Download - Strategisch project ortengordels rond Antwerpen · o Studie ^Lidarbeelden en unieke Duitse WO-II luchtfotos, inventarisatie en visualisatie van bewaarde relicten _ door UGent. Hierbij

Strategisch project Fortengordels rond Antwerpen

Eindrapport

1 september 2014 – 30 november 2017

Strategisch project Fortengordels rond Antwerpen Eindrapport

2

Inhoud

INHOUD ................................................................................................................................................................. 2

DEEL I: ALGEMEEN OVERZICHT ............................................................................................................................... 3

1. INLEIDING ............................................................................................................................................................. 3

2. PROJECTGEBIED ..................................................................................................................................................... 4

3. PROJECT COÖRDINATIE 2014-2017 .......................................................................................................................... 5

Spoor 1: visie .......................................................................................................................................................... 5

Spoor 2: acties ....................................................................................................................................................... 5

Spoor 3: communicatie .......................................................................................................................................... 8

Spoor 4: samenwerking ......................................................................................................................................... 8

4. TOT SLOT ............................................................................................................................................................ 10

Uitdagingen ......................................................................................................................................................... 10

5. FINANCIEEL OVERZICHT ......................................................................................................................................... 12

DEEL II: PROJECTFICHES ........................................................................................................................................ 13


3

Deel I: Algemeen overzicht

1. Inleiding Het tweede strategisch project Fortengordels rond Antwerpen vond plaats van 2014 tot 2017 en is de

opvolger van het eerste project dat plaatsvond tussen 2009 en 2012. In tussentijd werd de

projectcoördinatie voortgezet binnen de reguliere werking van de provincie, cel gebiedsgericht beleid.

Het project Fortengordels is één van de tien geïntegreerde gebiedsgerichte projecten die worden

gecoördineerd vanuit de provincie Antwerpen. Het projectgebied Fortengordels spreidt zich uit over het

grondgebied van 26 gemeenten en 3 stedelijke districten.

Het gebiedsprogramma ‘De Fortengordels rond Antwerpen’ bestaat eruit binnen een afgebakend gebied

projecten/acties te realiseren die vanuit de programmacoördinatie op elkaar worden afgestemd. Het

gebied omvat de beide fortengordels rond Antwerpen, met in het bijzonder de forten en hun omgeving

alsook de verbindingen tussen de forten en de relatie met de vestingstad. Er wordt in het project

rekening gehouden met de vijf belangrijke aspecten van de Fortengordels: ruimtelijke samenhang,

ecologische waarde, erfgoedwaarde, benutting en toegankelijkheid. Acties dienen ter realisatie van de

vier strategische doelstellingen voor de forten:

1. Bereiken van samenhang door herkenbaarheid

2. Bereiken van samenhang door beleving van de forten

3. Creëren van een zoom rond de stad Antwerpen

4. Ondersteuning van forteigenaars, -beheerders en gemeenten; ontwikkelen van overlegplatform

Tijdens het voorgaande strategisch project werd een visie opgemaakt voor de fortengordels rond

Antwerpen, uitgewerkt in het Kaderplan. Deze visie is in het tweede strategisch project opgevolgd. Er

werd in het eerste project ook een aanzet van actieplan geformuleerd. De focus in het tweede

strategisch project ligt dan ook op het uitvoeren van deze acties. Dit gebeurt door het continueren van

de regiefunctie, het verzamelen en uitwisselen van kennis en gericht communiceren met stakeholders en

publiek.

Dit is het zesde en laatste voortgangsrapport van het tweede strategisch project Fortengordels. Door het

engagement van het provinciebestuur Antwerpen wordt de coördinatie in 2018 verdergezet binnen de

reguliere werking van de provincie. Op deze manier kan er verder worden gewerkt aan de ambitie voor

de forten.


4

2. Projectgebied Het projectgebied omvat de 35 forten en schansen rond Antwerpen verspreid over 26 gemeenten en

drie districten. Ondanks de omvang van het gebied wordt het volledige gebied betrokken in het project.

Dit is mogelijk door de thematische insteek per doelstelling en de werking per deelgebied:

Brialmontforten, Antitankgracht, Rivierenland, Klein-Brabant en Waasland.


5

3. Project coördinatie 2014-2017 Het tweede strategische project begon op 1 september 2014. In 2015 werd het project door een wissel

van coördinator tijdelijk stilgelegd van juli tot en met september. Hierdoor liep het project door tot en met

einde november 2017. De rol van de coördinator bestaat uit het realiseren van acties, organiseren en

sturen van overleg, de opbouw en onderhouden van een netwerk, het verzamelen en verdelen van kennis.

Dit alles heeft ervoor gezorgd dat de projectcoördinatie een aanspreekpunt is voor zowel de partners van

het project als voor de buitenwereld. In het dit strategisch project werkten we vanuit vier sporen, met

name visie, acties, communicatie en samenwerking.

Spoor 1: visie

In het eerste strategisch project Fortengordels is er in het kaderplan een visie over de forten

geformuleerd. Deze visie voor het projectgebied is opgemaakt op drie niveaus: de beide fortengordels,

de vijf deelgebieden en op niveau van de forten en schansen. Met het kaderplan werd consensus bereikt

tussen de verschillende stakeholders over de ontwikkeling per fort en over de bovenlokale ontwikkeling.

Het is geen juridisch document, maar een toetsingskader bij de beoordeling van nieuwe initiatieven. Het

wil zo richtinggevend zijn voor de toekomstige ontwikkelingen. Dankzij dit plan is er nu één lijn voor

advisering op de drie beleidsniveaus. Deze visie was dan ook een belangrijke stap voor de forten. Deze

drie niveaus raadplegen dan ook het kaderplan:

1. Lokaal: gemeenten en externe partners bv. bij de opmaak van een masterplan voor hun

fort.

2. Provinciaal: interne partners bv. bij de opmaak van PRUP's of bestemmingsplannen, bij de

advisering van RUP’s en stedenbouwkundige beroepen, bij opmaak van beheerplannen,

…

3. Vlaams: Agentschap Natuur en Bos (ANB), Agentschap Onroerend Erfgoed(OE), Vlaamse

Landsmaatschapij (VLM), en Ruimte Vlaanderen (RV) bevestigden de waarde van het

kaderplan als beleidsinstrument waarop ze hun beleid willen stoelen.

Spoor 2: acties

Het kaderplan geeft een aanzet voor verschillende acties, deze vormen de basis van het actieplan. Dit

plan is verder aangevuld met de vragen en noden vanuit de forten, lopende acties vanuit het vorige

strategisch project, processen van de verschillende overheden, opportuniteiten en gesprekken met de

verschillende stakeholders. Het actieplan is gestructureerd aan de hand van de vier strategische

doelstellingen van het kaderplan. Dit actieplan is een werkdocument dat steeds evolueert samen met

het project.

