Varel uitgemeten

1

Roermondse tijd 1965-1967

Het zal een later een merkwaardige samenloop van omstandigheden blijken die dertigste

December 1964 toen Koos Luyten uit Grathem mij kwam vertellen dat zijn verkering uit

was.

Hij is dan klaar en heeft veel tijd om met mijn al oude plannen mee te doen. Die avond

worden niet alleen de fundamenten van het latere Varel gelegd maar word ook mijn eerste

zoon Alexander geboren. Het brainstormen met Koos was zo diepgaand dat wij de tijd

vergeten .Pas toen mijn hoog zwangere vrouw om twee uur in de nacht de deur opende en ons

meldde dat de bevalling aanstaande was , schrokken wij ons terug op de aarde. In grove lijnen

waren wij het eens. Eenvoudig beginnen , zoek een opdrachtgever voor een haalbaar te

produceren product , en gebruik de naam VAREL .Een synoniem van Variabele Electronica ,

moet onze merk naam worden. Wij zouden een fabriek van electronische besturingen

beginnen , dat staat nu vast. Dankzij het verbreken van een verloving heeft Koos de moed en

dankzij de geboorte van een zoon heb ik extra dadingsdrang om beter voor de toekomst te

zorgen .

Een lief en leed verhaal is geboren.

Vanuit mijn dagelijkse praktijk als sales engineeer bij het Amerikaanse Honeywell zoek ik al

enige jaren naar een geschikte technische partner om de ontluikende vraag in Nederland naar

electronische besturingen te ontginnen . De transistor is juist op de markt verschenen en ook

nieuwe bedrading technieken , worden printed circuits genoemd ,staan aan het begin van een

stormachtig leven. Koos was als electronische ontwikkelaar betrokken bij voorzichtige

pogingen van de machine fabriek Emwee , een dochter van OCE van der Grinten , om de

kopieermachines met slimmere besturingen te verbeteren .

Met een startkapitaal van fl 500,-- richten wij in de kelder van mijn flat , een verboden

werkplaats in , waar vele nachten wordt gewerkt. Nu nog moeten de vlekken van de ferry

chloride zichtbaar zijn die wij knoeiden tijdens het maken van onze eerste print plaatjes. Een

eerste order was snel gevonden en binnen 3 maanden hadden wij ons kapitaal al vergroot tot

een 2000,-- gulden , dat vooral kwam wegens het ontbreken van kosten . Serieuzer wordt het

wanneer ik een grote koffie automaat fabrikant in Bladel zover krijg eens te gaan

experimenteren met electronische tijdschakelingen in plaats van de bekende electrische

klokken. Bij Oce heeft Koos inmiddels een eerste electronische teller voor een copieer

machine ontwikkeld , die in een proef serie van 50 stuks binnen 1 jaar beproefd zal worden.

Wij besluiten dan de grote stap te wagen en met ingang van September 1965 zal Koos full

time in een nog te zoeken ruimte aan de slag gaan. Angry young mannen die wij waren ,

vinden wij in de ludieke voorstad St. Jacob te Roermond een grote bovenverdieping van een

bouwvallig pand . Binnen 2 maanden maken wij , als volleerde bouwvakkers , van deze

Varel uitgemeten

2

eeuwen oude woning , een prachtige werkplaats . Zou hij niet te groot zijn ……vrezen wij .

Met veel vlieg en kunstwerk kunnen wij onze opdrachten financieren en komen er al snel

achter dat het ontbreken van een betrouwbare leverancier van printplaten ons zeer belemmert.

Wij kunnen niet 5 maanden wachten op een proefprint en ook bij de produktie van onze

apparaten blijkt dat de kwaliteit onvoldoende is. Er wordt daarom veel tijd besteedt aan het

bedenken van produktie methode voor printed circuits . Koos was een echte handy man en

kon eigenhandig de meeste proefmachines maken ! Wij leerden veel over zeefdruk ,

fotografische en centrifuge technieken om b.v. fotografische inkt op basis materiaal te

verspreiden . Wij moeten ons inleven in chemische processen , leren koper te etsen en te

voorzien van een gouden flinterdunne laag . Mechanische technieken leken gemakkelijker dan

zij waren , het knippen , het boren van de vele gaatjes. Referentie technieken , toleranties

.....er was genoeg te doen .

