Download - Seizoenen september / oktober 2012

Transcript
Page 1: Seizoenen september / oktober 2012

Seizoenen

Ecologisch leven | tuinieren | koken | Nr. 5 | 2012

Page 2: Seizoenen september / oktober 2012

2 Colofon

Colofon

Velt vzw Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren. Verschijnt zes keer per jaar.

RedactieadresUitbreidingstraat 392c, 2600 Berchem T 03 281 74 75 -F 03 281 74 [email protected] www.velt.be

Activiteiten Weg & WijzerAfdelingen voeren hun activiteiten voor het novembernummer in vóór 22 oktober via www.velt.be/beweegt. Het gaat om de activiteiten van december en januari. Onjuiste of onvolledige activiteiten worden niet opgenomen.Op zoek naar de contactpersoon van je afdeling? Surf naar www.velt.be en klik ‘in je buurt’ of bel 03 281 74 75. Advertenties Tarieven en praktische vereisten op aanvraag bij de redactie en op www.velt.be/adverteren. De redactie kan beslissen om advertenties niet op te nemen. Voor de inhoud van de advertenties zijn redactie noch Velt verantwoordelijk.

SeizoenenarchiefVelt-leden kunnen nummers van vorige jaargangen van Seizoenen raadplegen op www.velt.be. Registreer je (lidnummer nodig) en log in.

Word lid• België: stort € 25,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB.• Nederland: stort € 25,00 op rekening 674848 t.n.v. Velt-Nederland onder vermelding van naam + volledig adres. BIC: INGBNL2A.• Andere landen: stort € 30,00 op rekening BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw. BIC: GEBABEBB.

Giften (België) Steun Velt in het ijveren voor gezonde voeding en een gezonde leefom-geving. Stort een vrije gift op rekeningnummer BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw, met de mededeling ‘gift’. Giften vanaf € 40,00 zijn fiscaal aftrekbaar.

LegatenLegaten kunnen onze vereniging een mooie impuls geven. Als je ecologie belangrijk vindt en ons werk wilt steunen, kun je Velt vzw in je testament opnemen voor een duolegaat. Met een duolegaat kun je aanzienlijk be-sparen op successierechten en zo je erfgenamen bevoordelen. Velt geniet dan mee van dit belastingvoordeel. Meer info bij [email protected] of bel 03 281 74 75.

Tweemaandelijks tijdschrift van Velt 40ste jaargang - september/oktober 2012

Hoofdredactie: Bart Coenen, [email protected] Eindredactie: Reine De Pelseneer, [email protected]: Bart Coenen en Reine De Pelseneer Redactieraad: Sara Adriaensen, Natascha Boudewijn, Liesbet Corthout, Lieven David, Lieven Gekiere, Maite Grugeon, Riet Janssens, Luk Naets, Nadia Tahon, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Frank Van Keirsbilck, Pepijn VerheyenWerkten mee aan dit nummer: Natascha Boudewijn, Lucas Brouns, Lieven David, Mirella Gijsen, Maite Grugeon, Christina Guirlande, Nicola Kersting, Luk Naets, Hanneke Oosterlee, Hilde Pauwels, Nadia Tahon, Greet Tijskens, Anne Marie van Dam, Peter Vande Moortele, Jan Vannoppen, Fotografen & illustratoren: AnneTanne, Monica Arellano-Ongpin, Kristin Brenemen, Leen De Pelseneer, Vera Greutink, Stefan Jacobs, Pieter Jansen, Niall Kennedy, Dirk-Jan Kraan, Hanneke Oosterlee, Dorien Pelckmans, Jose Luis Rodriguez, Michelle Tribe, Peter Trimming, William Warby, Tim Waters, XeronesAdministratie: Karin Holemans, [email protected] Lay-outconcept: Kurt Cornelis, www.sfumato.be Druk : Druk in de Weer, www.drukindeweer.beVerzending: Boes & Co, www.boesenco.be

V.u.: Piet Anrijs, Vissenakenstraat 381, 3300 Vissenaken

Foto: Stefan Jacobs

Op deze foto zie je de bloem van de honingbes, die aan bod komt in het nieuwe Velt-boek over kleinfruit. Lees er meer over op p. 10-12.

Page 3: Seizoenen september / oktober 2012

35 | 2012

Inhoud

zoomEen rups

Eco-acTiEfBloedzuring voor Di Rupo & ander eco-actief nieuws

Ecodurver Kim

coNsumENT/columN

TuiNOp bezoek in tuin De Buksboom

Nieuw Velt-boek: Bessen in de tuin De luchtige bosrandtuin

REpoRTagE De schoolmoestuin van Bukadie in Kampenhout

BREEdBEEld Puur plukplezier: eten uit het openbaar groen

columN/VERBEEld

culiNaiRZongerijpt fruit: een nazomerse streling op je tong

wEg & wijzER

zoEkERTjEs

lEzERs REagEREN/uiTgEspRokEN

uiTgElichT

lEdENVooRdElEN

5

3133

6

81018

34

14

13

20

23

30

36

38

46

Het openbaar groen als bron van voedsel en culinair genot: Anne Marie van Dam onderzocht wat je in Nederland in het ‘wild’ kunt plukken. p. 14

Met najaarsfruit zoals vijgen, druiven en pruimen tover je de heerlijkste desserts op tafel. Wat denk je bijvoorbeeld van Sabayon Glacé met warme honingvijgen?. p. 20

Zelf lekkere bessen oogsten? In Bessen uit de tuin, het nieuwste boekje van Velt, lees je alles over de ecologische teelt van kleinfruit. p. 10.

Page 4: Seizoenen september / oktober 2012

4 Redactioneel

Stapstenen

Tekst Bart coenen

Samenwerking loont, en moderne samenwerkingsvormen leiden tot verrassende resultaten. Denk maar aan de jaarlijkse vogel- en vlindertellingen van verenigingen als Natuurpunt en de Vlinderstichting. Veel Velt-leden maken hun tuin graag aantrekkelijk voor dieren en insecten, en doen trouw mee met de tellingen.

In Groot-Brittannië droegen vergelijkbare initiatieven onlangs bij aan belangrijk wetenschappelijk onderzoek. Meer nog, zonder de medewerking van burgers had het niet eens kunnen plaatsvinden. De studie onder leiding van de universiteit van York toont aan dat vogels, vlin-ders, andere insecten en spinnen noordwaarts trekken, omdat het klimaat verandert of omwille van andere veranderingen in hun leefomgeving. Het valt op dat ze daarbij vooral natuurreservaten en andere beschermde gebieden koloniseren. Hoofdauteur professor Chris Tho-mas vergelijkt natuurgebieden daarom met stapstenen die soorten toelaten om populaties van hun nakomelin-gen te verhuizen. Inspanningen om van je tuin een stukje natuur te maken, zijn dus zeker de moeite waard (mis-schien vind je wel inspiratie in het artikel over bosrand-tuinen, p. 17 in deze Seizoenen). De conclusies van het onderzoek zijn gebaseerd op de analyse van miljoenen registraties door vrijwilligers. De onderzoekers noemen de drijfveer achter deze nieuwe samenwerkingsvorm tussen onderzoekers en publiek ‘burgerwetenschap’ (citizen science). Net als bij ons gebruiken de Britten daarbij volop het internet. ‘De studie is een voorbeeld van hoe registratie door vrijwilligers sa-men met overheidsmonitoring voor de nodige gegevens zorgt om vragen rond biodiversiteit te beantwoorden. De vraag hoe we soorten kunnen helpen om te gaan met klimaatverandering bijvoorbeeld,’ besluit James Pearce-Higgins van de Briste vogelbescherming trots.

Gegevens verzamelen via het publiek, ook wel crowdsour-cing genoemd, is niet alleen nuttig bij natuuronderzoek; het kan ook mensenlevens redden. Zo zorgt samenwerking tussen burgers en overheid in Uganda voor een revolutie in de gezondheidszorg. Eenvoudige gsm’s spelen er de hoofdrol. Een op drie Ugandezen bezit er een. Waarnemingen, in dit geval bijv. de uitbraak van een epidemie, komen via sms’jes terecht in een monitoringsysteem, mTrac genoemd, waarmee gezondheidswerkers zien wat er aan de hand is en hoe ze de juiste medicijnen ter plaatse krijgen. Tegelijk werd een soort van sociaal netwerk via sms opgezet dat snel grote groepen mensen bereikt; moeders weten zo bijvoorbeeld wanneer vaccins in hun streek beschikbaar zijn. UNICEF gebruikt deze systemen intussen om snel aan informatie te geraken, bijv. over het aantal beschikbare waterputten. Onderzoek dat vroeger weken in beslag nam, duurt nu nog geen dag.

Dat er ook bij ons creatieve vormen van publiekssamen-werking ontstaan, beschrijft Anne Marie Van Dam in het artikel Puur plukplezier (p. 14). Door ‘plukplekken’ online in te voeren geven vrijwilligers aan waar in Vlaanderen en Nederland eetbaar groen te vinden is. Handig.Samenwerking is tot slot ook het sleutelwoord als het gaat over de publicaties van Velt. Voor de herwerking van de Velt-publicatie over kleinfruit werkte auteur Greet Tijskens opnieuw samen met lesgevers, kwekers en Velt-leden met een bijzondere expertise. Het resultaat van deze samenwerking is ons nieuwste boek Bessen uit de tuin (p. 10). Nu planten, straks smullen!

→ http://eco.velt.be/NzG9z5 (onderzoek universiteit York)

→ http://eco.velt.be/MXHtQv (gezondheid in Uganda)

→ www.waarnemingen.be

Page 5: Seizoenen september / oktober 2012

5Zoom

Een rups?

Twee jaar geleden werd de Spaanse natuurfotograaf José Luis Rodríguez nog voor het leven verban-nen van de wedstrijd Wildlife Photographer of the Year wegens een foto van een wolf die niet uit het wild zou komen. De foto waarmee José Luis Rodríguez de eerste prijs wegkaapte, was volgens de jury geënsceneerd met een getemde Iberische wolf. José Luis Rodríguez ontkent tot op vandaag, maar moest zijn eerste prijs weer inleveren, volgens commentatoren meteen het einde van zijn carrière. Dit jaar sloeg José Luis Rodríguez terug. Met deze foto van een groepje bijeneters (Merops apiaster) won hij de grote prijs van de wedstrijd Wild Wonders of Europe. De bijeneter dankt zijn naam aan zijn belangrijkste voedselbron. Om steken te voorkomen, ontdoet hij zijn prooi van de angel door deze aan takken af te wrijven. De bijeneter leeft in groepsverband en broedt in kolonies in wanden van oevers en bergen, soms ook in de grond. De bijeneter komt in Europa vooral voor in het zuiden, maar met de klimaatverandering zou hij ook steeds vaker in de Benelux te zien zijn. Meer foto’s van wilde wonderen vind je op www.wild-wonders.com.

© Jose Luis Rodriguez / Wild Wonders of Europe

Page 6: Seizoenen september / oktober 2012

6 Consument

Responsibly fresh: nieuw keurmerk op komst

De doorsnee consument heeft mis-schien genoeg van de kwebbelende preien en wortelen van de reclamespots van Flandria, en de labels voor geïnte-greerde teeltproducten hebben nooit echt aangeslagen. Met het Responsibly

Fresh-keurmerk brengt het Verbond van Belgische Tuinbouw-coöperaties (VBT) nu iets duurzamers op de markt. Voortaan gaan de deelnemende telers voor minder milieubelasting, biodiversiteit, lokale verse productie van groenten en fruit, betrouwbare transparantie, correcte arbeidsomstandigheden en minder verspilling. Er is zelfs externe controle voorzien via kwaliteitssystemen zoals IKKB (integrale ketenbewaking), Global Gap (goede landbouwpraktijken) en de regelgeving voor de geïntegreerde teelt van pitfruit. → www.responsibly-fresh.com

Wie zoekt die vindt: pesticidenresidu’s

In West-Europa verbouwde groenten en fruit zijn de laatste jaren veel minder met pesticiden belast dan vroeger, weet Öko-Test (OT) uit haar onderzoeken. Bij producten uit meer zuiderse of exotische landen rijzen er toch meer vragen bij de daar geldende teelttechnieken. OT is dan maar gericht op zoek gegaan naar ingevoerde verse, droge en verwerkte pro-ducten in zowel supermarkten als bij de Turkse kruidenier of de Aziatische versmarkt. In de 50 stalen werd naar restanten van 500 werkzame stoffen gezocht, met resultaat. Bijzonder verontrustend is volgens OT onder andere de aanwezigheid van het in Europa verboden morfoline waarmee de schillen van exotische vruchten worden behandeld. Ethefon is een rijpingsmiddel waarvan de hoge dosis die werd gevonden in Braziliaanse vijgen acuut giftig kan blijken bij kleine kinde-ren. Ook de cocktails van 10 en meer pesticiden – vooral in gevulde wijngaardbladeren – kunnen voor OT niet door de beugel. Alles samen vond OT in 14 van de 50 stalen residu’s die de wettelijk toegestane maxima overschreden; 11 van deze producten hadden zelfs niet verkocht mogen worden. OT vindt het moeilijk om bij de resultaten van deze beperkte steekproef aanbevelingen te doen, maar van de geteste pro-ducten bleken prinsessenbootjes, peultjes, ananas, papaya en mango’s niet of weinig verontreinigd.

Gunstig effect biologische bestrijders

Uit een analyse van de biologische bestrijding in Nederland door CLM, het onafhankelijk kennis- en adviesbureau op het gebied van landbouw, voedsel, natuur en milieu, blijkt dat het beter benutten van biologische bestrijders in de glastuinbouw sterk kan bijdragen aan een verbetering van de waterkwali-teit. Voorbeelden van dergelijke bestrijders zijn roofmijten en sluipwespen. De evaluatie toont dat in de glastuinbouw op 93 procent van het groenteareaal en op bijna de helft van het sierteeltareaal biologische bestrijders worden gebruikt. Vooral in roos en chrysant groeide de toepassing het voorbije decennium sterk.

Dit droeg bij aan een vermindering van de milieubelasting van gewasbeschermingsmiddelen, omdat de toepassing de inzet van chemie deels vervangt. Wanneer de plagen hoofd-zakelijk biologische worden beheerst, kan de milieuwinst oplopen tot 25 procent van de Nederlandse milieubelasting van het oppervlaktewater.→ www.clm.nl

Rijstwafels: niet voor peuters

Drie jaar geleden heeft het Duitse magazine Öko-Test (OT) al eens rijstwafels laten testen. Toen al werd er gewaarschuwd voor te hoge gehaltes aan arseen en acrylamide. De wafels uit de nieuwste test scoren zo mogelijk nog slechter: van de twintig geteste merken haalt enkel Hipp een goede score. Omdat het van nature aanwezige arseen in rijst voorlopig niet kan worden verwijderd, raadt OT de producenten aan om minder belaste rijstsoorten te verwerken. Acrylamide, dat ontstaat tijdens het poffen van de rijst, kan alleen worden verminderd door de baktemperatuur te verlagen. Voor vol-wassenen is een portie van 3 à 5 rijstwafels nog tolereerbaar, peuters leren beter bijten op stukjes beschuit of een korstje brood, besluit OT.

Groenere kledij in de VS

Dat de kledingindustrie bijzonder vervuilend is, is al langer bekend. Meer en meer bedrijven willen hun kledij echter vergroenen. In de VS gebeurt dat onder impuls van de Sustai-nable Apparel Coalition (SAC), een groep van meer dan 60 toonaangevende kleding- en schoenenmerken, leveranciers, kleinhandelaars, vzw’s en ngo’s. Hun doel: de ecologische en sociale impact van kledij en schoenen verminderen, wereldwijd. De focus van de SAC ligt op de Higg Index, die de duurzaamheid van de producten meet en daarbij rekening houdt met factoren gaande van schadelijke chemicaliën tot energievebruik tijdens het transport. Timberland, Gap, Nike en Adidas zijn enkele grote merken die deel uitmaken van de SAC.→ www.apparelcoalition.com

Vraag naar alternatieve vis stijgt

Vorig jaar verdubbelde de Britse supermarktketen Sainsbury’s haar verkoop van alternatieve vis. Voor sommigen meteen het bewijs dat consumentgerichte bewustmakingscampag-nes werken, maar James Murray van Businessgreen betwijfelt dit. De totaalverkoop van vis steeg immers ook sterk en de verkoop van de ‘grote vijf ’ – kabeljauw, schelvis, tonijn, zalm en garnalen – daalde niet. Campagnes die alternatieve vissoorten promoten zouden dan een verwaarloosbaar en misschien zelfs negatief effect hebben op de afnemende vispopulaties. Het rapport maakt duidelijk dat de verhoogde vraag naar duurzame vis zorgt voor een proportionele daling van overbeviste soorten. Tegen 2030 zou daardoor de helft van de verkochte vis bestaan uit alternatieve soorten. Maar het rapport bevestigt ook dat de totale wekelijkse viscon-sumptie steeg en naar verwachting met 17 procent zal stijgen

Page 7: Seizoenen september / oktober 2012

7Consument/Column

Kommer en kwelin de Afrikaanse hel

Tekst suskewied

Buurman drukt me zeker drie keer op het hart dat ik om 18 u de reeks reportages op Canvas niet mag missen. Ik kan nog net enkele afleveringen van Blood, Sweet en Luxuries meepik-ken. In de BBC-documentaire gaan zes zelfvoldane jonge Britten in op het aanbod om in Afrika een weekje mee te draaien in de plaatselijke dagelijkse kostwinning. Zo moeten ze in Ethiopië met de voorhanden zijnde primitieve werk-tuigen gaten van 60 x 60 x 60 cm hakken in de stugge bodem voor de aanplant van koffiestruiken. Wie te weinig gaten heeft gemaakt, verdient onvoldoende om zijn avondmaal te kunnen kopen. De meeste leden van de groep werken zich de blaren op de handen, maar een van hen is zo blasé dat hij er ‘s middags mee ophoudt omdat hij ‘wel voldoende geld heeft om drie avocado’s te kopen’. De volgende dag moeten ze de geoogste koffiebonen met de hand helpen sorteren en daarna de loodzware zakken met groene bonen op de vrachtwagen laden. De jongedame die bij de aanvang van de reportage aangaf dat ze elke dag in Londen móét starten met een bakje geurige koffie beseft nu verbijsterd dat de plaatselijke koffie-vrouwen dit monotone sorteerwerk een leven lang elke dag opnieuw horen te doen om te kunnen overleven. Mister Blasé ervaart snel dat niemand het gesleur met de zakken volhoudt op een dieet van enkele avocado’s.Voor de volgende opdracht wordt de groep naar een dorpje in het binnenland van Ghana gevoerd. Bij de aanblik van de golfplaten daken en de aarden vloeren van de hutten beginnen de deelnemers al te jammeren dat ze zo’n verblijf-plaats niet zien zitten. Gelukkig krijgen ze elk een eenvoudige brits toegewezen om te slapen, en dat zal nodig blijken. De werkplek waar ze naartoe worden gebracht is een goudmijn, maar geen figuurlijke. De mannen dalen af in een groeve en schrapen er met houwelen de kleverige delfstof van de wan-den. De dames dragen de modderige brij in schalen van zo’n 20 kg op het hoofd via een smal paadje enkele meters hoger. Het gewenste dagquotum bedraagt 160 schalen. Na enkele strompelende pogingen gaat Miss Coffee al tegen de vlakte, hyperventilerend door het gezwoeg in die hitte. Ook de andere leden van het team kunnen het ritme niet aan. Hun monden vallen open wanneer ze zien hoe de lokale vrouwen zelfs met een baby op de rug schijnbaar moeiteloos de helling op en af rennen. Met een dagresultaat van amper 100 schalen dreigt de werkopzichter ermee de Britse ploeg te ontslaan. Na enig gepalaver wordt een compromis gevonden: de volgende dag moet iedereen om 6 u aan de slag en tegen de middag nog eens 100 schalen opdelven vóór ze betaald worden …Het resultaat van al dat gezwoeg toont de documentaire ook: na raffinage van de tonnen delfstof blijft er een klompje goud over dat moeiteloos in een handpalm past. Buurman vertrouwt mij de volgende keer toe: ‘Ik drink vanaf nu uitsluitend nog fairtradekoffie. Is de wereldwinkel open vandaag?’

tegen 2030. Het is bijgevolg onduidelijk of de verhoogde vraag naar alternatieve vis zal leiden tot een echte verlaging in vraag naar overbeviste vis of gewoon bovenop de vraag naar deze soorten komt.Op Sainsbury’s ‘Switch the Fish’-dag, die klanten aanbood om een van de grote vijf te vervangen door een minder bekende vis, steeg de verkoop van alternatieve vis met 40 procent, maar de totaalverkoop met 12 procent. Volgens Justin King van Sainsbury is het initiatief daarom eerder een langeter-mijninvestering. → www.businessgreen.com

Dood doet leven

Nog niet zo lang geleden was het ongehoord om dood hout te laten liggen in een bos. Vandaag is dat gelukkig heel normaal. Tijd om een stapje verder te gaan, vinden natuurverenigingen in Vlaanderen en Nederland. Met het project ‘Dood doet le-ven’ willen ze plekken inrichten waar dood wild, zoals reeën, wordt achtergelaten. Niet alleen buizerds, kraaien, vossen en marters doen er zich aan te goed, kadavers trekken ook ‘spectaculaire’ soorten aan zoals de zeearend, gier, zwarte wouw en das. Om het publiek te overtuigen van de schoon-heid en de noodzaak van dode dieren in de natuur, breekt de activiteit ‘Dood doet leven’ op 7 oktober in het Zoniënwoud een lans voor de ‘kadavergemeenschap’.→ www.natuurenbos.be/dooddoetleven

→ www.dooddoetleven.nl

Kadaver bij de Oost-vaardersplassen (Nl).© foto: Dirk-Jan Kraan

MijnTuin.org bouwt plantherkenningssysteem

De online tuincommunity MijnTuin.org bestaat twee jaar. De ontwikkelaars van deze website werken intussen hard aan een nieuw project dat moet toelaten om aan plantenherken-ning te doen via je smartphone. Het systeem werkt via het principe van ‘crowdsourcing’. Wie een plant wil laten herken-nen kan eenvoudig een foto opladen via de app of website. De leden van de community benoemen de plant op de foto of stemmen op de reeds ingegeven antwoorden van anderen. Zo krijg je misschien al na enkele uren een mogelijk antwoord in je mailbox.→ www.plantifier.be

Page 8: Seizoenen september / oktober 2012

8 Tuin

‘Zelfs in de winter zie ik niets dan groen’Op bezoek in tuin De Buksboom

Tekst en foto’s hanneke oosterlee (foto paulownia: Tim waters)

Niets dan groenAls je vanuit het huis naar de achtertuin kijkt, zie je niets dan groen. ‘Dat vind ik zo mooi’, zegt Nadine. ‘Zelfs in de winter zie ik groen. Dat geeft me rust.’ Vooral buxus kleurt dit deel van de tuin groen, samen met het gras en een groene wand van hedera, die tegen de loods van de buren groeit en ervoor zorgt dat die mooi wordt gecamoufleerd. Bomen en struiken staan er ook volop in de tuin. Een grote linde, een tamme kastanje, een rode hazelaar, een Paulownia… Heel oude bo-men onder andere. Ze geven ruimte aan

de tuin én een goed gevoel. Een wilde win-gerd, die prachtig verkleurt in de herfst, doet dienst als afscheiding van de tuin van de andere buren. Bij het tuinhuis zorgt een rode treurbeuk voor een ander kleurac-cent. Nest- en vluchtmogelijkheden voor vogels zijn er genoeg. Vissen vinden een plek in de strakke vijver en af en toe laat ook een reiger zich daar zien.

