, maar ook aan zorg en verzorging. Voor een gewone school is les-geven en zorg bieden aan uw kind soms moeilijk te combineren. Door het brede dienstenpakket van Visio (naast Onderwijs ook Revalidatie & Advies en Wonen & Dagbesteding) hebben we de mogelijkheid om op onze Visio-scholen en aan de leerlingen in het regulier onderwijs zowel onderwijs als zorg/revalidatie te bieden. Binnen Visio streven we naar een optimale samenwerking tussen Onderwijs en Zorg. ‘Eén kind, één plan’ via het domein overstijgende Kind en Jeugd programma is ons uitgangspunt. Hierbij nemen we de wettelijke kaders vanuit onderwijs in acht, zodat we onderwijstijd voor ieder kind effectief kunnen inzetten.

13

Medisch handelenVisio wil zo goed mogelijk aansluiten bij de zorgbehoef-te van leerlingen. Uiteraard zijn we hierin zo zorgvuldig mogelijk. Vanuit de overheid zijn er regels opgesteld waar scholen zich aan moeten houden bij het uitvoeren van medische handelingen. Met medische handelingen bedoelen we handelingen die op voorschrift van een arts uitgevoerd moeten worden. Denk hierbij bijvoor-beeld aan het toedienen van medicijnen, het toedienen van (oog)druppels, het aanbrengen van huid zalf of het geven van sondevoeding. De afspraken rondom medische handelingen zijn als volgt:Als op voorschrift van een arts bij een leerling één of meerdere medische handelingen onder schooltijd verricht moeten worden is het nodig dat de school beschikt over een uitvoeringsverzoek van de ouders. Daarnaast moet het een expliciet onderdeel zijn van het ontwikkelingsperspectiefplan van de leerling dat door de ouders is ondertekend. Beide documenten dienen in het leerling-dossier aanwezig te zijn. Wanneer deze niet aanwezig zijn zal de school de ouders hier om vragen. Ook wanneer de leerling de handeling zelf kan uitvoeren moeten deze documenten opgenomen zijn in het leerling-dossier.Visio is ervoor verantwoordelijk dat bekwaam en bevoegd personeel de medische handelingen uitvoert. Dit gebeurt volgens de algemene aanwijzingen die zijn opgenomen in protocollen. Bij het uitvoeren van de handelingen wordt ook rekening gehouden met de individuele behoeften van de leerling zoals vermeld in het individuele ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). Het uitvoeren van een medische handeling zonder uitvoeringsverzoek van de ouders is niet toegestaan. Om die reden worden in de scholen van Visio geen paracetamol, geen andere zelfzorggeneesmiddelen en geen homeopathische middelen toegediend zonder uitvoeringsverzoek en ingevuld OPP.

Aanmeldingsprocedure en toelatingscriteriaWanneer u een kind met een visuele beperking wilt aanmelden voor (ondersteuning in) onderwijs kunt u bellen met het Cliëntservicebureau van Visio (088 585 85 85). Een medewerker brengt uw vragen in kaart en geeft informatie over het aanmeldproces en de onderzoeken die er deel van uitmaken.

De Commissie van Onderzoek, wettelijk orgaan binnen het KJMD (Kind en Jeugd Multidisciplinair Overleg) en bestaande uit een schoolleider, gedragswetenschapper, oogarts en maatschappelijk werker, beoordeelt de aan-melding. Met inbreng van de expertise van de verschil-lende leden komt de commissie tot een besluit over de

toelating tot onderwijs of ambulante onderwijskundige begeleiding van Visio. Het kan zijn dat het kind regulier onderwijs kan volgen met ondersteuning van een am-bulant onderwijskundig begeleider. Het is ook mogelijk dat het kind een dusdanige beperking ondervindt van zijn visus dat we onderwijs het beste op een van de onderwijslocaties van Visio kunnen bieden.

De Commissie van Onderzoek hanteert bij haar besluit naast de toelatingscriteria van cluster 1 tevens de hulpvraag van het kind en de vragen en behoeften van u als ouder. De commissie neemt binnen zes weken na aanmelding en ontvangst van het onderwijskundig rap-port van de huidige school en de actuele onderzoeksge-gevens (o.a. oogheelkundig) een besluit over toelating.

Passend OnderwijsBinnen het primair en voortgezet onderwijs (po en vo) zijn regionale samenwerkingsverbanden gevormd waarin ook de speciale scholen voor leerlingen met lichamelijke beperkingen, verstandelijke beperkingen en gedragsproblematiek zijn opgenomen. De scholen voor leerlingen met visuele beperkingen (cluster 1) en de scholen voor leerlingen met auditieve beperkingen (cluster 2) maken hier geen onderdeel van uit, maar zijn zelfstandig. Dit heeft te maken met de relatief kleine omvang van deze doelgroepen en dus ook de beperkte omvang van deze clusters in combinatie met de specifieke expertise die nodig is.

Visio Onderwijs werkt samen met de samenwerkings-verbanden in het po en vo. We vinden het immers belangrijk dat een visuele beperking bij een kind tijdig wordt gesignaleerd en dat snelle aanmelding bij Visio Onderwijs plaatsvindt, zodat we een kind snel kunnen ondersteunen bij zijn schoolloopbaan. Voldoet het kind aan de toelatingscriteria, dan zullen we bekijken welke ondersteuning en expertise nodig zijn om het onderwijs voor de leerling zo toegankelijk mogelijk te maken.Binnen de samenwerkingsverbanden zoeken we naar nieuwe hybride vormen van onderwijs en onderwijs-ondersteuning. Zo is in Noord-Nederland de pilot ‘vso in de eigen regio’ succesvol afgesloten. In deze pilot is het mogelijk gebleken dat kinderen die voorheen waren aangewezen op het speciaal onderwijs, met intensieve begeleiding dicht bij huis naar het voortgezet onderwijs kunnen gaan. Deze intensieve variant van de aob zal in het hele land kunnen worden aangeboden.

In Noord Nederland is eveneens het project OOG (onderwijs ontwikkel groep) positief afgerond. Het betreft hier groepen waar evenredig onderwijs en zorg geboden wordt door én onderwijs- én zorgmede-

14

werkers aan leerlingen met een gedeeltelijke leertijd-ontheffing van 50%. Ook deze nieuwe onderwijsvorm zal landelijk worden geïmplementeerd.

KwaliteitszorgVisio Onderwijs werkt systematisch en doelgericht aan het maximaliseren van de prestaties van de leerlingen. We stellen hoge, realistische doelen voor onze leerlin-gen en onze scholen. Uitdagen en planmatig handelen doen we op basis van een analyse van de prestaties van de leerling. Om dit te optimaliseren geven we uit-voering aan de projecten ‘opbrengstgericht werken’ en ‘High Performing Schools’.

Opbrengstgericht werkenIn lijn met de ‘Wet kwaliteit (v)so’ geeft Visio Onderwijs invulling aan ‘opbrengstgericht werken’. Cluster 1 (on-derwijs aan leerlingen met een visuele beperking) heeft hiervoor een ontwikkeltraject ingericht waaraan alle onderwijslocaties en de ambulante onderwijskundige begeleiding van Visio Onderwijs deelnemen. Voor een deel gaat het in dit traject om het formuleren van clusterstandaarden voor opbrengsten van vak-ken zoals rekenen/wiskunde, taal/Nederlands/Engels en sociaal-emotionele ontwikkeling/zelfredzaamheid. Het gaat daarnaast ook om nieuwe waarden en om de overtuiging dat opbrengstgericht werken een bijdrage levert aan het beste onderwijs en aan de beste begelei-ding van leerlingen met een visuele beperking.

Meer planmatig en doelgericht handelen op basis van analyse van prestaties staat binnen opbrengstgericht werken centraal. Het gaat om het systematisch analyseren op leerling-, groeps-, locatie-, instellings- en clusterniveau. Het planmatig werken krijgt in de dagelijkse praktijk vorm en is gericht op het verhogen van opbrengsten vanuit het groepsplan, de leerlijnen en de zorgstructuur.

Wiskunde kolommen en grafieken

In het ontwikkelingsperspectiefplan van de leerling staat beschreven wat het verwachte uitstroomniveau van de leerling is. Dit is het doel waar we naartoe wer-ken. Jaarlijks evalueren we dit plan met de ouders (en de leerling) en bekijken we welke aanpassingen in het onderwijs of de begeleiding nodig zijn om dit doel te kunnen behalen.

Het doel van opbrengstgericht werken en het stellen van hoge doelen is dat we leerlingen beter voorberei-den op de maatschappij, het vervolgonderwijs, arbeid of dagbesteding. Dit sluit naadloos aan op ons streven om ‘meedoen mogelijk te maken’.

High Performing Schools (HPS)Visio onderwijs streeft naar excellent presteren van haar medewerkers. Daartoe hebben de directie en schoolleiders inmiddels een intensief scholingstraject gevolgd. Doel was het onderwijskundig leiderschap op een hoger plan te brengen en volgens hedendaagse (wetenschappelijke) inzichten sturing te kunnen geven aan uitmuntend onderwijs. De scholen werken toe naar het predicaat “excellent” dat wordt afgeven door de Inspectie van het Onderwijs. We investeren in het proactief ontwikkelen en zichtbaar maken van expertise en innovatie; het verder professionaliseren van cultuur en organisatie en het verder optimaliseren van de samenwerking met anderen met de individuele leerling als uitgangspunt.

Inspectie van het OnderwijsDe Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de kwaliteit van het onderwijs en dus ook op de kwaliteit binnen Visio Onderwijs. Zij controleert of alle leerlingen onderwijs krijgen van voldoende kwaliteit of scholen voldoen aan de wet- en regelgeving en of hun financiën op orde zijn. Daarnaast rapporteert de Inspectie over ontwikkelingen in het onderwijs met als doel het onderwijs als geheel te verbeteren.

De Inspectie hanteert voor Visio Onderwijs het toe-zicht kader voor het (voortgezet) speciaal onderwijs, waarin het waarderingskader voor het speciaal on-derwijs en het waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs zijn opgenomen. Jaarlijks maakt de Inspectie een risicoanalyse van een onderwijslocatie en bespreekt deze met de Raad van Bestuur van Visio. Wanneer er geen risico’s zijn zal de Inspectie het basis-arrangement continueren. Als de Inspectie gedurende vier jaar een onderwijslocatie niet bezocht heeft van-wege een themaonderzoek of het onderzoek voor het onderwijsverslag, dan brengt de Inspectie een vierjaar-lijks bezoek aan de onderwijslocatie. In dat bezoek gaat

15

de Inspectie onder andere in op het opbrengstgericht werken binnen de onderwijslocatie.

Ontwikkelingsperspectief (OPP)Van iedere leerling die op school staat ingeschreven stellen we een ontwikkelingsperspectief vast. Het ontwikkelingsperspectief geeft het te verwachten uitstroomprofiel van de so-leerling richting voortgezet onderwijs of de uitstroombestemming (dagbesteding, arbeid of vervolgonderwijs) van de vso-leerling aan. Evenals de onderbouwing daarvan met de verwachte datum waarop deze overstap gemaakt gaat worden. Het uitstroomprofiel of –bestemming bepaalt de leer-route die de leerling gaat volgen. Het vaststellen van het ontwikkelingsperspectief is de taak van de Commissie van Onderzoek (CVO) op advies van Commissie Leerlingenzorg (CLZ). De CLZ heeft dit perspectief geformuleerd op basis van:didactische vorderingen (op basis van leerlingvolg-systeem) gegevens Ontwikkeling Volg Model (OVM) beschikbare gegevens uit (herhalings)onderzoeken, bv. IQ, visueel functioneren gedrag van de leerling in de klas bevorderende en belemmerende factoren in de ontwikkeling van de leerling

Leerlingen poffen aardappels boven kampvuur

Jaarlijks krijgen de ouders een uitnodiging voor de bespreking van het ontwikkelingsperspectiefplan. Voor nieuwe leerlingen vindt de eerste bespreking van het ontwikkelingsperspectiefplan plaats binnen zes weken na plaatsing op school. In de bespreking wordt elk jaar opnieuw vastgesteld of continuering van cluster 1 onderwijs aan de orde is. Ook komen in ieder geval de leerroute, het gerealiseerde en verwachte leerrendement, de schoolse ontwikkeling, de sociaal-emotionele ontwikkeling en de toekomstwensen van de leerling ter sprake. Tevens worden individuele doelen geformuleerd.

Vanuit de school neemt de mentor altijd deel aan deze bespreking. Ook is het mogelijk, wanneer de omstandigheden dat vereisen dat een orthopedagoog, therapeut of maatschappelijk werker bij het gesprek aanwezig is. Daarnaast kunnen andere betrokkenen vanuit Visio Wonen & Dagbesteding of Revalidatie & Advies (indien uw zoon of dochter van deze diensten gebruik maakt) aansluiten. De mentor maakt een verslag van het gesprek dat toegevoegd wordt aan het ontwikkelingsperspectiefplan. Het OPP komt ter beschikking van ouders en is het vertrekpunt voor het eerstvolgende gesprek.

16

LeerlingenzorgBinnen de leerlingenzorg vervult de per afdeling georganiseerde Commissie Leerlingenzorg (CLZ) een centrale rol. De commissie bestaat uit de schoolleider, de coördinator(en) en de gedragswetenschapper van de school of aob. Op afroep neemt ook een arts en/of maatschappelijk werker/intaker deel. De commissie bespreekt eenmaal per 2 a 3 weken de leerlingen die op dat moment om speciale aandacht vragen. Daarnaast bespreekt de CLZ ieder schooljaar minimaal één keer de vorderingen van alle leerlingen van het (v)so en (v)so-mb in een groepsbespreking met de mentoren van die leerlingen. De uitkomsten van deze gesprekken worden verwerkt in het ontwikkelingsperspectief (OPP) waarin doelen beschreven, geëvalueerd en eventueel bijgesteld worden. De CLZ bewaakt dit proces en neemt besluiten over eventuele wijzigingen, waar nodig in overleg met de ouders.

Ook bij de dienst ambulante onderwijskundige begelei-ding bespreekt de commissie eenmaal per 2 a 3 weken de leerlingen die op dat moment om speciale aandacht vragen. Daarnaast bespreekt de CLZ ieder schooljaar minimaal een keer de bijzonderheden in de begeleiding van alle leerlingen met de aob-ers van die leerlingen. De uitkomsten van deze gesprekken kunnen verwerkt worden in het begeleidingsplan van de leerling.

De CLZ speelt een belangrijke rol bij de in-, door- en uitstroom van leerlingen, zowel wat betreft afspraken over de startdatum en andere relevante zaken bij de instroom als over de overdracht van gegevens én de nazorg bij doorstroom en uitstroom. De CLZ adviseert de CVO over continuering van cluster 1 onderwijs.

Leerling volgsysteemWe volgen en registreren de vorderingen van alle leerlingen in een leerlingvolgsysteem (LOVS) of OVM (ontwikkel volg model).Voor de so leerlingen gebruiken we het LOVS bij rekenen, taal, spelling en lezen. Daarvoor nemen we bij de leerlingen van de midden- en bovenbouw tweemaal per jaar CITO toetsen af. Voor de vso leerlingen benutten we het LOVS voor de zaakvakken; daarvoor gebruiken we op sommige scholen toetsen als CITO-VAS en Deviant.Voor de so- en vso-mb leerlingen gebruiken we het OVM naast de zaakvakken ook voor de andere ontwikkelings-gebieden.

Voor het volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling maken we voor alle leerlingen gebruik van het OVM. Voor het vso vmbo en vso havo wordt ook wel SEOL

gebruikt. Met al deze informatie kunnen we bewuste keuzes maken voor het vervolg van het onderwijs-programma. Leerlingen krijgen twee of drie keer per jaar een school-rapport (voor de kerst- en zomervakantie). Om de paar jaar vindt –wanneer van toepassing- een uitgebreid onderzoek plaats naar de visuele mogelijk-heden, leermogelijkheden, intelligentie en sociaal-emotionele ontwikkeling. De uitkomsten van deze onderzoeken helpen bij het verder invullen van het onderwijsproces van uw kind. Alle informatie van een leerling bewaren we in een leerlingendossier dat toegankelijk is voor de ouders.

“Groepsfoto”, “schoolfoto” en “clusterfoto”A) “Groepsfoto”Twee maal per jaar evalueert de leraar of docent het leerrendement van zijn groep per leergebied (de “groepsfoto”) en bespreekt dit met de collega’s en coördinator. Nagegaan wordt welke factoren invloed hebben gehad op de prestaties van de groep. Er wordt een advies geformuleerd over eventuele aanpassingen van het lesprogramma voor het lopende of komende schooljaar en ter vaststelling voorgelegd aan de Commissie Leerlingenzorg. B) “Schoolfoto”Twee maal per jaar evalueert de coördinator met de leraren de CITO- en/of OVM resultaten van de hele afdeling tijdens een inhoudelijk overleg. De “schoolfoto’s” van de verschillende leergebieden worden vergeleken met de “clusterfoto’s” om een representatieve vergelijking te kunnen maken. Er vindt ook een vergelijking plaats van het niveau van de school met de landelijke cluster-standaard. Mogelijke verbeterpunten worden opgenomen in het jaarplan.C) “Clusterfoto”Twee maal per jaar worden op landelijk niveau deCITO- en/of OVM resultaten van alle cluster 1 scholen tezamen (de “clusterfoto”) geëvalueerd. De cluster-foto’s worden vergeleken met het clusterstandaard, die zo nodig één keer per twee jaar wordt bijgesteld binnen Vivis-verband (Visio én Bartimeus).

Groepsplannen Afgeleid van de leerroute maakt de leraar of docent jaarlijks een groepsplan voor zijn groep met daarin de groepsdoelen voor het komende schooljaar. Indien nodig wordt het plan gaandeweg het schooljaar aan-gepast. Binnen het groepsplan zijn maximaal 3 niveaus beschreven: het basisarrangement, een verdiept arrangement en een intensief arrangement. Ook de vakleraren maken een groepsplan voor iedere groep.

17

Binnen het groepsplan werken alle leerlingen aan de-zelfde doelen, waarbij differentiatie plaatsvindt als het gaat om benodigde leertijd, verwerkingstijd, instructie en begeleiding.

Handelingskalender In de handelingskalender staat beschreven wanneer en welke interventies/acties plaatsvinden ten aanzien van de totale onderwijszorgcyclus van de school.

Individuele begeleiding en/of behandeling en/of verzorging Waar nodig kunnen we indien extra begeleiding/behandeling/verzorging noodzakelijk is voor de voort-gang van het leerproces onder lestijd deze extra hulp en individuele aandacht inzetten. De afspraken hierover staan beschreven in het groepsplan en/of het ontwik-kelingsperspectief. Sommige leerlingen hebben door hun beperking extra zorg nodig. Om onderwijs voor deze doelgroep mogelijk te maken is zorg binnen het onderwijs mogelijk. Ouders kunnen zorgbegeleiding binnen de onderwijstijd laten indiceren en financieren of zelf bekostigen.

Verantwoording onderwijstijd Voor de start van het schooljaar maakt de leraar een lesrooster waarbij alle leerlingen het minimaal aantal uren per vak aangeboden krijgen. Als leerlingen daarnaast zorg en/of behandeling nodig hebben zet de leraar de voor het onderwijs beschikbare lestijd in voor vakken die gezien het OPP belangrijk zijn voor de leerling(en).