Toch waren wij elektronici en meer betrokken bij het functionele ontwerpen van machine en

proces besturingen. Vanaf de aanvang hebben wij gesteld dat alleen ontwikkeling van

produkten die serie produktie tot resultaat heeft onze belangstelling heeft . De Nederlandse

industrie verkeert echter nog in het electrische tijdperk en men spreekt van electronica als was

het zwakstroom techniek .Wij moeten het hebben van innovatief ingestelde bedrijven die geen

eigen ontwikkeling afdeling hebben. Zo maken wij besturingen voor het beregenen van de

beroemde rozen uit Lottum , een draadloze alarmering voor kippen farms ter voorkoming van

collectieve dood bij stress van straaljagers en temperatuur meters voor de championskwekers

.De agrarische markt was echter geen gemakkelijke en met betalen waren de boeren evenmin

snel.Koos wist een afluister vulpen te maken op aanvraag van Pistolen Paultje uit Amsterdam

maar toen bleek dat die voor Noord Vietnam bestemd zouden zijn hebben afgehaakt.Groot

was de attentie voor onze eerste sporttijdmeter voor SEIKO in het klijn stond daar toch maar

Varel op.

Wij leerden toen al branche gericht te denken. Veel had ik aan mijn werk -ervaring vanuit het

Philips concern en het hoog technologische Amerikaanse Honeywell .De eerste kontaktloze

schakelaars komen uit de Verenigde Staten maar zijn niet Europees genoeg voor onze grote

bedrijven , de Spoorwegen , de Hoogovens , DSM en Thomassen Verblifa. In dat gat van de

markt kunnen wij in die begin jaren als toeleverancier van Honeywell goed geld verdienen .

Alle spoorbruggen worden met onze benadering - schakelaars beveiligd. Wij wilden toen al

specialiseren in die richting en daarom wordt de print fabrikage een eigen leven te gegeven .

Een Print Fabriek wordt opgericht in samenwerking met een machinefabriek ( Hobru ) en

galvanische industrie ( Richards) in Pan Heel . Dit project is echter al na een jaar stil gelegd

omdat de resultaten niet voldeden aan onze voorstellingen. Het tempo van vooruitgang was

uitermate laag . Het ontbrak aan een angry young man met kloten bij die poging .Onze 50 plus

partners hadden met hun eigen bedrijven genoeg te stellen .De nieuwe print fabriek was voor

Varel uitgemeten

3

hun een speeltje. De intelligente oud priesterstudent Jose , een echte alchimist , kan de

generatie kloof niet overbruggen en is zelf ook geen ondernemer. Inmiddels hebben wij op

het pleintje van de voorstad ook de beneden garages gehuurd en er wordt driftig dag en nacht

gewerkt . Schilder van Helden , die dan al de keizer van de voorstad wordt genoemd , kan het

allemaal niet begrijpen en soms hebben wij het letterlijk met hem aan de stok. Ons garage

bedrijfje groeit van 3 man in 1965 naar 5 man inclusief in 1966.Dan hebben wij een omzet

van ruim fl 150.000,-- met een bruto winst van fl 100.000,--, juist voldoende om de eindjes

aan elkaar te knopen . Voor de print aktiviteit trekken wij , na de mislukte poging , eind 1966

vriend Ger Arts aan , die ook commerciele ervaring uit de Honeywell stal meebrengt .Wij

peinzen en zoeken naar een grotere huisvesting en een betere organisatievorm dan de eenmans

zaak die wij toen zijn. Ons kapitaal is aangegroeid tot een fl 30.000,- - maar is dan al in feite

te klein om de plannen die wij hebben te realiseren . Gelukkig is de direkteur van de Twentse

bank , de heer Vissers , bereid zijn kop voor ons uit te steken want uit alle mooie gesprekken

met de overheid kwam geen enkel vorm van praktische hulp. Ondernemings plannen ,

financiering ,wij weten het er weinig van. Het was een al een moeilijke opgave uit te leggen

wat electronica is , laat staan ons bescheiden onderneminsgplan te verkopen .