Een slang van buxuswolkenDe vele hagen van beuk en Leylandii in verschillende hoogtes en vormen zorgen voor een mooie verdeling en voor kijklij-nen. Achter de hagen en de linde komt

de meer natuurlijke tuin, met vele vaste planten, kippen, een moestuin en een fruittuin, lage lei-appelbomen, kiwibes om de toegangsboog naar de moestuin en schapenhekjes van kastanjehout. Wat bijzonder opvalt zijn de vele soorten buxus of buksboom in de tuin: kleinbladig of grootbladig, bodembedekkend, wild of rond groeiend. Rijen buxuswolken kron-kelen als een slang door de tuin. Sinds er schimmel in de buxussen opdook, snoeit Raymond ze met kleine ruimtes ertussen. Eerst deed hij dat om de schimmel er uit te knippen; nu heeft hij gewoon ook meer

Paulownia tomentosa is de enige boom binnen de familie van de leeuwenbek-achtigen (Scrophulariaceae). Tot deze familie behoort bijvoorbeeld ook Hebe, met violetblauwe bloemen en grote bladeren.

Een natuurlijk beheerde tuin kan strak ogen; dat bewijst de tuin ‘De Buksboom’ in Lembeke. Ontelbare buxussen kregen er een glansrol. Met heel veel plezier en een goed gevoel wroeten Nadine en Raymond Betsens in de tuingrond.

Page 9: Seizoenen september / oktober 2012

9Tuin

ruimte om de struikjes te snoeien. Meer lucht tussen de struiken schijnt hen goed te bekomen. Knippen doet Raymond in mei of juni, het liefst bij donker weer en net na een bui.

Op de met compost verrijkte zandgrond – intussen een prima tuingrond – groeien heerlijk geurende rozen. De kleinbloemige rambler Guirlande d’Amour slingert over een schuurtje. De Zéphirine Droubin zon-der doornen en de klimroos Clair Matin var. Meimont doen het ook goed.

amfibieën en elfenbloemAchter in de tuin is nog een vijver, zonder vissen maar wel met amfibieën die het er bijzonder naar hun zin hebben. Een bloemenweide gemaaid in de vorm van een dambord heeft kort en lang gras. Een takkenril van snoeihout van eiken sluit

Tips van Nadine & RaymondIn de winter geven we kalk en gezeefde houtas om onze eerder zure grond te neutraliseren. Dit jaar gebruikten we ook wat kieseriet in het voorjaar, wat een goed effect heeft op de bladkleur en de buxusplant versterkt om beter opgewassen te zijn tegen allerlei ziekten.

Bij de schade van de buxusbladvlo, die zich uit in de bekende lepelvormige vergroeiingen van de topblaadjes, grijpen we niet naar insecticiden. We gaan de schade te lijf door met de haagschaar de topjes weg te scheren.

De bladluizen op jonge takken van appels, peren, kleinfruit en rozen verwijderen we manueel door de luizen weg te wrijven tussen duim en wijsvinger. Dit lijkt misschien een enorm werk, maar toch gaat dit heel vlug. Als er heel veel luizen op de jonge uitlopende takken zitten, knippen we ze af. Ze dienen dan als feestmaal voor de kippen.  

de tuin mooi af en geeft een diffuus beeld naar het bouwland erachter. Elfenbloem (Epimedium) groeit onder de bomen als een prachtige bodembedek-ker. Raymond maait er in de vroege lente met de grasmaaier op de hoogste stand. Dat gaat veel gemakkelijker dan knippen met de hand. Een poosje na het maaien verschijnen de kleine bloemetjes, goed zichtbaar zo.

zonder is gezonderRaymond is compostmeester. Hij zorgt ervoor dat zijn tuin er zonder kunstmest en zonder middelen tegen onkruid en beestjes heel goed voor staat. Het bordje ‘Zonder is gezonder’ van Velt siert dan ook het hek. Om verhardingen onkruidvrij te houden vegen en borstelen Raymond en Nadine met een stalen borstel, of ze gebruiken een brander.

Kunstzinnige oplossingen om snoeihout te gebruiken maken de tuin nog mooier dan hij al was: een zitbank rond de stam van de linde, een gevlochten hekje dat de hortensia Annabelle tegen omvallen be-hoedt… Een beter gebruik van materiaal is er niet! Alles krijgt een plekje in de tuin, of komt op de composthoop terecht.

ga zelf op bezoekDe data waarop je de tuin kunt bezoe-ken, vind je op www.debuksboom.be.

Page 10: Seizoenen september / oktober 2012

10

Bessen uit de tuinDe ecologische teelt van kleinfruit

Tekst greet Tijskens Foto’s stefan jacobs

Snoepen van fruit dat recht uit de tuin komt, is niet alleen voor kinderen een groot genot. Ook weinig volwassenen kunnen weerstaan aan een zoete, zongerijpte bes die ze zo van de struik plukken. Of je tuin nu groot is of klein, kleinfruit past overal. Bessen uit de tuin, het nieuwste Velt-boek, helpt jou te ontdekken hoe je met kleinfruit aan de slag kunt en hoe je dus kleur en smaak naar je tuin brengt. Rode bes, witte bes, framboos, druif, vijg en tal van andere fruitsoorten komen aan bod. Om je alvast een voorpoefje te geven, laten we je ken-nismaken met de honingbes.

Page 11: Seizoenen september / oktober 2012

11Tuin

lekker ecologischOm echt te genieten van lekker fruit, gebruik je maar beter geen chemische bestrijdingsmiddelen. Kleinfruit telen op een ecologische manier is perfect mogelijk. Meer zelfs: het is gemakkelijk. In Bessen uit de tuin gaan we ervanuit dat je in je tuin meewerkt met de natuur en zo veel mogelijk de natuurlijke standplaats nabootst. Dan voelen je kleinfruitstruiken zich op hun best en zullen ze goed ge-dijen. Inspiratie vinden we bij de proces-sen in de natuur, bij successie.Per fruitsoort krijg je heel wat praktische informatie.Welke standplaats heeft het kleinfruit nodig? Hoe plant je aan en hoe snoei je de struik? Naast antwoorden op deze vragen, vind je ook tips over oogsten en bewaren, en krijg je voorbeelden van rassen. Hebben je fruitstruiken ondanks je goede zorgen toch last van aantastingen, dan lees je in Bessen uit de tuin hoe je het probleem het best aanpakt.

wanneer planten?De plantperiode van kleinfruit valt door-gaans samen met de rustperiode van de planten. Die begint als de bladeren zijn gevallen en duurt tot wanneer de planten terug beginnen te botten. Je kunt ze dus van november tot einde maart planten. Planten in het begin van deze periode heeft als voordeel dat de plant eerst energie stopt in de aanmaak van wortels, en pas enkele maanden later in de vorming van blad.

Bessen uit de tuinDe ecologische teelt van kleinfruitgreet Tijskens

Velt, 2012

ISBN 9789081612845

Aantal pagina’s: 150 (o.v.)

Formaat: 180 x 180 mm

Boekhandelsprijs: € 25,95 (incl. verz)

Velt-ledenprijs: € 19,95 (+ € 4,30 verz.)

hoe bestellen?Bestel Bessen uit de tuin door het juiste bedrag te storten op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt-Nationaal, Berchem voor België of op giro 362280 van Velt-Nederland voor Nederland, met vermelding van de titel en naam + adres.

Page 12: Seizoenen september / oktober 2012

12 Tuin

honingbes (Lonicera caerulea, L. edulis, L. kamtschatika)De honingbes is familie van kamperfoe-lie, maar dan in struikvorm. In tegen-stelling tot de kamperfoeliebes is de honingbes wel eetbaar. Deze bes komt uit Azie/Siberië en is erg winterhard; dat geldt zelfs voor de witgele bloem. Ze bloeit al in maart en wordt bestoven door hommels. De bessen zijn vroeg rijp, in mei-juni. Het blad heeft een bijzondere grijsgroene kleur.

StandplaatsDe honingbes geeft de voorkeur aan een plekje in de zon of halfschaduw. De plant wordt ongeveer 1,5 m hoog en breed. Kruisbestuiving tussen 2 rassen verbetert de vruchtzetting. Houd de bodem bedekt met een mulch-laag en voeg jaarlijks compost toe.

AanplantDe plant groeit uit tot een struik van 1,5 m breed en hoog. De honingbes groeit traag bij de start. Het is een snel vrucht-bare struik. De vruchtzetting neemt toe als je meer-dere struiken plant.

SnoeiVerwijder kruisende takken en takken die naar binnen groeien.

Oogst en bewaringDe blauwgrijze bes is rijp einde mei, begin juni. De oogst is gespreid over 2 tot 3 weken. De grijsblauwe bessen zijn langwerpig, 1,5 à 2,5 cm lang. De smaak is fris, zuur tot zoet. De bessen zijn vers erg lekker. De kans dat je ze niet opkrijgt en moet bewaren is eer-der klein. Je kunt de bessen enkele dagen in de koelkast bewaren of ze verwerken tot coulis, moes of jam.

Rassen• L. edulis Kamtschatica- ‘Balalaika’: bessen 2,5 cm, oogst vanaf half mei.- ‘Eisbar’: bessen 2,5 cm, oogst vanaf half mei.- ‘Kalinka’: bessen 2,5 cm, oogst vanaf half mei.- ‘Morena’: bessen 2,5 cm, oogst vanaf half mei.• L. edulis - ‘Kamtschatica’: bessen 2,5 cm, oogst vanaf half mei.- ‘Blue Velvet’: bessen 2,5 cm, oogst vanaf half mei.• L. caerulea: bessen 2 cm, oogst vanaf begin mei.

AantastingenVogels lusten deze bessen graag. Verder zijn er geen aantastingen bekend.

Page 13: Seizoenen september / oktober 2012

13Column/Verbeeld

Tekst Natascha Boudewijn Illustratie leen de pelseneer

ColumnEetbare bloemen zijn betoverend

Ik schrijf dit stuk in augustus, terwijl het buiten nog hoogzomer is. Onze jardin potager is een bonte bloemenpracht van alle schakeringen geel, roze, paars en oranje. Het ruikt er verleidelijk zoet en kruidig. Vanaf ‘s morgens heel vroeg tot in de schemering hoor je het gezoem van de insecten die daar op afkomen. Hoewel september, de maand waarin deze Seizoenen in je brievenbus ploft, over enkele weken alweer voor de deur staat, is dat moment voor mijn gevoel nog ver weg. Van hoogzomer naar de voorbode van de herfst, van lome warmte naar frisse ochtenddauw, van lichte zomerse salades naar de wat zwaardere kost met de eerste pompoenen… Lente, hoogzomer of herfst, één ding blijft hetzelfde hier in huize Greendelicious: koken met bloemen. ‘Flowers really do intoxicate me’, zei Vita Sackville West lang geleden al. Ja, zij had gelijk: bloemen betoveren inderdaad. En bij mij gebeurt dat niet alleen via de ogen.

Als je bloemen eet, neem je de goddelijke geuren en kleuren letterlijk in je op. En als je dat moois in je eigen tuin hebt, stimu-leert het je creativiteit. Je wordt elke dag verleid om er iets heerlijks mee te koken. Daarom ben ik dit jaar enthousiast aan de slag gegaan met de kweek van eetbare bloemen. Eetbare bloemen zijn helemaal Velt-proof. Omdat je ze opeet, moeten ze immers ecologisch worden gekweekt. Boven-dien markeren ze de seizoenen in onze beleving meer dan menig groente dat doet. Denk maar aan viooltjes, madelief-jes, paardenbloemen en daslook in het voorjaar of goudsbloemen, Oost-Indische kers, korenbloemen, daglelie, lavendel, anjers, courgette- en pompoenbloemen in de zomer. En niet te vergeten de bloemen van doorgeschoten groenten en kruiden. In de nazomer en herfst zijn er natuurlijk de dahlia’s, chrysanten en zonnebloemen. Als je goed blijft doorknippen, bloeien de meeste zomerbloemen bij milde tempera-

turen tot ver in de herfst. Heb je camelia in je tuin? Dan bof je, want de bloemen kun je in zoet of hartig beslag frituren in de late winter. Want ook in dat seizoen zijn er genoeg eetbare bloemen te vinden.Wat kun je nog meer met eetbare bloe-men doen? Ze verwerken tot bloemen-likeur, -suiker of -gelei bijvoorbeeld. In de sla zijn bloemen heerlijk en bijzon-der decoratief. Echt smakelijk worden bloemen als ze worden gevuld of zelf als vulling worden gebruikt, bijvoorbeeld in verse pasta. Oost-Indische kers leent zich daar goed voor: zowel het blad, als de bloemen en de ingemaakte zaden worden gemengd met knoflook en ricotta een smakelijke vulling. Of maak eens een risotto met teunisbloem, pompoen en blauwe kaas. Je weet niet wat je proeft! Voilà, zo ben ik dan toch in september beland, met die pompoen in een rijke ri-sotto. En weet je wat? Eigenlijk kan ik niet wachten tot het weer zover is. Ik wens je een kleurrijke en smakelijke herfst.

Page 14: Seizoenen september / oktober 2012

14

Puur plukplezierEten uit het openbaar groen

Tekst anne marie van dam Foto’s michelle Tribe, anneTanne, peter Trimming, william warby

Breedbeeld

lokale voedselvoorzieningWat kan openbaar groen eigenlijk bij-dragen aan onze maaltijden? Studenten van Wageningen Universiteit hebben uitgezocht hoeveel ruimte er nodig is om lokaal al het voedsel te produceren, voor het gemiddelde Nederlandse dieet en de gemiddelde Nederlandse landbouwop-brengsten. Resultaat: per persoon is een kwart hectare nodig. Daarmee kan een rekensom gemaakt worden voor mijn eigen stad Leiden. Om onze 120.000 inwoners te voeden is 30.000 ha nodig. Dat komt neer op een cirkel met een straal van 14 km, als je op de helft van het land voedsel zou kunnen produceren. Helaas moeten de Leidenaars dat gebied wel delen met de inwoners van Rijnsburg, Katwijk, Zoetermeer en nog wat aanzien-lijke gemeenten. Helemaal lokaal eten zal dus niet lukken.

Wat kunnen we dan wel lokaal produce-ren? Laten we naar plantaardig voedsel kijken, waardoor de mogelijkheid de een-den van de Singel te schieten even buiten beschouwing blijft. Van die 0,25 ha per persoon is bijna een kwart, 600 m2, nodig voor plantaardig voedsel. De rest is voor dierlijk voedsel. Voor Leiden is dat 7200 ha plantaardig voedsel.

De ruimte in Leiden is echter beperkt. De stad meet slechts 2300 ha, waarvan zo’n 750 ha openbaar groen. Stel dat daar gemiddeld 10 procent van de opbrengst van de boer bereikt kan worden, dan is dat een productie vergelijkbaar met 75 ha landbouwgrond. Dat is ongeveer één procent van de behoefte aan ruimte voor plantaardig voedsel.

heerlijk!Voor een strategische voedselvoorraad is dat vrij weinig; een gemiddelde keuken-kast biedt meer mogelijkheden. Het is dus goed dat we ons eten ook van elders kunnen halen. Toch valt er veel te zeggen voor oogst uit park en plantsoen: er zijn veel gezonde planten, vruchten en noten te vinden met een heerlijk uitgesproken smaak en een hoog gehalte aan vitaminen en mineralen. Gratis, dag in dag uit en haast zonder milieubelasting gegroeid.Wat wil je nog meer?

In de praktijk wordt er echter weinig ge-bruik gemaakt van eten uit het openbaar groen. Als ik appels raap of brandne-tels pluk in het park, heb ik nauwelijks concurrentie. Blijkbaar trekt het toch niet veel mensen. Ze weten niet waar het staat of ze vragen zich af of dat wel mag: zomaar plukken en meenemen.

Als je er niet op let, zie je eetbaar groen al snel over het hoofd. Er zijn een aantal websites waarop je kunt aangeven wat waar groeit. In Utrecht is Pluk de Stad (www.plukdestad.nl) opgezet. De site heeft ook recepten en een beschrijving van de planten die geplukt kunnen worden. Daarnaast is er de wildplukwij-zer (www.wildplukwijzer.nl). Deze site wordt meer verspreid over Nederland gebruikt. Voor achtergrondinformatie wordt verwezen naar de wildplukwiki (www.oogstenzonderzaaien.nl/wiki). De sites zijn bruikbaar om plukplekken in te voeren in heel Nederland en Vlaanderen. Als maar iemand de moeite neemt om het te doen…

BezwarenEr is een wettelijk bezwaar: wildplukken mag niet, tenzij de eigenaar van het bos, park of plantsoen er toestemming voor heeft gegeven. In Nederland is dat gere-geld in het wetboek van strafrecht, artikel 314: stroperij. In veel gemeenten wordt dat nog eens herhaald in de Algemene Plaatselijke Verordening. De situatie in België is vergelijkbaar. Ar-tikel 547 van het Burgerlijk Wetboek stelt dat ‘de natuurlijke vruchten en de vruch-ten van nijverheid van de grond toehoren aan de eigenaar’ (www.natuurenbos.be). Op zich is dit logisch; van het land van een ander mag niet vrij geplukt worden.

Hazelnoten, bramen, kweeappels, inktzwammen… ze groeien in het plantsoen zo voor het grijpen. Lekker, gezond, en nog milieusparend ook! Liefhebbers pluk-ken er graag van, en local foodies zien er soms een oplossing in voor voedselonzekerheid in de toekomst. Hoog tijd om het openbare groen als bron van voedsel en culinair genot onder de loep te nemen.

GRatis, daG iN daG uit eN Haast zONdeR MiLieuBe-LastiNG GeGROeid.Wat WiL je NOG MeeR?

Page 15: Seizoenen september / oktober 2012

155 | 2012

Maar het openbaar groen is van en voor iedereen bedoeld. Er zijn dan ook ge-meenten die toestemming en informatie geven over plukken in openbaar groen. Het kan dus wel als de gemeente het wil.

Ruimte nodig voor de teelt van plantaardig voedsel (m2 per persoon). Alle voedingsmiddelen zijn, voor de schatting van de opbrengsten per m2, vertaald naar een aantal gangbare gewassen. (Bron: Blanken e.a. 2011).

gewas benodigd oppervlak (m2 per persoon)

tarwe 280

zonnebloemen (olie) 140

fruit (inclusief vruchtensap) 80

suikerbieten 60

groenten 20

aardappelen 10

walnoten 8

hop 1

totaal 600

Zowel pruim (links) als veldzuring (rechts) pluk je met wat geluk zomaar uit het openbaar groen.