Muziekles

18

Deel 2

De afdelingen en expertise van Visio Onderwijs

Speciaal onderwijs (so en so-mb)Het onderwijsaanbod in het so is gericht op het behalen van de kerndoelen primair onderwijs. Het onderwijs-aanbod aan leerlingen met een meervoudige beperking is gericht op het behalen van de kerndoelen so-mb. Voor beide afdelingen is de wijze van aanbieden aange-past voor leerlingen met een visuele beperking.

Uitstroomprofielen en leerroutesIn het so kennen we de volgende uitstroomprofielen:Praktijkonderwijsvmbo bb (Basis Beroeps), vmbo kb (Kader Beroeps), vmbo t (Theoretisch), havovwoIn het so-mb is het uitstroomprofiel vso-mb.

Het uitstroomprofiel bepaalt de leerroute die de leer-ling volgt. In de leerroute staat het onderwijsproces beschreven dat een kind gedurende de schoolloopbaan aangeboden krijgt. A) De leerroute so-vgk (normaal lerend visueel gehandicapt kind) heeft als uitstroomperspectief alle vormen van het vmbo, havo en vwo. De leerroute MLK (moeilijk lerend) heeft als uitstroomprofiel praktijkon-derwijs; dit is een aangepaste vorm van de route voor normaal lerende leerlingen, waarbij de lessen meer praktijkgericht aangeboden worden.B) De leerroute so-mb (meervoudig beperkt) heeft als uitstroomperspectief vso-mb. De leerroute so-mb kent 5 varianten, te weten A, B, C, D en E. De leerroute die een leerling volgt, kan per leergebied verschillen. Elke leerroute bevat groepsdoelen, die opleiden tot een be-paalde ontwikkelingsleeftijd op achttien - twintigjarige leeftijd. Namelijk:- Leerroute A leidt tot een ontwikkelingsleeftijd van twee jaar (ervaringsleren)- Leerroute B leidt tot een ontwikkelingsleeftijd van vier jaar (handelend leren)- Leerroute C leidt tot een ontwikkelingsleeftijd van zes jaar (toegepast leren)- Leerroute D leidt tot een ontwikkelingsleeftijd van acht jaar (zelfstandig leren) en- Leerroute E is voor leerlingen die op een leergebied een ontwikkelingsleeftijd van boven de acht jaar bereiken.

Leerroute mb, variant ABinnen deze leerroute krijgen leerlingen de gelegen-heid om ervaring op te doen met allerlei activiteiten. Per leerling kijken we wat hij zelfstandig zou kunnen leren uitvoeren. Daarnaast is met hulp van de begelei-ders ook veel ruimte om activiteiten te beleven. In de omgeving, begeleiding en het activiteitenaanbod zijn structuur en voorspelbaarheid belangrijk. Om het onderwijs vorm te geven maken we gebruik van twee overkoepelende methodes, namelijk Contact en/of Vlaskamp en/of Plancius. De methode Contact richt zich op het verbeteren van de communicatie tussen leerling enerzijds en medeleerlingen en medewerkers anderzijds en op het verbeteren van de communicatieve

Leerling in gymzaal

19

vaardigheden van de leerling zelf. Daarnaast vormt Contact een goede basis voor het vormgeven van een passende pedagogische benadering. Met de methode Vlaskamp stellen we het persoonsbeeld op en worden onderwijsdoelen op de leerling afgestemd. De leerstof wordt in kleine stapjes aangeboden en er is veel tijd voor observatie van de leerling. Door doelgericht en systematisch te werken signaleren we snel wanneer doelen niet aansluiten. Het tempo binnen leerroute A is laag en er is veel aandacht voor herhaling. Spanning en ontspanning wisselen elkaar af. Visio Onderwijs Haren heeft een landelijk onderwijscurriculum voor deze specifieke doelgroep ontwikkeld middels het project Visueel (Zeer) Ernstig Meervoudig Beperkt (VZEMB). Dit curriculum zal landelijk uitgerold gaan worden.

LeerlijnenDe leerlijnen waar we mee werken zijn afgeleid van de door de overheid vastgestelde kerndoelen. Deze leerlijnen zijn landelijk vastgesteld voor onderwijs aan leerlingen met een visuele beperking. Voor de so-leerlingen gebruiken we de kerndoelen van het primair (of basis-) onderwijs. Doelen zijn per vak uitgewerkt in een basisarrangement, een verdiept en een intensief arrangement. In een leerlijn worden de doelen verfijnd in tussendoelen. Vervolgens wordt bij de doelen beschreven hoe zij binnen het onderwijs te realiseren zijn. Dit alles is opgenomen in een leerroute- of groepsplan.Voor de moeilijk lerende leerlingen spitsen we het programma van de basisschool nog explicieter toe op de individuele mogelijkheden. Door de cognitieve vakken in praktische situaties aan de orde te laten komen krijgen ze voor de leerlingen meer betekenis. Dit verhoogt vaak de motivatie. Voor de zeer moeilijk lerende leerlingen zijn aangepaste leerlijnen opgesteld vanuit de –eveneens door de overheid vastgestelde- kerndoelen ZML-MG (zeer moeilijk lerend - meervoudig gehandicapt). De doelen zijn uitgewerkt in de leerlijnen VG-MH (visueel gehandicapt – meervoudige handicap).

Leerstof aanbod Bij de leerroute VGK (normaal lerend) is de leerstof die onze leerlingen aangeboden krijgen hetzelfde als in het regulier basisonderwijs, inclusief leerstof mbt vak-overstijgende vaardigheden. Als het nodig is passen we materiaal en tempo aan. In ons so maken we gebruik van dag- en weektaken waarbij de leerling een actieve rol heeft in de planning van de leerstof. Leerlingen kunnen bij ons in principe niet blijven zitten. Een leerling kan twee jaren achtereen in dezelfde groep zitten, maar dat betekent niet dat we de leerstof

herhalen. In een nieuw schooljaar gaat het kind verder waar het gebleven is. Naast aandacht voor de cognitie werken we ook aan leren leren, sociale en emotionele vaardigheden, zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Een schoolkamp is een wezenlijk onderdeel van het school-programma en een belangrijk onderdeel van de lessen. Bij de aangepaste vorm van leerroute VGK (normaal lerend, uitstroomprofiel Praktijkonderwijs) spitsen we het programma van de basisschool nog explicieter toe op de individuele mogelijkheden. De leerlingen werken door middel van een weektaak ieder op eigen niveau aan de cognitieve vakken. Hiernaast is er veel ruimte om met elkaar te “leren door te doen”.

In het so-mb zijn in het lesrooster alle doelen onderge-bracht in de volgende schoolvakken:Basale ontwikkelingSpeel- en leergedragZintuiglijke ontwikkelingMotorische ontwikkeling Spraak- en taalontwikkelingWereldverkenningMuziek Bewegingsonderwijs (schoolzwemmen voor leerlingen van 8-12 jaar)Lezen (leerroute B-E)Rekenen (leerroute B-E)

Leerlingen rekenen in een hinkelspel op het plein

20

Voortgezet speciaal onderwijs (vso en vso-mb)Het onderwijsaanbod vso is gericht op het behalen van de eindtermen voortgezet onderwijs (praktijkonderwijs, vmbo, havo), waarbij de wijze van aanbieden is aange-past voor leerlingen met een visuele beperking. Het voortgezet speciaal onderwijs bereidt leerlingen voor op doorstroom naar het vervolgonderwijs (uitstroomprofiel vervolgonderwijs) of op het gaan uitoefenen van een (beschermde) functie op de arbeids-markt (arbeidsmarktgericht uitstroomprofiel). Het onderwijsaanbod op de vso-mb richt zich op een goede voorbereiding op wonen, werken, samenleven en invulling geven aan de vrije tijd. Afhankelijk van de leerroute vindt uitstroom plaats naar belevings-gerichte, taak- of activiteit gerichte of arbeidsmatige dagbesteding of naar een beschermde arbeidsplaats.

Uitstroomprofiel vervolgonderwijs De onderbouw van diplomagerichte leerwegen duurt twee (vmbo) of drie jaar (havo). We streven naar af-ronding van het vmbo binnen vier en afronding van de havo in vijf jaar. De leerlingen krijgen een breed scala aan vakken en we bereiden ze voor op de keuze van een leerweg, een route naar vervolgonderwijs. In het vso krijgen de leerlingen dezelfde leerstof aangeboden als in het reguliere voortgezet onderwijs. De leerroute van elke leerling leggen we vast in het OPP. In theorie zijn de volgende leerwegen mogelijk (zie het specifieke schooldeel voor het aanbod op onze afzonderlijke scholen):

havoprofielen; - Cultuur en Maatschappij (C&M)- Economie en maatschappij (E&M)vmbo theoretische leerweg plus (T+) in Graveprofielen; - vmbo t- havo 4vmbo Theoretische leerweg (tl of mavo)profielen; - sector Zorg en Welzijn- sector Economie- sector Landbouw- sector Techniek- havo 4vmbo Kaderberoepsgerichte leerweg (kb)profielen; - sector Zorg en Welzijn- sector Economie

vmb0 Basisberoepsgerichte leerweg (bb)profielen; - sector Zorg en Welzijn- sector Economie

De theoretische leerweg vmbo t en de leerweg havo zijn nog niet gericht op een bepaald beroep en worden afgesloten met een staatsexamen. De leerlingen die in havo-4 instromen kunnen een havo-profiel kiezen met bijbehorend vakkenpakket, maar ze kunnen ook beslui-ten om slechts in één of meerdere vakken examen te doen. De eerste mogelijkheid levert een diploma op, de tweede mogelijkheid levert deelcertificaten op. Deze deelcertificaten blijven tien jaar geldig, zodat er altijd nog een havo-diploma “verzameld” kan worden.

De beroepsgerichte leerweg vmbo bb/kb wordt af-gesloten met een examen op de reguliere vo-school waarmee samengewerkt wordt. Ook hier is het voor de leerlingen mogelijk om in één of meerdere vakken een staatsexamencertificaat te behalen op het niveau van de kaderberoepsgerichte of theoretische leerweg.

Uitstroomprofiel arbeidHet praktijkonderwijs is ingericht voor moeilijk lerende jongeren. Het onderwijs is zo breed mogelijk vorm-gegeven vanwege de doelstelling ‘toeleiding naar arbeid’ en is te splitsen in een oriëntatie-, specialisatie en transitiefase.

In de oriëntatiefase geven we vakken als rekenen, taal, cultuur en maatschappij, op een zodanig manier dat er een contextrijke en logische wijze van natuurlijk leren ontstaat. De leerlingen oriënteren zich op vier leer-wegen: zorg en welzijn, plant en dier, dienstverlening en techniek. We geven in deze fase ook veel aandacht aan de sociale competenties: het samenwerken, een keuze maken, jezelf presenteren, de werkhouding, om-gaan met kritiek, rekening houden met elkaar, omgaan met ruzie, opkomen voor jezelf, gevoelens delen en omgaan met de beperking. Deze competenties leren en oefenen leerlingen in alle vakken die ze aangeboden krijgen, maar speciaal in de praktijkvakken. In de specialisatiefase ligt de focus op de arbeids-competenties. Een interne stage staat hierbij centraal. In de transitiefase volgen de leerlingen één of meerdere externe stages waarbij ze minimaal een dag per week naar school blijven gaan. Leerlingen in de transitiefase van het praktijkonderwijs leiden we, indien mogelijk, via een plaatsingsstage toe naar betaalde arbeid.

21

Alle leerlingen in het praktijkonderwijs hebben een mentor die met de leerling regelmatig coachings-gesprekken voert. De interesses van de leerling worden besproken, evenals hetgeen de leerling belang-rijk vindt om te leren. De leerling legt de vorderingen die hij maakt vast in een portfolio. Deze map wordt gedurende de schoolloopbaan gevuld zodat de leerling als hij de school verlaat een overzicht heeft van de dingen die hij allemaal geleerd heeft.Voor de leerlingen het praktijkonderwijs is het mogelijk certificaten (via KPC, IVIO en SVH) te behalen waarmee ze startkwalificaties kunnen verwerven om de even-tuele aansluiting bij het middelbaar beroepsonderwijs (entreeopleiding van het mbo) te verbeteren.

Uitstroomprofiel dagbestedingVisio Onderwijs biedt een onderwijsprogramma aan voor vso-mb leerlingen. Het betreft leerlingen vanaf 12 jaar met een meervoudige beperking die een leerroute krijgen aangeboden al naar gelang het ontwikkelings-niveau van de leerling. De leerlingen werken intensief met de methode “praktijkplein” waarin de verwerving van arbeidsvaardigheden centraal staat. Leerlingen stromen uit naar: Arbeidsmatige dagbesteding Taak- of activiteit gerichte dagbestedingBelevingsgerichte dagbesteding

De onderwijsinhoud van het vso-mb is afgestemd op de landelijke kerndoelen en leerlijnen voor zeer moeilijk lerende kinderen (zml), ontwikkeld door het SLO (stichting leerplan ontwikkeling). Daarnaast gebruikt Visio onderwijs ook nog de leerlijnen van het CED (centrum educatieve dienstverlening). De leerlijnen van het SLO gaan uit van ontwikkelingsfases van A (0-24 mnd), B (2-4 jr), C (4-6 jr), D (6-8 jr) en E (8+ jr).

Er wordt in het vso-mb gewerkt vanuit vier domeinen te weten: wonen, werken, vrije tijd en samenleven. De domeinen vormen de leidraad waaraan de leer- en praktische vakken worden opgehangen. De leerlingen in het vso-mb doorlopen drie leerfases:In de oriëntatiefase van vso-mb wordt in het les-programma ruimte gemaakt om de leerlingen te laten kennismaken met verschillende aan werk gerelateerde praktische activiteiten te weten uit de vier domeinen:- werken in de tuin (groen)- werken in de keuken (horeca, verzorging)- schoonmaakwerk (in en rond de school)- techniek ( kennismaken met gereedschap, veilig werken, klusjesIn de specialisatiefase ligt de focus op de arbeidscom-petenties. De interne stage staat hierbij centraal.

Leerlingen kiezen een specialisatie (bijvoorbeeld horeca) en gaan stage werkzaamheden in dit “vak” verrichten.In de transitiefase volgen de leerlingen één of meer-dere externe stages van één of twee dagen per week. De leerlingen in de transitiefase stromen na een jaar uit naar de vervolgsetting.

Indeling ontwikkelingsperspectieven van vso-mb leerlingen:

perspectief Ontwikkeling Uitstroom

A 0 – 24 mnd Belevingsgerichte dagbesteding

B 2 – 4 jaar Belevingsgerichte dagbesteding

met activiteiten

C 4 – 6 jaar Taak- of activiteitgerichte

dagbesteding (enkelvoudige

taken)

D 6 – 8 jaar Taak- of activiteitgerichte

dagbesteding (meer complexe

taken)

E 8 -10 jaar Arbeidsmatige dagbesteding

Leerlingen voelen en ruiken

Loopbaanonderzoek (assessment)Rond de vijftienjarige leeftijd doen veel leerlingen een assessment. In de voorbereiding op het schoolverlaten staan we met u en uw kind nadrukkelijk stil bij het toekomstperspectief. Bewustwording van nieuwe en onverwachte mogelijkheden en beperkingen, biedt uw kind kansen om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op de periode ná school.

Tijdens het assessment verblijven de leerlingen, samen met leerlingen van andere Visio scholen, twee dagen op

22

een andere locatie. Ook de leerlingen van vso-mb die de leerroute C of hoger volgen doen rond hun 15de jaar mee aan een tweedaags loopbaanonderzoek. Gedurende deze twee dagen kijken we gericht naar mogelijkheden die een leerling heeft. We voeren gesprekken met de leerlingen waarin verwachtingen, toekomstplannen en omgaan met hun beperkingen ter sprake komen en we doen onderzoek. De onderzoeks-terreinen zijn:Vaardigheid om stage te lopen: praktisch en sociaalCognitieve mogelijkhedenToekomstwensen wat betreft richting, stage- en beroepswensenMobiliteitsmogelijkheden in verband met zo zelfstandig mogelijk reizen naar het stageadres of de latere werkkringPraktische redzaamheidSociale en praktische redzaamheid in een vreemde omgeving (observatie)Omgaan met visuele beperkingComputervaardighedenVisueel functioneren

Het assessment is belangrijk voor de toekomst van uw kind en is daarom verplicht. U, uw kind en het team krijgen een verslag waarin de verschillende uitslagen van de onderzoeken zijn beschreven en geïntegreerd. Daarin formuleert een gedragswetenschapper een advies over de richting van de stage, de soort stage en de uitstroommogelijkheid van uw kind. Dit gebeurt in eenvoudige taal zodat uw kind het verslag zelf kan lezen en begrijpen.

Stage (werkervaringstrajecten)We willen onze leerlingen alle benodigde ondersteu-ning, hulp en tools aanreiken. Het doel is dat ze in hun toekomstige leven, passend bij hun mogelijkheden:zo zelfstandig mogelijk door het leven gaanzo optimaal mogelijk invulling geven aan de levensdomeinen onderwijs, wonen, vrije tijd, en arbeid/dagbesteding.volwaardig participeren in de maatschappijals wereldburger de wereld tegemoet treden

We werken hieraan door voor onze leerlingen o.a. stages te organiseren. Belangrijke doelen daarbij zijn:Verwerven van sociale en arbeidscompetentiesKennis maken met diverse werksoorten en verschillende activiteitenZicht krijgen op eigen mogelijkheden, interesses, be-perkingen en sociaal gedragZicht krijgen op de toekomstige mogelijkheden met betrekking tot dagbesteding en arbeid.

Realiseren van een naadloze overgang naar een vervolgsetting

Er zijn door alle leerjaren heen verschillende vormen van stage in het onderwijsprogramma opgenomen.

a) Werkervaringstraject uitstroomprofiel vervolgonderwijsLeerlingen in de onderbouw van de diplomagerichte leerwegen maken via introductiestages kennis met het bedrijfsleven. De leerlingen van het derde leerjaar volgen een maatschappelijke stage (twee à drie weken) met opdrachten. In leerjaar 4 is een stage gekop-peld aan het maken van een sectorwerkstuk voor het examen. De leerling maakt een presentatie als onder-deel van het eindexamen. De leerlingen van VMBO BB doen in hun examenjaar een afstudeerstage (een dag per week). De stage maakt onderdeel uit van het PTA (programma van toetsing en afsluiting) van het eind-examen.

b) Werkervaringstraject uitstroomprofiel arbeidGedurende de eerste twee leerjaren werken we in het lesprogramma aan sociale- en arbeidscompetenties. In leerjaar 3 volgen de leerlingen een interne stage en in leerjaar 4 een semi- of echte externe stage. Leerlingen in de eindfase van het praktijkonderwijs leiden we, indien mogelijk, via een plaatsingsstage toe naar betaalde arbeid.

c) Werkervaringstraject (stage) uitstroomprofiel dagbestedingVanaf de specialisatiefase gaan de leerlingen gerichter aan de slag met de praktische vakken gerelateerd aan verschillende werkvormen. Zij bezoeken verschillende vormen van dagbestedingsplaatsen op verschillende niveaus. Interne stages staan op het programma. De transitiefase staat in het teken van een plaatsings-stage. Waar mogelijk maken we hierbij gebruik van de inzet van een jobcoach vanuit Visio Revalidatie & Advies (R&A).

LeerstofaanbodWij willen een fundament leggen voor de toekomst. Dat doen we door de leerlingen te leren wie ze zijn, ze sociaal vaardig te maken, ze leren keuzes te maken en verantwoordelijkheid te dragen, maar vooral door ze een goede opleiding en vakken aan te bieden waar-mee ze kansen krijgen in het vervolgonderwijs, op de arbeidsmarkt en binnen de dagbesteding. Het is voor onze leerlingen van groot belang dat zij een reëel beeld krijgen van hun mogelijkheden en leren die

23

mogelijkheden te benutten. In het vso doen de leerlin-gen op verschillende gebieden ervaringen op. Zij nemen bijvoorbeeld deel aan school overstijgende projecten zoals excursies, werkweken, sportdagen en ze doorlo-pen werkervarings-/stage trajecten. De leerlingen leren hun eigen mogelijkheden en beperkingen ontdekken: wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik en hoe kan ik functio-neren in de maatschappij ?