Een gouden greep bleek in 1967 de ontmoeting met de burgemeester van Echt , drs.van

Heemskerk , die wel toekomst in ons bedrijfje zag en ons de leegstaande MULO school aan

de Weidestraat te huur aanbood. Ook van de toenmalige wethouder Stassen , een industrieel

van formaat , krijgen wij alle steun. Gewend te werken in het Westen van Nederland , heb ik

toen al de grootste problemen mij zelf geduld op te leggen met de Limburgse mentaliteit .

Vanuit mijn Rotterdamse familie zijn zaken als recht door zee , een afspraak is een afspraak

en de mouwen opstropen , een vanzelf sprekende zaak . Bovendien zijn onze klanten , met

uitzondering van Oce in Venlo allen van buiten Limburg . Er was buiten B & W van Echt

geen enkele steun in het Limburgse aanwezig. Zij zullen nooit gedacht hebben dat vele jaren

later een printed circuit industrie , groter dan de ooit de beroemde steenfabriek de Valk , zou

uitgroeien tot de grootste onderneming van Echt en aan meer dan 800 man werk zal geven .

In ons marketing concept behoort een eigen (wijze) printed circuit fabriek . Naar een

oplossing wordt naarstig verder gezocht. Wij zien dit als een bindmiddel voor onze

electronische besturingen , het moet lukken !

Dat zoeken naar de juiste technologie voert ons Limbugse provincialen over de landsgrenzen.

Dat dit niet zonder problemen verloopt getuige het volgende verhaal.

Technisch direkteur Luyten gaat met zijn bedrijfsleider Arts voor de eerste keer in 1967 naar

een belangrijke conferentie in het modaine Engelse plaatsje Brighton .De creme de la creme

van de Amerikaanse industrie is daar aanwezig en er zal drie dagen lang uitvoerig gepraat

worden over trends en de state of the art van the printed circuit industrie. Verrast en verlegen

voelen zij zich toen blijkt dat de Amerikaanse industrie Varel reeds als een potentionele klant

in hun boeken heeft staan . Zij worden als koningen , met alle egards in de deftige hotelsuites

van de fabrikanten ontvangen ,een gebruikelijke gewoonte van Amerikanen om na het

officiele programma hun relaties in persoonlijke sfeer te ontvangen . Op de Vrijdagavond

vinden onze Limburgers dat de pub,s te vroeg sluiten in Engeland en zij gaan spontaan in op

de uitnodiging van een vage kennis , een private club te bezoeken .Zij worden daar zeer

Varel uitgemeten

4

gastvrij ontvangen door intelligente en bloedmooie gastvrouwen , die speciaal in het kader

van de conferentie , naar zij stellen , aanwezig zijn. Het is in die toch wel wat donkere club

heel gezellig .Er wordt veel champagne geschonken en ook smullen de Varelianen voor de

eerste keer van hun leven van zwarte kaviaar. Vreemd vinden zij het dat regelmatig het licht

uitvalt en de gastvrouwen kirrend met een gast voor korte tijd verdwijnen. Onze Limburgers

blijven echter onverstoord zitten , maken een dansje en plauderen er geducht op los. Dan is

het plotseling welletjes geweest en een deftige butler biedt onze direkteur een rekening aan

die volgens hem een paar nulletjes teveel vertoont. Het zijn nog dure Engelse ponden

bovendien . Hij lacht nog tegen de bedrijfsleider over de grap van die nota van 1000 Pond en

probeert tijdens weer een lichtuitval onder de tafel weg te sluipen. Voordat zij beseffen wat er

aan de hand is , worden zij door een strenge Engelse politie gearresteerd en naar het politie

bureau overgebracht. Daar horen zij tot hun verbazing dat zij in een zeer voornaam en duur

bordeel te gast zijn geweest . Dat daarvoor betaald moet worden is hun nu wel duidelijk

.Alleen is er een klein probleem .... zij hebben bij lange na niet voldoende geld bij zich. Van

een credit kaart hebben wij in Limburg nog niet gehoord .Wel krijgen ze toestemming met

mij , het kantoor in Nederland ,te bellen zodat deze per omgaande geld kan sturen . Nu was

het versturen van geld naar Engeland onder normale omstandigheden al moeilijk maar op een

Zaterdagmiddag een mission impossible. De twee zakenmannen bellen elk uur , steeds meer

in paniek en onder stress , of het al gelukt is. Uiteindelijk neemt de politie genoegen met een

telexverklaring van mij uit Nederland dat betaling garandeert is , mede ondertekend door onze

behulpzame bankdirekteur en de commisaris van politie. Terug in Roermond wordt , voor een

goede vrede met de verloofdes ,afgesproken dat het verhaal onschuldiger zal zijn .Wij mogen

hopen dat de publicatie van deze “verjaarde” jeugdzonde in een drastisch veranderde

samenleving mild zal worden aanvaard .