Een aantal acties worden getrokken door andere actoren. De vleermuiswerkgroep van het Agentschap

Natuur en Bos, de Sigmawerken rond Lillo (Waterwegen en Zeekanaal), het veer Liefkenshoek-Lillo

(Agentschap mobiliteit en openbare werken), het beheer van de antitankgracht door de Vlaamse

Milieumaatschappij (VMM), opmaak van een Onroerend Erfgoed afwegingskader (OE) voor de forten en

het landinrichtingsplan Rupel-Schelde van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) zijn hier voorbeelden


6

van. Hierbij wordt een beroep gedaan op de expertise en kennis van de projectcoördinatie

Fortengordels. Op deze momenten vormt de coördinator een grote meerwaarde als concreet

aanspreekpunt en vertegenwoordiger van de forten. In de toekomst zal deze rol nog belangrijker worden

met de verdere uitrol van deze projecten.

De acties dienen ter realisatie van de strategische doelstellingen en zijn steeds in overeenstemming met

de ontwikkelingsperspectieven (op een continuüm van laag- naar hoogdynamisch) die werden

vooropgesteld per fort in het kaderplan. Bij elke uitvoering wordt het evenwicht bewaakt tussen het

bestaande erfgoed en de aanwezige natuur. In het volgende overzicht worden de belangrijkste acties van

dit tweede strategisch project opgesomd. De details hiervan zijn terug te vinden in de projectfiches.

Uitgevoerde en lopende acties

SD1: bereiken van samenhang door herkenbaarheid

o Studie leesbaarheid: opmaak van mobiliteitsstudie en bouwsteencatalogus voor een uniforme

bewegwijzering op de Brialmontforten.

o Studie “Lidarbeelden en unieke Duitse WO-II luchtfoto’s, inventarisatie en visualisatie van

bewaarde relicten” door UGent. Hierbij werden ongekende en nog bestaande loopgraven uit WO

I en WO II ontdekt. De resultaten hiervan worden gebruikt door verschillende lokale en Vlaamse

partners ifv van beheer en ontsluiting.

o Publicatie Vergeten Linies III: verwerking bovenstaande studie in een publicatie door UGent.

o Studie “Muurschilderingen”: inventaris historisch graffiti in de forten met aanbevelingen voor

conservatie.

o Traject met Regionaal Landschap Voorkempen voor project herkenbaarheid van de

Antitankgracht.

o Overleg Aquafin over Fortvlakte in Wijnegem: aanleg bufferbekken en mogelijkheden voor

informatie en aanleg.

o Creëren en verdelen promomateriaal in huisstijl project Fortengordels aan forten.

o Verbetering en up to date houden website Fortengordels en facebookpagina.

o Overeenkomst voor opmeting fort St-Filips ifv sanering in 2018-2019 met Havenbedrijf.

SD2: bereiken van samenhang door beleving van de forten

o Organisatie evenement: ‘de Fortengordel’ van 2016, 2017 en 2018.

o Opmaken en verspreiden fietsboekje “Herover de forten”; 2 drukken van telkens 10.000

exemplaren, verdeeld via de toeristische kantoren, de forten en tijdens de Fortengordel.

o Organisatie werkgroep “museale forten”. Met de publieksgerichte forten wordt onderzocht hoe

er nauwer kan worden samengewerkt. De voorlopige concrete producten hiervan zijn:

o Opmaak en verspreiding brochure museale forten.

o Coördinatie ontwikkeling digitaal platform voor bezoekers museale forten (app).

o Infoborden: onderzoek naar plaatsing infoborden bij buitengordel (uit de reeds bestaande en

toegepaste catalogus van het Europese project Forten en Linies in Grensbreed Perspectief).

o Vervanging infobord Fort 7 Wilrijk na aanrijding en infobord antitankgracht na vandalisme.


7

o Organisatie plaatsing Geocaches in Brialmontforten.

o Organisatie samenwerking tussen de forten Lillo en Liefkenshoek ifv van de toekomstige

overzetboot: benutten toeristische kansen die deze nieuwe verbinding creëert.

o Studie erfgoededucatie Brialmontforten: opmaak van lessenpakket voor derde graad middelbaar

voor de Brialmontforten.

SD3: creëren van een zoom rond de stad Antwerpen

o Ondersteunen planprogramma Rupel-Schelde: afstemming met de Vlaamse

Landschandmaatschappij voor de landinrichtingsprojecten Rupelstreek (forten Klein-Brabant) en

Zwijndrecht (defensieve dijk en fort St-Marie).

o Opvolging sanering Fort Sint-Filips bij W&Z & havenbedrijf.

o Opzetten samenwerking Agentschap Onroerend Erfgoed (OE): inventarisatie ontbrekende

militaire relicten in vastgestelde inventaris, ondersteunen bescherming forten en opstart

afwegingskader bescherming nog niet beschermde forten.

o Managementplannen IHD: afstemming met het Agentschap voor Natuur en Bos en Dienst Milieu

en Natuurbeleid binnen de provincie.

o Natuurbeheerplannen: bijeenbrengen eigenaars forten met ANB. De coördinator speelt hier een

rol als neutrale bemiddelaar in deze gevoelige materie.

o Advisering aan de hand van het kaderplan Fortengordels: RUP’s gemeenten wanneer van

toepassing op de fortgemeenten, witboek Ruimte Vlaanderen, groenplan stad Antwerpen, …

o Overleg en afstemming met coördinatoren Zuidrand Antwerpen, Rupelstreek en Groene Zes in

functie van de open ruimte rond Antwerpen.

o Initiëren onderzoek naar Brialmontforten als stiltegebieden in stedelijke context.

SD4: ondersteuning van forteigenaars, -beheerders, gemeenten/ontwikkelen van overlegplatform

o Kennisverzameling coördinator: bijwonen infodagen, bilateraal contact fortbeheerders, opvolgen

processen externe partners (WenZ, ANB, VLM, VMM, OE, …), opvolgen mogelijkheden Europese

programma’s, interne kennisdeling met andere provinciale diensten.

o Informatie verlenen aan externen: (verschillende informatievragen over de forten, van

thesisstudenten tot filmmaatschappijen op zoek naar locaties, pers ea.)

o Coördineren overleg Fort Sint-Marie: haalbaarheidsstudie naar aankoop van Defensie en nieuwe

invulling.

o Ondersteuning opmaak geïntegreerd beheerplan Fort Liezele en omgeving samen met gemeente,

VLM & ANB

o Lerend Netwerk als studiedag: organisatie vijf Lerend Netwerken over uiteenlopende

onderwerpen: Natuurdoelen ANB, mogelijkheden subsidie Europa, resultaten nieuw onderzoek

vleermuizen in forten, onderbouwd beheer forten ism Monumentenwacht en presentatie studie

over loopgraven.

o Ondersteuning fortbeheerders in opmaak beheerplannen OE & ANB

o Onderzoeken mogelijkheden sociale tewerkstelling voor onderhoud Brialmontforten.


8

o Onderzoeken nulinspectie forten door Monumentenwacht.

o Onderzoek mogelijkheden gebruik verweringssubsidies voor aankoop fort Ertbrand voor

Natuurpunt (uiteindelijk aangekocht via andere subsidiering).

o Opmaak beschermingsaanvraag fort Merksem op vraag district.