Leren op afstandHet komt voor dat leerlingen uit de hoogste leerjaren van de havo lessen volgen op een andere locatie. Dit gebeurt digitaal via een systeem waarbij leerlingen een live verbinding hebben met een docent op een andere locatie. Het systeem kan ook worden gebruikt wanneer een leerling tijdelijk of voor langere tijd fysiek niet in staat is om onderwijs op school te volgen. Op deze wijze kan hij toch blijven deelnemen aan (een gedeelte) van het onderwijsprogramma. Momenteel wordt onderzocht welke ondersteunende middelen we kunnen inzetten om het leren op afstand nog verder te verbeteren. Het biedt immers ook kansen voor leerlingen uit het regulier onderwijs om op onder-delen lessen te volgen op de speciale scholen.

SchoolkampIeder jaar staat de schoolkampweek op het program-ma. In deze week vinden de onderwijsactiviteiten niet

Leerlingen leren skieen

binnen de muren van de leslokalen plaats, maar in een minder voorspelbare situatie. Binnen deze werkweken bieden we een evenwichtig programma aan met educa-tieve, culturele, sportieve en creatieve elementen.Het (leren) samenwerken en het (leren) omgaan met verantwoordelijkheden staat centraal. We spreken de leerlingen tijdens deze week aan op hun creatieve en sportieve mogelijkheden en op hun sociale vaardighe-den. Ze zijn daarbij vaak grensverleggend bezig. We brengen de leerlingen in situaties waarbij onder andere een beroep wordt gedaan op het leren omgaan met hun beperking, het om hulp moeten vragen, op hun doorzettingsvermogen, zelfstandigheid en zelfred-zaamheid én op hun sportiviteit.

Expertise van onze scholenWe streven ernaar dat onze leerlingen dezelfde kennis en vaardigheden opdoen als kinderen op andere scholen voor speciaal basis- of voortgezet onderwijs. Toch zijn onze scholen óók heel speciale scholen. De visuele beperking van de leerlingen vraagt om aan-passingen van het onderwijs, de materialen en het schoolgebouw. We houden rekening met de visuele en andere beperkingen, maar passen het onderwijs ook aan de mogelijkheden van onze leerlingen aan. Met als doel dat iedere leerling zich optimaal kan ontwikkelen om straks zo zelfstandig en gelijkwaardig mogelijk deel kan nemen aan de samenleving.

24

Dit doen we door onder andere extra aandacht te be-steden aan de stimulering van zintuigen, fysieke aan-passingen te doen, speciale methoden toe te passen en specifieke kennis te hebben van bepaalde stoornissen en ziektebeelden.

A)Zintuigen

Zien: Visuele stimulatie en kijktrainingBinnen het onderwijs aan slechtziende kinderen wordt extra aandacht besteed aan het kijken. We leren kinderen nieuwe compenserende vaardigheden of versterken reeds bestaande visuele vaardigheden. Naast het bieden van een visueel aantrekkelijke leer-omgeving, met heldere kleuren en duidelijke contrasten vindt er ook visuele stimulatie en kijktraining plaats. Beide interventies zijn erop gericht om functioneel en optimaal gebruik te kunnen maken van visuele (rest)capaciteiten. Kenmerk van visuele stimulering is het gebruik van gerichte materialen om een visuele (kijk-)reactie van het kind uit te lokken. Visuele stimulatie wordt met name toegepast bij kinderen die niet of nauwelijks reageren op visuele prikkels. Bij visuele training wordt iemand geleerd om functioneel (dus toegepast in activiteiten) en optimaal gebruik te maken van de visuele (rest)capaciteiten. Visuele training vindt plaats bij kinderen die meer visuele aandacht (kunnen) vertonen.

Tast: Tactiele trainingVoor blinde kinderen is tast het belangrijkste zintuig om objecten te herkennen, voor oriëntatie & mobiliteit en leren in het algemeen. Een blind kind moet zijn tast-zintuig zo optimaal mogelijk kunnen gebruiken. Is dit wel mijn beker? Waar zijn mijn sokken en heb ik wel twee dezelfde te pakken? Waar is mijn kleding-haakje en hoe vind ik mijn jas terug tussen al die ande-re jassen op de kapstok? Observatie-instrumenten (o.a. Tactiel Profiel) geven inzicht in de tactiele mogelijk-heden en beperkingen van een kind. Door middel van tactiele training worden de tactiele vaardigheden en kennis van een kind gestimuleerd en getraind.

Tast: BrailleHet brailleschrift (genoemd naar de bedenker Louis Braille) is een vervangend middel voor schriftelijke communicatie. De mogelijke toepassingen variëren - evenals bij schriftelijke communicatie - van markeringen op huishoudelijke apparatuur en het lezen van boeken voor onderwijs, werk, vrije tijd tot computergebruik.Binnen de scholen en in de ambulante begeleiding (AOB) zijn een behoorlijk aantal kinderen aangewezen

op braille. Wij noemen ze “brailleleerlingen”, want niet alle kinderen zijn volledig blind. Veel kinderen hebben nog een restvisus. Deze visus is echter te weinig om voldoende het lezen in zwartschrift op te kunnen bouwen. Kinderen moeten een aantal voorwaarden beheersen om aan braille te kunnen beginnen. Niet alle kinderen met een visuele (en soms een bijkomende) beperking beheersen deze voorwaarden.

Bij de leerlingen waarbij het moeilijk maar mogelijk is zullen we met intensieve aandacht de basis van het le-zen middels braille aanleren. Het doel voor deze kinde-ren is niet het leren lezen van dikke brailleboeken maar wel het plezier hebben in eenvoudige lees -en voel-boekjes en de mogelijkheid hebben tot het aanbrengen van letters/woorden op CD hoesjes en dergelijke.

B)Fysieke aanpassing

Schoolgebouw en omgevingHet gebouw is ingericht voor en aangepast aan slecht-ziende en blinde leerlingen. Aanpassingen zijn er door het gebruik van heldere kleuren en duidelijke contras-ten, goede verlichting, oriëntatiepunten, zonwering en

Braille lezen

25

verwijzers. De lokalen zijn ruim en licht en de gangen leeg, breed en veilig. Elk klaslokaal kent een directe of vrijwel directe uitgang naar buiten voor calamiteiten. Ook zijn er verzorgingsruimtes (soms met tilliftin-stallatie). Gezien de diversiteit van onze leerlingen, maken wij soms gebruik van verschillende, van elkaar afgeschermde pleinen. Het terrein rondom de school is aangepast door middel van geleide lijnen. Er zijn vaklokalen, praktijklokalen, sensorische acti-veringsruimten, een kamer voor visuele stimulatie en kamers voor therapeuten of specialisten. Uiteraard zijn ook de gymzaal en het zwembad aangepast aan onze doelgroep.

Oriëntatie & mobiliteit (O&M)Oriëntatie is weten waar je bent en waar je naar toe wilt. Mobiliteit is daar daadwerkelijk kunnen komen. Zaken die opvallen binnen ons onderwijs, afgezien van specifieke lessen die gericht zijn op oriëntatie en mobiliteit, zijn: - De opstelling in de klas is (zoveel mogelijk) hetzelfde: Leerlingen creëren een beeld van de omgeving in hun

hoofd. Zodra de klas van opstelling verandert klopt dit beeld niet meer en duurt het enkele weken voor-dat ze weer opnieuw gewend zijn. Dit kan verwarring en onduidelijkheid scheppen bij de leerling. Medewerkers zijn zich hiervan bewust.

- We werken met vaste plaatsen in de klas: Denk hierbij aan een vaste plek waar de leerling kan

werken (werktafel), een vaste speelhoek, een vaste plek om te eten en een vaste plek in de ochtendkring.

- We werken met herkenningspunten in de klas: Bijvoorbeeld een rondje van schuurpapier als voelbare

verwijzer achter op de eigen stoel aan de werktafel en een zacht bolletje als voelbare verwijzer achter op de stoel aan de eet- en drinktafel. Je kunt hier allerlei creatieve oplossingen voor bedenken.

- Er zijn vaste looproutes in de klas: De leerlingen leren vaste routes aan. Bijvoorbeeld

van de kapstok naar de stoel in de kring. Een route leren ze bijvoorbeeld als volgt: kapstok, langs de deur van de klas, muur volgen, met de rug tegen de tafel staan en dan recht oversteken. Op de stoel de eigen verwijzer voelen.

ICTAan de ene kant biedt ICT enorme kansen voor leer-lingen met een visuele beperking. Voor leerlingen die braille gebruiken, gaat er bijvoorbeeld dankzij ICT een nieuwe wereld open. De innovaties gaan snel en ICT verovert in snel tempo de klaslokalen. Aan de andere kant ontstaan er ook belemmeringen. De lesstof wordt dan wel steeds digitaler, maar dat betekent niet dat

die ook altijd goed toegankelijk is voor onze leerlingen. Momenteel krijgt ICT een steeds groter aandeel in het lesprogramma van de slechtziende en blinde leerling, ook voor leerlingen met een verstandelijke beperking.

Hulpmiddelen Visio onderwijs heeft op tal van manieren hulpmiddelen voor leerlingen beschikbaar om het onderwijs zo opti-maal mogelijk te kunnen volgen. Er zijn hulpmiddelen als vergrotingsapparatuur, brailleleesregels, piegten, loepen, taakverlichting etc., maar ook aangepast spel-materiaal, vergrote werkbladen, speciale apps, time-timers, verwijzers en nog veel meer.

C)Methoden

Totale CommunicatieZonder communicatie verkeren mensen in een isole-ment. Zodra er sprake is van communiceren, kan iemand contacten aangaan, relaties leggen en behoeftes en wensen kenbaar maken. Voor leerlingen met een visueel-verstandelijke beperking is taalontwikkeling en leren communiceren niet vanzelfsprekend. De methodiek ‘Totale communicatie’ die we gebruiken, is een basishouding om op maat aan te sluiten bij het communicatieniveau van elke afzonderlijke leerling.

LiedjeskistBinnen het onderwijs voor leerlingen met een( zeer) ernstige visuele, verstandelijke (en motorische) beperking zijn muziek en liedjes belangrijke ingangen tot communicatie. Middels de Liedjeskist hebben we muziek en (Totale) Communicatie als werkwijze bij elkaar gebracht. Het is een praktische benadering waarbij de begeleider het kind met een (ernstig) meervoudige beperking beter leert kennen en hand-

Leerlingen lezen op de PC met vergrotingsapparatuur

26

vatten krijgt om het kind te stimuleren tot communi-catie. De Liedjeskist is totaal aangepast aan de visueel beperkte leerling (kleurrijke materialen met geluid of licht; contrasterende foto’s en plaatjes mat geseald). Daarnaast wordt de communicatie middels de juiste basishouding aangepast aan het kind met de visuele beperking (signalen oppikken die het kind afgeeft en daarop reageren). Signalen die de begeleider gaat herkennen tijdens het aanbieden van de Liedjeskist zullen ook in het dagelijks leven sneller opgemerkt worden. En hoe adequater de begeleider op de signalen van een kind met een (ernstig) meervoudige beperking reageert, hoe meer het kind leert deze signalen in te zetten in de communicatie en daarmee ervaart dat het invloed kan uitoefenen op de omgeving.

Beleven in Muziek (BIM)‘BIM’ staat voor ‘beleven in muziek’. Het is een methode met muziekbeleving in de zorg en het onderwijs aan kinderen met een ernstig meervoudige beperking. Het uitgangspunt in deze werkwijze is dat het kind de muziek tijdens de muziekactiviteiten op het lichaam beleeft. De begeleider van de muziekactiviteit vertaalt een muziekaspect dat in de muziek te horen is zoals bijvoorbeeld sterk–zacht of een ritme direct op het lichaam van het kind. Hierbij gebruikt de begeleider ver-schillende materialen. De manier waarop de begeleider het materiaal gebruikt is afgestemd op het gekozen muziekaspect en het karakter van het muziekstuk.

D)Stoornissen

Cerebral Visual Impairment (CVI)In de westerse landen is ongeveer 1 op de 1000 kinderen slechtziend of blind. In de loop van de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstond het inzicht dat er een groep kinderen is bij wie de slechtziendheid of blindheid niet te verklaren is vanuit een beperkte gezichtsscherpte en/of een beperkt gezichtsveld. Dit zijn de kinderen met visueel functieverlies als gevolg van hersen-beschadigingen. CVI is de afkorting van ‘Cerebral Visual Impairment’, een term die een aandoening aanduidt waarbij er sprake is van slechtziendheid waarvoor geen oogheelkundige verklaring is. CVI is bij 1/3 van de blinde en slechtziende kinderen de oorzaak van de visuele be-perking. CVI is daarmee de meest voorkomende oorzaak van visuele beperkingen bij kinderen in de westerse wereld. CVI komt met name voor bij kinderen met een meervoudige beperking. Er is een groot verschil in aard en ernst van de sympto-men van CVI. Een kind met CVI heeft een individueel, op maat gesneden onderwijs –en begeleidingsprogramma nodig.

Aanpassingen in de leef- en onderwijsomgeving zijn essentieel. Een kind met CVI heeft een rustige leer-omgeving nodig waarin het aantal visuele en auditieve prikkels beperkt wordt.

Autismespectrumstoornis (ASS)Autisme is een aangeboren stoornis in de hersenen die levenslang blijft en die op alle gebieden invloed heeft. De informatie die via de zintuigen binnenkomt (prikkels) verwerken mensen met autisme op een andere manier. Daarnaast zijn veel mensen met autisme over- of ondergevoelig voor bepaalde prikkels (bijvoorbeeld geluid, pijn). Zij nemen vooral waar in details en kunnen er moeilijk een geheel van maken. Het is alsof ze losse puzzelstukjes in hun hoofd hebben, zonder een compleet beeld. Ze vinden het moeilijk om te begrijpen wat er in de ander omgaat en om te vertellen wat ze zelf beleven en denken. Hun manier van doen is anders. De wereld is voor mensen met autisme onvoorspelbaar, chaotisch, bedreigend en dit kan leiden tot gedrags-problemen.

Bij iemand met autisme, een verstandelijke én een visuele beperking zijn er veel tegenstrijdige factoren, die ervoor zorgen dat informatie niet goed opgenomen kan worden. Compensatie van een visuele beperking doet een extra beroep op de intelligentie. Om te weten wat er om je heen gebeurt, vraagt dat veel van het geheugen, voorstellingsvermogen en taalvaardigheid. Extra inzet van de intelligentie is echter niet mogelijk vanwege de verstandelijke beperking. Ook doet iemand met een verstandelijke beperking juist een extra beroep op zijn gezichtsvermogen dat dus in dit geval ontbreekt of beperkt is.Visio onderwijs bundelt expertise rond de combinatie autismespectrumstoornis en de visueel (en verstande-lijke) beperking en kan het onderwijs hierop aanpassen.

Sensorische InformatieverwerkingsstoornissenSensorische informatieverwerking (SI) is het vermogen om prikkels uit je omgeving én vanuit je eigen lichaam op te nemen; het vermogen om deze te selecteren en daarna met elkaar in verband te brengen en te ver-werken. Deze informatie doe je op via de zintuigen. Verwerking daarvan is nodig om op een adequate manier te kunnen reageren op alle prikkels. Als zich problemen in de SI voordoen (bijv. aandachtsproblemen, gedragsproblemen, problemen in tactiele of auditieve discriminatie) dan kunnen we het kind stimuleren tot een adequate prikkelverwerking, door doelgerichte ac-tiviteiten aan te bieden of de omgeving aan te passen. Binnen ons onderwijs wordt extra aandacht besteed aan onderzoek en behandeling van SI-stoornissen.

27

Neuronale Ceroid Lipofuscinoces (NCL)NCL staat voor Neuronale Ceroid Lipofuscinoces. Het gaat hier om een groep stofwisselingsziekten met een progressief verloop waarvan de meest voorkomen-de JNCL is (Juveniele vorm van NCL, voorheen bekend als Batten Spielmeyer Vogt). Kinderen met NCL en de mensen in hun omgeving krijgen naarmate het kind ouder wordt in toenemende mate te maken met de gevolgen van het ziektebeeld. Visio Onderwijs onder-steunt deze leerlingen en hun ouders in de verschil-lende fasen van het proces.

E)Gedrag

Moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG)Binnen het onderwijs worden leerkrachten soms ge-confronteerd met moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG) van leerlingen. Hiermee bedoelen we gedragsproble-men waarvan de oorzaak en betekenis vaak lastig te achterhalen zijn. Wanneer begeleiders handelings-verlegen zijn t.a.v. moeilijk verstaanbaar gedrag dan kan een beroep gedaan worden op het team MVG. Dit multidisciplinaire team zoekt naar oorzaken en oplos-singen voor het gedrag van de leerling. Er wordt een eenduidig traject gevolgd met een duidelijk begin, maar ook eindpunt gericht op het ombuigen van het gedrag.

Leerlingen en meester spelen circus

Dit gebeurt in nauwe samenwerking met ouders. De orthopedagoog die in het team MVG zit heeft kennis van gedragsproblematiek, coördineert de behandeling en heeft eventueel contact met externe deskundigen.

Sociale redzaamheid Het onderwijs is gericht op het verwerven van een volwaardige plaats in maatschappij, op de gebieden wonen, werken, vrije tijd en samenleven. De scholen hechten veel waarde aan het leren samenwerken en samenleven. Wij willen de leerlingen toerusten voor het kunnen functioneren in de West-Europese samen-leving met haar waarden en normen. In de lessen “sociaal-emotionele vaardigheden” en “mens en maat-schappij” of “oriëntatie op mens en wereld” wordt dan ook aandacht besteed aan ‘burgerschap’. De leerlingen oriënteren zich – op hun eigen niveau- op hoe mensen met elkaar omgaan, op hoe mensen problemen oplos-sen en op hoe mensen zin en betekenis geven aan hun bestaan. Het gaat over de deelgebieden democratie, participatie en identiteit.

Ambulante Onderwijskundige Begeleiding (AOB)

Regulier waar mogelijk, speciaal waar noodzakelijkIn Nederland worden ongeveer 3.000 kinderen en jongeren met een visuele beperking (tussen 3 jaar en 20 jaar) begeleid. Het overgrote deel van dezeleerlingen, namelijk 75 tot bijna 80% bij Visio, neemt deel aan een gewone, thuisnabije onderwijsvorm.Zij zitten op een reguliere basisschool, een (voortgezet) speciale school, een school voor voortgezet onderwijs (praktijkonderwijs, vmbo, havo, vwo) of ze volgen onderwijs in het mbo, hbo of aan de universiteit. Slechts 20-25% van de totale groep is aangewezen op een onderwijsinstelling voor leerlingen met een visuele beperking.

Het hoge integratiepercentage is het resultaat van het beleid dat in cluster 1 al ruim dertig jaar wordt gevoerd: Regulier waar mogelijk, speciaal waar noodzakelijk. Dat houdt in dat we ernaar streven dat zoveel mogelijk kinderen en jongeren met een visuele beperking op re-guliere scholen onderwijs volgen. Om dat te realiseren geven wij reguliere scholen onderwijsondersteuning op maat. We bieden ambulante onderwijskundige begelei-ding, advies, coaching, instructie, collegiale consulta-tie en cursussen.