Jong met mijn 27 jaren , gedreven door een onrustig emotioneel instinct , versterkt door een

nog jongere Koos Luyten met liebes Schmerszen begint het. Wij weten niets van

succesformules, Win -Win situaties, risico’s en te lijden pijn . Het is soms beter niet alles te

weten , want anders zou ondernemen gekkenwerk zijn . Zonder een goed thuisfront en

menselijk kapitaal (intellect en wil), is een start onbegonnen werk. Bij Varel was kennelijk

alles aanwezig. Ondernemen is spannend en geest verruimend , maar niet altijd dankbaar.

A.J.Bausch

De ondernemers;

Luyten , Jacobus , Marie , wonende te Grathem , geboren 17.08.1939

Bausch , Albert , Johannes , wonende te Roermond , geboren 06-07-1938

Aktiviteiten gestart op 01-01-1995 onder naam VAREL als v.o.f. bedrijf van J.M.Luyten.

met A.J.Bausch als stille vennoot. Op 1 Dec. 1967 treedt A.J.Bausch full time in dienst van

het bedrijf en in 1966 wordt Varel n.v. opgericht met een aandelenkapitaal van fl 30.000,--

De aandeelhouders de Heren A.J.Bausch en J.M.Luyten hebben elk 6 prioriteit aandelen a fl

500,-- en 12 gewone aandelen a fl. 1.000,--.

Jaar Omzet Winst Investering gemiddelde Diversen

Personeel

Varel uitgemeten

5

----------- -------------- ------- --------------- ------------- -------------

1965 fl 55.000 9.100 12 .338 3 Roermond

1966 fl 150.000 14.600 18. 750 5 Roermond

1967 fl 225.000 16.300 34.400 7 Roermond

1968 fl 318.000 6.486 52.800 10 Echt

Personalia:

Belangrijke personen die het ontstaan van het bedrijf mogelijk hebben gemaakt;

Elly Bausch van Eyden , persoonlijke lening van fl 500,-- in 1965 .en verzorging

J.M.Luyten.

J.Verheyen , avond boekhouder , lening van fl 1.500,--

Maria Reinders , later de echtgenote van J.M.Luyten ,

De hr. Visser , direkteur van Twentsche Bank - Roermond.

Drs. Van Heemskerk - burgermeester van Echt.

Eerste werknemers :

1. Rens Brouns - Grathem ( 1965 )

2. Pierre Verstappen - Swalmen ( 1966 )

3. Albert Boerma - Swalmen. ( 1967 )

4. G.Arts - Arcen ( 1967 )

Voorbeeld van een product uit 1967

Varel uitgemeten

6

Besturing van een verpakkingsmachine

- Aquarius - Stramproy

Echter Periode 1969 - 1973

Het runnen van de normale business , het verbouwen van de school in Echt en het gelijktijdig

professionaliseren van de organisatie kost heel wat zweet en tranen. Zonder de medewerking

van het thuisfront zou dit onmogelijk zijn geweest. Privé realiseerde ik de bouw van een

Varel uitgemeten

7

kleine Bongaerts bungalow van wel fl 30.000,-- in Linne , en werden er in de periode tot 1968

nog twee zonen geboren ook . Thuis en op de zaak hadden wij het er heel druk mee.

Opening 1986 door burgermeester , families Luyten en Bausch

In Echt werd het mogelijk grote opdrachten aan te nemen van Philips die zeer volumineus

waren. Zo produceerden wij voor de UNESCO radio ontvangers , gemonteerd in een houten

kist voor Afrika . Elk dorp krijgt dan een radio die voor scholing wordt gebruikt. Vele wagons

worden verscheept . De nieuwste conferentie apparaten voor de tweede kamer en luxe hotel

ketens , oproep systemen worden ontwikkeld en via Philips exclusief geleverd.