Ook onzekerheid over verontreiniging van in het openbaar groeiend lekkers beperkt het gebruik. Verontreiniging kan van verschillende kanten komen. Bodem-verontreiniging wordt in het algemeen

door planten zo veel mogelijk geweerd. Daardoor is er doorgaans geen probleem te verwachten bij het incidenteel eten van planten die op verontreinigde grond groeien. Wat betreft vervuiling door roet vlak langs de weg en koper langs het spoor: die is gemakkelijk te vermijden, er is elders genoeg te plukken. Ten slotte zou ontlasting en urine van wild, honden en katten de gratis oogst kunnen bederven. Door met verstand je plukplek te kiezen, kun je dat goed omzeilen. En als er iets mis is, ruik je het wel.

Een extra aandachtspunt geldt in gebie-den waar vossen voorkomen die met de vossenlintworm zijn besmet (Nederland: Zuid-Limburg en Oost-Groningen; België: Ardennen). Vossenlintworm leidt bij mensen tot een zeer zeldzame, maar wel dodelijke ziekte. Eitjes van de lintworm uit de ontlasting van vossen kunnen ach-terblijven op bosvruchten. Als mensen die eten, kunnen ze met de lintworm besmet raken en na 5 tot 15 jaar ziek worden. Deze besmettingsroute is in theorie mogelijk en wordt vaak genoemd, maar is nooit aangetoond. Veel waarschijnlijker is een besmetting via huisdieren. Maar als je helemaal zeker wilt weten dat er geen lintwormeieren op je fruit zitten: de eitjes worden gedood als de vruchten boven 60 graden verhit worden. Het oogsten en verwerken van je gratis voedsel uit het openbaar groen kost meer tijd dan dat uit de supermarkt, en vaak ook meer dan dat uit je moestuin. De vruchten en noten zijn soms relatief klein en ze moeten goed worden uitgezocht. Als je wat nieuws probeert, moet je zoeken naar een recept, en dan nog kan de smaak tegenvallen. Kortom: het zal alleen lukken als je de tijd neemt en plezier hebt in avontuurlijk koken en eten. Het is met recht slow food.

Ten slotte kunnen plukactiviteiten con-curreren met vogels, vlinders en andere insecten die ook een plek onder de zon verdienen, en soms weinig voedsel voor-handen hebben. Dit knelpunt moet met verstandig plukken en voldoende aanplant voor mens en dier worden opgelost. Op dit moment zie ik geen schaarste die door plukkers veroorzaakt wordt. Als pluk-ken razend populair wordt, zou het een probleem kunnen zijn.

Page 16: Seizoenen september / oktober 2012

16 Breedbeeld

culinaire hoogtepuntenWie al deze bezwaren omzeilt, heeft wel iets bijzonders op tafel. Veel koks zijn geïnspireerd door de rijke, sterke smaken van ongecultiveerde kruiden, vruchten en noten. Sterrenkoks Jonnie Boer en Sidney Schutte hebben er een kookboek over geschreven (Puur Natuurlijk, uitgeverij Waanders). Een beetje zoeken op het internet levert verrassende recepten op.

groenbeheerVeel groenbeheerders hebben ervaring met eetbare planten in het plantsoen. Die ervaring is soms positief, maar niet altijd. Appels, peren en pruimen worden vaak niet geoogst. Ze hangen soms ook zo hoog dat je er een ladder voor nodig hebt. Als ze niet geplukt worden, zijn de afgevallen vruchten een lekkernij voor wespen. Daarover krijgen de beheerders klachten. Men klaagt

ook over vallend fruit dat deuken in gepar-keerde auto’s maakt. Deze vruchtbomen kunnen daarom het best aangeplant wor-den op plaatsen waar wespen geen kwaad kunnen en waar er geen auto’s parkeren.

Walnoten en hazelaars gaan daarentegen wel goed: de noten worden geraapt. Bij de hazelaars wordt meestal de goedkope wilde variant aangeplant. Investeren in cultivars met grotere noten doet slechts een enkele gemeente. Zo staan in IJssel-steijn (dichtbij Utrecht) al jaren veel haze-laars met grote vruchten. Het voormalige hoofd van de plantsoenendienst vond dat het plezier dat de inwoners er van hadden ruimschoots opwoog tegen de hogere kosten bij de aanschaf. In het onderhoud is er geen verschil. ‘En,’ zei hij, ‘als je er genoeg plant, hebben de struiken niet te lijden onder het gebruik.’

Kruiden gaan goed als het de gewone wilde varianten zijn, zoals brandnetels, zuring, zevenblad en andere algemene wilde planten. Het wordt lastiger als planten veel verzorging vragen en erg geliefd zijn. Groenten kunnen daarom al-leen in buurttuinen gekweekt worden, en zijn minder geschikt als plantsoengewas. Een kruidentuin is al wat gemakkelijker: je hebt er weinig van nodig, en de planten – vooral de meerjarige – vragen minder verzorging.

Er kan nog meerOm meer mensen te laten genieten van de oogst van het openbaar groen kan er nog veel gebeuren. Ten eerste kun-nen gemeenten en andere eigenaren van openbaar groen duidelijk aangeven of er geplukt mag worden. En als een gemeente het plukken toestaat of zelf wil stimuleren, kan ze meer eetbaar groen aanplanten, met name noten (rassen met een mooie opbrengst), tamme kastanjes en fruit. Ik zie de meeste ruimte hiervoor in de grotere parken in de stad, waar niemand last hoeft te hebben van een wespje meer of minder. Voor de noten zie ik ook veel ruimte in de naoorlogse wijken met veel gazon en struikjes tussen de bebouwing. Ook buurttuinen met kruiden en groenten zouden hier goed tot hun recht komen.

Meer aanplant en toestemming om in het wild te oogsten, daarmee kunnen meer mensen genieten van fijn wildplukken en lekker eten uit buurt en park. Voor voedselzekerheid is de waarde beperkt, in een dichtbevolkt gebied. Maar eten uit het openbaar groen kan een leuke, creatieve, educatief verantwoorde én supergezonde aanvulling zijn op ons voedselpakket.

Als er genoeg te plukken is, zullen pluk-kers hun favoriete plukplaatsen wel op het web willen zetten, zodat ze beter te vin-den zijn. Waar mijn favoriete appelboom en hazelaar staan, hou ik nu nog geheim. De brandnetels mag je met me delen, die staan er genoeg.

Bron: Blanken, R., L. Duineveld, B. Jonkers, B.

Oosterhoek, A. Salomon en A. Vingerhoets, 2011.

How to feed Tilburg III. Rapport in het kader van

Msc-opleiding Wageningen Universiteit.

Niet alleen eekhoorns smullen graag van hazelnoten.

Page 17: Seizoenen september / oktober 2012

17

Eetbaar lekkers in het parkNoten: tamme kastanjes, hazelnoten, walnoten.Fruit: appel, peer, braam, framboos, bosbes, pruim, vlierbes, gele kornoelje, duindoorn, mahonia, krentenboom, kers, rozenbottel, sleedoorn, kweeappel, lijsterbes (niet ongekookt eten!), mispel.Bloemen: vlierbloesem, madeliefje, paardenbloem, pinksterbloem.Bladgroenten: zevenblad, brandnetel, melganzenvoet, spiesmelde, paardenbloem, zuring, knopkruid, melkdistel.Kruiden: rozemarijn, tijm, grote zandkool (= wilde rucola), verschillende soorten munt, marjolein (oregano), lindebloesem.

Page 18: Seizoenen september / oktober 2012

18 Tuin

De luchtige bosrandtuinWaar biodiversiteit en opbrengst elkaar ontmoeten

Tekst lucas Brouns (met dank aan maranke spoor en wouter van Eck) Foto’s Vera greutink en pieter jansen

In de natuur komt een rijke biodiversiteit voor aan oevers en in bosranden. Voor een bos-rand heb je geen heel bos nodig. je kunt zo’n rand nabootsen en de tuin luchtig houden. een bosrandtuin heeft veel te bieden: je kunt er aan planten- en natuurstudie doen, hij fungeert als trefpunt en siertuin, én hij levert vaak een goede oogst op. We bekijken een aantal voor-beelden in Vlaanderen en Nederland – van een ministadstuin tot een voedselbos – waarin deze aan agroforestry verwante methode wordt aangewend.

Page 19: Seizoenen september / oktober 2012

19Tuin

wageningen, 100 m2, 1,5 jaar‘Bottom-up werken is beginnen bij een goede bodem.’ Fiona Morris zegt het ter-loops, maar ze moet er hard voor werken, samen met haar collega’s van Transition Town Vallei. Hun werkgroep Permatuin kreeg anderhalf jaar geleden een Wage-ningse volkstuin aangeboden van 900 m2, en recentelijk nog een strook erbij. Ze troffen enkele bomen aan, die nu de basis voor een bosrand van 100 m2 vormen. ‘De bodem was enorm verstoord: een pro-fielkuil van 5 bij 5 m en 1 m diep leverde twee wormen op’, weet Fiona nog. Karton, compost en andere mulch op-brengen bood een oplossing, samen met bodemverbeteraars als klavers en lupinen. ‘Er is nu een beter bodemleven, met fungi en wormen. De pruimenboom geeft dit jaar voor het eerst enorm veel vruchten en ook nieuw hout. Maar in principe kun je pas na een jaar of vier iets zeggen over het effect.’ De werkgroep houdt allerlei factoren in de gaten: ze testen bepaalde planten in diverse microklimaten en in verschillend samengestelde polyculturen.De TTPermatuin-werkgroep houdt in haar ontwerp rekening met regels die voor (volks)tuinen gelden zoals de hoogte van bomen en schaduw bij de buren. Ze geeft daarover tips op haar website.→ ttpermatuin.wordpress.com

kaulille, 1200 m2, 5 jaarOp het perceel waar ze sinds zeven jaar wonen, hebben Susanne Cornelis-sen en Anthony de Groot een eetbare bosrandtuin om in te spelen, ontspan-nen, lesgeven en experimenteren. En om lekker uit te eten, uiteraard. Susanne geeft er onder meer korte introductiecursussen in permacultuur. ‘De bosrandtuin hebben we aangeplant met verschillende bomen waaronder fruit- en notenbomen’, vertelt ze. ‘Er staan ook veel verschillende bessenstruiken, eetbare klimmers, bodembedekkers en kruiden.’ ‘Één kers stond er zeven jaar geleden al’, vult Anthony aan. ‘Samen met een berk. Verder was er alleen maar gras.’ De nieuwste boom is een amandel, die in een fijn microklimaat staat: in de zon op een opgehoogd hellinkje op het zuiden, met erachter een muur. Van de volwassen kersenboom kunnen ze geen kersen eten. ‘De houtduiven zijn ons altijd voor.’ Nu wordt er enkele malen per

In een bosrandtuin is een boeiend ecosysteem aan het werk. We zien een grote variatie van eetbare vaste planten. De verticale ruimte wordt benut door een hele reeks planten, van kruipende bosaardbei of daslook tot de kruinen van notenbomen. Er is een gezond bodemleven door mulch, en omdat er niet wordt gespit. Dieper wortelende planten halen voedingsstoffen omhoog die via de strooisellaag beschikbaar worden voor oppervlakkiger wortelende planten. Omdat insecten in alle seizoenen nectar en nestelgelegenheid vinden, krijgen plagen veel minder kans. Verder zijn bijvoorbeeld ook vogels, egels en kikkers welkom, niet in het minst om-dat ze plagen helpen te voorkomen.

jaar duif gegeten uit eigen tuin. ‘Dat is in dit geval efficiënter’, zegt Susanne. → permacultuurvlaanderen.be

hengelo, 125 m2 , 9 jaarIn een van hun tuinen, waar ze ook een korte introductiecursus geven over de eetbare bostuin, hebben Vera en Remco Greutink alle schuttingen benut door ze te laten overgroeien met oogstbare planten. Vera: ‘Bezoekers zijn altijd verbaasd hoe-veel planten in zo’n kleine tuin passen en hoeveel eten je er zelf kunt telen.’ In het middendeel staan drie fruitbomen. In de kruidlaag vinden we zeekool, brave hendrik, zuring, vele kruiden, eetbare bloemen en zelfzaaiers zoals tuinmelde, krulmalva en komkommerkruid.→ tuinsmakelijk.nl

groesbeek, 8000 m2, 3 jaar Pieter Jansen en Wouter van Eck werken op een groot stuk land (voorheen maïsak-ker) van 2,4 ha waar uitdrukkelijk ook plek voor natuur is ingeruimd, met een poel, een beek en hagen. Behalve een voedsel-bos is er ook een eenvoudigere fruitboom-gaard. Bostuin Ketelbroek herbergt veel bijzondere eetbare planten, zoals de Si-berische erwtenstruik: een stikstofbinder met linzenachtige erwtjes. Er is ook een bamboevariëteit die veel scheuten maakt. ‘Die eten we in de lente,’ vertelt Wouter, ‘net als die van de schaduwtolerante duivelswandelstok.’

De knoptaxus maakt nog geen besjes, want die heeft echt veel schaduw nodig. Dat komt dus als de bomen over een paar jaar wat groter zijn en de investeringen zich tot in lengte van dagen gaan terug-verdienen.→ facebook.com/FoodforestKetelbroek

Utrecht, 35 m2 , 4 jaar Docent Maranke Spoor gaf onlangs een vijfdaagse training over de eetbare bosrandtuin. Die vond plaats in bostuin Ketelbroek. Zelf werkt Maranke onder andere in twee kleine bosrandtuinen. De jongste is een stadstuintje van 5 bij 7 m, om te laten zien wat er allemaal kan op zo’n kleine schaal. Aan de kant van het huis is de tuin lager. ‘Daar vind je de krui-den die je bij de hand wilt hebben.’ Achterin is de tuin wat hoger, met traaggroeiende fruitboompjes, venkel, kruisbessen en een pergola met kiwi, hop, bessen en doornloze bramen. Een vijvertje trekt allerlei nuttige dieren aan en is meteen een licht- en warmtespiegel voor de kers. ‘Die heeft na vier jaar een véél dikkere stam dan de kers die een paar meter verderop staat en die op dezelfde dag geplant is!’→ marankespoor.nl

Bekijk de genoemde websites van de tuinen voor open dagen en/of cursussen. Op www.velt.be/bosrandtuin staan foto’s van de tuinen en weblinks naar meer bosrandtuinen en -tuinderijen.

Page 20: Seizoenen september / oktober 2012

20 Culinair

Zongerijpt fruitEen nazomerse streling op je tong

Tekst mirella gijsen Recepten Nicola kersting Foto’s Niall kennedy, monica arellano-ongpin, Xerones, kristin Brenemen

In de nazomerperiode is fruit een wel-dadige bron van vitaminen. Augustus en september zijn de maanden bij uitstek om zongerijpt fruit te oogsten. Na het genot de afgelopen maanden van sappige perziken, kersen, nectarines en ander zo-merfruit, biedt de nazomer o.a. pruimen, vijgen, peren, bramen en druiven.

het aardse paradijsVijgen roepen bij mij de herinnering op aan een goddelijke smaaksensatie in de Cevennen (Frankrijk). Ik at er de beste vijgen, direct van de boom geplukt: aubergine gekleurd langs de buitenkant en bijna robijnrood vanbinnen. De smaak van zo’n zoete en sappige vijg heb ik nooit meer terug geproefd. Ik waande me toen in het aardse paradijs. In onze tuin zijn vijgenbomen flink vertegenwoordigd en dapper geven ze ieder jaar vijgen. Helaas missen de vijgen hier veel zon en daardoor zijn ze wat minder zoet. Ze lenen zich wel uitstekend tot warme bereidingen, zoals warme honingvijgen.

Ratafia en ‘godinnenpotion’Druiven doen me denken aan de Ro-meinse tijd: al liggend druiven eten en de wijn rijkelijk laten vloeien. Overvloed is een woord dat bij druiven past, want druivenstokken doen het ook ontzet-tend goed in België. Ieder jaar geven onze druivenstokken massa’s druiven. Om nog lang van deze heerlijke vruchten te kunnen genieten, maken we steevast ‘ratafia’. Eigenlijk ben ik haast verliefd op de zuiderse druivenranken. Niet alleen de rank is prachtig, het blad en de trosjes zijn ook nog eens decoratief. Ratafia is bijzonder lekker als dessertwijn, heerlijk bij amandel-pruimentaart of als aperitief met een blokje ijs. De ratafia-go-dinnenpotion is mijn persoonlijke variant. Deze ‘potion’ is vooral geschikt voor de frissere avonden in de nazomer of om je te verwarmen in de winter. Bovenal is het een drankje om te delen met je geliefden…

Na midden augustus worden de dagen weer wat korter. alles is nu over het hoogtepunt van groei en bloei heen. de avonden worden al frisser, de lucht voelt anders… en toch, met een beetje geluk schenkt de maand september ons nog heerlijke zwoele nazomerdagen. Het is dan ook de tijd om te oogsten en – al mijmerend over de afgelopen vakantiedagen – de zomer te herbeleven. Misschien is er bij sommigen ook nog een knagend ‘terug-naar-school-gevoel’. Nog wat zomers genot door zongerijpt fruit is dan ook meer dan welkom.

Het recept:• Volg de volledige voorbereiding van de ratafia.• Voeg aan 1 l ratafia 1/2 l vers geperst sinaasappelsap toe.• Warm alles samen op met 3 kruidnagels en 1 kaneelstokje, en sap van geperste gember.• Dien warm op (stijl glühwein) met een schijfje sinaasappel.

Een waarschuwing: godinnenpotion kan verliefde opflakkeringen veroorzaken met warme oortjes als gevolg… Op een zwoele nazomer!

→ www.faitessimple.be

Page 21: Seizoenen september / oktober 2012

21Culinair

Ratafia van druiven

Sabayon glacémet notenwijn en warme honingvijgen

Bereidingingrediënten

Bereidingingrediënten voor 4 personen

• 4 l vers geperst druivensap• 1 l alcohol van 96%• 1 bokaal honing ( proef na de toevoeging van de alcohol en zoet eventueel nog bij)• 20 korianderzaadjes• 2 kaneelstokjes• 6 kruidnagels

voor de sabayon:• 12 eierdooiers• 1/2 l room• 3,5 dl notenporto ( zie julinummer Seizoenen) of gewone porto• 200 g suiker

voor de vijgen:• 12 verse vijgen• 2 el honing

Breng het druivensap aan de kook met de specerijen en laat vijf minuten koken.Voeg er dan de honing en de alcohol aan toe en laat afkoelen. Laat dit mengsel een maand rijpen in een emmer met deksel op een koele, donkere plaats.

Filter de drank na een maand en giet in schone flessen. Controleer of de drank niet is beginnen te gisten; dat kan gebeuren als je niet genoeg alcohol hebt gebruikt of niet zuiver hebt gewerkt.

Klop de room op. Doe de dooiers samen met de porto en de suiker in een pan en klop alles luchtig op een zacht vuur. Doe dit met de hand, in 8-vormige bewegingen. Van zodra er een luchtige binding ontstaat, doe je de sabayon in een mengkom en klop je de sabayon koud met de mixer. Meng de sabayon met de geklopte room. Vul champagneglazen met het mengsel en laat bevriezen in de diepvriezer.

Snijd een kruis in de vijgen en druk ze open. Giet een beetje honing over de vijgen en zet ze ongeveer 10 minuten in een warme oven van 180° Celsius.

Serveer de vijgen met de bevroren sa-bayon.

Page 22: Seizoenen september / oktober 2012

22

Amandelpruimentaart

Bereidingingrediënten

voor het korstdeeg:• 225 g boter• 150 g poedersuiker• 2 eieren• 450 g bloemvoor de vulling:• 1 ei• 2 dooiers• 150 g rietsuiker + 60 g rietsuiker(apart houden om over de taart te strooien)• 80 g boter• 50 g bloem• 150 g amandelpoeder• 2 el pruimen eau de vie (of cognac)• 1 kg blauwe pruimen

Charlotte van peer met verse vijgen en vijgencoulis

Bereidingingrediënten voor 4 personen

voor de charlotte:• 250 g gekookt vruchtvlees van peren (ca. 5 peren)• 6 verse vijgen• 125 g suiker• 2 blaadjes gelatine• 150 g geklopte room• 1 tl citroensapvoor de vijgencoulis:• 4 rijpe vijgen• sap van 1 sinaasappel• sap van 1/2 citroen• 1 el amareto• 1 el suiker

Bereidingswijze charlottePureer het gekookte perenvruchtvlees met 2 el kookvocht en het citroensap.Voeg er de in koud water geweekte en uitgewrongen gelatine aan toe en laat de massa afkoelen tot ze bijna begint op te stijven. Spatel er de opgeslagen room door.Snijd 4 vijgen in dunne schijven en bekleed hier 4 vormpjes mee. Vul op met het roommengsel. Laat opstijven in de koelkast of – als je weinig tijd hebt – in de diepvriezer. Stort de charlotte uit het vormpje en werk af met de coulis en partjes vijgen.

Bereidingswijze coulisSnijd de vijgen in kleine stukken en mix ze met de rest van de ingrediënten.