In het kader van Passend Onderwijs zetten wij dit beleid voort en breiden we de genoemde ambulante be-geleidingsvormen uit met nieuwe, eigentijdse vormen

28

van onderwijsondersteuning. Zoals bijv. ‘VSO in Eigen Regio’, een intensieve variant van de aob of het starten van een speciale Visio klas in de regio gekoppeld aan een reguliere( speciale) school.

Gewoon naar school, mét begeleidingAls een kind met een visuele beperking regulier onder-wijs volgt gaan heel veel schoolzaken gewoon zoals ze altijd gaan. Sommige dingen gaan anders. Bij Koninklijke Visio hebben we gespecialiseerde leer-krachten die de vragen met betrekking tot het leren (omgaan) met een visuele beperking kunnen beant-woorden en die een leerling met een visuele beperking begeleiden bij alle schoolzaken die een beetje anders zijn. Deze ambulant onderwijskundig begeleiders(aob’ers) ondersteunen niet alleen de leerling, maar ook de leerkracht(en) op school.

Begeleiding op maatHet doel van ambulante onderwijskundige begeleiding is dat een kind ondanks zijn visuele beperking zo goed mogelijk deel kan nemen aan regulier (speciaal) onder-wijs. De aob-er bekijkt samen met de leerkrachten op school wat de leerling daarvoor nodig heeft. Het kan gaan om speciale hulpmiddelen, zoals een laptop met vergrotingssoftware of lesmateriaal in braille, maar ook om betere verlichting, of extra tijd bij proefwerken. Het geven van adviezen en het aanleren van vaardig-heden is maatwerk, gericht op de specifieke situatie van de leerling.

Samen aan de slagBij aanvang van de begeleiding en aan het begin van elk schooljaar stelt een aob’er een begeleidingsplan op in nauw overleg met de school, de leerling en de ouders.Uitgaande van de hulpvraag, onderzoeksgegevens en eigen observaties, beschrijft de aob’er hoe het kind zo goed mogelijk deel kan nemen aan het onderwijs. Ook staan in het begeleidingsplan de afspraken tussen de ambulant onderwijskundig begeleider en de school en de doelen waaraan de aob’er met het kind gaat werken. Bij het opstellen, uitvoeren en evalueren van een begeleidingsplan, houdt de aob’er rekening met de manier van werken op school.

Taken van de ambulant onderwijskundig begeleiderDe aob’er informeert de school, de ouders en medeleer-lingen van de leerling over de visuele beperking en de gevolgen daarvan. De leerling krijgt zelf praktische tipsen adviezen voor het omgaan met de visuele beperking. Soms zal de aob’er individueel met een leerling werken, bijvoorbeeld door brailleles te geven of kijkstrategieënaan te leren.

De ambulant onderwijskundig begeleider adviseert de school over de keuze en aanschaf van leer- en hulpmid-delen en aangepast meubilair. Verder denkt de am-bulant onderwijskundig begeleider mee over de toe-komstmogelijkheden van de leerling en informeert hij de school en de ouders over de wettelijke en financiële regelgeving.

Voor vragen die buiten de eigen expertise vallen, zal de ambulant onderwijskundig begeleider leerkrachten en ouders doorverwijzen. Ook zal de aob’er relevanteactiviteiten en trainingen van Visio Revalidatie & Advies onder de aandacht brengen. De aob’er is kortom de contactpersoon bij alles wat op school komt kijken bij de visuele beperking van de leerling.

BekostigingAmbulante onderwijskundige begeleiding is een basis-taak van de onderwijsinstellingen van Visio. Daarom zijn aan de uitvoering van deze begeleiding voor de

Leerling leert roeien

29

leerlingen, hun ouders en de scholen geen kosten verbonden. Scholen voor regulier basisonderwijs en voortgezet onderwijs kunnen, afhankelijk van de visuele beperking en de onderwijsbehoefte, een onder-steuningsbudget in de vorm van een arrangement ontvangen via Visio. De regeling “Aanvullende bekostiging visueel gehandicapten” is terug te vinden op www.eduvip.nl onder Wet en Regelgeving.

Samenwerking met andere partners

Intern, binnen Visio

Samenwerking met andere scholen en Ambulante Onderwijskundige Begeleiding van VisioEr wordt steeds intensiever samengewerkt tussen de zes Visio scholen en de twee afdelingen aob. De school-leiders spreken elkaar iedere drie weken onder leiding van de directeur onderwijs in managementteam-vergaderingen (MT). Voorstellen tot nieuw of aange-past beleid, steeds vaker voorbereid door een vertegenwoordiging vanuit het MT, worden besproken; projecten worden samen gevolgd; er wordt verant-woording afgelegd over nagestreefde doelen en ideeën over bijv. de toekomstige organisatie en inhoud van het onderwijs worden gedeeld. Er zijn landelijke werk-groepen met vertegenwoordigers van diverse scholen en aob-afdelingen mbt diverse thema’s werkzaam onder leiding van een daartoe aangewezen schoolleider. Ook de coördinatoren van alle onderwijsvestigingen en –afdelingen komen regelmatig in het jaar bij elkaar om te spreken over thema’s die hen binden. Er wordt steeds meer kennis uitgewisseld en gezamenlijk door-ontwikkeld.

Samenwerking met andere domeinen van Visio, direct leerlinggebondena) Samenwerking Kind & Jeugd Om de z org en dienstverlening aan leerlingen die

naast het onderwijs tevens gebruik maken van hulp uit de andere domeinen van Visio (Wonen & Dagbe-steding en/of Revalidatie & Advies), nog beter op elkaar af te stemmen, is het programma Kind & Jeugd gestart. Er is een gezamenlijk toelatingstraject en er wordt direct een basisplan opgesteld met de gege-vens van de toelatingsdiagnostiek, het persoons-beeld, het perspectief met betrekking tot wonen, werken en vrijetijdsbesteding én het hoofddoel van de te ontvangen zorg of begeleiding. Dit basisplan is de onderlegger voor alle volgende deelplannen van de verschillende domeinen waar het kind of de jongere zorg of begeleiding gaat ontvangen. Er wordt een proces coördinator benoemd die ervoor moet

waken dat alle deelplannen op elkaar en het basis-plan zijn afgestemd. Daartoe vindt periodiek overleg plaats met alle betrokkenen, ook met ouders of de leerling zelf. Tevens is de proces coördinator het 1e aanspreekpunt voor ouders/verzorgers.

b) Samenwerking met Visio Cliëntservicebureau (CSB) Visio Onderwijs w erkt samen met het Cliëntservice-

bureau als het gaat om het aanmeldingstraject (zie KJMD/CVO), het verkrijgen van gegevens van externe partijen (zoals een reguliere oogarts) en het verwer-ven van zorgindicaties.

c) Samenwerking met Visio Wonen & Dagbesteding T ussen Visio Onderwijs (de afdeling so/vso-mb) en

Wonen & Dagbesteding bestaat van oudsher een nauwe samenwerking. De meeste leerlingen van de afdeling so/vso-mb wonen bij hun ouders thuis, maar er zijn ook leerlingen die bij het domein Wonen & Dagbesteding wonen of regelmatig logeren. Daarnaast biedt de dagbesteding aan een aantal leerlingen van de scholen dagopvang op de woens-dagmiddag of vakantieopvang in vakanties. Visio Wonen & Dagbesteding biedt tevens thuiszorg: zorg op maat in de eigen thuissituatie.

d) Samenwerking met Visio Revalidatie & Advies V oor het uitvoeren van diverse onderzoeken (oog-

heelkundig onderzoek, visueel functieonderzoek, ontwikkelingsonderzoek, visueel perceptie onder-zoek, etc.) en voor behandelingen op het gebied van bijv. ergotherapie, logopedie, oriëntatie & mobiliteit en maatschappelijk werk, werken we samen met Visio Revalidatie & Advies.

e) Samenwerking met de afdeling Kennis, Expertise en Innovatie (KEI) en de Visio Academie All e scholen en afdelingen aob werken meer of min-

der intensief periodiek samen met de afdeling KEI; ze nemen deel aan (soms langlopende) onderzoeken en projecten tot vergroting van de expertise van Visio, al dan niet in samenwerking met Nederlandse universiteiten en hogescholen.

V oor (bij-)scholing van medewerkers kan geput worden uit het aanbod van de Visio Academie en meer specifiek uit het voor het onderwijs vastge-stelde Corporate Curriculum.

f) Samenwerking met Visio International All e scholen en afdelingen aob kunnen gevraagd

worden een rol te vervullen als het gaat om deskun-digheidsbevordering van buitenlandse scholen en onderwijsorganisaties; vertegenwoordigers van

Visio onderwijs w orden dan door Visio International uitgezonden naar samenwerkingspartners van Visio in het buitenland.

30

Extern, buiten Visio

Schoolarts GGDDe schoolarts van de Gemeentelijke Gezondheid Dienst (GGD) is op sommige scholen verbonden aan de Com-missie Leerlingenzorg. De arts onderzoekt de leerlingen in ieder geval één keer na plaatsing binnen de school. In het instroomonderzoek wordt de lichamelijke condi-tie van de leerling gescreend. Zo vindt een gehoortest en een meting van lengte en gewicht plaats. Ouders/verzorgers wordt altijd om toestemming voor het doen van onderzoek gevraagd.

Therapeuten, werkzaam op scholen vanuit een eigen praktijk Sommige scholen kennen therapeuten (fysiotherapie, ergotherapie) werkzaam vanuit een eigen praktijk. Zij zijn gespecialiseerd in het bieden van zowel onderzoek/voortgangsdiagnostiek als onderwijsondersteuning en behandeling. De Commissie Leerlingenzorg geeft al dan niet toestemming voor nader onderzoek/voortgangs-diagnostiek of behandeling binnen onderwijstijd. Ouders/verzorgers wordt altijd om toestemming voor het doen van onderzoek of behandelen gevraagd.

Samenwerking binnen het onderwijsveld, met BartimeusIn Nederland is het speciaal onderwijs onderverdeeld in vier clusters. Dat zijn –met de oude benamingen-: - cluster 1: leerlingen met visuele beperkingen - cluster 2: leerlingen met auditieve beperkingen - cluster 3: zeer moeilijke lerende leerlingen, langdurige zieke leerlingen en leerlingen met lichamelijke beperkingen - cluster 4: leerlingen met psychiatrische of gedragsproblemen. Het speciaal onderwijs in cluster 1 en 2 heet tegen-woordig “landelijk speciaal onderwijs’; het speciaal onderwijs van cluster 3 en 4 valt in het kader van Passend Onderwijs tegenwoordig onder de regionale samenwerkingsverbanden.De scholen van Visio, Bartiméus en de ambulante onderwijskundige begeleiding (aob) van Visio en Bartimeus vormen samen cluster 1. Binnen cluster 1 wordt er intensief samengewerkt op onder andere het gebied van de ontwikkeling van leerlijnen, Opbrengst Gericht Werken en expertise-uitwisseling.

Samenwerking binnen het onderwijsveld, met andere clusters in het speciaal onderwijsIndien gewenst wordt vanuit de scholen en aob samen-gewerkt met andere scholen of aob in het speciaal onderwijs. Uiteraard komen de aob-ers van Visio op

scholen van de andere clusters om ten behoeve van individuele leerlingen met een visuele beperking onder-steuning te bieden aan die leerlingen en hun docen-ten. Soms is er sprake van samenwerking in speciale projecten.

Samenwerking binnen het onderwijsveld, met reguliere vormen van onderwijs en samenwerkingsverbandenVanzelfsprekend komen aob-ers van Visio ook op reguliere scholen en opleidingen om ten behoeve van individuele leerlingen en studenten met een visuele beperking en hun docenten ondersteuning te bieden. In het kader van passend onderwijs zijn door de Visio aob afdelingen contacten gelegd met en contactpersonen aangewezen voor afstemming met alle samenwer-kingsverbanden in Nederland. Visio maakt geen deel uit van de samenwerkingsverbanden, maar acht goede samenwerking hiermee wel van het grootste belang; om te borgen dat de expertise van Visio beschikbaar blijft of komt voor alle leerlingen/studenten met een visuele beperking.

Samenwerking met stage verlenende bedrijven of instellingenDe scholen van Visio met een vso en/of vso-mb afde-ling werken in het kader van het eindonderwijs aan hun leerlingen samen met bedrijven of instellingen die een stageplaats kunnen bieden aan de leerlingen. Doel hiervan is het voorbereiden van de leerlingen op een soepele overgang naar werk of dagbesteding.

Samenwerking met overige partijenAlle scholen en afdelingen aob werken samen met verwijzende instanties en behandelcentra, zoals oog-heelkundige klinieken, oogpoli’s in ziekenhuizen, MEE, revalidatiecentra, thuiszorginstellingen, Centra voor Jeugd en Gezin, wijkteams, de afdelingen Jeugdzorg van de gemeenten en instellingen voor Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Het betreft hier samenwerking rondom de individuele leerling of (tijdelijke) projecten.

Leerling leert duiken

31

Sommige scholen zijn aangesloten bij Zorg voor Jeugd, een digitale verwijsindex om kinderen in een zorgelijke thuissituatie in beeld te brengen bij andere betrokken partijen als bijv. hulpverlenende instanties en met hen af te stemmen over te ondernemen acties.

Overige zaken

A)Veiligheid

Melden van (bijna) incidentenDoor het melden en registreren van incidenten en (bijna) incidenten krijgen we als scholen informatie die kan bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit en het voorkomen van ongevallen. Deze regeling is bedoeld voor medewerkers en bezoekers. Zij dienen fouten, ongevallen of (bijna) ongevallen en risicovolle situaties te melden door gebruik te maken van digitaal meldingssysteem Triasweb. Alle meldingen worden vertrouwelijk behandeld door de schoolleider en indien relevant door de Commissie Leerlingenzorg. Zo nodig worden er maatregelen genomen om de gebeurtenis te voorkomen.Het beleid bij ernstige incidenten als vechtpartijen, diefstal en pestgedrag is direct gericht op gedragsver-andering bij betrokkenen. Er is dan altijd een “op maat” benadering van de situatie. Er worden geen standaard afspraken gemaakt over hoe te handelen bij dergelijke incidenten. Voor iedereen moet duidelijk zijn dat er een grens is overschreden. Ernstige incidenten hebben altijd consequenties voor de betrokken leerlingen; de schoolleider bepaalt na samenspraak met de Commissie Leerlingenzorg en desbetreffende mentor op welke wijze ouders geïnformeerd worden. Bij diefstal en zedenzaken doet de school altijd aan-gifte. In andere situaties wordt een afweging gemaakt of er aangifte wordt gedaan. We stimuleren ouders en leerlingen om ook aangifte te doen.

Sociale veiligheid (ter voorkoming van pesten, kindermishandeling en seksueel misbruik)In de afgelopen jaren is met medewerkers veel aandacht besteed aan het signaleren van pesten, kindermis-handeling en seksueel misbruik. Er zijn in de school gedragsregels opgesteld en in de lessen sociaal emoti-onele vorming wordt regelmatig aandacht besteed aan het voorkomen van pesten. Alle medewerkers weten bij een vermoeden van kindermishandeling of seksueel misbruik hoe te handelen; men heeft hier in het voor-jaar 2014 verplicht een toets voor moeten afleggen.Binnen Visio onderwijs is sociaal Veiligheidsbeleid (o.a. ter voorkoming van pesten) ontwikkeld. Het protocol voldoet aan de eisen van het Ministerie

van OCW (wetgeving mbt de verplichting tot zorgplicht sociale veiligheid op school); iedere Visio school voert sociaal veiligheidsbeleid, monitort dit jaarlijks én heeft een medewerker aangewezen, die het beleid op de school in het kader van het tegengaan van pesten coördineert en fungeert als aanspreekpunt in het kader van pesten.

BHV (bedrijfshulpverlening)Op school is een bedrijfshulpverleningsplan aanwezig. In dit plan wordt duidelijk beschreven hoe er gehandeld moet worden door de medewerkers van de school bij een calamiteit (brand of een ernstig ongeval). Jaarlijks worden er een of meerdere ontruimingsoefeningen tijdens lestijd georganiseerd. Een deel van de medewerkers is getraind om in geval van calamiteiten het voortouw te nemen. Deze BHV-ers volgen jaarlijks een herhalingstraining om hun kennis en kunde op peil te houden.

EHBOOp school is een aantal gediplomeerde EHBO-ers aanwezig. De EHBO-ers worden jaarlijks (bij)geschoold. Sommige scholen beschikken over een AED-apparaat.

Risico-inventarisatie Periodiek wordt er een risico-inventarisatie gemaakt en vindt controle plaats op deugdelijkheid van speeltoe-stellen en andere apparatuur.

B)Sponsoring

Binnen Visio Onderwijs is geen algemeen beleid op-gesteld op het gebied van sponsoring. We gaan op dit moment terughoudend met sponsoring –waarvoor een tegenprestatie wordt verwacht- om, maar sluiten het niet uit. Af en toe ontvangt een onderwijslocatie gel-den als bijdrage voor bijvoorbeeld de financiering van speeltoestellen. Mogelijk dat in het komende school-jaar beleid op het gebied van sponsoring opgesteld wordt.

32

Deel 3

Onze School in Rotterdam

voorkant schoolgebouw

Visio onderwijs RotterdamHeindijk 43079 PM RotterdamT 088 585 83 30F 088 585 83 31onderwijsrotterdam@visio.orgwww.visio.org

Directie en coördinatieSchoolleider: Ulco van der EndeCoördinator so: Gyntha GoertzCoördinator mb: Ingrid StekelenburgCoördinator vso: Jacco van der Hoogt

Locatie en gebouwOnze school staat in de deelgemeente IJsselmonde. Het schoolgebouw bestaat uit twee verdiepingen. Op de begane grond bevinden zich de klas- en vaklokalen. We beschikken onder andere over een lokaal voor handvaar-digheid en techniek, een natuurkunde/ scheikunde-lokaal en een leskeuken. Op de eerste verdieping bevin-den zich de gymzaal, de bijbehorende kleedkamers, een fitnessruimte, een muzieklokaal en een praktijklokaal.

Onze school in Rotterdam is in de eerste plaats een gewone school waar kinderen spelen, leren en zich ontwikkelen. Toch is het óók een heel speciale school. De visuele beperking van de leerlingen vraagt om een aanpassing van het onderwijs. In het regulier onder-wijs wordt steeds meer gebruik gemaakt van visueel aantrekkelijk materiaal en methoden. Voor kinderen en jongeren met een visuele beperking kan dat problemen opleveren. Het schoolteam staat dagelijks voor de taak de ziende wereld voor onze leerlingen begrijpelijker te

maken. Daarbij houden we rekening met de mogelijk-heden en beperkingen van iedere leerling. Behalve een visuele beperking, hebben onze leerlingen vaak andere beperkingen. Ze hebben bijvoorbeeld leerproblemen, sociaal-emotionele problemen, of een ziekte die aan-passingen vergt. Dat maakt het onderwijs speciaal én aangepast aan de mogelijkheden van iedere leerling.

Aantal leerlingen per 1 oktober 2015

Soort onderwijs Aantal leerlingen

so leerlingen (incl. so mb) 46

vso leerlingen (incl. vso-mb) 73

Totaal 119

Afdelingen en groepssamenstellingDe afdeling so bestaat uit 4 groepen, de kleine reus, de torteltuin, villa kakelbont en de musketiers. De leerlingen zijn ingedeeld op leeftijd en niveau van ontwikkeling. De afdeling mb bestaat uit 2 groepen, de kameleon en de vso mb. De leerlingen met een meervoudige beperking zijn ook ingedeeld op leeftijd en niveau van ontwikkeling.De afdeling vso bestaat uit 8 groepen, praktijkonder-wijs onderbouw, praktijkonderwijs bovenbouw, brug-klas vmbo/havo leerjaar 1, vmbo/havo leerjaar 2, mavo leerjaar 3, vmbo bb leerjaar 2, 3 en 4, mavo leerjaar 4 en havo leerjaar 4 en 5.