Er komt een echte boekhouder en onze eerste secretaresse Miep. Haar moeder hield mij voor

een kantoorklerk , toen zij haar dochter met kersen op het werk verraste. Na een jaar hard

werken komen wij er achter dat het werken voor Philips financieel gezien weinig oplevert. Er

is geen stuiver aan ze te verdienen en dat jaar besluiten wij ons te richten op apparaten

bouwers , (orriginal equipment manufacturers ) , kortom de OEM markt. Opdrachten van

grote bedrijven als Philips , PTT en ook DSM worden niet meer na gestreefd. Deze

organisaties denken met ons bedrijf een loonslaaf gevonden te hebben zoals het in de

confectie industrie in die tijd gebruikelijk was. Gelijktijdig om niets , een portie creativiteit

meepakken , dat was hun kunst. De formule werkt en er worden nieuwe klanten gevonden

waarmee een langdurige relatie ontstaat. Met het startende Jamafa in Roermond wordt een

rozen sorteermachine ontwikkeld en met de verpakkingsindustrie Aquarius in Stramprooy

Varel uitgemeten

8

worden nieuwe verpakking-machines gemaakt met electronische besturingen. Hydraulische

hoogwerkers worden electronisch bestuurd en wij hopen op het succes van een gigantische

sleuvengraaf machine die wij via een laserstraal automatisch laten graven . Wij blijven echter

toeleverancier en afhankelijk van hun succes .Wij zijn nog niet in staat om eigen produkten

op de markt te brengen .Om een professionele commerciële organisatie te kunnen bekostigen

voegen wij kritische componenten van besturings systemen aan ons assortiment toe. Zo

richten wij ons met Duitse sensoren op de industriële markt en voegen onze eigen expertise ,

ontwerp en bouw van de besturingen , er aan toe. Onze eigen behoefte aan enkelzijdige

printplaten kunnen wij met moeite aan . Hoogwaardige , van doorgemetaliseerde kwaliteit ,

kunnen wij niet produceren. Inmiddels is onze samenwerking met OCE succesvol en is ons

bedrijf de start van het electronische tijdperk binnen hun organisatie. Wij kunnen ze

overtuigen dat een apparaat gebouwd rondom een printed circuit vele voordelen brengt. Dit

proces wordt nog versterkt met de apparaten die wij ontwikkelen voor hun service afdeling

.Daarmee kunnen dan plotseling oude, moeilijk verkoopbare kopieer machines , uitgerust

worden met tellers, tonerregelingen en zelfs een oplossing om dubbelzijdig te kopiëren ( het

electronische klapraam) De toenmalige direkteur Service ,de heer Konings , leerde ons wat

klanten tevredenheid betekende . In zijn eigen organisatie bewees hij via Varel het nut en van

electronica in de machines. Een hele omwenteling in een machine fabriek en het

bureaukratisch nivo van de OCE organisatie was toen al aan het aanzwellen.

In 1969 leren wij na gericht zoeken de jonge Wiel Mommers ( 22 ) kennen , die werkzaam

was in een Antwerps bedrijf met als specialiteit het metalliseren van plastic. Een technologie

die , naar wij dachten , zeer belangrijk zou worden binnen de printed circuit technologie. De

jonge Mommers was van huis een ondernemer en vond het jammer dat zijn vader in Venlo het

galvanische bedrijf beëdigd had. Grote gelijkrichters en galvanische baden stonden

opgeslagen . Zijn jongere broertje Karel ziet er ook wel wat in dus wordt in 1970 Varel Print

Service opgericht bestaande uit een 50 % deelname van Varel NV en 50 % van de familie

Mommers . Wiel Mommers wordt direkteur van het bedrijf met een start kapitaal van fl

120.000,-- waarbij Varel N.V. zich bij de bank ook nog borg moet stellen vor 100.000 gulden!

De andere leegstaande school in Echt aan de Peijerstraat wordt omgebouwd tot een fabriek.