Spoor 3: communicatie

De volgende communicatie-acties werden uitgevoerd:

o Verspreiding vlaggenmateriaal in huisstijl project naar forten en eerste gebruik tijdens

Fortengordel: beachvlaggen, spandoeken en vlaggen.

o Algemene communicatie Fortengordel: affiche, flyer, evenementwebsite, promofilmpjes

persberichten naar lokale en nationale pers, advertenties in regionale pers (Gazet van Antwerpen

en Radio 2).

o Persbericht fietsboekje “Herover de forten” naar forten en toeristische diensten.

o Vernieuwing en website en facebookpagina Fortengordels.

Spoor 4: samenwerking

Dit vierde spoor werd na de aanvraag van het tweede strategisch project toegevoegd. Net als visie, acties

en communicatie is ook samenwerking een constante in het realiseren van een doelgerichte

gebiedsontwikkeling; een goed proces is immers onontbeerlijk voor het bekomen van een gedragen

resultaat. De afstemming tussen lopende en nieuwe projecten binnen het gebied gebeurt via de

projectcoördinator en het actieplan. Er werd in dit tweede strategisch project sterk ingezet op

netwerkvorming waarbij de projectcoördinatie een sterke centrale rol speelt.

De coördinator maakt een overzicht van de verschillende initiatieven en brengt partners samen. Dit kan

op schaal van de forten en schansen, op deelgebied niveau of op niveau van de fortengordels als geheel.

De coördinator bewaakt bij de afstemming vertegenwoordiging door de verschillende sectoren om in de

uitvoering het evenwicht te behouden tussen de belangrijke thema’s: ruimtelijke samenhang,

ecologische waarde, erfgoedwaarde, benutting en toegankelijkheid. Indien uitvoering plaatsvindt in het

kader van het strategisch project, wordt dit opgenomen in het actieplan

Voor de realisatie van een concrete actie of als er rond een specifiek thema inhoudelijke ondersteuning

wordt gevraagd, wordt een werkgroep (per actie en /of per deelgebied) opgestart. Tijdens de

werkgroepen worden verder kennis vergaard en ervaring gedeeld. In de werkgroepen komen

verschillende actoren samen en kunnen er in groep oplossingen voor uitdagingen van fortbeheerders, -

eigenaars en/of gemeenten worden gevonden. Voor overkoepelende beslissingen wordt er een

stuurgroep samengeroepen. Bij kleinere besluiten wordt per gemeente een college- of

gemeenteraadbesluit gemaakt.

Voor de organisatie van het evenement de Fortengordel wordt er intensief samengewerkt met de met

de deelnemende forten. Hiervoor werden er elk jaar verschillende werkgroepen georganiseerd. In de

werkgroep museale forten wordt er gezocht naar een nauwere samenwerking tussen de


9

publieksgerichte forten. Met de werkgroep “Scheldeforten en het veer” wordt er gewerkt aan de

toeristische ontsluiting van het veer tussen de forten Liefkenshoek en Lillo. Er wordt samen met de

forten Lillo, Liefkenshoek en het museum het MAS, en W&Z, het havenbedrijf, DAB Vloot en Havenland

gezocht hoe de toekomstige veerboot toeristisch/recreatief geëxploiteerd kan worden. Verder wordt er

met bovenlokale organisaties zoals de regionale landschappen en Kempens Landschap samengewerkt

waar nodig.

In het project rond de ontwikkeling van fort Sint-Marie wordt er zowel samengewerkt met de twee

gemeenten Zwijndrecht en Beveren, als met de hogere administraties van W&Z en VLM. De andere

relevante Vlaamse instanties zijn bovendien tijdig in het proces betrokken. Zij worden verder blijvend

betrokken. Hiervoor is er een processtructuur uitgewerkt met een stuurgroep van politici, een plangroep

van ambtenaren en een begeleidingsgroep waarin verschillende Vlaamse instanties en

middenveldorganisaties betrokken zijn.

Voor elke actie is dus een structuur op maat uitgewerkt. De schaalgrootte zowel qua thema’s (van natuur

tot toerisme) als geografisch zorgde ervoor dat een grote structuur waarin alle stakeholders

vertegenwoordigd zijn niet werkbaar was. De opdeling van de structuur per project zorgde ervoor dat er

vlot beslissingen genomen konden worden. De coördinator zorgde hierbij voor het nodige overzicht en

continuïteit.


10

4. Tot slot Het eerste strategisch project Fortengordels zette een belangrijke dynamiek op gang en zette de forten

op de kaart bij de verschillende eigenaars, overheden en actoren. In dit tweede strategisch project is

deze positieve dynamiek nog versterkt. Het netwerk van forten is verder uitgebreid en wordt intensief

betrokken bij de werking door regelmatig overleg in de werkgroepen, de organisatie van Lerend

Netwerken, het opzetten van gezamenlijke acties ea. Er zijn verschillende acties uit het eerste project

uitgevoerd en heel wat nieuwe acties opgestart en uitgevoerd. Toch blijft ook na het tweede strategisch

project de uitdaging groot om het volle potentieel van de forten tot hun recht te laten komen. Daarom

wordt de coördinatie verdergezet binnen de provincie Antwerpen.

Uitdagingen

Ook na twee strategische projecten blijven de uitdagingen groot voor de forten.

Coördinatie: Hoewel er consensus is over de visie en het belang van de eenheid, is samenwerking

tussen de partners zonder programmacoördinator nog geen evidentie. Ook het bewaken van de

afstemming van de programmatorische invulling van de forten blijft ondanks het kaderplan

belangrijk.

De schaalgrootte, 35 forten en 12 schansen verspreid over 26 gemeenten en drie districten, is

buitengewoon groot. De complexiteit en veelheid aan beleidsdomeinen die samenkomen op de

forten zorgen er bovendien voor dat afstemming op verschillende niveaus nodig is. De diversiteit aan

actoren vragen om maatwerk. Om tot een duurzaam resultaat te komen is er een lange termijn

nodig, regelmatig overleg, kennisuitwisseling, gemeenschappelijke publiekswerking, gezamenlijke

acties, … Hierbij blijft coördinatie essentieel.

Financieel: recent werden er voor drie Brialmontforten subsidies voor restauratie goedgekeurd van

enkele gebouwen. Samen komt dit op 8,2 miljoen euro voor de drie forten. De forten vereisen dus

grote investeringen om de fysieke toestand te verbeteren. Voor de restauratie van de andere forten

zal een even grote inspanning nodig zijn. Hiervoor de nodige fondsen zoeken blijft een belangrijke

uitdaging voor de toekomst. Hierbij vervult de coördinator een belangrijke rol in de zoektocht naar

mogelijke Europese subsidies en samenwerking.

Duurzaamheid: om de forten in goede staat te houden is een gedegen onderhoud essentieel. De

opmaak én uitvoering van geïntegreerde beheerplannen zijn noodzakelijk om dit op lange termijn te

realiseren. Omdat alle forten met een gelijkaardige problematiek worstelen kan begeleiding en

coördinatie hier een meerwaarde betekenen. Ook voor de uitvoering van het beheer van deze grote

domeinen is samenwerking en coördinatie een kans. Het beheer gebeurt momenteel te weinig door

gebrek aan personeel en financiën bij de eigenaars. Sociale tewerkstelling kan hiervoor een oplossing

bieden.