BereidingswijzeBreng de boter op kamertemperatuur (zacht, maar niet gesmolten) en voeg er al roerende de suiker bij, tot de massa bleek is. Doe de eieren er één na één bij en als ze opgenomen zijn ook de bloem. Meng alles goed, maar doe dat niet te lang. Ver-deel het deeg in 2 porties (1 portie kun je invriezen). Rol het deeg uit voor een vorm van 28 cm diameter en leg het in een met papier beklede vorm. Leg een laag papier in de vorm en vul met droge rijst of peul-vruchten. Bak dit 5 minuten in een oven van 180°Celsius. Verwijder papier en rijst en bak nog 5 minuten.

Smelt de boter. Klop de dooiers en het ei los met de suiker en de eau de vie. Meng dit met het amandelpoeder, de bloem en de gesmolten boter. Stort dit mengsel in de taartvorm met het zanddeeg, leg hier de gehalveerde pruimen (met de velkant naar onderen) op en bestrooi de taart met de 60 g suiker. Bak de taart 45 minuten in een oven van 180° Celsius.

Page 23: Seizoenen september / oktober 2012

23Weg & Wijzer

antwerpen

lang leve de oogst door Veronique Verbruggen. 19.30-22u. GIBBO Galbergen, Don Boscostraat 37-39, Mol. Nt-leden € 3,00. Willy Helsen, helsen.w@

skynet.be. Mol.

moestuinieren: theorie en

praktijk door Guy Augustijns 20-22.15u. Gem. Centr. Jan vander Noot, Mudaeusstraat 9, Brecht. € 5,00 vr inwoners van Brecht, anders € 10,00. www.brecht.be/kringlooptuin. [email protected].

Noorderkempen.

plantgoedactie door Annick Hollebeke. 20-22u. De Klapekster - Natuurpunt Markvallei, kolonie 41, Wortel. Verkoop streekeigen struiken, fruitbomen en tuinplanten. Tedda de Jong, [email protected].

Noorderkempen.

groentetuin en siertuin

(onderhoud & oogst), 9.30-12u. Ecodemotuin, Mariëndal (Martelarenstraat) z/n, Mol. Willy Helsen, [email protected].

Ecodemotuin Mol.

fairtrade- en bio-ontbijt, 9-12.30 u, ‘t Parkske, Edegemsestraat 26, Mortsel. € 4,00. Inschr. tot 28/09. Leen Wouters, info.

[email protected]. Groot-

Mortsel.

op weg naar een natuur-lijke,

diervriendelijke tuin, 20-22.30u. Refter GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat. Hilde Buysse, [email protected].

Brasschaat.

zelf paddenstoelen kweken door Ann Van Belle, 20-22.30u. Bezoekerscentrum Natuurpunt, Muizenhoekstraat 7, Muizen. Leden: € 5,00; nt-leden: € 8,00. Vooraf inschr. Ann Pinceel, [email protected].

Mechelen.

Van bloesemhaag tot speelbosje door Annick Hollebeke, 19.30-22u, NALAH (Provinciaal

Natuur- en Landschapshuis in het oude gemeentehuis), Kasteeldreef 55, Halle-Zoersel. Prijs nog te bepalen. Kristel De Bie, [email protected].

Voorkempen.

Bloemschikken (herfstcreatie) door Mevr. C. Verhelst, 19.30-22u, ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht (Burcht). € 3,00. Inschr. bij C. Verhelst: 03 253 03 15. Vaste deelnemers worden

nog verwittigd met brief. Den

Bumpt.

kleinfruit telen, 20-22u, Widar, Lipseinde 43, Merksplas. Leden: gratis; nt-leden: € 3,00. Tedda de Jong, info.noorderkempen@

Velt.be. Noorderkempen.

preventie en bestrijding

kleinfruit, 19.30-22u, Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Leden: gratis; nt-leden: € 3,00. Willy Helsen, [email protected].

Mol.

Vogels in de tuin, 20-22.15u. CC Zwaneberg - zaal 4, Bergstraat 133a, Heist-op-den-Berg. Voordracht met foto’s. Jan Bral,

[email protected]. Heist-op-

den-Berg.

praatavond, 20-22u, De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@

skynet.be. Regio Turnhout.

hulpstoffen en biologische

bestrij-dingsmiddelen door Jos Van Hoecke, 19.30-22u, Zaal Centrum, Jan Hammeneckerstraat 32, Puurs-Breendonk. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00. Jean-Pierre Adriaenssens, jean.

[email protected]. Klein

Brabant.

moestuin ten huize van, 9.30-13.30u. Afhankelijk van deelnemers verder af te spreken. Leden: € 80,00; nt-leden: € 90,00. 4 theoriemomenten en 8 praktijkmomenten. Inschr: [email protected] en 0473 61 26 26 (na

kantooruren). Geert Lauwers, [email protected].

Groot-Mortsel.

koemestpreparaat maken, 17.30-19u, Velt-tuinencomplex, Sluizenstraat 119A, Schoten. Jozef Janssen-Meeussen,

[email protected]. Schoten.

Biodynamische groep schoten: basisles 2, 20-22u. Bij Jos en Simonne, Venstraat 49, Schoten. Jozef Janssen-Meeussen,

[email protected]. Schoten.

lang leve de oogst door Adrienne Larmuseau, 20-22.30u, Eco-huis Boom, ‘s Herenbaan 129, Boom. Leden € 3,00; nt-leden: € 5,00 (proevertjes inbegrepen). Inschr. door te storten op BE41 979 965 8877 10. Nestor Janssens, njanssens1@telenet.

be. Aartselaar.

algemene ledenvergadering, 20-23u, Wijklokaal, Schijnparklaan 3, Schoten. Luc Cock, luccock@

hotmail.com. Schoten.

infomoment zelfplukboerderij, 13.30-18u, Zaal Centrum, Jan Hammeneckerstraat 32, Puurs – Breendonk. Filmvoorstelling + stand van zaken. Abbeloos-Verbist, sven.abbeloos@gmail.

com. Klein Brabant.

groentetuin winterklaar

maken, 9.30-12u, Ecodemotuin, Mariëndal (Martelarenstraat) 71, Mol. Willy Helsen, helsen.w@

skynet.be. Ecodemotuin Mol.

werkdag Velt-tuin, 10-14u, Velt-tuin, Bergstraat 9, Brasschaat. Middagmaal wordt voorzien. Frans Verelst, frans.verelst@

scarlet.be. Brasschaat.

plantenruildag, 10-13u, Velt-tuin, Bergstraat 9, Brasschaat. Frans Verelst, frans.verelst@scarlet.

be. Brasschaat.

wereldkeuken (kookles), 19.30-22u, GIBBO Galbergen, Don Boscostraat 37-39, Mol. Inschr. 014 71 30 63 of [email protected]. Kosten worden

01.10

02.10 21.09 en 2, 9, 12,

16, 23.10

05.10

06.10

07.10

09.10

09.10

10.10

11.10

11.10

15.10

15.10

17.10

18.10

20.10

25.10

25.10

25.10

26.10

28.10

03.11

03.11

04.11

05.11

Page 24: Seizoenen september / oktober 2012

24

gedeeld; max € 10,00. Willy Helsen, [email protected].

Mol.

Biologische zaden door Jos Van Hoecke, 19.30-22.30u, Zaal Centrum, Jan Hammeneckerstraat 32, Puurs – Breendonk. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00. Jean-Pierre Adriaenssens, jean.

[email protected]. Klein

Brabant.

Vuurfeest (sint-maarten), 18-20.00. Tuincomplex Velt, Sluizenstraat 119A, Schoten. Patricia Decelle, ptrcdecelle5@

gmail.com. Schoten.

Natuurfotografie, 20-22.30u, refter GIB, Door Verstraetelei 50, Brasschaat. Vera Asselbergs, [email protected].

Brasschaat.

waarom wij ongezond

eten zo lekker vinden door Lieven David, 20-22.30u, Bibliotheekcentrum Lier, Deensestraat 6, Lier. Leden: gratis; nt-leden: € 2,00. Tip. test je eetpatroon vooraf op http.//vig.kanker.be. Johan Peeraer, [email protected].

Netevallei.

praatavond, 20-22u, De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. Myriam Pelckmans, breugelmans.pelckmans@

skynet.be. Regio Turnhout.

winterse maaltijdsoepen door Adrienne Larmuseau, 20-22.30u, Eco-huis, ‘s Herenbaan 129, Boom. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00 (proevertjes inbegr.) Inschr. door te storten op BE41 979965 8877 10. Nestor Janssens, njanssens1@

telenet.be. Aartselaar.

Een tuin om van te smullen door Annick Hollebeke, 20-22.30u, zaal van De Lage Drempel, Onze-Lieve-Vrouwestraat 43, Mechelen. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00. Over eetbare bomen en struiken. Ann Pinceel, ann.pinceel@gmail.

com. Mechelen.

algemeen onderhoud

tuincomplex, 9-12.30u, Velt-tuinencomplex, Sluizenstraat 119A, Schoten. Soep, koffie en thee voorzien. Albert De

Sterck, Schoten.

algemene ledenvergadering +

voordracht ecologische leefstijl

en voedsel als medicijn door Jeroen Van Rooij, 9.30-12.30u, De Heischuur, Schuurhoven 2, Oud-Turnhout. Myriam Pelckmans, [email protected].

Nutstuin Turnhout.

wandeling en ledenfeest, 9.30-18.30, Wandeling kerk Hingene, ledenfeest Zaal Centrum, Jan Hammeneckerstraat 32, Puurs – Breendonk. € 29,00; kinderen: € 14,00. Jean-Pierre Adriaenssens, [email protected].

Klein Brabant.

zadenruil, 14-16u, Hoeve Dieseghem, Wouter Volcaertstraat 44, Mortsel. Inschr. via [email protected] of 0473 61 26 26. Info: [email protected]. Geert Lauwers, geert_lauwers@

telenet.be. Groot-Mortsel.

zaaikalender en

vruchtwisselingsplan,19.30-22u, Ecocentrum, Postelsesteenweg 71, Mol. Willy Helsen,

[email protected]. Mol.

straatgeveltuintjes door Annick Hollebeke, 20-22.15u, CC Zwaneberg - zaal 4, Bergstraat 133a, Heist-op-den-Berg. Jan

Bral, [email protected]. Heist-

op-den-Berg.

Voordracht Effectieve

micro-organismen en hoge

temperatuur keramisch chip door Bart Baillier (Ieper ), 20-22.30, ‘t Fakkeltje, Kazernestraat 15, Zwijndrecht (Burcht). Ingrid Melis, [email protected], 03 254

17 74. Den Bumpt.

ledenontmoetingsdag

(algemene vergadering), 20-22.30u, NALAH (Natuur en LandschapsHuis),

Kasteeldreef 55, Halle-Zoersel. Simonne D’Hondt-De Roy, [email protected].

Voorkempen.

gelaatstraining, de natuurlijke

facelift + kruidenmaskers maken, 20-22.30u, Zaal Molenhoek, Binnenpad 50, Stabroek. Leden: gratis; nt-leden: € 3,00. Peter Storms, stormske113@hotmail.

com. Polder.

Bd groep schoten:

kosmosagenda, thema uit een

boek, gastspreker. 20-22u, bij Jos en Simonne, Venstraat 49, Schoten. Jozef Janssen-Meeussen, [email protected].

Schoten.

west-Vlaanderen

Biomoestuinreeks door Ivan Maertens, 19.30-21.30u, cc Scharpoord, Meerlaan 32, Knokke-Heist. Leden: gratis; nt-leden: € 5,00. 4-delige reeks, i.s.m. ROER. Ivan Maertens,

[email protected]. Oostkust.

lang leve de oogst door Jean Desmaele, 19.30-10u, cafetaria Porseleinhallen, Cultuurpad 1, Wevelgem. € 5,00. Katrien Opsommer, [email protected].

Wevelgem.

Natuurlijke cosmetica

maken, 19.30-22u, Ten Elsberge, Mandellaan, ingang Beverseaardeweg 101, Roeselare. Leden: € 12,00; nt-leden: € 15,00. Meebr.: inox kommetjes, kloppertjes, pannenlikkertjes, lepeltjes, keukenhanddoek, lege crèmepotjes. Inschr.: [email protected], 051 20 18 00 en storten op BE89 9792 5497 2585. Laure Dekeerle, [email protected].

Roeselare.

fruitproefavond, 19.45-23u, Zaal Onze-Lieve-Vrouwe-instituut, Boeschepestraat 14, Poperinge. Dirk De Ridder, deridder.dirk@

telenet.be. Westland.

Ruilbeurs, 14.30-15.30u, Het Slot, Oudstrijderslaan, Kuurne.

08.11

11.11

13.11

14.11

15.11

15.11

15.11

17.11

18.11

18.11

18.11

19.11

19.11

20.11

27.11

29.11

29.11

04.10 11.10 18.10

04.10

08.10

12.10

13.10

Weg & Wijzer

Page 25: Seizoenen september / oktober 2012

25

Jan Dewilde, j.dewilde@scarlet.

be. Harelbeke.

fruitpersdag, 9-16u, ‘t Nieuwland, Sint Michiel , Ontvangerstraat 1, Tielt. Inschr. bij Thijs Tanghe, 0495 733 670 voor Velt Tielt. Johan Duyck, johan7@skynet.

be. Tielt.

Voordracht suiker-vervangers door Annelies Vanneste, 19.30-22u, Bureel Vorming-plus, JozefII-straat 4, Oostende. € 3,00. Inschr. voor 14/10 bij Lucette Van Ghendt, 059 32 35 49, velt.oostende@

skynet.be. Oostende.

Natuurlijke hulp bij osteoporose door Geert Verhelst, 19.30-21.30u, Het Swok, Ooststraat 4a, Staden. Leden: € 3,00; nt-leden: € 6,00. Roger Deleu, rdeleu@

pandora.be. Staden.

ledenfeest en prijsuitreiking

fotozoektocht, De Ketting, Meensesteenweg 715, Beitem. Nico Staessens, [email protected] of Magda Demeyere, [email protected].

Beitem en Groot-Ledegem.

Busreis Namen Borgloon, 8-19u. Parking de Leest, Sint Jorisstraat 62, Izegem. Domonique Verbeke, verbekedominique@

euphonynet.be. Izegem.

Bakles: deel 1brood, deel2:

pistolets en koeken, 19-23u, Dienstencentrum, Deken Debolaan 97, Poperinge. Leden: € 3,00; nt-leden: € 6,00. Ivo Vandenbroucke, olievolie@

hotmail.com. Westland.

Energiebesparende tips, 19.30-22.30u, zaal Nieuwvliet, Lieven Gevaertplein 4, Oostkamp. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00. Eddy Gevaert, eddy.gevaert@skynet.

be. Oostkamp.

Ecotuinieren voor hobbytuinders door Ivan Maertens, 19.30-22u, Dorpshuis Aardenburg, WestMolenstraat 2, Aardenburg (Nl). Ivan Maertens, ivan.1ath@

scarlet.be. Oostkust.

culinaire herfstwandeling door

het Eversambos, 14-18u, Parking Eversambos, Eversamstraat 9, Stavele. Leden: € 3,00; nt-leden: € 5,00. Inschr. voor 25/10. Max. 30 deeln Dirk De Ridder, deridder.

[email protected]. Westland.

(h)eerlijk ontbijt, 7.30-11u, cc De Samenkomst, Ledegem. Nico Staessens, [email protected] of Magda Demeyere, [email protected].

Beitem en Groot-Ledegem.

workshop koken met vergeten

groenten door Annelies Vanneste, 19.30-22u, Ten Elsberge, Mandellaan, ingang Beverseaardeweg 101, Roeselare. Leden: € 12,00; nt-leden: € 16.00. Mesje, keukenhanddoek en short meebr. Inschr. voor 25/09 via [email protected], 051 20 18 00 en overschrijven op BE89 9792 5497 2585. Laure Dekeerle, lauredekeerle@

myonline.be. Roeselare.

wat met kruiden? Door Anny Vanbranteghem, 20-22u, Sport- en cultuurcentrum. Hof ter Straeten, Hof ter Straeten 5, Varsenare. Roland Zwaenepoel, [email protected].

Jabbeke.

film smakelijk eten,19-22.30u, locatie nog niet bekend. Katrien Opsommer, bart.katrienvdhop@

edpnet.be. Wevelgem.

algemene leden-vergadering, 14-17u, Grote zaal CM, Kerkstraat 17, Hooglede. Roger Deleu, rdeleu@

pandora.be. Staden.

ledenfeest, 17-22u, Goed ten akker, Stedestraat 71, Zwevegem. Mike Vandenbroucke, [email protected].

Kortrijk-Zwevegem.

kookavond (vegetarisch buffet) door Magda Spillier, 19-22u, De Varens, Nieuwe Sint-Annadreef 27, Sint-Andries. Leden: € 7,00; nt-leden: € 12,00. Max. 20 deeln. Inschr. voor 1/11 door te storten op BE39 9790 8638 9619. [email protected], 050 67 02 55.

Brugge.

algemene vergadering/

ledenfeest, 19.30-24u, zaal De Raat, Schooldreef 5, Oostkamp. Eddy Gevaert, eddy.gevaert@

skynet.be. Oostkamp.

Vegetarisch koken met

seizoensgroenten, 19-23u, De Poelkring, Nieuwplaats 14, Poelkapelle. Max. 20 deelnemers. Info en inschr: Marnix Desimpel, 057 46 93 39.

Westland.

de kracht van positief denken, 19.30-21u, door Stefaan Dewever. [email protected] of Nico Staessens, [email protected].

Beitem en Groot-Ledegem.

sint aan huis, 8-18u. Nico Staessens, nico.staessens@

telenet.be. Beitem.

Tuinclub, 10-12u, Café ‘t Oud Gemeentehuis, Cathilleweg 86, Stalhille. Marc Deketelaere, [email protected].

Jabbeke.

workshop tenen lezen, 14-16.30u, Ten Elsberge, gebouw Rinus, beneden zaal II in de Beverseaardeweg, Mandellaan 101, Roeselare. Leden: € 3,00; nt-leden: € 8,00. Inschr. tegen 20/11 via [email protected], 051 20 18 00 en overschrijven op BE89 9792 5497 2585. Laure Dekeerle, lauredekeerle@

myonline.be. Roeselare.

kookclub – biologisch,

vegetarisch en seizoens-

gebonden, 19.30-22.30u, Keuken Spes Nostra, Pastoor Staelensstraat 4, Zedelgem (De Leeuw). Nt-leden: € 10,00. Max. 24 deeln. Schort en keukenhanddoek meebreng. Inschr. bijj Magda Spillier, [email protected].

Groot-Zedelgem.

meststoffen door jean desmaele, 19.30-21.30u, cc Het Spoor, Eilandstraat 6, Harelbeke. Frans Descheemaeker, descheemaekerfrans@hotmail.

com. Harelbeke.

16.10

18.10

18.10

20.10

21.10

26.10 09.11

26.10

26.10

04.11

05.11

08.11

09.11

10.11

10.11

13.11

17.11

21.11

21.11

24.11

25.11

26.11

28.11

29.11

28.10

5 | 2012

Page 26: Seizoenen september / oktober 2012

26 Weg & Wijzer

oost-Vlaanderen

groenbemesters, veldsla en

witlof door Jos Van Hoecke, 19-22u, Ontmoetingscentrum De Brug, Hertshage 11-19, Aalst. € 2,00. Gratis v.d. Volkstuiniers. Hilde De Meyst, hdemeyst@

gmail.com. Aalst.

hoe toxisch is onze voeding? 20-23u, Sint-Antonius-Kring (parking aan de kerk), Provincieweg z/n, Borsbeke. Leden: € 1,00; nt-leden: € 3,00. Leopold Hellijn, [email protected].

Herzele-Sint Lievens Houtem.

moestuin ten huize van

het zomererf door Marijke Vandierendonck, 9.20-12.20u, Zomererf, Brugstraat 33, Stekene. Reeks van 12 lessen (over een heel jaar) voor beginnende (eco)tuiniers. Lotte De Greveleer, lotte13cimi@gmail.

com. Zomererf.

ledenfeest, 19.30-23u, Sint-Franciscusinstituut, Doornzele Dries 55, Evergem-Doornzele. Antoinette Bauwens, [email protected].

Meetjesland.

Bloemschikken, 19.30-22u, Gemeentelijke Jongensschool De Meander (naast de Brandweerkazerne), Margote 114, Wichelen. Leden: € 2,50; nt-leden: € 5,00 (voor 2 avonden). Les1: demonstratie; les 2: zelf aan de slag. Mee te brengen: een plastic (vuilnis)zak, schaar, mes, fijne binddraad en oasis die goed vochtig is. Omer Van Hauwe, 053 80 42 44, info@

Veltwichelen.be. Wichelen.

Ecologisch tuinieren (5 lessen) door Herman De Waele, 19.45-23u, De Spiraal, Zakkaai 29, Geraardsbergen. Inschr.: An Deschryver, 054 43 44 24, [email protected] of [email protected].