Wij nemen eigen werktuigbouwkundigen aan en bouwen zelf de machines omdat er op dat

moment geen betaalbare machines te koop zijn. De doelstelling is om op korte termijn de

produktie van eenvoudige printen op te voeren en binnen 1 jaar dubbelzijdige gemetalliseerde

produkten te kunnen leveren .Met Ger Arts als kundig bedrijfsleider kunnen wij al spoedig

meer produktie aan dan wij verkopen. Een verkoopprobleem is geboren. Met Bob van der

Horst , een eigenwijze uitgever van het electronisch tijdschrift Elektuur in Nederland ,bedenk

ik een nieuwe Elektuur Print Service. Lezers kunnen nu niet alleen de gepubliceerde

schema’s nabouwen , maar gelijktijdig een print kopen . Dit wordt een geweldig succes en op

korte termijn zitten wij vol met orders. Ook van Dam Electronics in Roterdam was een

bouwpakket aanbieder. Toch is dit een consumenten markt met lage prijzen en zeker niet

voldoende om onze toekomstige plannen te realiseren . Ook dan kopieert Philips het concept

en brengt complete bouwpakketten op de markt .Omdat de eigen printfabrieken van Philips

niet kunnen leveren ontvangen wij een redelijke prijs.

Varel uitgemeten

9

Met mijn broer Jan Bausch , die ook van Honeywell kwam , richten wij een verkoop bedrijf

op onder de naam Varel Automatisering. Die moet , naast een beperkt aantal produkten van

derden , de diensten van onze apparaten fabriek en print fabriek structueel gaan verkopen .De

kantoren naast de school worden gehuurd en wij beginnen meer marketing gedreven te

denken. Vooral beginnen wij met publicaties in de vakbladen onze visie en produkten te

beschrijven. Wij doen mee aan de AVRO rally om naam bekendheid te verwerven , er wordt

spontaan over ons geschreven en wij presenteren ons voor de eerste keer op een Fiarex beurs

in Amsterdam.Wij doorbreken de markt met begrijpelijk publicaties over hoe een printend

circuit of een complete print assemblage te ontwerpen. Heel brutaal ontwerpen wij eigen

technische specificatie bladen met een eigen kwaliteit label . Wij zetten een 24 uur print

service op, een ontwerp service voor prints , plaksymbolen en hulpmiddelen voor het ontwerp

. Ook introduceren wij print transformatoren en relais , die nog nauwelijks bestaan in die tijd.

Daarvan maken vooral de Universiteiten en research instituten gebruik . Dit levert weer

interessante kontakten en gratis publiciteit op .De speciale order formulieren doen hun werk .

Wij ontvangen prachtige aanvragen en de uitnodiging van het Europese ruimte onderzoek

centrum , Estec in Noordwijk , om gekwalificeerd leverancier te worden .Zo worden wij

aktief betrokken bij het ANS project waarin een eerste Nederlandse satelliet de ruimte in

wordt geslingerd. Er worden hoge eisen gesteld aan de kwaliteit en het kost ons meer dan dat

het oplevert.

Wij moeten zeer op onze tanden bijten vooral als Wiel Mommers nog eens 6 maanden wegens

een levensgevaarlijke hernia is uitgeschakeld. Mijn broer Jan is ontevreden over de Print

fabriek omdat zij nog steeds niet de beloofde industriële kwaliteit kan leveren. Zijn kosten

zijn hoger dan de inkomsten uit commissie van de Print fabriek en ook bij de

apparatenfabriek hebben wij te weinig capaciteit. Wij besluiten heel voorzichtig een eigen

Varel uitgemeten

10

markt te zoeken in alarmsystemen en het bedrijf wordt Varel Automatisering wordt tot Varel

Alarm herbenoemd en is een apart hoofdstuk ingeluid.

In 1972 komt er een doorbraak .Wij worden gekwalificeerde leverancier van Rank Xerox die

in Venray een nieuw fabriek geopend heeft.Dat heeft heel wat voeten in aarde gehad maar er

komen de eerste proef opdrachten voor powersupplies en complete besturingen printed

circuits assemblies genaamd binnen . Wij kunnen ons voorbereiden op grote orders wordt

gesteld alleen de printplaten moeten van een gekwalificeerde bedrijf komen.