11

Samenwerking is essentieel voor de toekomst van de Forten. Deze sites spelen een belangrijke rol als

ankerpunt in de open ruimte, voor Europese natuur, voor militair erfgoed en de recreatie rond

Antwerpen. Op termijn zal het belang van de forten nog stijgen samen met de druk van de

verstedelijking op de rand en de uitdagingen van de klimaatverandering. Door de schaalgrootte en

aanzienlijke financiële uitdagingen blijft een centrale coördinatie echter nodig. Er zijn ook nog heel wat

acties die nog moeten worden afgerond. Daarom neemt de Provincie Antwerpen deze coördinatie in

2018 verder op. In deel II van dit eindrapport wordt er een overzicht gegeven van de opgestarte, lopende

en afgeronde acties.


13

DEEL II: projectfiches

Projectcoördinatie

Doelstelling - Een optimale afstemming tussen de verschillende acties, deelgebieden en beleidslijnen in het

projectgebied zorgen voor een vlotte uitvoering van het strategisch project.

- Een duidelijke rolverdeling en een globaal zicht op de inspanningen van de verschillende partners

in het project worden bewaakt.

- Afstemming tussen de verschillende onderdelen en deelprojecten van alle partners.

Inhoud Het begeleiden, structureren en opvolgen van het proces, op de vier sporen.

Het opzetten van een duidelijke projectstructuur waarbij een goed evenwicht nagestreefd wordt

tussen volledigheid (verschillende partners, betrokkenen) en werkbaarheid.

Rol projectcoördinator: de rol van de projectcoördinator bestaat uit het organiseren en sturen van

het proces. Hij beoogt tevens de afstemming tussen de verschillende ideeën, projecten en

partners.

Stand van zaken Projectcoördinator Kaat Mertens is in september 2014 aan de slag gegaan. Halverwege 2015 heeft

er een personeelswissel plaatsgevonden. Joachim Piens nam in oktober 2015 de coördinatie over.

Organisatiestructuur:

Projectleider September 2014 – juni 2015: Kaat Mertens, sinds oktober 2015 Joachim Piens

Initiatiefnemer Provincie Antwerpen (Dienst Gebiedsgericht Beleid en Dienst Erfgoed): projectcoördinatie

Fortengordels

Partners provincie - Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid (DMN)

- Dienst Ruimtelijke Planning (DRP)

- Dienst Mobiliteit (DMOB)

- Dienst Erfgoed (DE)

- Dienst Landbouw en Plattelandsbeleid (DLP)

- Monumentenwacht Antwerpen

- Toerisme Provincie Antwerpen (TPA)

- Communicatiedienst Provincie Antwerpen

- Kempens Landschap

Projectpartners - Gemeenten met forten

- Vlaamse Overheid (Ruimte Vlaanderen), ANB, Onroerend Erfgoed, VLM, VMM, W&Z, …

- Simon Stevin VVC

Timing Doorlopend

Financiering - Projectsubsidie Vlaanderen (80%)

- Reguliere middelen provincie (20%)


14

Spoor 1: visievorming

Kaderplan

Doelstelling Een globale visie voor de beide fortengordels in een kaderplan

Inhoud Een document met samenvatting van de historiek, het juridisch kader, bestaande toestand op drie

niveaus(gordel, deelgebied, fort) met betrekking op de vijf thema’s (Ruimtelijke samenhang,

erfgoed, ecologie, toegankelijkheid, benutting), infofiches per fort en bijlage met uitwerking van

bepaalde thema’s.

Stand van zaken Opgemaakt tijdens het eerste strategisch project Fortengordels en verspreid naar de verschillende

partners. Bekrachtigd door de partners, zowel de gemeenten als Vlaamse overheden. Dit

kaderplan wordt opgevolgd tijdens het tweede strategisch project.


Projectleider Kaat Mertens - Joachim Piens

Initiatiefnemer Provincie Antwerpen

Partners provincie Provinciale werkgroep en dagelijks bestuur kaderplan.

Projectpartners - Studiebureau Grontmij,

- Partners processtructuur kaderplan

Timing Afgerond.

Huidige fase Opvolging doorheen het tweede strategisch project.

Financiering Binnen eerste strategisch project Fortengordels en met Europese subsidies.


15

Spoor 1 visievorming en 2 acties

Actieplan

Doelstelling Komen tot een gedragen actieplan met een overzicht van de acties voor de periode van het

strategisch project. Het geeft een overzicht van wie welke acties uitvoert om tot een duidelijke

rolverdeling te komen.

Inhoud Een actieplan opgedeeld via de vier strategische doelstelling van het project. Het plan is een

opsomming van alle mogelijke acties voor de komende twee jaar met een indicatie van de termijn

en aanduiding van de initiatiefnemer en/of trekker.

Stand van zaken In de zomer en najaar 2016 en opnieuw in de zomer 2017 werd een groot aantal actoren

bevraagd. Met de resultaten van deze bevraging is het bestaande actieplan aangevuld en

bijgewerkt. Het actieplan is opgemaakt en wordt permanent bijgewerkt naar aanleiding van

contacten met stakeholders, voortschrijdend inzicht en opportuniteiten.


Projectleider Joachim Piens

Initiatiefnemer Provinciebestuur Antwerpen: projectcoördinatie Fortengordels

Partners provincie - Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid (DMN)

- Dienst Ruimtelijke Planning (DRP)

- Dienst Mobiliteit (DMOB)

- Dienst Erfgoed (DE)

- Dienst Landbouw en Plattelandsbeleid (DLP)

- Monumentenwacht Antwerpen

- Toerisme Provincie Antwerpen

Projectpartners - Stakeholders: gemeenten met fort, eigenaars en Vlaamse overheden

Timing doorlopend

Huidige fase Opgevat als permanent werkdocument dat steeds in beweging is.

Financiering /


16

Spoor 2: Acties

SD1 : Samenhang door herkenbaarheid: huisstijl

Doelstelling De forten naar het brede publiek promoten als een geheel, om de samenhang inzichtelijk en

herkenbaar te maken. Het doel is om zo op termijn de gemeenschappelijke identiteit te

bevorderen. Hierdoor worden de forten als geheel deel van het collectieve geheugen en wordt er

draagvlak gecreëerd bij de bevolking

Inhoud Om het samenhangende systeem van de forten als een eenheid te presenteren wordt er

consequent gebruik gemaakt van de huisstijl. Deze toont op een heldere manier het concept van

de twee gordels en is gemakkelijk herkenbaar voor het brede publiek.

Stand van zaken Om de huisstijl tijdens het evenement de Fortengordel toe te passen werden er vlaggen,

spandoeken en beachvlaggen aangekocht. Deze werden verspreid over de forten en worden

gebruikt tijdens het overkoepelende evenement en tijdens eigen evenementen van de partners en

de coördinatie. Ook bij andere (deel)projecten wordt de huisstijl gebruikt om te communiceren

naar het brede publiek.




Partners provincie - Communicatiedienst

Projectpartners - Fortbeheerders; externe partners

Timing doorlopend

Huidige fase De huisstijl wordt waar mogelijk en relevant gebruikt en gepromoot.