Geraardsbergen.

straatgeveltuintjes door Roger Van Der Maelen,

20-22.30u, CC De Bijenkorf, Sportstraat 4, Assenede. Antoinette Bauwens, [email protected].

Meetjesland.

Van volkorenmeel tot lege

bloem (voordracht), 19.30-22u, Café Casino (zaaltje), Gaversesteenweg (hoek Molenstraat) 609, Schelderode. Leden: € 1,00; nt-leden: € 3,00. Karien Roelkens, k.roelkens@

scarlet.be. Scheldevallei.

Bodemstalen voor analyse

binnenbrengen, 20u, bij een van de bestuursleden. Zie september-nieuwsbrief Velt damvallei (www.velt.be/damvallei). Wim Schepens, [email protected].

Damvallei.

Een genotstuin om van

te smullen door Annick Hollebeke, 19.30-22u, Huize Blik’erin, Lokerenbaan 8, Zele. € 5,00. Inschr. Voor 12/10 bij Denise De Landtsheer, 052 44 47 25, denisedelandtsheer@

hotmail.com. Zele-Centrum.

water in de tuin en daarbuiten door Marc Geens, 20-22.30u. OCO, Ontmoetingscentrum Oostakker, Pijphoekstraat 30, Oostakker. Leden: € 2,00; nt-leden: € 4,00. Inschr. bij Albert Van Loo, [email protected].

Damvallei.

Bloemschikken, 19.30-22u, OCP Polderbos (zaal 2, verdieping 1), Polderbos 20, De Pinte. Leden: € 5,00; nt-leden: € 8,00. Inschr. Bij Yvette Rosseel, [email protected], 09 282 88

02. Scheldevallei.

Bloembollen voor de lente en de

herfst door Herman De Waele, 20-23u, Parochiale benedenzaal St Aldegondis, Grote weg 235A, Overboelare – Geraardsbergen. Luc De Taeye, [email protected].

Geraardsbergen.

low impact man, voordracht door Steven Vromman, 20-22u,

Gildenhuis, Kloosterstraat 12, Zele. € 2,00. Wouter Holbrecht,

0479 90 19 87. Zele-Centrum.

kookles: van groentetaarten

tot desserttaarten door Leo Fierens-Lagasse, 19.30-22.30u, Gildenhuis (naast de kerk), Margote 86, Wichelen. Leden: € 6,00; nt-leden: € 8,00. Inschr. (max 30 pers) voor 16/10 door storting op BE58 7995 1528 1479. Meebr.: schort, mes en snijplank. www.veltwichelen.be. Jos Van Hoecke, [email protected].

Wichelen.

serreteelt door Jos Van Hoecke, 19.30-22.30u, Zaal ‘t Hoefijzer, Heilig Hartplein z/n, Woubrechtegem. Leopold Hellijn, [email protected]. Herzele-Sint Lievens

Houtem.

Bessen het jaar rond door Marc Geens, 20-22.15u, Gemeentezaal Hansbeke, Hansbekedorp 35, Hansbeke. Leden: gratis: nt-leden: € 2,50. Daniël De Baets, [email protected].

Veldgebied.

Eetbare en medicinale

paddenstoelen kweken door Ann Van Belle, 20-22.30u, Lokaal dienstencentrum Wibier, Antwerpsesteenweg 768, Sint-Amandsberg. Leden: € 2,00; nt-leden € 4,00 (per avond). Inschr. bij albert@

veltdamvallei.be. Damvallei.

Vilten, 19.30-22u, CC De Brouwerij, Stationsstraat 3B, Nazareth. Leden: € 5,00; nt-leden: € 8,00. Inschr. tot 31/10 bij Yvette Rosseel, [email protected], 09 282 88

02. Max. 20 pers. Scheldevallei.

Teelt van tomaten door Elfried Anckaert, 19.30-22u, De Wouw, Walburgastraat 11, Oudenaarde Centrum. Mestdagh-Geers, [email protected].

Oudenaarde.

kruiden en gezondheid (2 lessen) door Maurice Godefridi, 20-22.30u, lokaal

03.10

05.10

06.10 10.11

06.10

09.10 16.10

11.10 25.10 08.11 22.11

11.10

12.10

14.10

15.10

17.10

18.10

19.10

19.10

23.10

26.10

26.10

26.10

07.11

09.11

09.1116.11

Page 27: Seizoenen september / oktober 2012

27

dienstencentrum Wibier, Antwerpsesteenweg 768, Sint-Amandsberg. Leden: € 4,00; nt-leden € 8,00 (vr 2 lessen)). Inschr. bij Karin Hanus, karin@

veltdamvallei.be. Damvallei.

weet wat je eet/antioxidanten door Herman De Waele, 20-22u, Huize Vermeire-Lagae, Slangstraat 53, Hamme. Etienne Gogaert, [email protected].

Hamme.

Eetbare paddenstoelen

telen door Ann Van Belle, 19.30-22u, Huize Blik’erin, Lokerenbaan 8, Zele. € 5,00. Denise De Landtsheer, denisedelandtsheer@hotmail.

com. Zele-Centrum.

Biozaden door Jos Van Hoecke, 20-23u, Steenoven, Kerkkouter 40, Herzele. Leden: gratis; nt-leden: € 3,00. Leopold Hellijn, [email protected].

Herzele-Sint Lievens Houtem.

kookavond: dessert

zonder suiker door Lieve Embo, 19.30-22.30u, Sint-Franciscusinstituut, Doornzele Dries 55, Evergem. € 12.50. Breng, schort, pen en papier mee. Antoinette Bauwens, [email protected].

Meetjesland.

week van de smaak: Brood

bakken, Helix - Educ.Centrum, Hoogvorst 2, Geraardsbergen (Grimminge). Luc De Taeye, [email protected].

Geraardsbergen.

lessenreeks kruiden, bloemen

en zaden verwerken en bewaren (les 3), 19.30-22u, buurtcentrum Heirnis - Macharius, Tarbotstraat 61A, Gent. Leden: € 12,00 of € 30,00/3 lessen; nt-leden: € 15,00 of € 40,00/3 lessen. Erik Ingelbrecht, erikingelbrecht@

skynet.be.Gent.

infoavond over gezondheid door Mevr. De Baerdemaeker, 20-22.30u, Gemeentelijke Jongensschool, Margote 114,

Wichelen. Leden: gratis; nt-leden: € 2,00. www.veltwichelen.be.Emiel Van Wesemael-Van Steendam, [email protected].

Wichelen.

Een feestelijke receptie

(kookavond) door Jo De Bruyne, 19.30-23.30u, Sint-Antonius-Kring, Provincieweg z/n, Borsbeke. Leden: € 10,00; nt-leden: € 15,00. Max. 20 pers. Inschr. door te storten op BE 13-0012-7697-9839 met vermelding ‘kookavond 30/11/2012’. Breng mesje en snijplank mee. Leopold Hellijn, [email protected].

Herzele-Sint Lievens Houtem.

Vlaams-Brabant

Bereidingen met kruiden, 20-22.30u, cc Oud Gasthuis, Gemeenteplein 26, Asse. € 3,00- € 5,00. Eva Engels, eva_

[email protected]. Groot-Asse.

Boekenstand op fruitfeest, 13-18u, Sint-Angela-Klooster, Kruineikestraat 5, Tildonk.

Dijlevallei.

groenten en fruit bewaren:

fermentatie door Lieven David, 19-21.30u. De Vlaspit, Basilieklaan 53, Scherpenheuvel. € 2,00. Inschr. tot 02/10 bij Margot Vanwijngaerden, 013 78 20 22, margot.vandenwijngaerden@skynet.

be. Hageland.

Basicursus biologisch

koken door An Soontjens, 20.30-22.30u, Yggdrasil, Vissenakenstraat 381, Tienen. Leden: € 80,00; nt-leden: € 100,00 (voor 4 lessen). Max 12 deeln. An Soontjens, [email protected].

Tienen.

hoe eetbare paddestoelen

kweken? door Ann Van Belle, 20u, Berkenhof, Beekstreet 25, Kortenberg. Filip Fleurbaey-Christiaens, ffleurbaey@

skynet.be. Midden-Brabant.

workshop levend voedsel

met gekiemde zaden, 10-13u, Jacqueline Leyman, Kriekenbergstraat 20, Duisburg. Leden: € 12,00; nt-leden: € 15,00. Inschr. voor 1/10 bij Fabienne Wierinckx, [email protected], 0472 54 22 02. We zullen carpoolen

vanuit Leuven. Leuven.

uit de brooddoos. Kinderen koken, ouders proeven na een wandeling in de Demervallei, 14-17u. Het huis met het groene dak, Varentstraat 154, Werchter. Leden: € 2,00 of € 3,00/groep. Nt-leden: € 5,00 of € 8,00/groep. Inschr. voor 5/10. Rita Vanderauwera, rita.kumbha.

[email protected]. Dijlevallei.

kleur de schaduw in je tuin door Frans De Smedt, 20-22.30u, Joepie, Brouwerijstraat 32, Halle. Helene Clement, [email protected].

Groot-Halle.

algemene ledenvergadering

Vgg + uiteenzetting

zadencataloog, 19.30-22u, Dominicanessenklooster, Heilige Geeststraat 22, Herne. Breng bestelblad en cataloog zeker mee. Jan Tordeurs, [email protected].

Groot-Gooik.

lang leve de oogst: ruilbeurs in samenwerking met transitie Scherpenheuvel-Zichem, 14-17u, Huize Ernest Claes, Ernest Claesstraat 152, Zichem. Lieven David, lievendavid@

skynet.be. Hageland.

fermenteren van groenten (praktijkles) door Herman De Waele, 20-22u, Bibliotheek, Schoolstraat 23, Zemst. € 3,00. Inschr. voor 14/10. Bernadette Christiaens, [email protected].

Zennevallei.

kookles: vegetarisch feestmenu door Marc Stroobants, 19-23u. Leren Ondernemen, Valkerijgang 26, Leuven. Leden: € 10,00. Nt-leden: € 13,00. Inschr. voor

09.11

13.11

16.11

23.11

24.11

27.11

27.11

30.11

05.10

07.10

10.10

11.1025.1008.1122.11

12.10

13.10

14.10

17.10

18.10

21.10

26.10

13.11

5 | 2012

Page 28: Seizoenen september / oktober 2012

28 Weg & Wijzer

limburg

Ecologisch, gezond en

betaalbaar wonen door Roeland Vandebriel,19.30-21.30u, GCOC Oosterhof, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen. Anita Steegmans, [email protected].

Lummen - Herk de Stad.

feest/ledenvergadering,18.30-23u, Wijkcentrum, Hoekstraat, Maasmechelen/Opgrimbie. Prijs nog te bepalen. Jozef Hermans, velt.man@telenet.

be. Maasmechelen-Dilsen.

Bezoek aan de

tentoonstelling ‘de gouden

eeuw van china’, 10-11u, Minderbroederscomplex, Boomgaardstraat z/n, Maaseik. Ludo Zanders, [email protected].

Maasoeter.

herfstwandeling, 13.30-17.30u, Sporthal Op Sjeure, zaal De Ontmoeting, Smeetsstraat 13, Molenbeersel. Maurice Lambers, m.lambers@

skynet.be. Kinrooi.

workshop pizza bakken door G. Monachesi, 19.30-21.30u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Info bij Julien Meyvisch, 089

35 81 40. Genk.

praatavond moestuin,19.30-21u, cc Neeroeteren, Scholtisplein z/n, Neeroeteren. Ludo Zanders, [email protected].

Maasoeter.

Voordracht cocopeat door Joris Mertens, 20-22u, Het Troempeelke, Kapelstraat 1, Opglabbeek. Frans Stals, [email protected].

Opglabbeek-As.

moestuinieren in de praktijk, 14-16u, Moestuinencomplex De Waterkuil, Waterkuilstraat z/n, Zepperen. Carine Lonneu, [email protected].

Sint-Truiden.

seizoenskookles, 20-22u, CC De Bogaard - Crealokaal, Capucienessenstraat 8, Sint-Truiden. Leden: € 3,00; nt-leden: € 6,00. Bord, bestek, groentemesje meebr. Inschr. voor 26 oktober. Carine Lonneu, [email protected].

Sint-Truiden.

Ecologisch bloemschikken rond

allerheiligen,19.30-21.30u, Ten huize Zanders, Lange Reeschapstraat 6, Neeroeteren. Anita Stinkens, [email protected].

Maasoeter.

praatcafé, 19-23u, De Krinkel, Resedastraat zn, Opglabbeek. Met drankje en hapje. Alleen voor leden. Frans Stals, [email protected].

Opglabbeek-As.

Bespreking zadenlijst door Leo Hermans, 10-12u, Poorthuis, Zuidervest 2, Peer. Ria Hermans, [email protected].

Peer.

algemene Vergadering, 19-22.30u, Zaal Oetergalm, Spilstraat z/n, Neeroeteren. Ludo Zanders, [email protected].

Maasoeter.

gespreksavond, 20-22.30u, Sportzaal Op Sjeure, zaal De Ontmoeting, Smeetsstraat 13, Molenbeersel. Maurice Lambers, [email protected].

Kinrooi.

gezonde nagerechten, 19.30-21.30u, Heempark, Hoogzij 7, Genk. Julien Meyvisch, 089 35 81 40.

Genk.

seizoenen in de tuin, 20-22u, CC De Bogaard - lokaal B, Capucienessenstraat 8, Sint-Truiden. Carine Lonneu, [email protected].

Sint-Truiden.

7/11 bij Marc Stroobants, [email protected], 0486 31 93 66.

Leuven.

kruidenavond, 20-22u, Zaal Onder den Toren, Markt 4, Haacht. Leden: € 2,00 of € 3,00/groep. Nt-leden: € 4,00 of € 6,00/groep. Rita Vanderauwera, [email protected].

Dijlevallei.

algemene ledenvergadering, 20-22.30u, Joepie, Brouwerijstraat 32, Halle. Helene Clement, [email protected].

Groot-Halle.

cultuurmaand gooik:

filmavond ‘pajottenland’, 20-22u, Zaal Elckerlyc, Kerkplein 12, Oetingen. Jan Tordeurs, [email protected].

Groot-Gooik.

compostbijscholing, 14-17.30u, De Paddenbroek, Paddenbroekstraat 12, Gooik. Vorming voor compostmeesters.

Groot-Halle.

Tuinieren voor onze

gezondheid, met

antioxidanten door Herman De Waele, 20-22.15u. Zaal Emmaüs, Kerkstraat 6, Asse. Vrije bijdrage. Paul Fieremans, [email protected],

Groot-Asse.

kookclub, 19-23u, Zaal Genadedal, Velderblok 2A, Kessel-Lo. We delen de kosten. Info en inschr.: Lies Havet, [email protected].

Leuven.

zadenlijsten + teeltplan

opstellen door Jos Noppen, 20-22u, Bibliotheek, Schoolstraat 23, Zemst. € 1,00. Bernadette Christiaens, [email protected].

Zennevallei.

13.11

15.11

16.11

19.11

22.11

26.11

30.11

05.10

06.10

14.10

21.10

23.10

25.10

25.10

27.10 24.11

30.10

31.10

17.11

24.11

24.11

26.11

27.11

27.11

Page 29: Seizoenen september / oktober 2012

29

Nederland

Excursie: biologische

varkenshouderij en wandeling, 10.30-12u, De Blije Big, Bokt 12b, Eindhoven. Leden: € 2,5; nt-leden: € 5,00. Inschrijven voor 1/10 bij Anjo de Vos, veltactiviteiten.eindhoven@

gmail.com. Eindhoven.

lezing, 20-22u, De Roffert, Beerikstraat 11, Buggenum. L. Hermans, lei.en.ans.hermans@

hetnet.nl. Leudal.

workshop zuurkool inleggen, 14-17u, Kookboerderij ‘Krommenhoeke’, Krommenhoeke 1, Biggekerke. Gerrit Prins, gerprins@

zeelandnet.nl. Walcheren.

lezing over de verticale tuin met dia’s door Ton Jansen, 20-22u, Cultureel Centrum Den Herd, Emmaplein 4, Bladel. Leden: gratis: nt-leden: € 2,00. Ton Jansen, intmaston@upcmail.

nl. Bladel.

werkochtend Velt-tuin, 10-12.30u, Tuin Elisabethshof, Roggelseweg 58, Haelen. Voor leden van wie de achternaam begint met C D. L. Hermans, lei.en.ans.hermans@hetnet.

nl. Leudal.

ledenvergadering, 15-18u, Gemeenschappelijke ruimte Centraal Wonen Oranjerie, Oranjerie 14, Leiden. Proeverij en zadenruil Pompoen.

Anne Marie van Dam, [email protected].

Holland Rijnland.

Beginnerscursus moestuinieren door Minke Greve, 19.30-22u, M.E.C., Genneperweg 145, Eindhoven. Leden: € 30,00; nt-leden: € 40,00 (voor 4 lessen). Boekje ‘Moestuinieren voor beginners’ inbegr. Info en inschrijven (max. 15 pers.): Wil de Vooght, [email protected], 040 285 44 67. www.velt.be/eindhoven.

Eindhoven.

Ervaringen uitwisselen, 20-22u, Roffert Gemeenschapshuis, De Berikstraat 11, Buggenum. L. Hermans, lei.en.ans.

[email protected]. Leudal.

Basiscursus Ecologische

moestuin door Anne Marie van Dam, 20-22u, Zaal Speeltuin Rondom de Maredijk, Maredijk 100, Leiden. Leden: € 40,00; nt-leden: € 50,00 (voor 4 lessen). Inschr.: [email protected]. Anne Marie van Dam, [email protected].

Holland Rijnland.

de bodem door Anne Marie van Dam, 19-21u, Groendomein Wasven, Celebeslaan 30, Eindhoven. Leden: € 2,50; nt-leden: € 5,00. Wie wil, mag grond meenemen uit eigen moestuin. Inschrijven: Wil de Vooght, [email protected],

040 285 44 67. Eindhoven.

Ecologische voeding en de

juiste voedselcombinaties door Jeroen van Rooij, 20-22u, Cultureel centrum Den Herd, Emmaplein 4, Bladel. Leden: gratis; nt-leden: € 2,00. Ton Jansen, intmaston@

upcmail.nl. Bladel.

met korting naar de

Volkstuinvakbeurs groene

passie, 14-22u, Americahal , Laan van Erica 50, Apeldoorn.

€ 5,00 (ipv € 25,00). Aanmelden via: [email protected] voor 1/11, onder vermelding van naam, adres en aantal personen. Karen Laarveld, [email protected].

Het Groene Hart.

Ecosmos (lezing & workshop) door Marion Gieben, 13-15.30u, Leende, Renhoek 10, Heeze-Leende, Noord-Brabant. Leden: € 2,5; nt-leden: € 5,00. Inschr. Voor 16/11 bij Anjo de Vos, [email protected].

Eindhoven.

Ecologische maaltijd, 19.30-21.30u, Terlostraat 4, Bergeijk. Inschr. via

[email protected].

Tuinwerkzaamheden 9-12u,

Terlostraat 4, Bergeijk. Bergeijk.

werken in de Velt-tuin. 12.30-17 u, Bosstraat 25, Valkenswaard. [email protected].

Valkenswaard

werkochtend kruidentuinen 9-13u,

Hopveld 21, Gemert-Bakel. Gemert

Elke 1e vrijdag

v/d mnd

Ellke wo vm en za

nm

Iedere do

Elke di ochtend

07.10

08.10

15.10

16.10

27.10

27.10

05.1103.1207.0128.01

12.11

12.1126.11

15.11

15.11

22.11

24.11

In Seizoenen verschijnt een verkorte weergave van de activiteiten. Een uitgebreide beschrijving en recent toegevoegde activiteiten vind je op → www.velt.be/kalender

Ecologisch leven/wonen

Toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Kinderen welkom

Voedingsactiviteit

Tuinactiviteit

Hier kun je Velt-tuinbordjes en/of boeken ophalen

5 | 2012

Page 30: Seizoenen september / oktober 2012

30

Schrijf naar Velt of e-mail [email protected].

Plaats je zoekertje op www.ecozoekertjes.be.

Zoekertjes

Wie kan mij nuttige raad geven

om een walnotenboom te snoeien? De boom

staat prachtig, maar hij wordt zo groot en

hangt over bij de buren. Zij zijn daar niet zo

enthousiast over. Ik hoor dat deze bomen zeer

moeilijk te snoeien zijn. Wie heeft hier ervaring

mee? [email protected],

0478 19 75 99.

gezocht

Tijdschriften van ’t Seizoentje/

Seizoenen, vanaf het jaar 1983 tot 2007. Af te

halen. 015 71 30 36 (Kapelle-op-den-Bos).

gratis

Kweeperen. € 1,5/kg. Vanaf eind

september. Regio Zwijndrecht. 03 252 71 53 of

GSM 0494 77 39 90.

te koop

Imkermateriaal: • 6 bevolkte,

ingewinterde en tegen varroamijt behandelde

simplexkasten • 1 bevolkte, ingewinterde en

tegen varroamijt behandelde Kempische kast

• 3 honingrijpers en een tweeraamsslinger •

allerlei klein materiaal. Te koop aan halve prijs

of gratis.Piet Smessaert, Bellemstraat 121, 9880

Aalter. [email protected], 09 374 81 68.

te koop

1 ha 50 are landbouwgrond of

weide, in Mechelen-Hombeek in agrarisch

gebied. Goed gelegen om een biobedrijf te

beginnen of om op een ecologische manier

groenten te telen. Prijs: € 1200 per jaar of

overeen te komen naargelang de bestemming.