Kunstproject tentoonstelling

33

Verantwoording onderwijstijd en lessentabel so

Schooltijden

Maandag: 08.30 uur – 14.00 uur Dinsdag: 08.30 uur – 14.00 uur Woensdag: 08.30 uur – 12.30 uur Donderdag: 08.30 uur – 14.00 uur Vrijdag: 08.30 uur – 14.00 uur

Urentabel so

Technisch lezen

Spelling

Mond. taalgebruik kring

Taalmethode

Nieuwsbegrip

Fijne motoriek schrijven/typen

Thematisch werken

Rekenen

Leren leren (keuzecursus en ZW)

Wereldoriëntatie

Topo

Muziek

Bewegingsonderwijs

Spel en buitenspel

Handvaardigheid

Tactiele/visuele training/tekenen

Redzaamheid eten/drinken

Sociale competenties

Engels

Verkeer en mobiliteit

ICT

Pauze

Eigen doelen n.a.v. LVS

Totaal

4:00

5:30

1:15

2:00

4:00

4:00

0:30

0:30

1:15

23:00

5:00

0:15

2:30

5:00

0:45

0:45

0:45

2:00

2:00

0:45

0:45

3:00

0:30

0:30

0:15

1:15

26:00

3:30

1:30

0:15

2:30

1:15

5:00

0:45

0:45

0:45

2:00

1:15

0:45

0:45

2:30

0:30

0:30

0:15

1:15

26:00

2:00

1:30

0:15

1:00

1:30

0:30

5:00

0:45

1:00

1:00

0:45

2:00

1:15

0:45

0:45

2:30

0:30

0:30

0:45

1:15

0:30

26:00

2:00

1:30

0:15

1:00

1:30

0:30

5:00

0:45

1:00

1:00

0:45

2:00

1:15

0:45

0:45

2:30

0:30

0:30

0:45

1:15

0:30

26:00

0:30

1:30

0:15

1:00

1:30

0:15

5:00

0:45

1:00

1:00

0:45

2:00

1:15

0:45

0:45

2:30

0:30

1:00

0:30

0:45

1:15

1:15

26:00

0:30

1:30

0:15

1:00

1:30

0:15

5:00

0:45

1:30

1:00

0:45

2:00

1:15

0:45

0:45

2:30

0:30

1:00

0:30

1:15

1:15

26:00

Vakgebied Groep1 & 2

Groep3

Groep4

Groep5

Groep6

Groep7

Groep8

N.B. In de kleutergroep is het lesaanbod waaronder voorbereidend rekenen en lezen, handvaardigheid, tactiele en visuele training geïntegreerd in thema’s

Uitleg bij lesroostertabel so Rotterdam

Lezen:Gezien de visuele problematiek wordt binnen ons onderwijs verhoudingsgewijs meer tijd en instructie besteed aan het technische leesproces. Het aanvankelijk leesproces heeft meer tijd nodig. Onze leerlingen hebben recht op een tijdsverlenging

van 50-100 %. Ons doel is echter dat alle leerlingen een redelijk leestempo behalen. Dit betekent dat er in alle groepen lestijd is ingeroosterd voor technisch lezen. Ook in de hogere groepen wordt nog speciale lees-begeleiding wordt gegeven afhankelijk van de score op de DMT/ AVI. Brailleleerlingen krijgen de instructie van het aanvankelijk lezen bij een brailleleerkracht. Als alle medeklinkers en klinkers geleerd zijn in braille,

34

stromen zij in, in de methode Leesweg blok B. Twee maal per jaar worden er doelen opgesteld voor de juiste braille-leestechniek bij alle braillelezers van het so om een optimaal leestempo te stimuleren.

Spelling:We werken met de methode Taalverhaal vanaf eind groep 3. Daarbij gebruiken we de kwaliteitswijzer voor spelling. We gebruiken iets meer spellingstijd dan de methode aangeeft, ook wordt er meer instructie gegeven. Deze keuze is gemaakt in verband met onze ambitie hogere leeropbrengsten te behalen op spellingsgebied.

Mondeling taalgebruik: In elke groep wordt op maandag een kringgesprek gehouden in verband met de groepsvorming. Ook wordt dan in het kort aangegeven wat er specifiek die week aan de orde komt. In de kleutergroep is veel tijd inge-roosterd voor mondelinge taal omdat begripsvorming niet vanzelfsprekend is voor onze leerlingen en wel een onmisbare vaardigheid is voor het latere leren. Thema-gericht komen de diverse taalaspecten aan de orde.

Taalmethode: We werken met de methode Taalverhaal vanaf groep 4. We volgen het aantal lesuren volgens de richtlijnen van de methode, maar we behandelen meer lessen mondeling dan is aangegeven. Schriftelijke verwerking gebeurt alleen daar waar dat van belang is.De weetteksten van begrijpend lezen worden vanaf groep 5 vervangen door Nieuwsbegrip. Wel komen dan nog de begrijpend-leeslessen aan de orde waar gebruik wordt gemaakt van verhalende en rijmteksten.

Begrijpend lezen (nieuwsbegrip):Vanaf groep 5 wordt, voor de doelen van begrijpend lezen en luisteren, gewerkt met de lessen van Nieuws-begrip. Deze lessen zijn elke week actueel. De thema’s zijn geënt op het nieuws van het jeugdjournaal. We ge-bruiken Nieuwsbegrip en Nieuwsbegrip XL. Begrijpend lezen zien we als zeer essentieel voor het vervolgon-derwijs. We besteden hieraan dus veel lestijd.

Fijne motoriek schrijven/typen:In groep 3 wordt veel tijd besteed aan de ontwikkeling van de fijne motoriek en daarbij aan de schrijfvoorwaar-den. Onze leerlingen hebben gezien hun visuele beper-king, een latere ontwikkeling van de lateralisatie (o.a. voorkeurshand) De lateralisatie is van groot belang voor het welslagen van het schrijf- en leesproces. We werken met de methode Pennenstreken. Alle kinderen leren schrijven (met pen of op de Perkins) maar vanaf groep 5

wordt ook het typen geoefend en gebruikt.

Thematisch werken:In de kleutergroep is het lesaanbod geïntegreerd in thema’s die ongeveer 4 weken duren. In de “werkles” wordt gewerkt aan groeps- en individuele doelen met diverse ontwikkelingsmaterialen. Aan bod komen dan: voorbereidend rekenen en lezen, woordenschat en taal-activiteiten, voorbereidend schrijven, handvaardigheid, tactiele en visuele training. Deze items zijn over de week ingeroosterd. Ook is er elke week een les bouwen met constructiemateriaal omdat onze leerlingen door de visuele beperking meer moeite hebben met ruimte-lijke opdrachten.

Rekenen:We gebruiken de methode Wizwijs. We volgen de les-roostertabel van de methode. Daarbij wordt meer tijd besteed aan het handelend rekenen en minder tijd aan schriftelijke verwerking. Er is specifieke personele in-zet bij de rekeninstructies. Brailleleerlingen van groep 3 krijgen b.v. 3 keer per week rekeninstructie van een brailleleerkracht die de rekenplaatjes dan kan vervan-gen door handelend te laten rekenen. Er worden in de hele school specifieke tastbare rekenmaterialen uit de rekenkist gebruikt. Brailleleerlingen oefenen met tast-bare rekentekeningen ook tijdens het lesuur tactiel.

Leren leren:Elke week is er aandacht voor de opbouw in het zelf-standig werken. 1 keer per maand is er een keuzecursus op de dinsdagmiddag. De leerlingen kunnen dan uit diverse vakgebieden een les kiezen. (drama, koken, creatief, ICT, Engels, muziek enz.)

Wereldoriëntatie:We werken themagericht naar aanleiding van doelen van het CED. Elke groep heeft een jaarplanning van de

Rekenen met voelbare breuken

35

onderwerpen. Een thema duurt gemiddeld 4 weken. Vooral aan de belangrijkste doelen wordt gewerkt. We kiezen ervoor om aan wereldoriëntatie minder les-tijd te besteden zodat we meer lestijd overhouden voor lezen en taal. Wel worden de kinderen vaardig gemaakt in het zelf opzoeken van informatie.

Topografie:Vanaf groep 5 krijgen leerlingen instructie door de groepsleerkracht. Er wordt gewerkt met visueel en tactiel aangepaste topokaarten. De kinderen krijgen huiswerk mee om het geleerde in te prenten.

Muziek: Elke groep heeft 1 keer per week les van een vakleer-kracht muziek.

Bewegingsonderwijs:Alle groepen hebben 2 of 3 keer per week gym. Deze lessen worden gegeven door een vakleerkracht gym. De leerlingen vanaf groep 3 krijgen op bepaalde uren gesplitst gym. Deze splitsing van groepen is bij spel afhankelijk van de visuele beperking. Leerlingen zonder zwemdiploma krijgen in de boven-bouw 1 jaar schoolzwemmen met als doel het behalen van het A diploma.

Spel en buitenspel:Tijdens het spel is aandacht voor de competenties samenspel, omgang met andere kinderen. Voor de kleuters wordt spel gezien als onmisbare lestijd voor het specifieke leren. Omdat onze leerlingen de spelma-terialen niet vanzelf “zien” wordt begeleid spel speci-fiek aangeboden. Eén keer per week zijn er begeleide spelactiviteiten tijdens het buitenspelen zodat de kinderen buiten spelletjes leren en samenspelen. Ook wordt regelmatig een gezelschapsspel aangeboden.

Handvaardigheid: Eén keer per week is er een les handvaardigheid. De opdrachten zijn veelal gericht op de thema’s van we-reldoriëntatie.

Tactiele, visuele training en tekenen: Brailleleerlingen hebben wekelijks een lesuur “tactiel” waarbij gewerkt wordt aan de doelen nav de afname van Tactiel Profiel. De andere leerlingen hebben wekelijks tekenles waaronder visuele doelen vallen. Ook werken zij regelmatig aan individuele doelen voor kijktraining met het visuele programma van Eduvip.

Praktische redzaamheid:De leerlingen leren hun dagelijkse activiteiten en be-

hoeften zoveel mogelijk zelfstandig realiseren volgens een groepsplan: Eten en drinken, tafeldekken, afwas-sen, opruimen en schoonmaken. Persoonlijke verzor-ging en het zelfstandig aantrekken van kleding zien wij als belangrijke doelen in ons onderwijs.

Sociale competenties: Wij richten ons in deze lestijd vooral op de competen-ties welbevinden en motivatie. De week wordt gestart met het aan elkaar vertellen van weekend- of vakantie-ervaringen. De leerlingen werken regelmatig samen en helpen elkaar. De groepsleerkracht begint elke dag met het benoemen van het dagprogramma. De leerlingen sluiten elke dag af met het benoemen van het geleerde en/ of datgene waar ze de rest van de week mee aan de slag willen. Wekelijks is er aandacht voor handicapver-werking.

Engels: Leerlingen in hun laatste twee so jaren volgen eenmaal per week Engelse les.

Verkeer en mobiliteit: Verkeerslessen worden veelal geclusterd tijdens projecten. We worden hierbij ondersteund door de verkeersdeskundigen van het CED. Elk jaar is er aan-dacht voor de “dag van de witte stok”(op 15 oktober) Mobiliteit als leervoorwaardelijk doel wordt individueel aangeleerd door therapeuten van Visio Revalidatie en Advies (R&A)

Ict: Wekelijks krijgen alle leerlingen vanaf groep 3 les op de computer van een groepsleerkracht. Kinderen die AVI 5/ E4 beheersen krijgen in een klein groepje typeles op dinsdag van 14.00-15.00 uur. Deze lessen duren gemid-deld 15 weken. Hierbij hoort ook wekelijks typehuis-

In het technieklokaal

36

werk. Alle leerlingen werken met het leerling-account waarbij hun individuele instellingen zijn verwerkt zoals lettergrootte, contrast, supernova en dergelijke. Brailleleerlingen krijgen ICT les met behulp een leesregel.

Eigen doelen: Afhankelijk van het uitstroomperspectief van de leer-ling worden in de hogere groepen, individuele doelen ingeroosterd. In de groepsbesprekingen en de advies-bespreking worden de specifieke aandachtsgebieden per leerling vastgesteld. De leerling heeft inzage in de

lijnen van zijn eigen LVS en heeft een belangrijke rol in het formuleren van de doelen en het inroosteren ervan in zijn weektaak cq huiswerktaak.

Afkortingen:

so speciaal onderwijs LVS leerling volg systeem CED centrum educatieve dienstverlening OVM ontwikkeling volg model AVI afkorting voor leesniveau R en A revalidatie en advies

Verantwoording onderwijstijd en lessentabel vso

Schooltijden

Maandag: 08.30 uur – 15.00 uur Dinsdag: 08.30 uur – 15.00 uur Woensdag: 08.30 uur – 12.30 uur Donderdag: 08.30 uur – 15.00 uur Vrijdag: 08.30 uur – 15.00 uur

Middagpauze van 12.20 uur – 13.00 uur

Lessentabel vso mb

Nederlands 2 2 1

Lezen 2 2 1

(Redzaamheids)Rekenen 2 2 1

Omgangskunde 1 1 1

Techniek 2 2 2

Koken/wonen/horeca 2 2 3

Schoonmaak 1 1 1

Leren leren 1 1 1

Zelfzorg/hygiëne 1 1 1

Mens en maatschappij 2 2 2

Culturele oriëntatie en expressie 2 2 1

Bewegingsonderwijs 1,5 1,5 1,5

ADL/ zelfredzaamheid 1 1 1

Muziek 1 1 1

Groen 2 2 2

Omgaan met media 1 1 1

Specialisatie praktijk en stagegesprekken 3

Kantoorpraktijk 1,5 1,5 1,5

Totaal 26 26 26

Vak Oriëntatiefase Specialisatiefase Transitiefase

37

Lessentabel pro

Nederlands 2 2 2 2 2

Engels 1 1 1 1 1

Wiskunde/rekenen 2 2 2 2 2

ICT 1 1 1

Muziek 1 1 1 1 1

Techniek 3 3 1,5 1,5 1,5

Bewegingsonderwijs 2 2 2 1 1

Mentorles 1 1 1 1 1

Verzorging 3 3 3 1,5 1,5

Omgangskunde 1 1 1 1 1

Dienstverlening 2,5 2,5 1 1,5 1,5

C&M 1,5 1,5 1,5 1

Groen/biologie 3 3 2 1,5 1,5

Kantoor/ winkel 2 2 2 1,5 1,5

Schoonmaken 2,5 0,5

Stage 4 6 9

Totaal 26 26 26 26 26

Vak Leerjaar 1 Leerjaar 2 Leerjaar 3 Leerjaar 4 Leerjaar 5

Lessentabel vmbo bb

Nederlands 3 2 2 2

Engels 2 2 2 2

Frans 2

Duits 2 2 2

Wiskunde 3 2 2 2

NASK 2 2 2

Biologie 2 2 2 2

Geschiedenis 2 1

Aardrijkskunde 2 1

Economie 2 2 2

Maatschappijleer 1

Rekenen 1 1 1 1

ICT 1

Muziek 1,5 1 1

Techniek 2 2

Bewegingsonderwijs 2 2 2 1

Verzorging 2 2

Omgangskunde 0,5 1 1 1

Studie uur 1 1 1

D&P(dienstverlening en productie, 8,5 8,5

incl mentorles)

Stage 5,5 5,5

Totaal 26 26 26

26

Vak Leerjaar 1 Leerjaar 2 Leerjaar 3 Leerjaar 4

38

Lessentabel mavo

Vak Leerjaar 1 Leerjaar 2 Leerjaar 3 Leerjaar 4

Nederlands 3 2 2 2

Engels 2 2 3 3

Frans 2 3 3

Duits 2 3 3

Wiskunde 3 3 3 3

NASK 1,5 3 3

Biologie 2 1,5 3 3

Geschiedenis 2 1 3 3

Aardrijkskunde 2 1 2 2

Economie 1,5 3 3

Maatschappijleer 3

Maatschappijleer 2 3

Rekenen 1 1 1 1

ICT 1

Muziek 1,5 1 2 (optioneel) 2 (optioneel)

Techniek 2 2

Bewegingsonderwijs 2 2 2 1 (optioneel)

Verzorging 2 1,5

Omgangskunde 0,5 1 1 1

Studie uur 1 1

Decanaat 0,5

Totaal 26 26 26 26

39

Lessentabel havo

Nederlands 3 2 3 3 3

Engels 2 2 3 3 3

Frans 2 2 3 3

Duits 2 2 3 3

Wiskunde A 3 3 3 4 4

Natuurkunde 1,5 1,5 3 3

Scheikunde 1,5 3 3

Biologie 2 1,5 1,5 3 3

Geschiedenis 2 1 1 3 3

Aardrijkskunde 2 1 1

Economie 1,5 1,5 3 3

Maatschappijleer 2

M&O 2 2

MAW 2.5 2.5

Rekenen 1 1 1 1

ICT 1

Muziek 1,5 1 1

Techniek 2 2

Bewegingsonderwijs 2 2 2 1 1

Verzorging 2 1,5

Omgangskunde/decanaat 0,5 1 1 1 1

Studie uur 1

Totaal 26 26 26 ? ?

Vak Leerjaar 1 Leerjaar 2 Leerjaar 3 Leerjaar 4 Leerjaar 5

Onderwijsopbrengsten

soBinnen Visio willen we “opbrengst gericht werken”. Dit is een manier van werken die uitgaat van de optimale leeropbrengsten van de leerlingen. De hoogste leer-opbrengsten zijn te behalen met een groepsaanpak. Als school moesten we daarom eerst bepalen wat onze basisaanpak in de groepen is.

Meer dan 50% van onze leerlingen stroomt uit naar vmbo tl (mavo) binnen het vso. Voor onze so afdeling is het “basisarrangement” daarom: uitstroom vmbo tl.Dit betekent dat we het onderwijsaanbod zo opgesteld hebben dat leerlingen met een basisarrangement kunnen uitstromen naar vmbo tl. Er zijn echter ook leerlingen die een ander ontwikkelperspectief hebben zoals uitstroom naar Praktijkonderwijs of naar vmbo bb/bk. Deze leerlingen volgen een intensief arrange-ment voor de meeste vakken. Kinderen die als ontwik-kelperspectief havo hebben, krijgen met name in de hoogste groepen, een verdiept arrangement.

Voor de so afdeling werken we met instructiegroepen aan de kerndoelen van het basisonderwijs. Twee keer per jaar worden groepsplannen opgesteld die uitgaan van onze opgestelde leerlijnen. De uitstroomperspectieven van de leerlingen zijn ge-koppeld aan deze leerlijnen. Deze worden geëvalueerd en weergegeven in de groepsplannen en in het OPP. Twee keer per jaar wordt het OVM ingevuld door de groepsleerkrachten en worden de behaalde Cito-toets-scores van het leerlingvolgsysteem bekeken om vast te stellen of een leerling, scores heeft behaald die passen bij het uitstroomperspectief. Als dit klopt volgt een leerling het daaropvolgende half jaar een basisarran-gement voor dat vak. Als een leerling veel lager scoort dan bij haar/zijn uitstroomperspectief past, volgt een intensief arrangement met verlengde instructie en begeleide verwerking. Als een leerling veel hoger scoort dan bij uitstroomperspectief past, volgt hij/zij een ver-diept arrangement.Sinds vier schooljaren zijn we binnen Visio onderwijs bezig om op de so-afdeling “schoolfoto’s” te maken van verschillende vakken. Een schoolfoto geeft op

40

individueel niveau aan wat het leerrendement van de leerling is geweest in het afgelopen jaar, maar ook kunnen we de opbrengsten van de toetsen omzetten in een gemiddeld Leer Rendement Quotiënt (LRQ) op groeps- en schoolniveau. Naast het basisarrangement heeft onze school ook een ambitieniveau. Dat is het streven dat we als school willen bereiken.Als ambitie hebben we op het so gesteld om een ge-middeld LRQ per vak te behalen van 75.