Financiering €2.159,85 voor de vlaggen.


17

Spoor 2: Acties

SD1 : Samenhang door herkenbaarheid: Lidaronderzoek UGent

Doelstelling Om het samenhangende systeem van de forten als een eenheid te presenteren onderzoeken we

of er bijkomende fysieke elementen (met erfgoedwaarde zoals loopgraven en bunkers) zijn die het

systeem mee vorm geven.

Inhoud In een studie van de UGent is aan de hand van het nieuwe digitaal hoogtemodel op zoek gegaan

naar de nog aanwezige militaire relicten (loopgraven ea.) tussen en op de forten. De relicten

kunnen nieuwe ankers worden om de open ruimte tussen forten te vrijwaren.

Stand van zaken De studie is doorheen 2016 uitgevoerd en begin januari 2017 opgeleverd. Op 31 maart werd er

een Lerend Netwerk over georganiseerd waar de resultaten zijn voorgesteld. De gegevens worden

bovendien via GIS beschikbaar gesteld en reeds aan de relevante Vlaamse instanties gedeeld

(ANB, VLM, OE).

Gezien het belang van de ontdekkingen wordt er gewerkt aan een publicatie van de resultaten.




Partners provincie - Dienst Erfgoed

Projectpartners - UGent

Timing 2016-2017: onderzoek. 2017-2018: publicatie in boekvorm.

Huidige fase Er wordt samen met de onderzoekers gewerkt aan een publicatie. Dit wordt een derde deel

binnen de reeks Vergeten Linies, die door de provincie zijn uitgegeven. Uitgave is voorzien tegen

voorjaar 2018.

Financiering Onderzoek: €35.871,7 incl. inspectie en fotograaf. Publicatie: 33.759,00.


18

Spoor 2: Acties

SD1 : Samenhang door herkenbaarheid: Muurschilderingen

Doelstelling Het versterken van de eenheid van de forten door het gemeenschappelijke erfgoed te

inventariseren en bestuderen.

Inhoud Er is een studie uitgeschreven om de overgebleven iconografische relicten in de forten te

inventariseren en te bestuderen. Hierbij wordt de focus gelegd op de bewaarde

muurschilderingen. Na bevraging van de forten bleek dat er veel en verschillende relicten

bewaard zijn, zoals opschriften en graffiti die het oorspronkelijk functioneren van het fort

illustreren (bvb schiettabel bij schietgat); ingekraste namen en zelfs volledig decoratieve

schilderingen. Tijdens de studie worden deze geïnventariseerd en de bewaringstoestand

bestudeerd. Op basis hiervan worden aanbevelingen voor conservatie geformuleerd en kunnen er

ook publieksgerichte acties mee ondernomen worden.

Stand van zaken Onderzoek afgerond. Er wordt gewerkt aan de voorbereiding van het Lerend Netwerk in 2018.




Partners provincie - Monumentenwacht

Projectpartners - Studiebureau Begga Vermaelen

- Fortbeheerders

Timing Bestek uitgestuurd eind 2016. De studie is opgestart in maart 2017 en wordt afgerond in

november 2017.

Huidige fase Studie volledig afgerond. Deze wordt in juni 2018 voorgesteld aan actoren op Lerend Netwerk

Financiering €25.963,21 voor de inventarisatie.


19

Spoor 2: Acties

SD1 : Samenhang door herkenbaarheid: Screenflanders

Doelstelling Bekendmaken van de forten bij het publiek door deze beschikbaar te stellen als filmlocatie.

Inhoud Deze actie werd ondernomen nadat er regelmatig onderzoekers bij de coördinator kwamen

vragen naar beschikbaarheid van de forten als filmlocatie.

De forten die hierin interesse hebben werden aangemeld bij het filmloket van Screenflanders:

http://www.screenflanders.be/nl/filmloket/

Stand van zaken - 9 forten en een schans werden opgenomen in de databank.




Partners provincie /

Projectpartners - Forten en gemeenten die zich hebben aangemeld.

Timing 2014-2017

Huidige fase Afgerond

Financiering /

http://www.screenflanders.be/nl/filmloket/


20

Spoor 2: Acties

SD1 : Samenhang door herkenbaarheid: Leesbaarheid Brialmontforten

Doelstelling Op een uniforme manier het publiek wegwijs maken op de Brialmontforten.

Inhoud Deze actie werd ondernomen nadat er vanuit verschillende gemeenten in de Brialmontgordel de

bekommernis werd geuit dat de bezoekers van de forten moeite hebben met zicht te oriënteren. Een

goed doordachte en homogene bewegwijzering kan dit verbeteren. Om dit uniform aan te pakken en

daarmee de herkenbaarheid van de forten als gordel te verhogen wordt er een studie uitgeschreven om

een bouwsteencatalogus uit te werken. Tegelijkertijd wordt er een studie uitgevoerd om deze catalogus

te implementeren. Er wordt bovendien bekeken hoe de bereikbaarheid van de forten verbeterd kan

worden.

Stand van zaken - Mobiliteitsstudie afgerond, vormgeving nieuwe elementen in opmaak.




Partners provincie - DMOB (mobiliteit)

Projectpartners - Brialmontforten en hun gemeenten

Timing 2016-2018

Huidige fase Besprekingen met gemeenten over vormgeving en budget

Financiering Studiewerk door project Fortengordels: 18.174,20.

Kosten voor implementatie: cofinanciering gemeenten: nog te bepalen


21

Spoor 2: Acties

SD2 : Samenhang door beleving: Evenement “Fortengordel”

Doelstelling Via een bovenlokaal evenement het grote publiek laten kennismaken met de forten.

Inhoud Een bovenlokaal evenement waarbij de Forten zich als geheel naar het publiek profileren. De forten

zijn met elkaar verbonden met fietsroutes waarbij de bezoekers worden aangemoedigd om de groene

zoom die de forten verbindt te ontdekken. Op de forten zelf wordt het hedendaagse aanbod aan het

brede publiek getoond. De natuur- en erfgoedwaarden worden op verschillende manieren geduid.

Door contact met nationale media (Gazet van Antwerpen en Radio 2) bereikt dit evenement een groot

publiek waarvan een deel nooit in aanraking komt met de forten. De mensen worden er bovendien op

gewezen dat de meeste forten doorheen het jaar te gebruiken zijn als plaatsen van recreatie en

ontspanning. Tijdens de editie van 2015 deden 19 forten mee aan dit evenement. In de editie van

2016 werd dit verruimd met 3 forten: Fort ‘s-Gravenwezel, Fort Koningshooikt en Fort Walem. In 2017

is dit uitgebreid met Schans Puurs en Fort Lillo. Fortengordel 2015 vond plaats op 17 mei 2015 met

8600 bezoekers in 19 forten. De Fortengordel 2016 op 15 mei met 8750 bezoekers op 21 forten. De

editie van 2017 vond plaats op 21 mei met als thema muziek, dit jaar werd er een record aantal

bezoekers van 11.000 geteld, over 23 forten.

Stand van zaken Voorbereiding editie 2018




Partners provincie Facilitaire dienst, Communicatiedienst

Projectpartners De deelnemende forten.