Onze printfabirek was afgevallen. Met het ETIL en de voorloper van het Liof , een heer

Bongaerts worden besprekingen aangeknoopt hoe verder te gaan .Maar het is snel duidelijk

dat zonder extra financiële middelen het een onmogelijke wedstrijd wordt .De Rijks

Nijverheid Dienst heeft inmiddels verklaart dat wij voor hun dienst te groot -en te

gecompliceerd zijn Onze zakenplannen worden als niet professioneel afgewezen .Van ons

wordt een meerjaren plan , zelfs 10 jaar vooruit , verwacht.De invloed van de electriciteit -en

mijnindustrie is merkbaar aanwezig .Wij zijn niet bij machte de hoge heren , ook niet met

hulp van onze adviseurs , onze markt - niches en toekomst te verduidelijken . Zij begrepen

het niet.

Via cursussen maak ik mij in een hoog tempo de grondbeginselen van financiele plannen en

controling meester. Ik leer zelfs te denken als een bankier.

Het was voortduren balanceren met geld !

Een vrije markt van electronische componenten bestond in Europa niet. Zo zijn er grote

prijsverschillen in de ons omringende landen. Inkoop is alleen mogelijk via een daar gevestigd

bedrijf . Daartoe gedwongen ontstaan in 1971 twee eigen post inkoopbedrijfjes in Duitsland

en Belgie de twee directeurs moesten dikwijls smokkelen , maar het zou te ver voeren om

hierop in te gaan.

Daarmee dwingen wij vooral Philips en Siemens tot realistischer prijsvorming .Met de hulp

van krachten als Rank Xerox , OCE en later ook IBM worden wij uiteindelijk als een speciale

OEMer behandeld. Dan al is de electronische markt een cyclistische want soms worden

belangrijke onderdelen door plotselinge schaarste niet geleverd , hetgeen grote gevolgen heeft

voor de cash flow van onze fabriek. Wij waren dan dag en nacht in de weer om een lijnstop te

voorkomen Dat wij nog kleine spelers waren werd ons spoedig duidelijk . Philips en

Siemens waren met hun print - en componenten fabrieken altijd buitengewoon lastig. Zij

gedoogden ons wanneer wij maar klein bleven en werden plotseling concurrent wanneer een

“hidden”belang in het spel was. Daarom kozen wij partij voor Amerikaanse leveranciers die

echte high -tech te bieden hadden en met ons als strategische partner voor de opdracht en klant

knokten. Dat ging altijd via de alleenvertegenwoordiger , er waren een handvol bedrijven in

Nederland, en dat was daardoor ook redelijk gecomliceerd.

In die enthousiaste tijd , met al ruim 35 medewerkers , wordt een eerste bedrijfsfilm gemaakt

die met de nodige zelfspot de organisatie laat zien. Daarin wordt vooral de conflicten tussen

de Willy Wortels , de engeneers, de printboeren, de pca , de apparaten afdeling en de rest

duidelijk . Een altijd optimistische Koos Luyten kan het plannen van levertijden van nieuwe

ontwerpen maar moeilijk onder controle krijgen .Het wordt beter wanneer wij naast een

ontwikkeling afdeling een aparte produktie engenering als discipline opzetten .Vanuit die

Varel uitgemeten

11

afdeling start een structuele communicatie met uiteindelijk de klant .Het voert ons in een

vroeg stadium al naar specifieke kwaliteit controle methodes en test apparaten. Vooral van

Rank Xerox wordt in korte tijd veel geleerd , de eerste computerachtige meet instrumenten

worden aangeschaft.

Een ramp .

Ergens midden 1971 ontvangen wij hoog bezoek van de Oranje Mijnen die vanwege de

sluiting van alle mijnen in Zuid Limburg veel overheidsgeld ontvangt voor het opzetten van

nieuwe industrieën . In dat kader hebben zij in de naaste toekomst veel complete besturingen

en printen nodig , stellen zij . Een direkteur inkoop , een bedrijfs ingenieur , een econoom , zij

komen uitgebreid ons bedrijf onderzoeken en evalueren. Wanneer wij na twee dagen vragen

om welke produkten het concreet gaat , draaien zij er om heen en zeggen uiteindelijk dat zij

ons bedrijf willen kopen. Wij zijn stom verbaasd maar ook zeer verbolgen .