[email protected].

te huur

Het boek ‘Schapen houden

ecologisch bekeken’ van Velt uit 1996. Het boek

is ondertussen niet meer te krijgen. Heb je

het boek en wil je het verkopen, geef dan een

seintje via [email protected].

gezocht

Heb je zin in ecologisch tuinieren

en wens je mee te werken aan het onderhoud

van ons 1 ha groot domein ‘De Heuvels’ in

Stabroek? Neem dan gerust contact op met Dirk

Platteau (afdeling Velt Polder):

[email protected] of 0475 89 05 07.

gezocht

Kleine huurwoning met tuin

(lochting), voor 1 persoon. Huurprijs max. €

400,00. Omgeving Aalter. 0488 750 272 (Rita

Lemagie).

gezocht

Voor onze dochter en vriend

(nu nog op wereldreis maar terug in België

eind september) zoeken we een huurhuis

mét tuin, carport of garage, rondom Gent.

Max. € 600,00. Houden van biologisch

tuinieren. Contact: Ronny Speecke (rondo.

[email protected]) en/of Jasmijn Speecke

([email protected]).

gezocht

Mobiele fruitpers Zevergem:

• Perst uw fruit tot natuurtroebel sap.

• Stel zelf uw bessen- of groentesap samen.

• Maak van het sap cider of wijn.

• Kijk op de agenda waar en wanneer we staan

op www.mobielefruitpers.com

advertentie

Soay-schapen (rammetjes en

ooitjes), 8 maanden. Zeer sterk ras, prima

grazers (netels, distels, boterbloemen),

hoeft men niet te scheren en te ontwormen,

geen hoeven te kappen. Voor consumptie:

vlees smaakt als hertenvlees en is mager en

cholesterolarm. Prijs o.t.k. Marc (Aalst):

053 70 69 55.

te koop

Aan vriendenprijsje: allerlei

planten, kruiden, boompjes, gele en rode

framboos. Bel gerust en we proberen te helpen!

Marc (Aalst): 053 70 69 55.

te koop

te koop Huis in Halle-in-de-Kempen,

dichtbij dorp én bos. E313 en E34 op 10 min.

Bwjr 1980. Opp 2750 m2. Bewoonb. opp 170

m2. Natuurlijke materialen en warme kleuren,

geïsoleerd volgens de huidige normen. Open

leef- en werkruimte. Sobere maar praktisch

ingerichte keuken met natuurstenen tabletten.

Badkamer met veel kastruimte, ligbad met

douche. Veranda-inkom. Lichte ruimte

achteraan met inbouw-houtkachel. Kelder 6x6.

Hoogrendementsketel op gas voor verwarming

en warm water. Zonne- en schaduwterras.

Houten garage aan straat en brede inrit.

Dwaaltuin met vijvertjes. Gedeeltelijk bostuin,

gedeeltelijk English Cottage Garden. Er groeien

o.a.fruitbomen en -struiken, hazelaars, tamme

kastanje en noten. Ecologisch onderhouden tuin.

Vrij vermoedelijk lente 2012. Vraagprijs

€ 349.500. [email protected] of

03 384 22 91. Foto’s op www.ecozoekertjes.be.

Volledige installatie voor vijver

(merk Oase). Filter tot 30000 l + Pandovac-

vijverstofzuiger + vijverbroek. € 700,00.

T 069 68 88 23.

te koop

Werk in ecologisch park of

domein. Ervaring in snoei van sierstruiken,

hoogstambomen en fruitbomen, compostering,

biologische tuinbouw. Ook ervaring in

verzorging van subtropische en tropische

planten en fruitbomen. Eventueel ook als

concierge. [email protected].

gezocht

Voor de periode van ongeveer

24 oktober tot Kerstmis (2 maanden), te

midden van de natuur in de Ardennen op een

terrrein van 5 ha: iemand die met hart en ziel

érg goed voor mijn roedel zeer brave witte

herdershonden + 2 ezels en 4 paarden wilt

zorgen. Je kunt in een huifkar slapen waar je

je gsm kunt opladen en waar je kunt koken,

wassen & plassen in redelijk primitieve (lees:

natuurlijke) omstandigheden. Voor alle info,

contacteer Christine: 0472 27 09 37.

gezocht

Gratis af te halen na telefonische

afspraak: zaailing van notenboom

(walnoot) (2x) en verschillende kleine

goudenregenboompjes. 03 455 16 72.

gratis

Na vele jaren tevergeefs proberen

is het me gelukt: tomaten buiten telen zonder

enige afdekking! Het zaad (Hellfrucht) is (via

Velt) afkomstig van Bingenheimer Saatgut.

Alleen bij de uitplant werd er water gegeven.

De natte zomer zorgde voor voldoende water in

de (zanderige) grond. Ik ga er zaad van nemen.

Velt-leden die interesse hebben contacteren

[email protected].

gratis

Stekken of plantjes van zoethout +

info gebruik. 0487 46 00 74.

gezocht

Tussen Toulouse en de Pyreneeën:

volledig gerenoveerde boerderij met 8 ha

land, biologisch aangelegde landschapstuin,

moestuin, zwembad, victoriaanse serre,

stallingen etc. Info en foto’s op aanvraag.

€ 495.000. Geschikt als 1ste woonst,

vakantieverblijf, leefgemeenschap?

[email protected]

te koop

Investeerders voor Nonolet, het

eerste reuk- en watervrije en urinescheidende

droogtoilet. Stichting De Twaalf Ambachten

ziet mogelijkheden voor verbetering van de

productie van haar Nonolet en staat open voor

ieder acceptabel voorstel.

www.de12ambachten.nl/nonolet.html

gezocht

Page 31: Seizoenen september / oktober 2012

31Eco-actief

Bloedzuring voor Di RupoEn ander eco-actief nieuws

Samenstelling redactie

Bloedzuring voor di RupoVrijdag 20 juli 2012 hield premier Elio Di Rupo een barbecue om alle vrijwilligers te eren. Tweehonderd vrijwilligers vertegenwoordigden het hele vrijwilligersveld van België. Velt stuurde er Ecodurver Anita op af die zichzelf de missie gaf om de Eerste Minister persoonlijk aan te spreken. En zo geschiedde…Anita trok de aandacht van Elio Di Rupo met een wel zeer bijzonder cadeautje: een potje bloedzuring. Bij de plant hoorde een ecoduverkaartje. Dankzij Anita’s boude optreden is de premier nu helemaal op de hoogte van de jongste Velt-campagne!

Velt blij met Vlaamse investeringen in volkstuinenDe nieuwe financieringslijn voor volkstuinprojecten die Minister Peeters in augustus bekendmaakte, opent voor Velt perspectieven om op meer locaties in Vlaanderen begeleiding te geven. Daarbij is volgens Velt-directeur Jan Vannoppen een goede coördinatie tussen alle betrokkenen van groot belang: ‘De aangekondigde subsidies voor nieuwe volkstuintjes komen goed van pas om in te gaan op de vele vragen van groepen die een ecologische volkstuin, of een samentuin zoals wij dat noemen, willen starten. Vooral op het niveau van steden en gemeenten is er nood aan een samenhangende visie op de rol die volkstuinen en stadslandbouwinitiatieven kunnen spelen op het vlak van maatschappelijke ontwikkeling, gezondheid en voeding, stads-groen, klimaatneutraliteit etc. Het gaat om meer dan eigen groenten telen en eten, dat bleek ook al uit een studiereis die Velt eind juni organiseerde.’

Bekijk een filmpje over de studiereis op www.samentuinen.org

Bilzen de boom in: fruitplukevenement in alden BiesenMeer dan 40 ha biologisch beheerde hoogstam-boomgaarden – zonder pesticiden dus – dragen eind september in Alden Biesen volop hun vruchten. Er is te veel fruit om in één keer op te eten. Bovendien is het fruit ideaal om heerlijk puur natuur appelsap van te maken. Daarom organiseert de stad Bilzen in samenwerking met Velt en enkele andere partners op zaterdag 29 september 2012 van 12-17 u het fruitpluk-evenement ‘Bilzen, de boom in’.Iedereen is welkom om appels te rapen en die door de Sapmobiel te laten persen tot heerlijk appelsap. De appels worden eenmalig gratis aangeboden; snel inschrijven is dus de boodschap. Je kunt natuurlijk ook gewoon een kijkje komen nemen in dé hoogstam-boomgaard van Vlaanderen en het kasteeldomein Alden Biesen ontdekken.→ www.bilzen.be/node/5146

Page 32: Seizoenen september / oktober 2012

32 Eco-actief

Eco van grond tot mondIn het zuidelijke gedeelte van Drenthe hebben zes ecotuiniers elkaar via het lidmaatschap van Velt gevonden. Na een klein aantal verkennende gesprek-ken bleken ze er alle zes zin in te heb-ben om een werkgroep op te richten. Ze willen graag met elkaar en met andere Velt-leden moestuinervaringen uitwisselen, bij elkaar kijken en na-tuurlijk van elkaar leren. Letterlijk van ecogrond tot mond! Hoe krijg je goede en vruchtbare grond (veel leden zijn enthousiaste permacultuurkenners) en hoe bereid je al het lekkers dat uit de moestuin komt? Zowel bekende als minder bekende groenten, kruiden en vruchten komen aan bod. Jan-Willem Nieuwenhuis, Tineke Schoenmaker, Marc en Caroline Siepman, Karin Winter, Erwin Woudboer en Mirjam Weisscher zijn de kwartiermakers. Ze hopen veel meer mensen in dit gedeel-te van Nederland enthousiast te maken voor het ecologisch tuinieren, om daar met alle zintuigen van te genieten. Zaterdag 22 september, van 14-17 u, is er een eerste bijeenkomst in de ronde permacultuurmoestuin van Karin. Alle werkgroepleden nemen van eigen tuin zelfgemaakte hapjes en drankjes mee. Natuurlijk lichten ze graag hun ideeën en plannen voor de werkgroep toe. Je bent ook welkom met jouw ideeën op 22 september in Drenthe.Adres: Zuideropgaande 69, 7913 TJ in HollandscheveldInteresse? Meld je aan via www.velt.be/ecovangrondtotmond

Velt-team stapt 100 km voor oxfam solidariteitOp 25 en 26 augustus wandelden vier Velt-medewerkers met als teamnaam ‘Velt-ecodurvers’ de Oxfam Trailwalker: 100 km in De Hoge Venen ten voordele van Oxfam Solidariteit! Met veel wilskracht en gesteund door de goede zorgen van hun supportteam bereikten Emelie Heller, Riet Janssens, Katleen Verhaert en Jim Williame (Velt-bestuurder) de eindmeet. Van harte proficiat! En bijzonder veel dank aan alle sponsors en sympathisanten!

studiereis stadslandbouw in New York Een rondgang langs inspirerende voorbeelden en pioniers Velt-directeur Jan Vannoppen gaat van 3 tot en met 7 oktober 2012 kennismaken met een 15-tal projecten voor stadslandbouw in New York. De stad kent honderden – vaak gerenommeerde – initiatieven, variërend van stadsboerderijen, community gardens, schoolprojecten en daktuinen. Stadslandbouw gaat inderdaad over meer dan voedsel kweken op ongebruikte terreinen; het is ook een middel om aan gezond-heidsopvoeding te doen, sociale samenhang te vergroten, werkloosheid en armoede te bestrijden, meer groen de stad in te brengen, thema’s als duurzaam consumeren aan te kaarten etc. Deze studiereis, georganiseerd door Landbouwuniversiteit Wageningen, is een gelegenheid om kennis op te bouwen en contacten te leggen met betrekking tot dit thema. Zo kan Velt een inbreng hebben in de discussie en het beleid rond stadslandbouw in Vlaan-deren. Allicht zijn er aanknopingspunten met de werking van Velt en wie weet kunnen we in de toekomst actief bijdragen aan een aantal ecologische projecten voor stadslandbouw. Volg de berichtgeving over deze studiereis op www.velt.be

PS: In het kader van het Transitie Festival, 26 oktober in de Gentse Vooruit, is er een debat over stadslandbouw. Hou de datum alvast vrij. Meer info op www.deverenigdeverenigingen.be.

lang leve de appelVelt wil met het project ‘lang leve de appel’ consumenten bewust maken van voed-selverspilling door te focussen op de appel. Er is een versnipperd aanbod voor de verwerking van appelen. Bovendien is de vraag naar lokale verwerking groter dan het aanbod. Daar wil Velt wat aan doen. Vanaf oktober vind je op www.velt.be informatie over appelverwerking. Concreet betekent dit dat je via een kaart van Vlaanderen de plaatsen vindt waar je appels kunt verwerken of verkrijgen. Elke kilo die je verwerkt of laat verwerken, mag je vanaf oktober doorgeven aan [email protected]. Een virtuele appelteller zal elke kilo meerekenen. Op www.velt.be vind je een inspiratiegids rond fruitverwerking en via de website kun je ook een vorming over voedselverspilling en fruitverwerking boeken.

Lang leve de appel wordt gerealiseerd dankzij de steun van het Fonds Duurzaam Ma-terialen- en Energiebeheer, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.

Page 33: Seizoenen september / oktober 2012

33Eco-actief

Dit jaar startte Velt de campagne ‘Word ecodurver’. zes Velt-ambassadeurs tonen daarin hun ecologische passie. in deze Seizoenen komt Kim Leysen aan de beurt. Kim is beter bekend als Mme zsazsa, van de gelijknamige populaire blog. ze scoorde een hit met haar eerste boek Allemaal rokjes.

Word ook ecodurver. Vraag je speldje aan op www.ecodurver.be!

Ecodurver Kim: ‘Ik wil geen groene zaag zijn’

Wat was je eerste Velt-ervaring?‘Ik ging langs bij de ouders van een vriendin met enkele tuinvragen. Ik was net begonnen met tuinieren en kon wat goede raad en tips gebruiken. Ze toonden me Seizoenen en raadden me aan om lid te worden van Velt. Dat heb ik meteen gedaan.’

Wat houdt eco-actief zijn in voor jou?‘Het beïnvloedt in ieder geval voor een groot stuk mijn leven, bijvoorbeeld via mijn boodschappentas. Ik koop niet meer alles nieuw, kweek zelf groenten, eet vegetarisch en reis niet met het vliegtuig. Ik weet het, dit klinkt als een beperking en daardoor nogal negatief, maar voor mij is het net omgekeerd. Ik vind dit allemaal heel aangenaam, omdat het je creatief maakt. Het is gewoon leuk om erover na te denken. Het kwam in ieder geval niet van vandaag op morgen; zie het maar eerder als een zoektocht. Misschien is het wel allemaal begonnen toen ik mama werd. Mijn oudste zoon is nu zeven. Door zijn geboorte veranderde alles en waren de dingen niet meer zo vanzelfsprekend.’

Hoe maak je anderen warm voor een ecologische levensstijl?‘Eigenlijk zo weinig mogelijk, omdat ik er zeker niet over wil prediken. Ik wil geen groene zaag zijn. Toch werkt wat ik doe aanstekelijk en zeggen mensen me dat “het eigenlijk allemaal wel waar is”. Ik werk mee aan een boek over ecologie en duurzaamheid dat volgend voorjaar verschijnt. Het wordt een ideeënboek over ecologisch tuinieren, koken, verbouwen, werken, etc.’

Waarom koos je ervoor om met een brood op de foto te staan?‘Er hoort niet meteen een verhaal bij. “Zelf doen” is iets dat me op het lijf geschreven staat. Zelf brood bakken bijvoorbeeld.’

Kim!

www.velt.be

Ecodurver

ZEt jij jE ooK in voor EEn miliEuvriEndElijKE wErEld?

word dan ooK EcodurvEr En vraag jE spEldjE aan bij vElt!

Kim krijgt de Velt-speld uitgereikt als dank voor haar ecologische inspanningen. Ze heeft

een weblog waar ze tips geeft voor moestuintjes en anderen inspireert met recepten voor

seizoensgroenten. Natuurlijk heeft ze ook zelf een moestuin en bakt ze haar eigen brood.

In juni schreef je op je blog dat het niet echt vlot ging in de moestuin. Heb je toch nog wat kunnen oogsten?‘Bonen en courgettes, en daarmee heb ik het zowat gehad. Ik heb de moestuin we-gens tijdsgebrek wat verwaarloosd. Maar ik heb goede voornemens voor volgend

jaar: dan start ik met een veel grotere moestuin, een van 30 bij 50 m in de plaats van 9 bij 9 m.’

Page 34: Seizoenen september / oktober 2012

34 Reportage

‘Met de aardappelen willen we frietjes bakken’Over de schoolmoestuin van Bukadie in Kampenhout

Tekst hilde pauwels Foto dorien pelckmans

Hoe kwam het project tot stand?‘Er liep een vraag binnen van Velt. Ze had eerst met de hoofdschool Ter Bronnen contact gelegd, maar de oproep kwam bij ons wijkschooltje terecht en ik hapte graag toe. Er was vrij veel overleg met Roger Verlinden, een Velt-lesgever die als mijn mentor fungeerde. De man is met pensioen en heeft veel ervaring met tuinieren. Hij kwam langs om de site te bekijken en samen stelden we een stap-penplan op. Zo groeide het project. Ik had een budget van 200 euro. Het geld kwam van Velt en de provincie Vlaams Brabant. Elk jaar knutselen we spulletjes voor de kerstmarkt; uit die opbrengst kon ik ook nog putten.’

Had de school ruimte voor een moestuin?‘Gelukkig wel. We hebben een kleine kinderboerderij met geiten, kippen en eendjes. Vroeger waren er ook twee varkens, maar door ouderdom zijn ze gestorven. Dat stuk terrein kwam dus vrij. Na toestemming van alle instanties kon ik het ombouwen tot een moestuin. In het voorjaar gingen we van start. Het was best

al vrij laat, maar het lukte toch allemaal heel goed.’

Hoe pakte je het aan?‘Eerst wilde ik met de kinderen bekijken hoe je een composthoop kunt aanleggen. Twee compostmeesters kwamen uitleg geven en zetten me op weg. De kinderen vonden het leuk om na te gaan welke diertjes er in een composthoop leven. Met een loep bekeken we de beestjes en we leerden om ze te determineren. Boven-dien deden we een bodemonderzoek om te weten of er bemesting nodig was. Dankzij de varkens was de grond echter heel vruchtbaar. We zochten uit wat on-kruid is en wat je ermee kunt doen. Daarna begon het eigenlijke werk. We ba-kenden de moestuin af en twee opa’s kwa-men langs om te spitten. Een dag later hielp Roger Verlinden ons met de aanleg van bedjes en de eerste aanplantingen. We hebben aardappelen, aardbeien, kervel, tomaten, sla en boontjes in de tuin gezet. Wortelen gingen wat minder goed. We hebben plannen om druivenstokken, frambozen en laagstamfruitbomen te

planten. Een vijgenboom lijkt ons ook wel wat. Het terrein is tien meter op acht, dus het biedt mogelijkheden. Ernaast liggen twee composthopen waarop pompoenen groeien.’

Ben je zelf een ervaren tuinierster?‘Helemaal niet, maar ik vind het fantas-tisch om te doen. De kinderen vroegen zich soms wel af of het allemaal zou luk-ken. Ze wisten dat ik er niets van kende. Maar nu zijn ze bijzonder opgetogen. Iedereen is trots.’

Hoe reageerden de kinderen?‘Ze zijn heel enthousiast. Van elk bedje maakten we een oogstplan. We houden bij wat we plantten en wat er is gelukt. Nu ja, op het einde van het schooljaar in juni was het nog wat te vroeg. We hadden voor de zomervakantie vooral aardbeien

Voor kinderen is er vaak niets heerlijkers dan wat verse sla of worteltjes te oogsten uit de eigen schooltuin en die op te smullen. een schoolmoestuin aanleggen doe je echter niet zomaar. Velt en MOs Vlaams Brabant werkten samen om zes scholen te ondersteunen. een Velt-begeleider gaf heel wat praktische tips en fungeerde als coach. de leerlingen en de leerkracht legden de moestuin aan en onderhielden hem. een van de scholen met een flinke biologische moestuin is Bukadie in Kampenhout – een wijkschooltje met ongeveer 85 leerlingen. juf eva Van eeckhout (34), de juf van het derde en vierde leerjaar, zette haar schouders onder het project.

‘de tuiN is eeN OpsteKeR VOOR de HeLe KLas.’

Page 35: Seizoenen september / oktober 2012

35Reportage

en kervel. De leerlingen droegen ook de verantwoordelijkheid over een bedje. Dat namen ze heel ernstig. Ze wiedden, hark-ten, gaven water als het nodig was. Het was fijn om hen bezig te zien. De klusjes deden ze vooral tijdens de speeltijd. Elke dag gingen we met de hele klas ook even kijken. Zo kon ik het wat bijsturen. In het begin was het soms moeilijk om het verschil tussen de groenten en het on-kruid te zien. Sommige kinderen gingen wat wieden op momenten waarop ze het eventjes moeilijk hadden. Dat is natuur-lijk een pluspunt.’