Op grond van de toets gegevens van januari en juni 2016 ziet u hier de opbrengsten van een aantal vakken met een gemiddeld school-LRQ:

Technisch lezen: gemiddeld LRQ: 74 Rekenen: gemiddeld LRQ: 76Spelling: gemiddeld LRQ: 73Woordenschat: gemiddeld LRQ: 79Begrijpend lezen: gemiddeld LRQ: 76

Conclusie van bovenstaande gegevens is dat het vakgebied spelling op dit moment niet op ons ambitie-niveau is. Hierop zal binnen de school extra aandacht gevestigd gaan worden door o.a. meer effectieve instructie aan dit vakgebied te besteden, met meer ondersteunende materialen om het inzicht in de spel-lingsvaardigheden te verbeteren. Voor de vakken reke-nen en begrijpend lezen is het ambitieniveau behaald. Zichtbaar is dat het afgelopen jaar extra veel aandacht is besteed aan woordenschat en begrijpend lezen. Bij woordenschat is onze ambitie ruim behaald. Onze ambitie blijft ook om het gemiddelde LRQ van technisch lezen te verhogen o.a. door ook het vrije-tijdslezen thuis te stimuleren.

vsoBinnen het vso zijn nog geen gevalideerde, op onze doelgroep aangepaste toetsen aanwezig om op dezelf-

Voel je boekje

de manier een schoolfoto te maken en daarmee op-brengsten te meten zoals we dat op het so doen. De verwachting is dat in de loop van het schooljaar 2016-2017 de aangepaste CITO voor het voortgezet onderwijs toetsen beschikbaar zijn gemaakt. De planning is nu om aan het eind het komend school-jaar de toetsen te gaan afnemen en een eerste school-foto te gaan maken om tot een meting te komen.

Onze ambitie is echter als volgt:De vmbo bb/kb leerlingen behalen in 4 jaar hun diploma en stromen uit naar regulier mbo niveau 2/3. De mavo leerlingen behalen eveneens in 4 jaar hun diploma en stromen vervolgens uit naar regulier mbo niveau 3/4.De Havo leerlingen behalen hun diploma in 5 jaar en stromen uit naar een regulier hbo. De leerroute praktijkonderwijs duurt 5 leerjaren en de leerlingen stromen vervolgens uit naar een betaalde baan of naar een entree opleiding binnen het reguliere mbo. Leerlingen van vso mb stromen vanaf het jaar waarin ze 18 jaar worden uit naar arbeidsmatige dagbesteding.

In- en uitstroom en bestendiging

In- en uitstroomLeerlingen kunnen op onze school op verschillende leeftijden instromen. Sommige leerlingen stromen in als ze vier jaar zijn bijvoorbeeld vanaf een (medisch) kinderdagverblijf, of vanuit de vroegbegeleiding van Visio. Er zijn ook leerlingen die later instromen vanuit het regulier basisonderwijs of regulier voortgezet onderwijs. De meesten van hen zullen in de vorige setting aob(ambulante onderwijskundige begeleiding) hebben gekregen.Wanneer een leerling wordt aangemeld voor het volgen van onderwijs op een Visio-school dan kijken we of de leerling een cluster 1-indicatie heeft, tot de doelgroep behoort en of de school kan voorzien in de behoeften van de leerling. Tot slot geven we een advies of de leerling het beste geplaatst kan worden op een Visio-school of op een andere school (bijvoorbeeld regulier of mytyl) met aob.Wanneer we de leerling toelaten tot een van de Visio-scholen, volgen er gesprekken met u als ouder, we stellen een instroomprofiel open de leerling mag komen wennen. In het instroomprofiel staan handelingsad-viezen en staat beschreven welke leerroute de leerling gaat volgen en waar hij naar uit zal stromen na zijn carrière op het so of vso. Een volgende stap is dat u als ouder het vervoer naar school moet regelen. Als een leerling de leeftijd van twaalf jaar bereikt, maakt hij in principe de overstap van het so speciaal

41

onderwijs naar vervolgonderwijs. Dit kan vso (voort-gezet speciaal onderwijs) zijn of regulier vo (met aob). Deze overstap wordt in de Commissie Leerlingzorg (CLz) zorgvuldig besproken.

Als een leerling achttien jaar wordt, dan kan hij de school verlaten. Mocht een leerling een of twee jaar langer op school willen blijven, dan wordt er in de Commissie Leerlingenzorg en in het OPP gemotiveerd waarom hij langer blijft en wat hij nog gaat leren in die jaren. Een leerling kan uitstromen als er een passende vervolgsetting is gevonden. Dit kan dagbesteding, arbeid of vervolgonderwijs (bijvoorbeeld mbo) zijn.

Een leerling kan ook tussentijds uitstromen naar een andere school. Elk jaar stelt de CLz vast of de onze school nog de beste plek is voor deze leerling. Zodra leerlingen het aankunnen om naar regulier onderwijs met aob te gaan, zal de commissie dit aan u als ouder adviseren. De overstap begeleiden we altijd zorgvuldig. Door middel van het onderwijskundig rapport, eind-onderzoek en portfolio verstrekken we informatie aan de vervolgsetting. Vso-leerlingen lopen vaak in de transitiefase (laatste jaren in het vso) al meerdere dagen stage op de plek waar ze naar uitstromen.

BestendigingAan het begin van de schoolloopbaan stellen we voor de leerling een ontwikkelingsperspectief vast. Elk jaar bespreken we dit ontwikkelingsperspectief met u als ouder en stellen het zo nodig bij aan de hand van resultaten of de ontwikkeling van uw kind. De doelen en resultaten van het onderwijs leggen we vast in groepsplannen en in het ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). Tevens leggen we behaalde resultaten vast in een leerlingvolgsysteem. Een leerling is tot zijn achttiende jaar leerplichtig, maar kan met verlenging tot en met zijn twintigste op school blijven.

Leerlingen binnen het so stromen op hun twaalfde jaar uit naar vso (bijvoorbeeld Visio Onderwijs Rotterdam), regulier voortgezet onderwijs (vo) of vso mb (meestal Visio Onderwijs Rotterdam).Leerlingen binnen so mb stromen op hun twaalfde jaar intern door naar vso mb.De uitstroom van vso mb verschilt per leerroute. De uitstroom van vso pro is vervolgonderwijs of (zelf-standige) arbeid.

Uitstroom soSinds 2011 zijn 54 leerlingen van so uitgestroomd. 44 leerlingen, dus 81% stroomt uit naar het eigen vso of een andere cluster 1 school.

1 leerling is uitgestroomd naar regulier basisonderwijs3 leerlingen naar ander speciaal onderwijs2 leerlingen naar een vorm van regulier voortgezet onderwijs2 leerlingen naar een school in het buitenland2 leerlingen naar een school voor sbo

Uitstroom vsoSinds 2011 zijn 55 leerlingen van het vsouitgestroomd,3 leerlingen behaalden een volledig havo diploma 16 leerlingen behaalden een volledig mavo diploma 7 leerlingen een volledig vmbo bb diploma5 leerlingen naar (arbeidsmatige) dagbesteding21 leerlingen naar een mbo school2 leerlingen naar een hbo school4 Leerlingen naar het vavo (altijd havo)4 leerlingen naar een regulier vo4 leerlingen waren direct na school thuiszitter (motivatie, ziekte, vanuit culturele opvatting)

Conclusies en trends De groei van het leerlingenaantal van de school neemt na jaren iets af. Echter, we nemen wel een lichte groei waar van het leerlingenaantal in ons vso. Er is een geringe uitstroom van onze leerlingen vanuit het so naar een vorm van regulier onderwijs Vanuit ons Praktijkonderwijs (pro) stromen leerlingen ook uit naar de entree opleidingen van het mbo Pro leerlingen behalen ook certificaten op vmbo en zelfs op mavo niveau Onze leerlingen behalen soms certificaten op meerdere niveaus tegelijk (bv een vmbo bb diploma met certifica-ten op mavo niveau, of een mavo diploma met certifica-ten op havo niveauTussentijdse uitstroom vanuit het vso vindt wel plaats, maar plaatsing in regulier onderwijs lijkt steeds moei-lijker te worden. Leerlingen worden vaker afgewezen op grond van hun visuele beperking

Onderwijskundige ontwikkelingen In het jaarplan 2016 zijn de volgende hoofdthema’s voor de school geformuleerd: Ten aanzien van het primair proces;- Integrale samenwerking rondom een kind, met

spilfunctie voor onderwijs (Kind&Jeugd)- High performance onderwijs- Leren leren en onderwijskundig vakmanschap- ICT-beleid (o.a. vervanging en verbetering van middelen, afstandsleren en het ideale leerboek)- Zorg-onderwijsarrangementen opstellen in samen-

werking met de overige domeinen binnen Visio- Aansluiting op de arbeidsmarkt en samenleving ver-

beteren (actief burgerschap)

42

- Passend onderwijs: aansluiten bij de samenwerkings-verbanden voor po en vo

- Educatief partnerschap met ouders

Ten aanzien van de kwaliteitszorg;- Onderwijs-zorgcyclus cyclisch inzetten - Kwaliteitsaudits uitvoeren - Datagestuurde onderwijsresultaten - Landelijke benchmark cluster 1 op onderwijs- resultaten

Ten aanzien van het personeel;- Doorontwikkelen van professionele werkcultuur- Corporate curriculum voor personeel- Onderwijskundig vakmanschap- Sociale veiligheid

Ten aanzien van bestuur en organisatie;- Perspectief van Visio Onderwijs - De rol van onderwijs binnen de expertiseorganisatie Visio- Passend onderwijs: samenwerken met stakeholders (po Raad, LECSO, vo Raad, Venster voor Verantwoor- ding etc.)

Ons team

De functies en wie is wie?Schoolleider: Ulco van der Ende. De schoolleider is integraal verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken binnen de school.Coördinator so: Gyntha GoertzCoördinator mb: Ingrid StekelenburgCoördinator vso: Jacco van der HoogtDe so-groepen, mb-groepen en vso-groepen hebben een eigen coördinator die belast is met de ondersteu-ning en begeleiding van de leerkrachten en assisten-

Stoklopen in school

ten. De coördinator bewaakt tevens het leerlingvolgsy-steem en is lid van de Clz. (commissie leerlingenzorg)Groepsleerkrachten so en mb: Ingrid Stekelenburg, Tineke van Uffelen, Linda Verhoef, Stephanie Dopper, Marion Brillemans, Lisette Korteweg,Wouter den Engelsman, Ingrid Smit, Lilian Blouw, Susanne van Ravesteijn, Marcel Aarts, Deniz Çelik en Eva Slootweg. Iedere groep heeft een eigen mentor/leerkracht. Hij/zij is degene die het overzicht van het totale onderwijsproces bewaakt. Leerkrachten vso: Jacomijn Maasland, Robert Steendijk, Rolf Schimmer, Buket Canatan, Jacco van der Hoogt, Joke Schuurman, Monique van Weissenbruch, Annelies Zonneveld, Ellen van Megen, Charlotte van Os, Martien Voorrips, Hans Blanken, Deniz Çelik, Eva Slootweg, Wim van der Gugten, Marcel Aarts en Irina Cirpus. Iedere leerling heeft een eigen mentor/leerkracht. Hij/zij is degene die het overzicht van het totale onder-wijsproces bewaakt. De mentor de voortgang van het leerproces aan de hand van het vakwerkplan en het ontwikkelingsperspectief. Mocht u als ouder/verzorger de behoefte hebben om over de voortgang van het leerproces te praten, dan kunt u altijd contact opnemen met de mentor.Vakleerkrachten bewegingsonderwijs:Marcel Aarts, Wim van der GugtenVakleerkracht muziekonderwijs: Deniz ÇelikHandvaardigheid/techniek: Annelies ZonneveldLeerkrachten individuele begeleiding/specialisten:Tonny van Peppel, Gyntha Goertz en Christine OskampOrthopedagoog: Renske Koornstra. De orthopedagoog is werkzaam als specialist binnen het team. Zij ondersteunt de leer-krachten en geeft hen handelingsgerichte adviezen bij het opstellen en uitvoeren van het planmatig handelen.Stagebegeleiding: Eva Slootweg.Didactisch onderzoek: Christine Oskamp.Systeembeheerder: John Charoe. De systeembeheerder is verantwoordelijk voor het “in bedrijf houden” van alle computers op school.Oogarts: verricht oogheelkundig onderzoek voor de Commissie van Onderzoek. Ongeveer eens per jaar ziet de oogarts alle leerlingen.Schoolarts: onderzoekt de kinderen bij het advieson-derzoek of op aanvraag.Medewerkers Visio Revalidatie & Advies: Wil Bouw, Jacqueline Smit, Erica Bakker, Marijke van den Bosch voor training oriëntatie & mobiliteit, training algemene dagelijkse levensverrichtingen, tactiele- en zientraining.Administratie/secretariaat: Allegonda Bos.Zij verzorgt de administratie van de school. De admini-

43

stratie is vaak het zenuwcentrum van de school waar alle lijnen samen komen en van waaruit de interne communicatie begint. Huismeester: Aad Merk. Hij draagt onder meer zorg voor het onderhoud van het gebouw, verricht repara-ties, regelt bestellingen etc.Receptie: Annette Rolloos en Willeke van Wurmond.Ondersteunende medewerkers die onder meer de zorg hebben voor het aannemen van de telefoon, de ont-vangst van bezoekers, de zorg voor het kopiëren, het brailleren en het zetten van koffie. Huishoudelijk personeel: Azra Sipovic, Carla de Vos. Zij zorgen ervoor dat de school dagelijks goed schoon-gemaakt wordt.

Jaarlijks begeleiden wij een aantal stagiaires van diverse opleidingen (Pabo, Pedagogiek, SPW). Een aantal en-thousiaste vrijwilligers helpen ons bij onder meer met het onderhoud van de bibliotheek, de ondersteuning bij ICT, het schoolzwemmen en drama/toneelactiviteiten.

Open leercentrum vso

Praktische zaken van A tot Z

Activiteiten voor het so

In de loop van het schooljaar vinden er verschillende

activiteiten plaats. We vieren Sinterklaas, Kerstmis en

Pasen. Daarnaast zijn in april de Konigsspelen, en in

oktober besteden we uitgebreid aandacht aan de

kinderboekenweek. Op 15 oktober besteden we aan-

dacht aan de “Internationale Dag van de Witte Stok”.

Eens per jaar vinden de projectweken plaats met de

hele school. Het schoolkamp is in mei of juni.

De laatste week van het schooljaar organiseren wij

het eindfeest met het hele so. Ook het hele jaar door

zijn er de “bijzondere” lessen vanuit de kinderboerderij,

musea, de stichting kunstzinnige vorming Rotterdam

en de Openbare Bibliotheek.

Activiteiten voor het vsoIn de loop van het schooljaar vinden de volgende activiteiten plaats:- Introductiedag (eerste schooldag)- Internationale Dag van de Witte Stokop vrijwillige basis- Kerstviering, gehele vso- Sportdag(en), gehele vso- Werkweek(en), gehele vso- Diverse projecten, gehele vso- Eindfeest, gehele vso- Door de leerlingenraad georganiseerde activiteiten op gebied van cultuur, sport etc.

BibliotheekOnze school beschikt over een eigen bibliotheek met boeken in zwartdruk en braille. De boeken zijn vooral bedoeld voor het lezen in de klas. De brailleboeken lenen we uit, als kinderen thuis willen lezen. We kunnen niet vaak genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om zelfstandig te kunnen lezen. Daarom stimuleren wij kinderen ook buiten school te lezen. Kinderen kunnen lid worden van de bibliotheek thuis.

Voor het aanvragen van leesboeken en romans in braille en op Daisy cd-rom kunnen leerlingen terecht bij het loket www.aangepast-lezen.nl, T 070 3381 500. Tot 18 jaar is lidmaatschap gratis. Voor jongeren bestaan er tijdschriften in braille, in gesproken vorm en in vergrote druk. Voor abonnementen kunt u terecht bij Dedicon Grave. Hieraan zijn kosten verbonden. U vindt hierover informatie op de site www.anderslezen.nl.

Buitenschoolse activiteiten voor het soWe organiseren jaarlijks verschillende buitenschoolse activiteiten, excursies en een sportdag. Alleen het schoolkamp duurt langer dan een dag; namelijk drie dagen. Een aantal weken voor het kamp ontvangt u meer informatie over het programma en de organisatie van het kamp. Wij gaan ervan uit dat al onze leerlin-gen meegaan met het schoolkamp. De kosten voor het schoolkamp zijn € 50,00.

Buitenschoolse activiteiten voor het vsoElk schooljaar organiseren we een aantal buitenschool-se activiteiten. Deze activiteiten duren één dag tot maximaal een week (de schoolwerkweek). De school organiseert jaarlijks sportdagen waar zowel de leerlingen als de leerkrachten aan deelnemen. Ieder jaar organiseert het vso een schoolwerkweek. Dit is voor iedere leerling een verplichte activiteit. De kosten bedragen € 150,00.

44

Filmen en foto’s op schoolSoms worden er foto’s of filmopnames gemaakt bij feestelijke gebeurtenissen. Als u liever niet wilt dat uw kind op de foto of film komt, kunt u dit aangeven en hiervoor een formulier invullen dat in het dossier van uw kind wordt opgenomen. Soms worden er opnames van lessen gemaakt met als doel ons onderwijs te verbeteren. (School Video Interactie Begeleiding). Deze opnames worden alleen gebruikt voor interne studie en foto’s soms gepubliceerd op besloten website.

Financiële regelingen- Financiering 18+ Onze school biedt onderwijs tot 20 jaar tenzij er

eerder geen onderwijs doelen meer te behalen zijn. Jongeren kunnen vanaf hun achttiende jaar een Wajong uitkering aan vragen, tenzij ze nog een oplei-ding volgen of naar school gaan. Voor meer informa-tie kunt u terecht bij: (http://www.uwv.nl/particulie-ren/arbeidsbeperkt/index.aspx).

Schoolgaande jongeren en studenten vanaf 18 jaar kunnen wel een beroep doen op de wet werk en bijstand (WWB): (http://www.rijksoverheid.nl/onder-werpen/bijstand/vraag-en-antwoord/wanneer-heb-ik-recht-op-bijstand). Ouders kunnen deze bijstands-uitkering aanvragen bij hun gemeente. De leerling heeft recht op bijstand vanaf de dag dat bij de gemeente bijstand wordt aangevraagd. Het is de eigen verantwoordelijkheid van ouders dat dit op tijd gebeurt. Na de aanvraag bij de gemeente volgt er een individuele beoordeling of de leerling recht heeft op een bijstandsuitkering. Waarschijnlijk zullen de leerlingen van onze scholen vrijstelling krijgen voor het zoeken naar werk.

