RENE VEENSTRA: AANLEG EN OMGEVING

Aanleg versus omgeving???

Draait het allemaal om de genen?

Of

Hebben ouders invloed op het gedrag van hun kinderen?

Of… Zijn aanleg en omgeving moeilijk uit elkaar te trekken?

Daarom… een gedachte-experiment

Gedachte-experiment (I)

1. Bij de geboorte van hun kind krijgen 2000 ouders een puppy cadeau.

3. Wie welke puppy krijgt is gebaseerd op toeval.

5. Na een jaar wordt er gekeken hoe het met de honden gaat. En wat blijkt?

Veel honden goed opgevoedCollies Spaniels

MAAR er zijn ook angstige of valse honden

Bijvoorbeeld de bull terriers

Gedachte-experiment (II)

Nu gaan we het experiment veranderen: goede opvoeders krijgen makkelijke puppy’s slechte opvoeders krijgen moeilijke puppy’s

Wat vind je van dit nieuwe experiment? Moeten we zoiets verbieden?

Zo gaat het namelijk wel bij menselijke puppy’s

Samenspel van aanleg en omgeving

Passieve gen-omgeving interactie

Van je ouders erf je niet alleen de genen, maar…krijg je ook de opvoeding.

Evocatieve gen-omgeving interactie

De omgeving reageert op jouw genetische make-up.

Een gelukkige polderjeugd

Met de Nederlandse jeugd gaat het prima Komen uit welvarende, stabiele gezinnen

Kunnen goed overweg met ouders en vrienden

Gaan met plezier naar school

Doen het goed op school

Ja, ik ben gelukkig…

Jongens Meisjes Totaal1. Nederland 95,5% 89,5% 92,5%2. Finland 91,6% 86,9% 89,3%3. Zwitserland 91,5% 85,8% 88,7%

Litouwen 75,6% 67,4% 71,4% Estland 73,0% 66,4% 69,6% Oekraïne 67,6% 63,9% 65,8%

Bron: Health Behaviour in School-Aged Children, 2004

Een groep met wie het minder gaatNeem: antisociaal gedrag

Blijvend (van jongs af aan)5% van de jongens; <1% van de meisjes

Tijdelijk (in de adolescentie)ca. 30% van de jongens; 20% van de meisjes

Samenspel aanleg en omgeving

Antisociaal gedrag:- Beïnvloed door zelfcontrole

Maar:- Hoog opgeleide ouders

verminderen dit effect

Waarom buffer bij hoogopgeleide ouders?

- Zien handelen kind minder snel als vijandig

- Gaan niet meteen schreeuwen (breder repertoire)

-1

0

1

-1 SD +1 SD

SES

Ant

isoc

iaal

ged

rag

Veel zelfcontrole

Weinig zelfcontrole

Meer samenspel

Neem de kans op schizofrenie:- 5 op de 1000 jongeren krijgen het

Echter de kans neemt toe onder bepaalde omstandigheden:- Bij cannabisgebruik voor je achttiende- In combinatie met aanwezigheid bepaald gen (COMT)

Die combinatie maakt dat de communicatie tussen zenuwcellen slecht verloopt.

Om te onthouden

Aanleg en omgeving met elkaar verweven

Jullie zijn (met al je leeftijdgenoten) wereldkampioen in GELUK

Uiteraard is er ook probleemgedrag, maar vaak is dattijdelijk: Experimenteren Overbruggen kloof met volwassenheid Goede basis van belang: prosociaal gedrag

Dank voor jullie aandacht

Voor meer info:http://www.gmw.rug.nl/~veenstra