Waren de ouders even enthousiast?‘Ja hoor, ze leefden echt wel mee. Als een kind jarig is, brengt het meestal lekkers of een cadeautje voor de klas mee. Dat is dan vaak een boek of een bon uit een knutselwinkel. Heel fijn natuurlijk, maar dit jaar kregen we ook harkjes, schopjes, biologische slakkenkorrels etc. Wat me aangenaam verraste, was de interesse

van de grootouders. Zij hadden vroeger vaak zelf een moestuin, of hebben die nog steeds, en gaven ons graag goede raad. Sommigen hadden nog plantjes over en brachten die naar ons. Ze werden sterk betrokken bij het project.’

Hebben de kinderen thuis ook een moestuin? ‘Er is een leerling met een heel grote moestuin. Andere kinderen kennen het tuinieren via hun grootouders. En er is ook een meisje dat door dit project thuis zelf met een moestuin begon. We wisselden zaaigoed uit. Het was heel boeiend om te vergelijken wat er bij haar lukte en wat bij ons. We gingen ook de oorzaken na.’

Wie zorgde er tijdens de zomer-vakantie voor de moestuin? ‘Grotendeels deed ik dat. Maar ik beloofde aan de kinderen dat ik hen zou verwit-tigen als het tijd was voor de oogst. We wonen in een klein dorpje, dus dat vergde geen moeite. Ze kwamen graag helpen. Over hoe we de groenten konden verwer-ken, dachten we ook samen na. Aardap-pelen kun je lang bewaren. Daarmee willen we in september of oktober frietjes bakken voor de hele school. Hopelijk is de oogst groot genoeg.’

Kwamen er ook leerlingen uit andere klassen helpen?‘Zeker, er was veel interesse om mee te helpen. De andere leerkrachten kwamen geregeld met de hele klas naar onze moes-tuin kijken. Wellicht zullen ze op termijn actief meehelpen. Volgende winter zou ik graag grondwitlof telen en misschien is dat iets dat zij kunnen opvolgen. Dat is nog wat afwachten.’

Was het niet zwaar om dit project te dragen?‘Er komt behoorlijk wat werk bij kijken, maar het was voor mij een pluspunt dat het project pas half april op gang kwam. Toen had de klas al een hele brok leerstof gezien. Maar er zijn natuurlijk ook andere activiteiten, zoals het oefenen voor het schoolfeest. Op die momenten kwam er voor mij toch wel extra werk bij.’

Kon je de ecologische aspecten van biologisch tuinieren overbrengen op de kinderen?‘Dat viel zeer goed mee. Brandnetels

de zes Vlaams-Brabantse scholenDeze scholen stapten in het project: Heffel in Kessel-Lo, basisschool ’t Cen-trum in Rotselaar, de Luchtballon in Tienen, basisschool Vijverbeek in Asse, gemeenteschool Wezemaal en Bukadie in Kampenhout (deel van de scholen-groep Ter Bronnen).

gebruikten we voor soep en we werkten met boomschors. Voor de kinderen was dat allemaal prima. We hadden veel slak-ken en zochten op het internet naar wat we daartegen konden doen. Zo kon ik uitleggen welke technieken er al dan niet schadelijk zijn en de kinderen maakten de beste keuze. Hier verderop is er een bioboer en daar gingen we met de klas al een keertje helpen om aardappels te rooien. Daardoor wisten ze al een beetje wat biologisch tuinieren is.’

Hoe beoordeel je het didactische aspect?‘Het is ongelooflijk hoeveel leergebieden er aan bod komen in een dergelijk project. Je bereikt automatisch een pak eind-termen waarvoor je anders soms moet zoeken en puzzelen om het haalbaar te maken. Elk kind blinkt uit in iets. Dat kan taal of rekenen zijn, maar voor sommige leerlingen is het praktische echt wel een meerwaarde. Zij hebben inzicht in hoe je dingen aanpakt, in wat er wanneer moet gebeuren, in wat ze daarvoor nodig heb-ben. Zeker voor hen is de moestuin een cadeau. Het blijft leerstof en de leerlingen krijgen punten voor hun werk, maar op deze manier kun je de leerlingen met praktische vaardigheden wat naar boven halen. Andere leerlingen zien dan ook dat zij het in de moestuin heel goed doen. Op die manier is het echt een opsteker voor de hele klas.’

Op het einde van het schooljaar kwam er een kok langs om te koken. Hoe verliep dat?‘We hadden aardbeien waarmee we sor-bet maakten. Die was super lekker, omdat de vruchten heel zoet waren. Met de kervel maakten we soep. De kok serveerde ons een heerlijk menu, met de hulp van de kinderen. Karrewiet kwam langs om te fil-men. Bovendien was het heel mooi weer, dus we konden in het zonnetje genieten van al dat lekkers.’

schoolmoestuin.beHier bundelt Velt alle informatie voor een ecologische schoolmoestuin. Op de blog kun je tips uitwisselen met andere schoolmoestuinfanaten. Pim Pompoen laat er af en toe van zich horen met succesverhalen en valkuilen van de schoolmoestuin.

Karrewiet, het Vlaamse jeugdjournaal dat te zien is op de televisiezender Ketnet, kwam filmen in de schooltuin.

Page 36: Seizoenen september / oktober 2012

36 Lezers reageren/Uitgesproken

‘Wat gewone burgers betreft, heeft het voor of tegen de klimaatveranderingswetenschap zijn geen impact. Niets van

wat ze doen als individuele consumenten of inidividuele kiezers heeft een effect op de risico’s die klimaatverandering

inhoudt. Daarentegen zou het innemen van een positie die in strijd is met die van de culturele groep waartoe ze

behoren, een desastreus effect kunnen hebben.’

Volgens dan kahan, professor psychologie, wordt de positie die mensen innemen tegenover klimaatverandering in sterke mate bepaald door de sociale omgeving, bijv. uit angst voor jobverlies.

In: Nature, 16 augustus 2012.

‘Wijn is een werkstuk van de natuur, begrepen door de mens. De mens moet dus het proces van druif tot wijn volgen,

begeleiden en sturen. Maar zonder de wijn te dwingen iets te zijn wat hij van nature nooit zou worden.’

aubert de Villaine, beheerder van het wereldberoemde biodynamische franse wijndomein domaine de la Romanée-conti in de Bourgogne,

werd eredoctor aan de katholieke universiteit van leuven.

In: De Standaard, vrijdag 1 juni 2012.

druivengalmijtBeste Seizoenen-redactie,Hierbij wil ik toch even reageren op de rubriek ‘Lezers reageren’ van het laatste Seizoenen-nummer waarin er een stukje staat over de galmijt op druif. Het gaat hier om een specifieke diergroep, namelijk mijten (dus geen spinnen, noch insecten). In de biodruiventeelt zet men spuitzwavel in tegen schimmelinfecties, en men heeft vastgesteld dat dit ook helpt tegen de druivengalmijt. Althans, zo heb ik het in Duitsland aangeleerd gekregen.Voor de thuistuinier die enkele tafel- of eetdruiven heeft staan – hopelijk tolerante rassen, zodat schimmels geen probleem vormen – is de aantasting vrij onschuldig voor gezonde planten. De natuurlijke vijanden zijn roofmijten, die net als de druivengalmijt slechts bij een temperatuur boven de 15°Celsius actief zijn. Ze houden zich vaak op tussen de witte haren in de opzwelling van het blad, zodat bij een biotuinier bijna nooit moet worden opgetreden. Merkt men dat er witte ophopingen (viltige bultjes) in de jonge bloemen of druiventrossen ont-staan, dan is ingrijpen zeker wenselijk.Naast spuitzwavel, kun je ook een biologisch acaricide (antimijtenproduct) toepassen zoals biopyrethrum. Dit moet in tegenstelling tot spuitzwavel pas bij het zwellen van de knoppen worden toege-past. Je herhaalt dit het best tweemaal met een tussenperiode van acht dagen zodat de diertjes die eventueel later uit de (nieuwe) eieren komen zich niet kunnen voortplanten. Zoals bekend dood men met deze bestrijdingsmiddelen (spuitzwa-vel en pyrethrum) ook nuttige diertjes. Het niet meer gebruiken van spuitzwavel in de klassieke druiventeelt, is niet de echte oorzaak voor het explosief optreden van de druivengalmijt. Ze wordt immers nog altijd bestreden in de wijngaarden, zij

het met andere producten. Ik vind dat het tijd is om los te geraken van het idee dat men alles maar moet bestrijden, omdat de natuur meestal zelf het probleem onder controle houdt.Het is een verdienste om deze aantas-ting bekend te maken bij de lezers, maar bestrijden is slechts in zeer uitzonderlijke gevallen nodig in een hobbytuin. We heb-ben in de Proeftuin gemerkt dat niet alle rassen worden aangetast.Met vriendelijke groet,marc geens

Romke van de kaa en heermoesGeachte redactie,Dat Romke van de Kaa een, ik citeer, ‘begenadigd tuinboekenschrijver is’ en bovendien een uitgebreide plantenkennis bezit, wil ik hier niet betwisten en een boek als Verwilderen kan de liefhebber van een ecologische tuin inderdaad alleen maar toejuichen. Nieuw is het uiteraard allang niet meer wat die man schrijft. Twintig jaar geleden werd deze manier van kijken en omgaan met tuinen en planten al op papier gezet in het boek De Ecologische siertuin van Velt.Vier jaar geleden verscheen het tweede boek over ecologische tuinen, Stappen naar een ecologische tuin, waarin stap voor stap wordt uitgelegd wat spontane ontwikkeling betekent en hoe je ermee omgaat. Over dat omgaan stelt het uit-treksel over heermoes mij wel teleur. Er is inderdaad niets op tegen om heermoes een aardige en sierlijke plant te vinden, maar dat belet niet dat je in de plaats er iets tegen te doen er iets mee kunt doen. Wat? Dat staat uitgelegd in een uitge-breid artikel over heermoes in Seizoenen juni-juli 2002 in de reeks ‘Ongewenste gasten’. Erbij staat een lijstje van planten waarmee heermoes samen groeit. In het draaiboek Zonder is gezonder kun je

datzelfde lijstje, wat afgeslankt, eveneens raadplegen. En wat betreft het verslaan van heermoes? Yes, you can beat that plant indeed! Namelijk door verstoring te vermijden en te zorgen voor geschikte planten die heermoes gewoon wegcon-curreren.Over de heermoes in de tuin van de heer Romke van de Kaa: al die weliswaar ‘legale’ bestrijdingsmiddelen die hij heeft gebruikt, betekenen een zeer grondige verstoring. Eigen schuld dikke bult, zou ik zo zeggen, want als er één plant weer-staat aan en massaal terug groeit na het gebruik van herbiciden dan is het wel heermoes.geertje coremans

onkruid in gazonBeste Maite,Binnenkort wordt onze voortuin heraan-gelegd. Het gazon bevat momenteel veel mos en onkruid. Dat moet eerst ‘verdelgd’ worden alvorens het opnieuw kan worden ingezaaid. Plat spuiten is voor mij geen optie; ik wil het graag op een milieu-vriendelijke manier aanpakken. Hoe doe ik dat het best? Ik las dat Velt in Genk een demonstratie heeft gegeven over het verbranden van onkruid. Kan dit ook voor ons gazon?Alvast bedankt voor je antwoord.Groetjes,liesbet jacobs

Antwoord van Maite Grugeon,adviseur siertuinBeste Liesbet,Ik kan jouw gazon van hier uit niet goed inschatten natuurlijk (de ligging, de bezonning, de grootte), maar het feit dat er mos groeit in je gazon, duidt op schaduw. Gras groeit nooit goed in de schaduw en daarom zal mos er altijd de overhand krijgen. Wil je er toch per se

Page 37: Seizoenen september / oktober 2012

37Lezers reageren/Uitgesproken

Zend je brief naar [email protected] of per post t.a.v. de redactie.

‘Ik steun geen gewelddadige, misbruik makende en kinderachtige campagnes, voor welk doel dan ook. Aan alle

campagnevoerders, bewaar jullie bloem om brood te maken voor de kinderen die honger hebben.’

zangeres lady gaga heeft geen respect voor dierenrechtenorganisatie pETa die model kim kardashian voor het dragen van bont op de rode

loper met bloem bekogelde.In: De Standaard online, 16 augustus 2012.

‘We moeten ons overgeven aan basiswetenschap. We leven in een iglo deze zomer en overal rondom ons is het ijs aan het smelten. Het is tijd om de feiten onder ogen te zien.’

Volgens milieujournalist Bryan walsch bieden de hitterecords in de Vs een voorproefje van hoe klimaatverandering kan uitdraaien.

In: Time, 23 juli 2012.

gras, dan zul je levenslang het mos eruit moeten verticuteren, ieder jaar opnieuw. Een duurzame optie is de volgende: maak een schaduwborder met vaste planten zoals varens, longkruid, epimedium, etc. (raadpleeg de Velt-plantenzoeker: www.velt.be/plantenzoeker/pag654).Je spreekt ook over onkruiden in je gazon.Als het planten zijn zoals madeliefjes, brunel en klaver, dan spreken we van een kruidenrijk gazon. Voor vlinders en bijen is dit een zegen.Een altijd groen gazon dat enkel uit gras bestaat is eigenlijk een reclamebeeld, dat in de praktijk alleen maar haalbaar is met behulp van bestrijdingsmiddelen en mest en veel zorg. Erg ‘natuurlijk’ is zo’n perfecte grasmat niet. Het is heel normaal dat er andere planten (onkruiden) tussen de grassen groeien, net zoals in een hooi-land of een bloemenweide. Een kruiden-rijk gazon is een veel haalbaarder beeld, en bovendien beter voor de biodiversiteit. Is er genoeg zon, dan kun je van je gazon een bloemenweide maken, of een hoger grasland met in het voorjaar bloeiende bollen.Nog een kleine bedenking in verband met gazon in de voortuin: we raden kort gemaaid gazon eigenlijk alleen aan als het gazon ook echt gebruikt wordt om op te spelen, te zonnen, de was te drogen etc. Anders is zo’n gazon een redelijk arbeids-intensieve groenvorm. Een voortuin kan ook bestaan uit een vlak met vaste planten en wat struiken die de bodem bedekken. Daar heb je veel minder werk mee. Maar dit is natuurlijk maar een sug-gestie.Op www.velt.be/onkruidingazon vind je nog meer informatie, en ik raad ook graag het Velt-boek Stappen naar een ecologi-sche tuin aan.Veel plezier en succes met de tuin!

groente- en fruitkalenderBeste,Ik heb een vraag over jullie groente- en fruitkalender. Ik zie daarop fruitsoor-ten zoals kiwi’s, mango’s, bananen en mandarijnen. Dat zijn toch geen Belgische fruitsoorten of wel? Hoe komt het dat jul-lie deze opgenomen hebben in de lijst?Vriendelijke groeten,karolien Rector

Antwoord van Nadia Tahon, Diensthoofd KennisDag Karolien,In de groente- en fruitkalender hebben we een aantal exotische vruchten opgeno-men, omdat die ingeburgerd zijn in onze eetgewoonte. Ook deze fruitsoorten zijn seizoensgebonden. Voor nagenoeg al deze fruitsoorten raden we aan om ze in de winter te eten; dan zijn ze afkomstig uit het zuiden van Europa of worden ze aangevoerd met de kleinste aantal voed-selkilometers. Sinaasappelen in de zomer zullen eerder uit Zuid-Amerika of Zuid-Afrika komen en dat scheelt heel wat met de Spaanse sinaasappelen.Deze fruitsoorten kunnen ook allemaal aangevoerd worden per boot en hoeven niet met het erg energieverslindende vliegtuig te worden getransporteerd.Onze voorkeur blijft uiteraard uitgaan naar Belgisch fruit. Je eet de exotische vruchten het best met mate. Kies dan bij voorkeur voor fruit van eerlijke handel.

Rabarber en spruitenHallo,Ik las in het vorige nummer van Seizoenen de pagina met lezersreacties en -vragen en ik dacht: hier kan ik mijn vragen kwijt! Een eerste belangrijke vraag waar ik al enkele jaren mee zit: is het echt zo dat je rabarber niet meer mag plukken na de

‘zonnewende’ van 21 juni omdat het gif dan van het blad naar de steel trekt?En dit vraag ik me ook af: vorige week ontdekte ik op een spruitenplantje een heel legertje rupsen (wit met zwart streepje – vermoedelijk van het kool-witje?). Ik twijfelde wat ik ermee zou doen: ofwel ze er allemaal afhalen en aan de kippen geven, ofwel de beestjes gewoon dat plantje geven in de hoop dat ze daarmee tevreden zouden zijn en mijn andere plantjes zouden laten staan. Ik heb ze gewoon laten zitten, maar zijn mijn andere spruitplantjes nu nog veilig?Groetjes van een beginnend moestuinier-ster,katrien Nuttin

Antwoord van Lieven David,adviseur moestuinBeste Katrien,Voor rabarbertaart is er inderdaad tot 21/06 geen probleem, vooral als je jonge stelen plukt, en die zijn er volop in het voorjaar. De planten bevatten meer oxaal-zuur naarmate het seizoen vordert (ook andere planten worden pittiger naarmate het blad ouder wordt). Verder zijn de stelen taaier en moet je plant ook genoeg reserves opbouwen voor volgend jaar (zo-als asperges). Af en toe een zomerse jonge stengel in een dessertje verwerken mag wel, hoor, maar overdrijf zeker niet.Koolwitjesrupsen verwijder je het best, want ze vreten alles kaal op den duur.Probeer ze eens op Oost-Indische kers te zetten, een paar meter verder.

Page 38: Seizoenen september / oktober 2012

38 Uitgelicht

Tegen beter weten in

dick hollander

4 Heuvels, juli 2012

€ 24,50

Verkrijgbaar via www.4heuvels.nl

Onderzoeksjournalist, historicus en bio-logisch tuinder Dick Hollander promo-veerde in mei dit jaar op de geschiedenis van de biolandbouw in Nederland. Van zijn proefschrift maakte hij een publieke editie die ook voor een breed publiek toegankelijk is. De titel Tegen beter weten in slaat tegelijkertijd op het ondernemer-schap onder de biologische vlag en op het agrarisch beleid tussen 1880 en 2001. Het boek is daarmee van belang voor zowel ‘gangbare’ agrariërs en hun vertegenwoor-digers als voor de ‘biologische’. De kernvraag van het werk luidt: waarom ontwikkelde de biologische landbouw zich in Nederland zo moeizaam? Want het landbouwareaal voor biologisch wer-kende agrariërs is in Nederland met 2,6 procent veel kleiner dan in bijvoorbeeld Oostenrijk, Zweden en Estland (respectie-velijk 18,5; 12,8 en 11 procent).

Het antwoord van Hollander legt een bewuste tegenwerking vanuit de over-heid bloot, deels autonoom en deels als verlengstuk van het landbouwaggregaat. Verder wordt uitgelegd welke rollen de agrochemische industrie en spelers in de voedingsbranche hebben vervuld. Hoewel de auteur inderdaad zelf decen-nialang biologisch tuinder en wijnbouwer is geweest, schuwt hij in dit boek niet als wetenschapper de flaters te benoemen van milieubewuste pioniers, bijvoorbeeld toen ‘Kabouters’ onderling ruzieden in de jaren 1970.Het biologische pionierswerk wordt in het bredere perspectief geplaatst van de Nederlandse handelstraditie en het Nederlandse en Europese beleid op voed-

selvoorziening en arbeid. De conclusies stemmen niet vrolijk, maar dat is – droog gezegd – niet belangrijk, omdat ook het agrarische heden niet vrolijk stemt wat betreft werkgelegenheid, inkomsten van boeren, biodiversiteit en natuurbeheer. We kunnen met dit boek net zien waarop bepaalde keuzes in het verleden zijn ge-baseerd, en daarmee een reëlere strategie bepalen voor een ‘gezondere landbouw’ in de toekomst.Het werk van de biologische pioniers (consumenten en producenten) wordt be-schreven in een reeks aardige portretten. We krijgen inkijkjes in de bedrijfsvoering en oogstresultaten en in de beweegre-denen van een boel boeren en tuinders. Daarmee alleen al is het een historisch document dat net op tijd verschijnt, want Hollander staat met zijn respectabele leeftijd van 75 jaar precies in tussen de huidige tijd en de allereerste pioniers uit de jaren 1920 (de auteur interviewde men-sen die deze lieden nog hebben gekend).

Hollander wilde ‘bijziendheid’ vermijden door zijn onderzoek tot aan het jaar 2001 te laten lopen. Met zijn epiloog doet hij in deze publieke editie evenwel een kleine voorzet voor opties in de toekomst. Dit is een discussiestuk – gebaseerd op prak-tische ervaring en op het hier besproken wetenschappelijk onderzoek – dat in de wetenschappelijke editie niet staat. In het discussiestuk lees je zaken waar verschil-lende mensen een uiteenlopende mening over zullen hebben, maar het is sowieso van onschatbare waarde voor de voe-dingssector van nu.lucas Brouns

Een uitgebreide bespreking vind je op www.mergenmetz.nl.