Op grond van het “op weg helpen naar een zo zelf- standig mogelijk leven” kunnen de twee jaar onder- wijs die nog resten vermoedelijk goed gekeurd worden.

Dit blijft echter wel afhankelijk van de individuele beoordelaar van de gemeente.

- TOG (Tegemoetkoming Ouders van thuiswonende Gehandicapte kinderen)

Wanneer u thuis een kind met een beperking verzorgt in de leeftijd van drie tot achttien jaar, dat daarnaast een zorgindicatie heeft van tien uur zorg of meer per week zou het kunnen zijn dat u in aanmerking komt voor de tegemoetkoming TOG. Wij verwijzen u naar de website van de Sociale Verzekeringsbank: www.svb.nl.

- Tegemoetkoming Scholieren Jongeren vanaf achttien jaar die voltijds op het

Voortgezet Onderwijs zitten, kunnen in aanmerking komen voor de regeling Tegemoetkoming Scholieren. Deze tegemoetkoming is een gift en gaat in vanaf het kwartaal na de 18e verjaardag. Ouders krijgen dan

geen kinderbijslag meer. Aanvragen via het formulier Aanvraag tegemoetkoming scholieren: https://duo.nl/particulier/images/7148.pdf, het liefst vóór het einde van het schooljaar (31 juli). Er wordt een basis-toelage toegekend en afhankelijk van het inkomen van ouders soms ook nog een aanvullende toelage. Indien de jongere op kamers woont, is de toelage ho-ger dan wanneer bij ouders gewoond wordt. Gebruik de rekenhulp (https://duo.nl/particulier/deurmat/service/rekenhulpen/rekenhulp-tegemoetkoming-scholieren.jsp) om te zien hoeveel toelage mogelijk is. Voor meer informatie over deze regeling wordt u verwezen naar DUO.

- Wet Langdurige Zorg (WLZ) Bij langdurige ziekte, handicap of ouderdom kan aan-

spraak gedaan worden op de WLZ; een eenmaal afge-geven indicatie is levenslang geldig. De indicatie kan aangevraagd worden bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). Om te beoordelen of iemand in aanmerking komt voor zorg, neemt het CIZ samen met u uw ge-zondheid of de gezondheid van uw kind en uw woon- en leefsituatie onder de loep. U kunt aangeven bij het CIZ of u zorg in natura (ZIN) of persoonsgebonden budget (PGB) wilt ontvangen. De voorwaarden om PGB te kunnen aanvragen zijn erg aangescherpt. Verdere informatie kunt u vinden via de website van het CIZ: www.ciz.nl of www.hoeverandertmijnzorg.nl

- Zorgverzekering Voor onderzoeken en behandelingen door Visio moet

een beroep gedaan worden op de zorgverzekering. Bij hulpvragen zal de medewerker van het Cliëntservice-bureau van Visio die met u bespreken; deze medewer-ker kan u helpen indicaties aan te vragen.

- Gezamenlijke website van overheden, UWV, CIZ, etc. Voor het regelen van zorg, hulp of financiële steun

voor gehandicapten, chronisch zieken en ouderen kunt u de gezamenlijke website van overheden, UWV, CIZ, etc. bezoeken: www.regelhulp.nl.

Gym- en zwemkleding voor het soEen aantal leerlingen met een meervoudige beperking en een aantal bovenbouw leerlingen uit het so krijgen zwemles in het sportfondsenbad van IJsselmonde. Zij krijgen les van zwemonderwijzers. Voor deelname van uw kind aan dit zwemmen, vragen we toestem-ming aan u. In de jaarlijkse bespreking over het ontwik-kelingsperspectief wordt afgesproken welke boven-bouw leerlingen zwemles zullen gaan volgen. De eigen leerkracht(en) en vrijwilligers begeleiden de kinderen.

Kinderen met epilepsie worden individueel begeleid door vrijwilligers. Zwemkleding en een handdoek zijn verplicht. Tijdens de gymlessen moeten de leerlingen

45

sportkleding dragen, zoals een gymshirt, gym of trainingsbroek en gymschoenen.

Gymkleding voor het vsoVoor de gymlessen moet de leerling sportkleding dragen, zoals een gymshirt, gymbroek of trainings-broek en gymschoenen.

HoofdluisHoofdluis is een vervelend probleem, zowel voor de thuissituatie als op school. Indien u bij uw kind hoofd-luis constateert, wordt u verzocht direct contact op te nemen met de leerkracht van uw kind. Op school nemen wij dan onze maatregelen en lichten de overige ouders van de groep in. Vanuit school kunt u informatie krijgen over de bestrijding van hoofdluis. Wij vragen alle ouders en verzorgers om hun medewerking om erger te voorkomen.

LesgeldVoor onze leerlingen is geen lesgeld verschuldigd.

Lesuitval binnen het vsoDe lesuitval binnen het vso proberen we zoveel moge-lijk te voorkomen, maar is soms onvermijdelijk. Bij uit-val van een les of bij een tussenuur blijven leerlingen op school; het lesrooster wordt zo mogelijk aangepast. Net als voorgaande jaren zijn er ook in dit schooljaar maximaal vier studiedagen gepland. Over studiedagen wordt u vooraf, door de school geïnformeerd.

Lunchpakket voor het soAlle leerlingen blijven in de middagpauze over op school in de eigen groep. Ze brengen hun eigen lunch-pakketje mee. Het is niet toegestaan om snoep, chips, koek en frisdrank of energiedrank tijdens de pauze te nuttigen. Gezonde tussendoortjes als fruit, cracker, liga, sultana of ontbijtkoek zijn wel toegestaan.

Opvang in de ochtend en overblijven voor het soDe meeste so-leerlingen komen per taxi naar school. De groepsleerkracht vangt deleerlingen ’s ochtends op. Tussen de middag blijven de leerlingen op school en eten zij in de eigen groep onder verantwoordelijkheid van de groepsleerkracht.

OuderbijdrageDe vrijwillige bijdrage voor (activiteiten van) de ouder-raad is € 27,50. Om het so-schoolkamp te kunnen be-kostigen vragen wij een bijdrage van € 50,00 per kamp. Uitgangspunt is dat leerlingen drie keer in hun so tijd op kamp gaan. Om het vso-schoolkamp te kunnen be-kostigen vragen wij een bijdrage van € 150,00.

Schoolbenodigdheden voor het soAlle nodige materialen binnen het so worden door de school verstrekt. De aanschaf van een laptop met brailleregel of andere specifieke hulpmiddelen voor gebruik op school of thuis loopt via de verzekering van de ouders.

Schoolbenodigdheden voor het vsoDe schoolboeken krijgen de leerlingen in bruikleen van school. Leerlingen kaften de boeken zelf. Indien boeken kwijtraken of beschadigd worden, is de leerling hiervoorverantwoordelijk. De leerling moet dan de kosten van reparatie of aanschaf van nieuw materiaal betalen. Zelf zorgt de leerling voor aanschaf van: rekenmachine, liniaal, agenda en schrijfmateriaal. De leerlingen kunnen een kluisje ter beschikking krijgen om spullen en mate-rialen op te bergen. De borg hiervoor bedraagt € 7,50.

Schoolmelk voor het soDe leerlingen kunnen schoolmelk krijgen. Bij aanvang van het schooljaar ontvangt u een formulier met nadere informatie. Schoolmelk is niet gratis, u krijgt van Melkunie een acceptgiro thuisgestuurd.

SisaVisio onderwijs is aangesloten op SISA. SISA staat voor Signaleren en Samenwerken. SISA is de verwijsindex risicojongeren (VIR) van de gemeente Rotterdam e.o. De verwijsindex risicojongeren (VIR) is een landelijk digitaal systeem waarin hulpverleners meldingen kunnen doen over jongeren tot 23 jaar met problemen. Zo weet een hulpverlener sneller of een kind ook be-kend is bij zijn collega’s. Hulpverleners van de verschil-lende instanties kunnen dan met elkaar overleggen wat de beste aanpak is voor hulpverlening. Het gaat hierbij om betrokkenheid en samenwerken.

Te laat komen, afwezigheid, overblijven voor het vsoOnze vso-leerlingen hebben hun eigen verantwoorde-lijkheid om op tijd aanwezig te zijn in de lessen. Wij verwachten dat zij minimaal vijf minuten voor aan-vang van de les op school zijn. De afspraken met taxi’s moeten zo gemaakt worden, dat op tijd aanwezig zijn mogelijk is. Als er problemen zijn met op tijd op school komen, moet de leerling dit tijdig doorgeven aan de mentor. Leerlingen blijven tussen de middag op school over. Er is dan gelegenheid te lunchen. Leerlingen van het eerste leerjaar mogen in de pauzes niet van het schoolterrein. Leerlingen vanaf het tweede leerjaar alleen na positieve screening op mobiliteit en met schriftelijke toestemming van hun ouders/verzorgers.

46

Traktaties binnen het soWanneer uw kind jarig is, besteden wij daar graag aan-dacht aan. In principe wordt de activiteit gevierd binnen de eigen groep. Soms willen kinderen alle groepenlangs. Natuurlijk staan we dat toe. Indien uw kind wil trak-teren, adviseren wij u vooraf contact op te nemen met de groepsleerkracht of mentor, aangezien sommige van onze kinderen gehouden zijn aan een dieet.

Traktaties binnen het vsoWanneer uw kind voor zijn verjaardag op school wil trakteren, dan mag dat. Wel verzoeken wij u dit op een gezonde en bescheiden wijze te doen.

VakantieDe overheid stelt elk jaar de vakantieperiodes vast, met name in verband met de vakantiespreiding. Wij houden ons zoveel mogelijk aan het advies van de over-heid. Het vakantierooster van het schooljaar 2016-2017:

Herfstvakantie 17-10-2016 t/m 21-10-2016

Kerstvakantie 26-12-2016 t/m 06-01-2017

Krokusvakantie 27-02-2017 t/m 03-03-2016

Pasen 14-04-2017 t/m 17-04-2016

Meivakantie 24-04-2017 t/m 05-05-2017

(incl. Koningsdag)

Hemelvaart 25-05-2017 t/m 26-05-2017

2e Pinksterdag 05-06-2017

Zomervakantie 10-07-2017 t/m 18-08-2017

Gedurende het schooljaar plannen we een tweetal studiedagen. Uw kinderen zijn dan vrij. De studiedagen zijn gepland op 6-12-2016 en 13-4-2017.

Verlof buiten schoolvakanties omExtra verlof is niet mogelijk tenzij er sprake is van artikel 13 A van de leerplichtwet. Er zijn twee soorten verlof:1 Extra vakantieverlof2 Extra verlof wegens gewichtige omstandigheden.

Voor beide soorten geldt dat er een maximum van tien dagen aan verbonden is. Bij 1 is alleen sprake van toekenning van verlof indien aantoonbaar is dat een van beide ouders door de specifieke aard van zijn/haar beroep niet in staat is om tijdens de schoolvakanties vakantie te genieten. Verlof dient schriftelijk aange-vraagd te worden bij de directie van de school. Verlof kan nooit worden toegekend in de eerste 2 weken na de zomervakantie. Bij 2 kan verlof worden toegekend bij bijzondere plezierige of minder plezierige gebeurtenis-sen zoals verhuizingen, gezinsuitbreiding, overlijden,

huwelijk e.d. Ook dit verlof dient schriftelijk te worden aangevraagd bij de directie van de school. Indien er voor meer dan tien dagen verlof wordt aangevraagd of genomen dan dient de directie de aanvraag te melden bij de leerplichtambtenaar van de gemeente. Indien de directie van de school het nodig vindt, kan er overleg met de leerplichtambtenaar plaatsvinden.

Vervoer van en naar schoolHet vervoer van de leerlingen valt onder de verant-woordelijkheid van de ouders. Dit betekent dat u de kinderen zelf naar en van school brengt of haalt, of u regelt dit, via de gemeente, met een taxibedrijf. Het aanvraagformulier wordt jaarlijks door de ouders ingevuld, de ondersteunende verklaring van de Commissie van Onderzoek wordt door de school naar de betreffende gemeente verzonden. Graag vernemen wij van u aan het begin van het schooljaar de naam en hettelefoonnummer van het taxibedrijf. De maatschappe-lijk werker kan u eventueel behulpzaam zijn.

WebsiteVia de website van Visio onderwijs Rotterdam www.visio.org kunt u zich op de hoogte stellen van het actuele nieuws van de locatie, maar ook documenten en foto’s bekijken en downloaden. Een inlogcode voor het besloten gedeelte van de site wordt op verzoek aangemaakt. U wordt dringend ver-zocht regelmatig de site voor nieuws te raadplegen.

Ziekmeldingen en schoolverzuimIndien uw kind door ziekte of doktersbezoek afwezig is, dient u dit zo spoedig mogelijk te melden bij de recep-tie van de school tussen 08.00 - 8.30 uur. U moet zelf het vervoersbedrijf inlichten! Bij niet gemelde afwezig-heid van de leerling nemen we zo snel mogelijk contact op met de ouders en zijn wij genoodzaakt de leerling te registreren als ongeoorloofd afwezig.

Natuurkundige proefjes

47

Deel 4

Raad van Toezicht, Raad van Bestuur, medezeggenschap, klachtenregeling en informatieverstrekking

Raad van Toezicht Koninklijke VisioDhr. drs. E.F. Stoové (voorzitter)Mw. J. van Vliet MHA (vicevoorzitter)Dhr. G. JoostenDhr. prof. dr. G.P.M. LuytenDhr. Z. ArslanMw. drs. J.Ch. PawlikowskiDhr. drs. R. Belle

Raad van Bestuur Koninklijke VisioDhr. drs. M. (Marten) de Bruine, MBA (voorzitter)Mevr. H. (Heleen) Griffioen, per 15 augustus 2016

MedezeggenschapWat is de medezeggenschapsraad (MR) en wie zitten er in? Visio Onderwijs bestaat formeel uit drie onderwijs-instellingen; Noord, Midden en Zuid. Elke onderwijsin-stelling heeft een eigen medezeggenschapsraad (MR). De MR wordt gevormd door ouders en personeelsleden, die elk de helft van de zetels innemen. De omvang van de MR is afhankelijk van het aantal leerlingen en het aantal schoollocaties. De MR van Zuid heeft in totaal twaalf zetels, de MR Midden en de MR Noord hebben acht zetels. De personeelsgeleding van de MR vertegen-woordigt zowel de medewerkers van de schoollocaties als de medewerkers van de ambulante onderwijs-kundige dienstverlening.

Wat doet de MR?De MR is een wettelijk orgaan met wettelijke taken en verantwoordelijkheden. De rechten en bevoegdheden van de MR staan beschreven in de Wet Medezeggen-schap op Scholen (WMS). De MR heeft instemmings-recht en adviesrecht over zaken die van wezenlijk belang zijn. De ouder- en personeelsgeleding van de MR moeten bijvoorbeeld gezamenlijk instemmen met de schoolgids en het schoolreglement. Daarnaast heeft de oudergeleding instemmingsrecht over de besteding van de vrijwillige ouderbijdrage. In een aantal gevallen moet de directie over haar plannen met de school ad-vies vragen aan de MR. De MR kan ook ongevraagd een standpunt kenbaar maken aan de directie. De directie is verplicht om ieder advies dat de MR geeft serieus te nemen, maar mag de adviezen wel terzijde schuiven.

De directie is gericht op een positieve manier van samenwerken met de MR. Samen staan zijn voor het doel om optimale kansen te bieden aan leerlingen met visuele beperkingen.

Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR)Voor Visio Onderwijs als geheel bestaat een gemeen-schappelijke medezeggenschapsraad die periodiek overleg voert met het bestuur van Visio. De GMR bestaat net als de MR uit een oudergeleding en een personeelsgeleding. Voor iedere geleding zijn zes zetels beschikbaar, zodat er in totaal twaalf zetels zijn. Een belangrijk deel van de GMR-leden is tevens MR-lid. Ook zonder MR-lid te zijn is het echter mogelijk om GMR-lid te worden. De GMR praat mee over alle zaken die betrekking hebben op het gehele onderwijs van Visio. De GMR heeft instemmingsrecht over een nieuw strategisch beleidsplan voor Visio Onderwijs of wijzigingen in de onderwijskundige doelstellingen. Ook wordt er aan de personeelsgeleding bijvoorbeeld instemming gevraagd op personele inzet (bestuurs-formatieplan). Gezamenlijk moeten de ouder- en personeelsgeleding adviseren over het strategisch beleidsplan en wijzigingen in de organisatiestructuur. De gesprekspartner van de GMR is het bestuur van Visio.

Lid worden van de MR of de GMR?In de MR en GMR bent u dicht bij de bron. U bent snel op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen en beleids- zaken in het onderwijs van uw kind. U denkt en praat erover mee. Door uw deelname aan de MR of GMR krijgt u inzicht in de manier waarop Visio Onderwijs met finan-ciën, personeel en voorzieningen omgaat. Uw stem wordt gehoord en u heeft dus daadwerkelijk invloed.

De MR en de GMR vergaderen een aantal keer per jaar. De MR-vergaderingen vinden plaats in de regio (Zuid, Midden of Noord) waarvoor de MR is ingesteld. De GMR-vergaderingen vinden in Huizen plaats. Af en toe organiseren we een studieavond over een onderwerp dat door de MR of GMR zelf bepaald is. We vergoeden de reiskosten voor de MR- en GMR-leden en als ouder ontvangt u een presentievergoeding.

48

Is na het lezen van deze informatie uw nieuwsgierig-heid gewekt, heeft u belangstelling voor deze taak of wilt u wat meer weten? Neem dan gerust contact metons op. U kunt ons bereiken via de volgende e-mail-adressen: MR Zuid: mrzuid@visio.org MR Midden: MR-IOSB@visio.org MR Noord: MRVisioOnderwijsHaren@visio.org GMR: gmr@visio.org

KlachtenregelingHet is van groot belang dat de school een veilige leer-omgeving biedt en er kwalitatief goed onderwijs wordt geboden. De leeromgeving moet vrij zijn van onge-wenste omgangsvormen zoals seksuele intimidatie, agressie en geweld. Visio voert een helder beleid rond-om (sociale) veiligheid en stelt eisen aan haar eigen kwaliteit van onderwijs en bejegening. Mocht u, om welke reden dan ook, niet tevreden zijn en onvoldoende gehoor vinden bij de schoolleiding kunt u gebruik maken van de klachtenregeling.Visio heeft een klachtenregeling voor leerlingen, cliën-ten en hun ouders. Binnen deze regeling zijn duidelijke procedures geformuleerd, zodat iedere klacht serieus en met zorg wordt behandeld.

Klacht indienenEr zijn twee manieren om een klacht in te dienen. De eerste mogelijkheid is het bespreken en behandelen van uw klacht of onvrede met de betrokken medewer-ker en eventueel de schoolleiding. De tweede mogelijk-heid – of wanneer de eerste manier niet tot de ge-wenste oplossing heeft geleid – is het indienen van een klacht bij de onafhankelijke Klachtencommissie voor cliënten en leerlingen.