Timing Voorbereiding tijdens het voorjaar 2015, 2016 en 2017.

Huidige fase Voorbereiding editie 2018

Financiering De editie 2015 koste in totaal €34.748,59. Editie 2016: €29.153,33, Editie 2017: 42.780,80. Deze

prijzen zijn zonder de terugvordering van de mediapartners.


22

Spoor 2: Acties

SD2 : Samenhang door beleving: fietsroutes

Editie 2016 & Editie 2017

Doelstelling Het vergroten van de bekendheid van de forten bij recreanten. Het verhogen van het aantal

bezoekers aan de forten doorheen het jaar.

Inhoud Een recreatieve publicatie op basis van de fietsknooppunten met 6 routes, in totaal 40 pagina’s.

Hiermee krijgt het brede publiek de kans om in contact te komen met de forten.

Stand van zaken In 2016 is de nieuwe brochure gecreëerd. Dit werd 10.000 exemplaren gedrukt en verdeeld over

de toeristische diensten in de buurt van de forten en tijdens de Fortengordel 2016. De routes

worden ook digitaal verspreid. In voorjaar 2017 is de brochure herwerkt ifv van de aangepaste

knooppunten en opnieuw gedrukt en verdeeld.




Partners provincie Toerisme provincie Antwerpen (TPA)

Projectpartners De lokale toerismekantoren.

De fortbeheerders.

Timing 2016-2017

Huidige fase Herdruk en verdeling 2018.

Financiering Kostprijs eerste editie in totaal (vormgeving en druk): €4.499,57. Herdruk: € 2.749,84.


23

Spoor 2: Acties

SD2 : Samenhang door beleving: samenwerking museale forten

Doelstelling De forten aan het brede publiek presenteren als interessante bestemmingen voor recreatie en cultuur

en hiervoor de beschikbare middelen bundelen.

Inhoud Met de verschillende museale forten wordt er gezocht naar de mogelijkheden en vormen van

samenwerking. Dit kan bijvoorbeeld door het creëren van een gemeenschappelijke tijdelijke activiteit,

door het voeren van gemeenschappelijke communicatie en door inspiratie op te doen bij elkaar en zo

steeds vernieuwende activiteiten te ontwikkelen om een breed publiek aan te trekken. In 2018 wordt

er gewerkt aan een app voor een digitale ontsluiting van de deelnemende forten.

Stand van zaken Deze werkgroep kwam in 2017 drie maal samen. Er werd gekozen om in 2018 voor enkele kleine

realisaties te gaan om quick-wins te realiseren: een gemeenschappelijke brochure en digitale app.





Projectpartners - De fortbeheerders van de museale forten: Liefkenshoek, Liezele, Breendonk, Duffel, Kessel,

Mortsel.

- Levuur cvba

Timing 2016-2017: overleg, 2018 uitvoering acties

Huidige fase Uitschrijven opdracht voor vormgeving brochure en uitvoering app

Financiering Begeleiding door Levuur cvba: €4.055,93. Opmaak brochure: €3.400, druk door partners. App:

€8000, kosten gedeeld door partners.


24

Spoor 2: Acties

SD2 : Samenhang door beleving: Scheldeforten en het veer

Doelstelling De historische relatie tussen de forten Lillo en Liefkenshoek zichtbaar en beleefbaar maken voor

recreanten/toeristen. Beide forten aantrekkelijker maken om te bezoeken met de fiets.

Inhoud In de loop van 2018 wordt er een nieuwe overzetboot ingezet op de Schelde. Deze zal varen

tussen beide forten. De bezoeker krijgt tijdens de overzet informatie mee over de geschiedenis

van de forten en de veren die hen altijd heeft verbonden.

Stand van zaken Er zijn reeds drie vergaderingen georganiseerd waarop respectievelijk het draagvlak voor het

project, inhoudelijke haalbaarheid en historisch beeldmateriaal is onderzocht. In het voorjaar

2018 wordt dit verder uitgewerkt. Er is overlegd met DAB Vloot voor praktische en technische

afspraken. Zij zullen voorzien in schermen op de nieuw te bouwen veerboten waarop we beroep

kunnen doen. De inhoud wordt in de loop van 2018 voorgesteld aan een brede expertengroep en

de betrokken instanties.





Projectpartners - gemeente Beveren (Liefkenshoek) & Stad Antwerpen, (MAS en Lillo)

- DAB Vloot (uitbater), Haven van Antwerpen (staat in voor bouw steigers en toekomst waterbus)

Timing 2016-2018

Huidige fase Inhoudelijk onderzoek: opzoeking historisch beeldmateriaal. Praktisch: overleg DAB Vloot

Financiering Nog te bepalen.


25

Spoor 2: Acties

SD3 : Zoom rond Antwerpen: Landinrichtingsproject Schelde & Rupel

Doelstelling Inrichting van gebieden in Klein-Brabant en Zwijndrecht.

Inhoud De Vlaamse Landmaatschappij is gestart met een Landinrichtingsplan (LIP) in gebieden aan de

Rupel en Schelde. De forten van Zwijndrecht en Klein-Brabant maken hier een belangrijk deel van

uit. De coördinator Fortengordels volgt deze projecten op, brengt het belang van de forten voor

de landinrichting naar voor en bewaakt de insteek van het kaderplan bij de toekomstige

uitvoering.

Stand van zaken Eind 2017 begeleidde de coördinator mee de uitbesteding van de studieopdracht voor de opmaak

van een geïntegreerd beheerplan voor het fort en bijhorende vallei. In 2018 wordt de opmaak van

het plan zelf meebegeleid.


Projectleider Eddy Vermeerbergen (VLM)

Initiatiefnemer Vlaamse Landmaatschappij

Partners provincie Dienst Erfgoed, Dienst mobiliteit en Dienst Integraal Waterbeleid

Projectpartners Partners planbegeleidingsgroep: ANB, VLM, Puurs

Timing 2015-2018

Huidige fase Fort Liezele: aanbesteding beheerplan door gemeente Puurs

Zwijndrecht: begeleiding studie Fort Sint-Marie

Financiering /


26

Spoor 2: Acties

SD3 : Zoom rond Antwerpen: managementplannen IHD - ANB

Doelstelling Het verbeteren van de forten als habitatgebied voor vleermuizen en andere natura-2000 soorten.

Inhoud Het Agentschap Natuur en Bos voorziet in de opmaak van managementplannen met

Instandhoudingsdoelstellingen. Per fort wordt er een zoneringsplan opgemaakt en een aangepast

beheer toegepast.

Stand van zaken Na goedkeuring van de zoekzones wordt er een provinciaal infomoment gepland waarbij het

managementplan word geëvalueerd.


Projectleider Hans De Schryver

Initiatiefnemer Agentschap Natuur en Bos

Partners provincie Dienst Milieu en Natuur

Projectpartners De coördinator fortengordels volgt dit proces vanuit het strategisch project. De

managementplannen worden meegenomen naar de toekomstige geïntegreerde beheersplannen.

Timing 2014-2017

Huidige fase In 2018 worden er verschillende beheerplannen opgestart.