Het proefschrift, dat in de plaats van een epiloog een uitgebreide samenvattende conclusie bevat, is ook te bestellen via de website van de auteur.

diervriendelijk tuinieren

adrian Thomas

Tirion Natuur, 2012

ISBN 9789052108698, 240 p.

€ 24,95

Natuurverenigingen willen via bewustma-kingscampagnes de natuurwaarde van het private groen verhogen om op die manier de biodiversiteit in Vlaanderen en Neder-land te verhogen. Ook almaar meer tuin-bezitters hebben hier aandacht voor. Dit boek reikt een aantal handvatten om van je tuin een paradijs voor dieren te maken en zo de biodiversiteit te verhogen, zodat jij kunt genieten van prachtige vlinders, zingende vogels en dansende bijen.Dit mooi vormgegeven boek werd uit het Engels vertaald, maar de gegevens werden bewerkt waardoor het boek in Vlaanderen en Nederland perfect bruikbaar is. De auteur bespreekt de meest voorko-mende tuindieren. Dat zijn voor iedereen bekende vogels, vlinders en zoogdieren, waar we toch verrassend weinig van afwe-ten. Dankzij een korte beschrijving over het leven van de dieren leren we ze beter kennen, wat ze nog interessanter maakt. Daarnaast lees je hoe je deze dieren naar je tuin kunt lokken en ze kunt verleiden om te blijven. Dit vind ik veruit het meest boeiende aspect van het boek.Het deel over tuincreaties is een mooie inspiratiebron om je eigen tuin nog te ver-rijken en je eigen natuurgebiedje te laten bruisen van het leven. Bij de plantenlijst mis ik een tabel. Natuur-lijk kan niet alles in dit boek even uitge-breid zijn en hiervoor bestaan voldoende andere tuinboeken.Diervriendelijk tuinieren is een leuk boek om even stil te staan bij je mede tuinbe-woners en op die manier je tuin beter te leren kennen en beheren. Het is een mooie inspiratiebron om de biodiversiteit in jouw tuin te verhogen. peter Vande moortele

winnaars!Winnen een exemplaar van het boek Holzer’s permacultuur: Lea Vergaelen, Gunter Cannoot, Patrick De Meersman en Rinus Dieleman.

Page 39: Seizoenen september / oktober 2012

39

Page 40: Seizoenen september / oktober 2012

40 Publireportage

Veel insecten zijn voor mens en milieu heel nuttig. Ze bestuiven bloemen en zorgen voor een ecologisch evenwicht door schadelijke insecten te bestrij-den. Daarnaast maken insecten een belangrijk deel uit van de ecologische kringloop, ook in de tuin.

Plagen en verstoringen van het natuur-lijke leefgebied van bijvoorbeeld wilde bijensoorten en gaasvliegen hebben het aantal natuurlijke nest- en overwinter-plekken aanzienlijk verminderd. In België worden enkele bijensoorten zelfs met uitsterven bedreigd.

Het met natuurlijke materialen, hand-gemaakte ECOstyle-insectenhotel biedt nuttige insecten in de zomer een nest- en rustplaats en in de koude maanden een geschikt winterkwartier. De nuttige insecten nestelen zich naar hun eigen behoeften in een van de verschillende ‘kamers’. Met een insectenhotel draag je bij aan het verhogen van de biodiversiteit in je tuin.

Het ECOstyle-insectenhotel is weer verkrijgbaar

Het ECOstyle-insectenhotel trekt verschil-lende nuttige insecten aan, die ieder hun geliefkoosde kamertje kiezen:

LieveheersbeestjesLieveheersbeestjes nestelen zich het liefst in dichte, natuurlijke materialen. Ze zijn zeer effectief in het bestrijden van de bladluizen in de tuin. Ze zijn voornamelijk overdag actief en gebruiken het insectenhotel als overnachtingsplek. Daarnaast gebruiken ze het hotel voor de overwintering.

Metselbijen De holtes in het hout bieden de ideale broedruimte voor de metselbij. Deze wilde bijensoort legt haar eitjes in een holte en metselt die vervolgens dicht. Als de bijen uitgekomen zijn, knagen ze in het voorjaar hun weg naar buiten. Volwassen metselbijen en hun larven voeden zich met stuifmeel en nectar, die ze uit planten uit de omgeving halen. Het is daarom belangrijk om veel verschillende bloemen, bomen en struiken in de tuin te plaatsen. Bijzonder geliefd zijn vroegbloeiers zoals

de hyacint en de bloesem van appels en aardbeien.

Graafwespen Graafwespen gebruiken plantenafval en afgeknipte takken als nestplaats. Ze zijn uiterst nuttige helpers in de strijd tegen bladluis, cicaden en bladkeverlarven. De graafwespen graven rechte gangen in het merg van de plantenstengels en zetten daar hun kroost af.

VlindersDagvlinders – bijvoorbeeld de citroen-vlinder, dagpauwoog, kleine vos en admiraal – gebruiken het insectenhotel als winterverblijfplaats en als onderdak bij slecht weer. In de winter zoeken de vlinders koele ruimtes uit en overwinte-ren ze in gaten.

Wilde bijen Wilde bijen, zoals diverse soorten mas-kerbijen, vinden in holle stelen onderdak en een geschikte nestelplaats. Masker-bijen zijn, zoals veel wilde zomerbijen, dol op veel verschillende (inheemse)

Page 41: Seizoenen september / oktober 2012

41Publireportage

plantensoorten zoals korenbloemen en voeden zich met hun nectar.

Gaasvliegen en lieveheersbeestjes Bij elkaar liggende natuurlijke materia-len trekken in het bijzonder gaasvliegen en lieveheersbeestjes aan. Gaasvliegen voeden zich met bladluizen, trips en wol-luizen en ook met honingdauw en nectar. Geliefd zijn ook kruiden als bijvoorbeeld peterselie, venkel en selderij. Ze maken het hele jaar gebruik van het insectenho-tel als schuilplaats.

Tips voor een biodiverse tuinZet het ECOstyle-insectenhotel neer of hang het op een zonnige, wind- en regen-beschutte plek, ten minste op kniehoogte. Plaats de voorzijde van het insectenhotel het liefst naar het zuiden, zuidwesten of zuidoosten. Afwisseling in beplanting (een heg en struiken van inheemse soorten, een bloemenweide, een moestuin, een krui-dentuin, een oude holle boom…) zorgt ervoor dat er een rijkere variatie aan insecten wordt aangetrokken, waaronder een pak nuttige zoals lieveheersbeest-jes, oorwormen en sluipwespen. Deze insecten zorgen ervoor dat overpopulatie van bepaalde schadelijke soorten, zoals bladluizen, onderdrukt wordt.Kies voor bloemen en struiken die vlin-ders en bijen aantrekken. Vlinderstruiken zijn een prima middel om biodiversiteit in je tuin te stimuleren.

ECOstyle, een logische keuze!Sinds de oprichting in 1967 is de filosofie van ECOstyle gebaseerd op natuurvrien-delijk tuinieren, uitgaande van de orga-nische kringloop in de tuin. Een bewuste keuze om met zorg en respect om te gaan met milieu, mens en dier. Dit om zoveel mogelijk leven in de tuin te stimuleren en de natuur haar werk te laten doen. ECOstyle-producten worden vervaardigd met respect voor de natuur.

Door het grote succes was het ECOstyle-insectenhotel enkele weken uit voorraad.Nu is het weer verkrijgbaar in vele tuin-centra, waaronder Horta en AVEVE en ook bij BIOplanetMeer info: www.ecostyle.be/verkooppunten of via ECOfoon : 011 58 05 85

Page 42: Seizoenen september / oktober 2012

42

Page 43: Seizoenen september / oktober 2012

43

SGS-PEFC/COC-0123CASTANEA

ECOLOGISCH EN TIJDLOOS DESIGN...

De kastanjehouten producten van CASTANEA, tuinafsluitingen, tuinpoortjes, steunpalen, Post & Rail-afsluitingen, enz... passen door hun tijdloos design in elke tuin. Ze zijn afkomstig uit de ecologisch beheerde hakhoutbossen van de Limousin en zijn van nature bestand tegen schimmel en vocht. Impregneren is dus overbodig.

In heel Vlaanderen vind jeverkoopadressen van CASTANEA.Voor meer informatie over het volledige CASTANEA assortimentbel naar 0473 43 00 87 of surf naar www.castanea.be

Berlarij 19, 2500 Lier

dinsdag tot vrijdag van 9.30-12.30 en van 13.30-18.00 u, zaterdag van 9.30-12.30

en van 13.30 tot 16u

Nieuw: elke zondag van 9.00 uur tot 14.00 uur staat Huis van Haaz tijdens de zondagmarkt in ‘De Loods’, Noordstraat 2 Heist-op-den-Berg.

• natuurverf, lak, olie, beits en was • cementtegels en zelliges • ecologische onderhoudsproducten • gratis kleuradvies

Page 44: Seizoenen september / oktober 2012

44

Page 45: Seizoenen september / oktober 2012

45

Page 46: Seizoenen september / oktober 2012

46 Ledenvoordelen

VeggieliciousSteeds meer mensen doen enthousiast mee aan ‘Donder-dag Veggiedag’ en eten een of meerdere dagen per week lekker vegetarisch. Veggielicious speelt daarop in. Het is de consumentenbeurs voor iedereen die graag meer plantaardige en minder dierlijke voeding wil eten. Deze beurs – waar vegetarische voeding, veggie kookboe-ken, veggie schoenen, veggie reizen, plantaardige dran-ken, biotextiel, bioverzorgingsproducten, ecologische onderhoudsproducten, biozaden, biowijnen, fairtrade-producten en andere veggievriendelijke en plantaardige producten worden voorgesteld – wordt georganiseerd in opdracht van EVA vzw, de organisatie achter de Donder-dag Veggiedagcampagne.Jouw korting: € 2,00 op vertoon van je Velt-lidkaart. De normale toegansprijs bedraagt € 12,00; Velt-leden betalen dus € 10,00.Wanneer? zaterdag 6 oktober 2012 van 10-22 uAdres: ICC Ghent, ArteveldeforumVan Rysselberghedreef 2 bus 1, Citadelpark, 9000 Gent→ www.veggielicious.be

Blue-bikeBlue-bike is een deelfietssysteem waarmee je met 1 abon-nement in 40 stations tot 2 fietsen kunt huren. Ideaal voor het laatste stukje na de treinreis om op je bestem-ming te geraken, heel gemakkelijk en flexibel.De prijs van een abonnement werd recent verlaagd naar € 10,00. Met dit abonnement kun je in alle 40 stations een Blue-bike ontlenen voor € 3,00 per dag van 18 uur. Abonnee worden kan via www.blue-bike.be.Jouw korting: Er is een uniek proefaanbod voor Velt-leden: voor 1 symbolische euro kun je in een van de 40 stations een Blue-bike ontlenen voor een hele dag (max. 18 uur). Meld je als Velt-lid aan via www.blue-bike.be met de volgende actiecode: velt18bb12. Blue-bike stuurt je de kaart op waarmee je een hele dag een Blue-bike kunt gebruiken. (Voorwaarden: Het proefaanbod van € 1,00 dient betaald te worden via domiciliëring of betaalkaart.Deze actie met actiecode blijft 2 maanden geldig na pu-blicatie; daarna is het niet meer mogelijk dit proefaanbod te activeren. De kaart vervalt (en is dus onbruikbaar) ná de eerste proefrit.)Na de proefrit krijgen de gebruikers de kans om een voor-delig jaarabonnement te nemen: een abonnement (€ 10,00) met 2 gratis ritten.(Voorwaarden: Het voordelige abonnement dien je zelf aan te vragen via e-mail. Daarna wordt het abonnement gereactiveerd en overgezet op 10 + 2 (€ 10,00 voor het jaarabonnement inclusief 2 gratis ritten). Het abonne-mentsgeld van € 10,00 wordt geïnd bij de eerstvolgende maandelijks factuur, op dezelfde wijze als initieel € 1,00 werd betaald (domiciliëring of betaalkaart). Deze opvolg-actie blijft geldig tot 30 november 2012.)→ www.blue-bike.be

select champagnesSelect champagnes is gespecialiseerd in het op de markt brengen van champagnes van kleinere champagnehuizen die een hoge kwaliteitschampagne kunnen garanderen tegen een zeer goede prijs. Select champagnes zoekt zelf deze kleine champagnehuizen rond Reims en maakt een selectie van de beste champagne op vlak van prijs/kwali-teit. Sinds kort brengt Select champagnes ook biologische en biodynamische champagnes op de markt in België.Jouw korting: 5 procent op de biologische en biodyna-mische champagnes. Voer je Velt-lidnummer in onder ‘Additional information’ bij bestelling via www.select-champagnes.be om van de korting te genieten.Adres: Villershof 15, 3071 Erps-Kwerps. 0468 11 69 91, [email protected]→ www.select-champagnes.be

Eco Today: beurs over duurzaam levenMaak kennis met nieuwe technieken en mogelijkheden die bijdragen tot een duurzaam gebruik van onze natuur-lijke hulpbronnen en tot een gezondere levensstijl: van biovoeding en duurzame woning- en kantoorinrichting tot duurzame energieproductie en een beter beheer van onze natuurlijke hulpmiddelen… en alles wat daartussen ligt.Zowel commerciële bedrijven als verenigingen en diverse instellingen bieden de bezoeker alle mogelijke info, eco-producten en -materialen aan.Jouw korting: € 1,00 korting op de toegangsprijs van € 3,00 met de onderstaande bon.Wanneer? 22 en 23 september 2012 van 10-18 u Adres: De Beurshal, Hauwerstraat 2, 8000 Brugge→ www.ecotoday.be

Page 47: Seizoenen september / oktober 2012

47Ledenvoordelen/Publicaties

Velt-publicaties voor België en Nederland• Seizoenen op smaak (704004)€ 8,50 + ( € 2,50 verz.)• Handboek Ecologisch Tuinieren (704007) € 29,95 (+ € 9,50 verz.)• Handboek Ecologische Voeding (704012) € 31,95 (+ € 5,30 verz.)• De Ecologische Siertuin (704011)€ 24,95 (+ € 4,30 verz.)• Ecologisch Tuinieren voor Beginners (704008) € 5,95 (+ € 2,50 verz.)• Het ecologisch houden van kippen (704010) € 14,95 (+ € 4,30 verz.) actieprijs!• Groenbeheer, een verhaal met toekomst (704016) € 55,00 (incl. verz.) actieprijs!• Groene gids voor kleine kids (704002) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Stappen naar een ecologische tuin (704017)€ 31,50 (+ € 5,00 verz.)• Pim Pompoen Kwartetspel (704023) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Mijn eigen kleine moestuin (704024) € 9,00 (+ € 2,50 verz.) • Bijzondere groentegids (704018) € 3,95 (+ € 1,55 verz.) • Sierlijk & kruidig (704019) € 3,95 (+ € 1,55 verz.)• Groenten in potten (704025) € 3,95 (+ € 1,55 verz.)• Bessen uit de tuin (704009) € 19,95 (+ € 4,30 verz.) Nieuw!

andere publicaties voor België en Nederland• Biodiversiteit in België (704006) € 43,00 (+ € 6,50 verz.)• Natuur in eigen tuin (Roodbont) (704015)€ 10,20 (+ € 1,30 verz.). • De Brooddoos (704013)€ 21,50 (+ € 3,00 verz.)• Natuurlijk (704006)€ 14,95 (+ € 3,00 verz.)

andere publicaties enkel voor België• Burgers beheren openbaar groen als ecologische moestuin (ervaringsverslag Dulomiproject) (704107)€ 8,00 + (+ € 2,00 verz.)

Hoe bestellen? De publicaties zijn verkrijgbaar door storting van het

bedrag, verzendingskosten inbegrepen, op de rekening van je afdeling of

op rek. BE51 0010 9905 5062 van Velt Nationaal, Berchem voor België

of op 362280 van Velt Nederland voor Nederland, met vermelding van

naam en adres. Je krijgt de publicatie per post thuis bezorgd. Je kunt ook

steeds boeken kopen bij je afdeling of ze daar afhalen. Dan bespaar je de

verzendingskosten op de publicaties waar deze afzonderlijk vermeld staan.

Neem hiervoor contact op met je plaatselijk bestuur. Dit zijn ledenprijzen.

Vermeld bij storting de titel van de uitgave.

overige ledenvoordelenEcoflora - Wijngaardhof biogroente - Midgaard - Ecomicroob - La Vigne - PUC-shop - ‘t Biohofke - Lazuli - Dobbelhoeve - Biotiek-Biodyvino - Doekjes en broekjes - Bodemkundige Dienst van België - Biogroei - Natuurboerderij Het Bolhuis - Hageling-Bio Wijnbouw - Cecotec - AC De Wroeter - De Zaaier - Het Roodhof - Bezegaard Biofruit - Biovita - Kruiden Pervisum - De Hogen Akker - Lekker Gec - Stainless Building Consultancy - Boerderij De Loods - Pro Vino Vero - ‘t Wilgen-hof - De Wieltjeshoeve - Belgaard - Het Loonderhof - Boergon-die - Purfruit - Bed and Breakfast Keutenberg - Olleke Bolleke - Tintelijn - Stichting Ommersteyn - Tuin van hEden - Hof ter Wilgen - Juan Luis - @vinum-bio - Anders Getint - Energiebe-spaarshop.be - Cook and Herb - De ‘h’eerlijke natuur - WTC SA - Colombahof - Natuurbron - PuurNatuur - Het Festijn - De Groene Weide - De Maretak - ‘t Natuurhoekje - Biocosmetica.nl - Natuurhuis Pacha Mama - Natuurlijk - Interi-Arte - De Eko Winkel - De Karwij - De Korenbloem - Het Zevenblad - ‘t Buskruid - Antifox security - Today - Duizendblad - King of Town & Karma Queen - Camping en Galerie Thyencamp - De Speypdonckhoeve/Groen getint - Eco-lana - Hempmade - Bed & Breakfast Lomolen logies - E-advies - Ponnekeblom - Natural Bulbs - De brandnetel - Praktijk voor Integrale Gezondheidsbegeleiding - Netelvuur - Meer dan mooi - Bebo Ecofashion - Restaurant Avalon - ‘t Zondagskind - rawliving.be - Biocafé De Groene Ridder - De carecompany - Inti Washi - Natuurlijke wijnen - Noordkaap - Soulmade - Wellness- & Beautysalon Nina - Huis van Haaz - Chris Priem Tuinarchitec-tuur - Cappucino - Vegetarische Kookschool De Zonnekeuken - Angelus Energy - In Motion - Hof van Steelant - Parkhotel - EcoBaby - Ecocyclo - Bio-green - Nationale Plantentuin Meise - De Vijfde - Laugs Vakantiewoningen - b&b De Meetjes - Bio-Bucolica - Samenland - De hoorn - Biocosmetica.nl - Vino Mundo - De Cruydthof - Goedvandoen - VaiVerde - Domein De Lusthof - Zandzeepsoda - Dendergarden - The Kitchen Garden - Nationale Plantentuin - Pajottenlander - Jaaroplei-ding aromatherapie Netelvuur - Wijnen Oenologic - Hermelijn - Wervel - De Pottekaashoeve - Tuinspul.nl - Kookworkshops restaurant Danku - Sengersbroek - Plant en houtgoed - B&B Koornemoezen - Duurzame Tuinartikelen Kim Bunt - Bioliki - Kip van Troje - Natural Cocooning - Le Neu Moulin - ALPY - Humus - Vitavia Serres - De Gastvrijheid - Hermelijn - De Bioparfumerie - Philimonius - MijnTuin.org - Landschap vzw - Den Oogst – Bio-Garant – Altiplano Books.Surf naar www.velt.be/voordelen voor adresgegevens en de producten waarop de korting van toepassing is.

Nieuw! Bessen uit de tuin de ecologische teelt van kleinfruit

greet Tijskens

Velt, 2012

ISBN 9789081612845

Boekhandelsprijs: € 25,95 (incl. verz)

Velt-ledenprijs: € 19,95 (+ € 4,30 verz.)

Zie p. 10-12 voor meer info.

Page 48: Seizoenen september / oktober 2012

nazomer

De zomer kijkt nog even omvoor hij de aftocht blaast. Met salvo’sbrengt de balsamien eenlaatste groet. Het water luistertlangzaam toe in het geaarzeltussen eb en vloed.

Onaangekondigd stijgen vogels uit de slikken op, stippende wolken aan, draaien hunpirouettes, kalligrafisch,vóór de vlucht.

En herfst en springtij, twee kompanenin het zaaien van de onrustdie het wild op vluchtpoten verjaagt,houden hun ongeduld met moeitein bedwang.

Verzamel tijd en duur,vergrendel alle deuren, legvuren aan en demp de stem.Laat nu de woorden en de werkenaan de wind.

Christina Guirlande

Uit: Het taaie geheugen van water, Uitgeverij De Contrabas, 2012.