Leerlingen aan het werk in de klas

Bespreking en behandeling van de klacht in onderling overlegAls een klacht in onderling overleg tussen ouders, leerling, medewerker en schoolleiding goed is bespro-ken leidt dit vaak tot een aanvaardbare oplossing. De ouders en de leerling kunnen hierbij hulp krijgen van een externe vertrouwenspersoon. Een vertrouwensper-soon kan ondersteuning bieden bij het verwoorden van de klacht of kan advies en informatie geven. Visio kiest voor externe vertrouwenspersonen omdat leerlingen of ouders zich vaak beter durven te uiten bij mensen die onafhankelijk zijn. Behandeling door de Klachtencommissie voor cliënten en leerlingenHet indienen van een klacht bij de Klachtencommissie betekent dat een meer formele procedure in gang wordt gezet dan het bespreken van de klacht met de direct betrokkenen. Een klacht moet binnen een jaar na de gedraging of beslissing worden ingediend, tenzij de Klachtencommissie anders beslist. De Klachtencommis-sie is een onafhankelijke commissie waarvan de leden niet aan Visio verbonden zijn. De Klachtencommissie onderzoekt de klacht en stelt de betrokken partijen in de gelegenheid om hierop een toelichting te geven. De Klachtencommissie doet binnen negen weken uit-spraak in termen van ‘ongegrond’, ‘gegrond’ of ‘gedeel-telijk gegrond’. Ook kan de Klachtencommissie aanbe-velingen doen om opnieuw optreden van de klacht te voorkomen of ter verbetering van een situatie.

Meer informatie en contactOp de website van Visio vindt u onder het kopje ‘Over Visio’ het onderwerp ‘Klachtenregeling’. Via die pagina kunt u de volledige klachtenregeling downloaden en treft u de gegevens van de externe vertrouwensper-soon en de Klachtencommissie aan.

JaarverslagJaarlijks wordt een jaarverslag opgemaakt voor Koninklijke Visio als geheel. In het jaarverslag vindt evaluatie en verantwoording van het beleid plaats, de activiteiten en de resultaten. Ook de jaarrekening is in het jaarverslag opgenomen. Het jaarverslag wordt vóór 1 juni vastgesteld en openbaar gemaakt. In het jaar-verslag is ook de verantwoording van Visio Onderwijs opgenomen. Het jaarverslag is via de website van Visio te downloaden.

OngevallenverzekeringVoor de leerlingen van de scholen is een ongevallen-verzekering afgesloten. Ook tijdens evenementen in schoolverband zoals bij een schoolkamp of tijdens

49

stage is de verzekering van toepassing. Bagage is bij schoolactiviteiten niet via de school verzekerd. Schade aan kleding of brillen evenmin. Ook diefstal van goede-ren valt niet onder de verzekering van school. Tot slot verzoekt de school u om voor uw kind een Wettelijke Aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.

PrivacyPersoonsgegevens van de leerling verwerken we met inachtneming van de regels van de Wet bescherming persoonsgegevens. Relevante gegevens van de leerling nemen we op in het leerlingendossier en gebruiken we alleen voor het doel waarvoor ze zijn opgenomen. Wanneer de leerling aanvullende zorg of dienstver-lening binnen Visio ontvangt (conform een overeen-komst) dan hebben degenen die direct betrokken zijn bij de uitvoering van de zorg of dienstverleningsover-eenkomst inzage in de gegevens, voor zover dit nodig is voor uitoefening van hun werkzaamheden. Hiervoor geeft u als ouder toestemming bij de aanmelding.

Schorsen en verwijderingOndanks alle aandacht die we besteden aan het bieden van een veilig klimaat binnen Visio Onderwijs – er is bijvoorbeeld een protocol aanwezig over het voorkomen en aanpakken van (cyber-)pesten – kan het voorkomen dat een leerling de veiligheid van medeleerlingen of medewerkers op enigerlei wijze in gevaar brengt. Er volgt dan direct een gesprek met de leerling en zijn ouders. Eventueel kan de schoolleider besluiten tot een time-out voor een bepaalde periode. Wanneer de problemen (zeer) ernstig zijn of wanneer na diverse time-outs de situatie niet beheersbaar blijkt kan het bevoegd gezag op advies van de adjunct- directeur besluiten tot schorsing voor ten hoogste één week. Een schorsing maken we schriftelijk aan de ouders bekend en bespreken we direct met de betref-fende leerling en zijn ouders. De schorsing melden we schriftelijk bij de Inspectie van het Onderwijs en de leerplichtambtenaar.

Als ook het schorsen niet het gewenste effect heeft kan het verwijderen van de leerling van een school een vervolgstap zijn. De directie raadpleegt in dat geval de betrokken leraar en gaat een gesprek aan met de ouders. Vervolgens zal de directie het bevoegd gezag adviseren over het verwijderen van de leerling en dit advies voorzien van een deugdelijke motivering. Wanneer de ouders het niet eens zijn met het besluit kunnen zij dit binnen zes weken schriftelijk kenbaar maken. Hierop moet het bevoegd gezag binnen vier weken reageren. De school heeft een inspannings-verplichting van acht weken om voor de leerling een

geschikte andere school te vinden. De leerplichtambte-naar en de Inspectie van het Onderwijs stellen we van de situatie op de hoogte.

Vrijstelling onderwijsactiviteitenLeerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs zijn verplicht deel te nemen aan alle onderwijsactiviteiten uit het onderwijsprogramma. Voor sommige onderwijs-activiteiten kunnen zowel de ouders als een meerder-jarige, handelingsbekwame leerling vrijstelling vragen bij het bevoegd gezag. Voor de vrijgestelde activiteiten komen in dat geval vervangende onderwijsactiviteiten in de plaats die beter aansluiten bij de mogelijkheden en behoeften van de leerling. Het bevoegd gezag bepaalt welke onderwijsactiviteiten dat zijn en onder welke voorwaarden een leerling vrijstelling kan krijgen. U moet er rekening mee houden dat we in principe geen zorg tijdens onderwijstijd aanbieden, tenzij deze voor-waardelijk is voor deelname aan het onderwijs. Informatieverstrekking door de school aan gescheiden oudersAls ouders scheiden behouden zij meestal beiden het ouderlijk gezag over hun kind, ook al woont het kind maar bij één ouder. De school behandelt deze ouders gelijkwaardig en informeert hen allebei over het func-tioneren en de ontwikkeling van hun kind. Dit is de school wettelijk verplicht. Dit betekent dat we beide ouders uitnodigen voor ouderavonden en rapport-besprekingen en dat zij beiden de rapporten krijgen toegestuurd. De niet-verzorgende ouder hoeft dus niet zelf om informatie te vragen. Als na een scheiding één van de ouders het ouderlijk gezag krijgt toegewezen, dan verstrekt de school alleen informatie aan de ge-zaghebbende ouder.

Dieren in de klas

50

Belangrijke adressen Koninklijke Visio

Visio Onderwijswww.visio.org/onderwijs

Onderwijs Amsterdam>>> so en vsoSlotermeerlaan 1031063 JN AmsterdamT 088 585 60 00onderwijsamsterdam@visio.org

Onderwijs Breda>>> (v)so-mbGalderseweg 654836 AC BredaT 088 585 82 00onderwijsbreda@visio.org

Onderwijs Grave>>> so, vso en (v)so-mbJan van Cuykdijk 15361 HM GraveT 088 585 82 50onderwijsgrave@visio.org

Onderwijs Haren>>> so en (v)so-mbRijksstraatweg 284 9752 CL HarenT 088 585 75 00onderwijsharen@visio.org

Onderwijs Huizen>>> so en (v)so-mbOud Bussummerweg 761272 RX HuizenT 088 586 17 00onderwijshuizen@visio.org

Onderwijs Rotterdam>>> so, vso en (v)so-mbHeindijk 43079 PM RotterdamT 088 585 83 30onderwijsrotterdam@visio.org

Aob Zuid-NederlandHeindijk 43079 PM RotterdamT 088 58 58 299aobrotterdam@visio.org

Aob Noord-NederlandOud Bussummerweg 761272 RX HuizenT 088 586 17 00aobhuizen@visio.org

Cliëntservicebureau Koninklijke VisioAanmelding en informatieT 088 585 85 85

Klachtencommissie voor cliënten en leerlingenPostbus 11801270 BD HuizenT 088 585 85 52klacht@visio.org

Raad van Bestuur Koninklijke VisioAmersfoortsestraatweg 1801272 RR HuizenT 088 585 50 00

51

Afkortingen en begrippen

Aob: ambulante onderwijskundige begeleidingAWBZ: Algemene Wet Bijzondere ZiektekostenCCE: Centrum voor Consultatie en ExpertiseCIZ: Centrum Indicatiestelling ZorgCSB: CliëntservicebureauCvO: Commissie van OnderzoekCvi: cerebrale visuele inperkingCLz: Commissie LeerlingzorgGMR: gemeenschappelijke medezeggenschapsraadINK: Instituut Nederlandse KwaliteitKdv: kinderdagverblijfMb: meervoudige beperkingVvb: visuele en verstandelijke beperkingMR: medezeggenschapsraadOPP: ontwikkelingsperspectiefplanOCW: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en WetenschappenPRO: praktijkonderwijsSO: speciaal onderwijsVSO: voortgezet speciaal onderwijs

Cluster 1: alle scholen voor leerlingen met een visuele beperkingDidactische benadering: de wijze van overdracht van kennis en vaardighedenExpertise: specifieke deskundigheidFysieke herinrichting: de aanpassingen in de leerom-geving zowel binnenin als rondom de schoolGroepsplan: organisatie van het onderwijs voor een groep leerlingen waarbij we planmatig werken aan de leer- en ontwikkelingsdoelen van de verschillende leerlingen en tegemoet komen aan de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen in die groepIndividueel ondersteuningsplan: plan waarin de af-spraken zijn opgenomen tussen leerling en Visio Zorg over doelen van de ondersteuning en de wijze waarop getracht wordt deze te bereikenLeerlijn: aanwijzingen om met tussendoelen te komen tot een kerndoelLeerlingvolgsysteem: systeem om de ontwikkeling van een leerling te volgen en die te kunnen vergelijken met de beginsituatieLeerroute: pakket van kern- en tussendoelen behoren-de bij een bepaalde categorie leerlingenLeren leren: visie binnen het onderwijs gericht op het ontwikkelen van zelfstandigheid en zelfredzaamheid; deze visie heeft drie pijlers: leerling-initiatief, de leer-kracht als coach en een rijke leeromgevingMotorische ontwikkeling: ontwikkeling van de grove be-wegingen (zoals lopen, rennen, springen en zwemmen) en de fijne bewegingen (zoals knippen, schrijven en tekenen)

Onderwijs-zorgarrangement: totaal van onderwijs- en zorgdoelen die binnen de onderwijstijd gesteld wordenOnderwijsvoorwaardelijke zorg: zorg die nodig is om onderwijs mogelijk te kunnen maken voor een leerlingOntwikkelingsperspectief: verwachte uitstroombe-stemming of -niveau van een so-leerling aan het eind van het speciaal onderwijs of van een vso-leerling aan het eind van het voortgezet speciaal onderwijs; ook voor leerlingen die ambulante onderwijskundige begeleiding ontvangen stellen we een ontwikkelingsperspectief op Ontwikkelingsperspectiefplan: individueel plan voor een leerling in het (v)so of een leerling in het regulier onderwijs die ambulante begeleid wordt, waarin de – met u als ouder overeengekomen – handelingsgerichte aanpak is beschreven die gericht is op het behalen van het vastgelegde ontwikkelingsperspectief Oriëntatie en mobiliteit: bewustzijn van waar je je bevindt in de ruimte en je daarin kunnen verplaatsenOrthopedagogische benadering: afstemmen van het handelen op leerlingen. Dit handelen is gericht op het creëren van een omgeving waarin de leerlingen tot onderwijs en ontwikkeling kunnen komen Orthodidactische benadering: afstemmen en aanpas-sen van de manier van onderwijs geven aan leerlingen met sociale problemen, leer- of gedragsproblemen, om de leerlingen tot leren en ontwikkeling te laten komen (of daarin verder te stimuleren)Pedagogisch klimaat: creëren van een omgeving waarin opvoedkundig verantwoord gewerkt wordtPedagogische benadering: de opvoedkundige benade-ring van de leerlingToelatingscriteria: criteria waaraan een leerling moet voldoen om te worden toegelatenUitstroommogelijkheden: mogelijkheden ná school, zoals vervolgonderwijs, betaalde arbeid, gesubsidi-eerde arbeid of dagopvang Verwijzers voorwerpen (of delen daarvan): plaatjes, foto’s of tekens die verwijzen naar een handeling, een ruimte of een activiteitZelfredzaamheid: het zich zelfstandig kunnen redden bij alledaagse handelingenZintuiglijke ontwikkeling: ontwikkeling van de zintuigen, zoals visus, gehoor, tast, geur en smaak

Leerlingen geven een voorstelling

52

ToelatingscriteriaKinderen met visuele beperkingen die belemmerend zijn voor het onderwijsleerproces en de participatie in de onderwijsleeractiviteiten, kunnen worden toegelaten tot onderwijs of ambulante onderwijskundige begelei-

ding van Visio. Na de aanmelding worden verschillende oogheelkundige onderzoeken verricht en gegevens verzameld. Vervolgens wordt er besloten of iemand wel of niet wordt toegelaten.

Schema ten behoeve van de indicatieEnkelvoudige beperking

Oogheelkundig ToelatingIn combinatie metToelating

gezichtsscherpte =< 0,3 en/of gezichtsveld = < 30° en/of hemianopsie en/of leesvisus =< 0,25

gezichtsscherpte 0,3 – 0,5

gezichtsscherpte 0,3 – 0,5

gezichtsscherpte > 0,5

Ja, altijd (behoort tot de doelgroep).

Toelating indien:1. de visuele beperking samenhangt met meetbare2. visuele stoornissen de visuele beperking leidt tot participatie problemen3. er geen alternatieve verklaring voor de participatieproblemen aanwijsbaar isUitsluitend bij het voldoen aan alle hiervoor genoemde drie punten is een toelating voor behandeling of begeleiding geïndiceerd

Toelating indien de verwachting bestaat dat zich participatieproblemen zullen voordoen

Toelating indien:1. de visuele beperking samenhangt met meetbare2. visuele stoornissen de visuele beperking leidt tot participatie problemen3. er geen alternatieve verklaring voor de participatie problemen aanwijsbaar isUitsluitend bij het voldoen aan alle hiervoor genoemde drie punten is een toelating voor behandeling of begeleiding geïndiceerd

- stoornissen in de lagere visuele functies (visueel sensorische functies en/of oculomotore functies) (bijvoorbeeld:

specifieke functiestoornissen, zoals contrast- gevoeligheid en licht(over)gevoeligheid; - gezichtsveldbeperking anders dan een concentrische beperking <30°- stoornissen in de hogere visuele functies

(visueel perceptuele cognitieve functies en/of visuomotorische functies)

- ontbreken (dan wel zeer beperkt aanwezig zijn) van compensatiemogelijkheden

progressieve aandoening (die de ontwikkeling van het kind of de jongere bedreigt)

- stoornissen in de lagere en/of hogere visuele functies zoals beschreven bij gezichtsscherpte 0,3 – 0,5

- interdisciplinair afwegen of er op grond van visuele beperkingen in het dagelijks leven

en/of cerebrale aandoeningen van het visueel systeem voldoende indicaties zijn voor toelating tot onderzoek

Voor leerlingen met een gezichtsscherpte van 0,3 tot 0,5 kan toelating tot onderwijs of ambulante onder-wijskundige begeleiding plaatsvinden, wanneer we op basis van onderzoek constateren dat de leerling over-wegend is aangewezen op een orthopedagogische en/of orthodidactische benadering.

Leerlingen met een meervoudige beperkingLeerlingen met een visuele én een verstandelijke beperking noemen we leerlingen met meervoudige beperkingen. Voor deze leerlingen gelden de toe-latingscriteria op visueel gebied zoals hierboven beschreven.

Ernstige meervoudige beperkingenNaast een visuele en verstandelijke beperking kan er sprake zijn van een motorische beperking, autisme,

progressieve ziektebeelden, epilepsie, spraak-taalproblematiek en/of slechthorendheid. Genoemde bijkomstige beperkingen zijn geen criteria voor toelating; de visuele beperkingen zijn immers lei-dend. Bij toelating is het echter wel belangrijk om zicht te krijgen op de ernst van de bijkomende beperking(en). Zo kunnen we de inzet van onderwijs voorwaardelijke behandelingen en therapieën zo goed mogelijk inte-greren binnen het dagelijkse onderwijs aan de leerling. Als er sprake is van een kind met zeer ernstige ge-dragsproblemen of als duidelijk aantoonbaar is dat het kind geen ontwikkelingsmogelijkheden heeft kunnen we het niet toelaten. Als er sprake is van een grote persoonlijke zorgbehoefte en/of extra ondersteunende begeleiding van een kind op het gebied van algemene dagelijkse levensverrichtingen kunnen we verzoeken extra zorgbegeleiding te faciliteren.

53

Nuttige adressenAlle locaties van Visio zijn te vinden op www.visio.org onder het kopje ‘Adressen’. De routebeschrijving naar de scholen kunt u vinden bij ‘Adressen onderwijs’.

OogverenigingPostbus 23443500 GH UtrechtT 030 299 28 78www.oogvereniging.nl info@oogvereniging.nl

Ooglijn (informatiepunt bij oogproblemen)T 030 294 54 44

Stichting Oogfonds NederlandPostbus 20863500 GB UtrechtT 030 254 57 11www.oogfonds.nlinfo@oogfonds.nl

Worldwide Vision(levert producten voor mensen met een visuele, auditieve en/of leesbeperking)Luxemburgstraat 75061 JW OisterwijkT 013 528 56 66www.worldwidevision.nl info@worldwidevision.nl

Iris Huys(levert hulpmiddelen voor slechtziende en blinde mensen)James Wattstraat 13 b2809 PA GoudaT 0182 52 58 89www.irishuys.nl info@irishuys.nl

Aangepast LezenPostbus 840102508 AA Den HaagT 070 33 81 500www.aangepastlezen.nl info@aangepastlezen.nl

DediconPostbus 245360 AA GraveT 0486 48 64 86www.dedicon.nl info@dedicon.nl

Stichting Uitgeverij XLHuygensstraat 12721 LT ZoetermeerT 070 367 60 58www.uitgeverijxl.nlinfo@uitgeverijxl.nl

Uitgeverij Grote Letter BibliotheekPostbus 5837400 AN DeventerT 0570 64 37 47www.groteletter.nl info@groteletter.nl

OV-BegeleiderskaartArgonaut Advies Postbus 305 3720 AH BilthovenT 030 - 235 46 61 www.ov-begeleiderskaart.nl

OnderwijsinspectieVoor vragen aan de Inspectie van het Onderwijs kunt u contact opnemen met:T 1400 (u betaalt alleen de gebruikelijke belkosten)www.onderwijsinspectie.nl

52

Visio Onderwijs

Visio Onderwijs is er voor kinderen van vier tot twintig jaar met een visuele beperking, al dan niet in combinatie met een andere beperking. Visio Onderwijs biedt speciaal onderwijs (so), voortgezet speciaal onderwijs (vso) en onderwijs aan kinderen met een meervoudige beperking (mb).

“Perspectief voor elk kind” is een belangrijk uitgangspunt van ons onderwijs. We willen als onderwijsorganisatie íeder kind, ongeacht de individuele beperkingen, een perspectief voor de toekomst bieden.

Vijfenzeventig procent van de kinderen met een visuele beperking gaat naar een gewone school met behulp van ambulante onderwijs ­ kundige begeleiding door Visio. Daarnaast heeft Visio onderwijs­locaties in zes gemeenten: in Amsterdam (so en vso), Breda (mb), Grave (so, vso, mb), Haren (so en mb), Huizen (so en mb) en Rotterdam (so, vso en mb).De kerndoelen, zoals die binnen het reguliere onderwijs gelden, zijn het uitgangspunt en er bestaat voor leer lingen vanaf twaalf jaar de mogelijkheid om deel te nemen aan praktijkonderwijs, vmbo of havo.

Koninklijke Visioexpertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen

www.visio.org

Volg ons op: