Tijdvakken

Tijd van regenten en vorsten (1600 – 1700) / 17e eeuw

K.A. * Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie * De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek * Het streven van vorsten naar absolute macht * De wetenschappelijke revolutie

Wie heeft de macht in handen? Engeland 1215 Magna Carta 1534 > Hendrik VIII > stichting Anglicaanse kerk Voor opvolgers geldt: vorst bepaalt geloof! vb: Eduard VI (prot) vervolgt RK Mary Stuart (RK) vervolgt prot - gehuwd/gescheiden van Filips II - sterft kinderloos - halfzus Elisabeth volgt op (prot)

Karel I * 1625 koning * goddelijk recht * protestant (= Anglicaan), maar godsdienstvrijheid voor katholieken Gevolg: ruzie met parlement burgeroorlog 1649 Karel I onthoofd

Cromwell aan de macht > Lord Protector - 1658  †  (tussenperiode) 1685 Jacobus II (absolutisme + RK) > SG wil dat dochter opvolgt = Mary Stuart X Willem III

1688 Glorious Revolution Bill of Rights Eng + Republiek > Personele Unie nuttig ivm coalitieoorlogen tegen Fr. Koning Lodewijk XIV

Frankrijk

Hendrik IV was eerste absoluut vorst (1553-1610) - 1598 Edict van Nantes = godsdienstvrijheid voor Hugenoten

Hendrik IV werd opgevolgd door zijn zoon Lodewijk XIII (1601-1643) - eerste jaren regeerde zijn moeder namens hem (te jong) - later ondersteuning van kardinaal Richelieu * opheffen Staten Generaal * koning alle macht

Lodewijk XIV (1638-1715) - ook te jong om te regeren - eerst hulp van zijn moeder, later door kardinaal Mazarin | * 1648-1653 neerslaan van opstanden * tegenwerking van de adel * verhogen van de belastingen - Verplichte adel om aan het hof te wonen - kon ze nu in de gaten houden - adel heeft nu alleen een adviesfunctie, maar de koning beslist - Droit Divin (= goddelijk recht) - L’etat c’est moi (= de staat, dat ben ik!) - Zonnekoning - terugdraaien van het Edict van Nantes (1685) Hugenoten vluchten naar de Republiek

Republiek der Nederlanden

1648 Vrede van Munster > particularisme dus statenbond GS hadden de hoogste macht (vetorecht)

Tegenstellingen: - zeegewesten <> landgewesten * economisch gebied * militair - stadhouder <> raadpensionaris * Maurits <> Oldenbarnevelt * Frederik Hendrik <> Johan de Witt – 1672 rampjaar

Bestuur in handen van regenten

Bestuur in handen van regenten > oligarchie De bevolking van de Republiek is op te delen in ruwweg vijf sociale lagen: - Adel: veel aanzien, relatief kleine groep met weinig invloed (2%) - Gegoede burgerij (regenten, artsen, predikaten, etc.) 6-10 % - Kleine burgerij (zelfstandige ambachtlieden, leraren) 25 % - Volksklasse (arbeiders, zeelieden,soldaten) 60-70 % - Het grauw: zwervers, weduwen, daklozen

Wetenschappelijke revolutie

Onverklaarbare verschijnselen werden vroeger toegeschreven aan God. Nu zelf onderzoeken. Hoe? a. Zelf waarnemen (= observeren)

= nieuw, want in middeleeuwen: - gebruik van teksten van monniken - gebruik van Griekse teksten

b. Beschrijven van de waarneming, leidt tot experimenten of beredeneren

c. Verklaren > men gaat op zoek naar natuurwetten.

Enkele voorbeelden: Anthonie van Leeuwenhoek (1632-1723) - afkomstig uit de middenklasse (ambachtslieden) - geboren en begraven in Delft (Oude Kerk) - verbetering van bestaande lenzen – microscoop - volgeling van methode van Descartes Ontdekking van micro-organismen, zoals: - rode bloedcellen - kaasmijt (leeft in oude kaas) - zaadcellen man - facetoog libelle

Isaac Newton (1643-1727) - hoogleraar wiskunde aan universiteit Cambridge - volgde de theorieën van Galileo Galilei * sterrenkunde * zon is middelpunt zonnestelsel - bedenker van de gravitatiewet = zwaartekracht zag appel van de appelboom vallen vroeg zich af: waarom valt de maan niet naar de aarde? - bedenker van de wet: actie is reactie

Wetenschappers + kunstenaars > hof Lodewijk XIV - aanzien - verheerlijking van de vorst - kortom, stimulans voor de wetenschap en kunsten

Engeland > geldt hetzelfde

Republiek > geen hofcultuur, wel grote bloei kunst - Jan Steen - Rembrandt - Vermeer - Hals

Vermeer, meisje met de parel Rembrandt, zelfportret

Jan Steen Pieter de Hoogh

Hendrick Avercamp