Financiering /


27

Spoor 2: Acties

SD3 : Zoom rond Antwerpen: erfgoed

Doelstelling Het bewaren en/of verbeteren van het bestaande onroerende, roerende en immateriële erfgoed

van de forten.

Inhoud - Overleg Agentschap Onroerend Erfgoed (OE).

- Ondersteunen vragen vanuit veld naar bescherming & opname in inventaris.

- Ondersteunen vragen vanuit veld naar de opmaak van beheerplannen.

- Ondersteunen vragen naar bijkomende studies.

- Ondersteunen bij ad hoc vragen rond restauratie/ conservatie/ consolidatie van bepaalde delen

of onderdelen van de forten.

- Laten inspecteren van de forten door Monumentenwacht. Op basis van hun rapporten kunnen er

algemene aanbevelingen worden gedaan naar preventief onderhoud.

Stand van zaken - Doorlopend. Inspecties van monumentenwacht worden besproken met de eigenaars.

- Samen met OE wordt er gewerkt aan het aanvullen van de inventarisdatabank

- Op vraag van het District Merksem opmaak beschermingsaanvraag voorjaar 2017

- Het agentschap OE stelt in 2018 een afwegingskader op voor de bescherming van alle forten en

andere relicten.

- Voorjaar 2017: overleg over toekomst Fort Sint-Filips, rechterschelde oever ifv van sanering



Initiatiefnemer Agentschap Onroerend Erfgoed, Provinciebestuur Antwerpen en/of de forteigenaars

Partners provincie Monumentenwacht Antwerpen, Dienst Erfgoed

Projectpartners - Agentschap Onroerend Erfgoed

- Forteigenaars

Timing 2015-2017

Huidige fase Opmaak inventaris en beschermingsaanvraag Fort Merksem

Financiering Deze actie vereist geen bijkomende financiering.


28

Spoor 2: Acties

SD3 : Zoom rond Antwerpen: beheerplannen

Doelstelling Het bewaren en/of verbeteren van het bestaande toestand van de forten voor zowel natuur- als

erfgoedwaarden.

Inhoud De geïntegreerde beheerplannen voor natuur en erfgoed zijn belangrijke gereedschappen om de

toestand van de forten op de lange termijn te bewaren en/of verbeteren. Vanuit het project

Fortengordels worden de forten aangespoord om deze plannen te laten opmaken én te implementeren.

Hierbij wordt het belang van de geïntegreerde plannen benadrukt en op de kwaliteit en homogeniteit

gewaakt..

Stand van zaken - Deze actie bevindt zich in een opstartfase. Er is bij een aantal forten een eerste impuls gegeven om

deze plannen te laten opstellen door voorstellingen voor schepencolleges.

- Met ANB wordt er gezocht naar een werkbare studiedruk ifv van de te verzamelen gegevens over

vleermuizen.

- Samen met het agentschap OE wordt er in de loop van 2018 een studiedag georganiseerd om de

gemeenten beter in te lichten over het belang en de werking van beheerplannen.

- Trajectbegeleiding opmaak bestek Fort 2 Wommelgem



Initiatiefnemer Provincie Antwerpen en Forteigenaars

Partners provincie Monumentenwacht Antwerpen, Dienst Erfgoed, Dienst Milieu en Natuurbeleid

Projectpartners - Agentschap Onroerend Erfgoed

- Agentschap ANB

- Fort eigenaars

Timing 2016-2017-2018

Huidige fase Voorbereiding studiedag beheerplannen.

Financiering Deze actie vereist geen bijkomende financiering.


29

Spoor 2: Acties

SD3 : Zoom rond Antwerpen: open ruimte

Doelstelling Het behouden van de open ruimte van het schutsveld van de forten. De forten optimaal laten

functioneren als groene stapstenen en als een echte groene zoom rond Antwerpen.

Inhoud - Geven van advies bij de opmaak van RUP’s en andere beleidsdocumenten van de ruimtelijke

ordening, zoals het groenplan van de stad Antwerpen.

- Ondersteuning strategisch project ‘Open Ruimte Zuidrand’

- Bij alle acties en contacten van de projectcoördinator wordt het belang van de Forten voor de

Open Ruimte meegenomen.

Stand van zaken Hefboomstudie en visievorming Zuidrand



Initiatiefnemer Gemeenten

Partners provincie Departement Ruimte, Erfgoed en Mobiliteit; Dienst Milieu en Natuurbeleid

Projectpartners - Studiebureaus

- Ruimtelijke ordening diensten gemeentes met fort.

Timing Doorlopend

Huidige fase /

Financiering /


30

Spoor 2: Acties

SD3 : Testproject Forten als stiltegebied

Doelstelling Het belang van de Brialmontforten als rustpunt in het randstedelijk gebied zichtbaar maken

Inhoud In samenwerking met de provinciale diensten PIH (Provinciaal instituut voor Hygiëne) en de DMN

(dienst duurzaam milieu en natuurbeleid) wordt er bestudeerd welke gebieden in (rand)stedelijk

gebied er in aanmerking komen om als “rustplek” aangeduid te worden. Hierbij wordt geen

officiële erkenning als stiltegebied nagestreefd, maar vooral gewerkt aan de bewustwording rond

dit thema. Het PIH start met metingen in januari 2018.

Stand van zaken Opstart metingen.



Initiatiefnemer Gemeenten

Partners provincie PIH provinciaal instituut voor hygiene & Duurzaam milieu en natuurbeleid DMN, project Zuidrand

Projectpartners Forteigenaars Brialmontforten: gemeenten, districten

Timing Oplevering metingen in rapport einde 2018. Opstart publiekswerking eind 2017/begin 2018.

Huidige fase Studie

Financiering Binnen reguliere werking verschillende diensten


31

Spoor 2: Acties

SD4 : Overlegplatform: kenniscentrum

Doelstelling Ondersteuning partners door centraal verzamelen en verspreiden informatie.

Inhoud Kennisverzameling coördinator: bijwonen infodagen, bilateraal contact fortbeheerders, opvolgen

processen externe partners (WenZ, ANB, VLM, VMM, OE, …), opvolgen mogelijkheden Europese

programma’s, interne kennisdeling met andere provinciale diensten.

Externe informatieverlening: verschillende informatievragen over de forten, van thesisstudenten

tot filmmaatschappijen en eventbureaus op zoek naar originele locaties

Stand van zaken /



Initiatiefnemer Provinciebestuur Antwerpen

Partners provincie Interne diensten die betrekking hebben op de forten: mobiliteit, economie, ruimte, natuur, erfgoed,

toerisme; …

Projectpartners Fortbeheerders, Vlaamse Overheden, Europese instellingen

Timing 2015-2018

Huidige fase /

Financiering /


32

Spoor 2: Acties

SD4 : Overlegplatform: Fort Sint-Marie

Doelstelling Bewaken kwaliteit en evenwichtige invulling forten die worden verlaten door Defensie.

Inhoud Samenbrengen partners voor zoektocht naar een nieuwe functie voor Fort Sint-Marie.

Stand van zaken Binnen het Landinrichtingsplan Rupel en Schelde is Zwijndrecht een van de betrokken gemeenten. Op

vraag van de gemeente voerde de coördinator Fortengordels verkennende gesprekken bij de huidige

eigenaar van het fort, Defensie. Deze is van plan het fort te verkopen. Hieruit is een apart project

ontstaan waarbij er gezocht wordt naar een nieuwe invulling en op termijn mogelijke aankoop van het

fort. Dit werd gecoördineerd door het project Fortengordels. Tijdens drie vergaderingen en een

plaatsbezoek met de aanwezigheid van betrokken Vlaamse instanties, groeide het draagvlak voor de

aankoop van het fort door een openbaar bestuur. De eerstelijns partners zijn: Zwijndrecht, Beveren,

VLM, W&Z en maatschappij Linkerscheldeoever(MLSO). Op de laatste vergadering (27/04/2017) is

beslist om een haalbaarheidsstudie uit te laten voeren door een studiebureau. Deze studie wordt

betaald en gecoördineerd door de maatschappij Linkerscheldeoever en gaat na welke nieuwe

bestemmingen er mogelijk zijn op het fort en wat de rol kan zijn van de verschillende partners. Het

project fortengordels coördineert het inhoudelijk. Er is een opdracht uitgeschreven. In juni 2017 is het

winnende bureau aangesteld. LAMA+REBEL+ORIGIN. Deze startte in september met de studie. De

verwachtte opleveringsdatum is jun 2018.



Initiatiefnemer Provinciebestuur Antwerpen, VLM


Projectpartners Stuurgroep: Gemeenten Zwijndrecht & Beveren &VLM, W&Z, Defensie

Begeleidingsgroep: de relevante Vlaamse en regionale overheden

Timing 2015-2018

Huidige fase Eerste stuurgroep afgerond, eerste planbegeleidingsgroep wordt georganiseerd door

studiebureau

Financiering € 85.000; door MLSO


33

Spoor 3: Communicatie

Website Fortengordels.be

Doelstelling Verspreiden van de kennis over de forten én het promoten van de de recreatiemogelijkheden van

de forten via de website www.fortengordels.be.

Inhoud De website biedt informatie over de geschiedenis, huidige erfgoed- en natuurlijke waarden, en

recreatiemogelijkheden. Een overzichtskaart geeft de locatie van de forten weer en toont het

geheel van de forten, per fort is er een aparte pagina.

Stand van zaken Website hervormd van informatief over geschiedenis naar een meer recreatieve insteek. De

website is bovendien “responsive” gemaakt, bruikbaar voor mobiele toepassingen.




Partners provincie Communicatiedienst, Dienst Erfgoed en Dienst Milieu en Natuur

Projectpartners De fortbeheerders worden gecontacteerd voor input in de vernieuwde website.

Timing voorjaar 2016.

Huidige fase Afgerond. In voorjaar 2017 inhoudelijk verder aangevuld.

Financiering Kostprijs vernieuwing door pure-communication: €13.152,70

http://www.fortengordels.be/


34

Spoor 3: Communicatie

Fortengordel

Doelstelling De fortengordels en forten bekend maken bij het brede publiek.

Inhoud De communicatie naar de pers over de forten is dit strategisch project gefocust op het evenement

de Fortengordel. Het evenement de fortengordel werd in de kijker gezet via contacten met de

lokale en landelijke pers.

Stand van zaken In het voorjaar van 2015, 2016 en 2017 zijn er een aantal communicatie acties georganiseerd in

het kader van het evenement de Fortengordel.

Papieren communicatie:

- verspreiding flyers en affiche over de deelnemende forten en gemeenten

- verspreiding programmabrochure en advertenties via Gazet van Antwerpen

Audiovisueel materiaal:

- reportages over Forten bij Radio 2

Pers:

- versturen verschillende persteksten, agendatip, hoogtepunten naar brede pers

- versturen promotieteksten naar lokale communicatieambtenaren

- Persmomenten




Partners provincie - Communicatiedienst provincie Antwerpen

- Persdienst provincie Antwerpen

Projectpartners - Fortbeheerders

Timing /

Huidige fase Voorbereiding evenement Fortengordel 2018

Financiering /


35

Spoor 4: Samenwerking

Afstemming en overleg

Doelstelling Via een goed proces komen tot gedragen acties en een duurzaam resultaat.

Inhoud Binnen het tweede strategisch project is er een nieuwe processtructuur ontwikkeld. De

verschillende groepen hebben een omlijnde samenstelling en takenpakket.

De stuurgroep neemt beslissingen op beleidsniveau. De plangroep zorgt voor afstemming tussen

de verschillende beleidsniveaus door ambtelijk overleg. De werkgroepen behandelen een

specifieke actie en zorgen voor de uitwerking en uitvoering. Het Levend Netwerk geeft ruimte

voor kennisuitwisseling.

Stand van zaken In het voorjaar van 2018 wordt de doorstart besproken op een nieuwe stuurgroep.




Partners provincie Dienst Gebiedsgericht beleid

Projectpartners Gemeenten en beheerders forten, Vlaamse overheden

Timing Doorlopend

Huidige fase /

Financiering /


36


Kennisdeling – Lerend Netwerk

Doelstelling Delen nieuwe informatie met en tussen fortpartners.

Inhoud Het Levend Netwerk is een onderdeelvan de processtructuur om de fortpartners bijeen te brengen rond

een specifiek thema en informatie met hen te delen. Bovendien biedt de informele opzet de partners de

kans om ook onderling kennis uit te wisselen.

Stand van zaken Volgende Lerende Netwerken werden reeds georganiseerd:

7 oktober 2014: Natuurdoelen IHD

19 januari 2015: mogelijkheden Europese subsidies; 59 aanwezigen

6 juni 2016: Vleermuisstudies: recente inzichten vleermuizen; 46 aanwezigen

19 oktober 2016: workshop onderhoudsmensen Brialmontforten met monumentenwacht; 15

deelnemers

31 maart 2017: studie Lidar – loopgraven: 70 aanwezigen




Partners provincie Afhankelijk thema (dienst Europa, Milieu & Natuurbeleid, Economie, erfgoed, …)

Projectpartners Relevante inhoudelijke partners: Dienst Europa, ANB, Natuurpunt, Monumentenwacht, UGent, …

Timing Doorlopend

Huidige fase Planning Lerend Netwerk “Muurschilderingen” met de onderzoekster voor juni 2018.

Financiering /


37


Ad hoc samenwerkingen

Doelstelling Kennisdeling: de coördinator blijft op de hoogte van wat er bij de forten leeft en kan op die

manier tijdig de juiste partners bijeenbrengen. Op deze manieren ontstaan er synergiën.

Inhoud Kleinere acties initiëren waarbij met een kleine inspanning soms veel resultaat kan geboekt

worden.

Enkele voorbeelden hiervan zijn:

- Bemiddelen coördinator bij opmaak samenwerkingsovereenkomst natuur en

erfgoedverenigingen fort Bornem

- Bemiddelen gemeente en eigenaar Fort Haasdonk over onteigening en toegankelijkheid

- Inlichten gebruikers en eigenaars over bestaan verschillende subsidiemogelijkheden.

Stand van zaken /





Projectpartners /

Timing Doorlopend

Huidige fase /

Financiering /