Zij hebben uitgebreide informatie over onze organisatie en klanten gekregen . Iets wat je niet

zomaar aan iedereen geeft, een kwestie van vertrouwen . Op onze vraag hoe dat kopen dan

van een garage bedrijf als het onze zou moeten , krijgen wij geen antwoord .

Wij horen een tijdlang niets meer van deze gasten uit de Kloosterweg in Heerlen .In 1972

blijkt echter dat zij in stilte een volledige kopie van ons bedrijf , met een 5 miljoen gulden

investering en gratis arbeidskrachten bovendien , hebben neergezet . In een hoog tempo

verliezen wij onze belangrijkste klanten en zelfs de hoofdinkoper van OCE is er van ontdaan

dat hij nu voor 40 % minder ,produktie bij deze prachtige fabriek van de ON kan uitbesteden.

Heeft hij zich al die tijd door die Bausch laten pakken , denkt hij. Mijn heftige protesten bij de

Limburgse en Haagse Overheid lopen op niets uit. Zelfs open calculaties met OCE mogen niet

baten , zij tonen wel aan dat de verkoopprijs ver onder de kostprijs is.

Lees https://docs.google.com/document/d/1298ItyrgjOQUpzr6vsaKdjQz_h-

FHfexsWfzFsWTQi0/edit?hl=en#

De algemene economische situatie helpt dat jaar ook al niet en vervangende klanten zijn niet

snel gevonden . Veel financiële reserves hebben wij niet , het ziet er somber uit . Het wordt

onmogelijk al onze plannen door te zetten , wij moeten inkrimpen en besluiten de print fabriek

te verkopen al gaat dit zeer tegen mijn instinct in .De borgstelling van fl 120.000 zit als een

strop om ons heen .De financiering van de apparaten fabriek is in gevaar. Het ontvlechten van

de organisaties gaat natuurlijk niet emotievrij en ook de regionale pers hitst de situatie met

cowboy verhalen op .Het is even Peaton Place in Echt. Het resultaat is dat vrienden in

vijanden veranderen en wij naar een nieuwe print leverancier moeten uitkijken . Ons hele

marketing concept ligt in duigen .Wij moeten dringend een nieuwe markt vinden waarmee wij

zelf minder afhankelijk worden , dan de industriële T(j)obber die wij waren .

De alarmerings markt ziet er veelbelovend uit maar wij kennen de markt niet om nu al de

juiste apparaten te ontwikkelen .Hier zal eerst gepionierd moeten worden .Intussen heb ik van

notabene de mijnwerkersbond , steun gekregen voor een protest in Den Haag . De voorzitter

Maenen beloofde zich in te spannen en ook de jonge partij D66 zal zich voor de kar spannen.

Veel soelaas levert het ons niet op.

Varel uitgemeten

12

In 1973 hebben wij het bedrijf weer op de rails staan dankzij orders van Rank Xerox en ook

Oce komt weer terug . De ON fabriek levert slechte kwaliteit horen wij van onze oud klanten

maar zijn toch verrast dat de ON electotechniek 2 via onzichtbare krachten is ontmanteld.

Onze oud bedrijfsleider Arts grijpt de kans aan om met mijn steun en twee ON medewerkers

de overtollige machines te kopen en een nieuwe printfabriek onder de naam Printel op te

zetten. Als architect van dit plan heb ik ook de naam bedacht. Hiermede hebben wij weer een

betrouwbare print leverancier gevonden die ons op onze specifieke methode kan toeleveren .

Deze periode doet veel pijn en ik moet zelfs mijn bungalow verkopen om een dreigend

faillissement af te wentelen .Wij wonen zelfs winter 1973 in een vakantie huisje in Beesel .

De overheid is dan al een onbetrouwbare partner en later zal blijken dat ik het verbruid heb

in het Limburgse land waar stromen geld vanwege de mijnsluitingen een aparte mentaliteit

doet ontstaan . Ergens zitter er in Maastricht mensen die bij de naam Bausch of Varel

reageren of ze door een wesp zijn gestoken .

Mijn Amerikaanse vrienden geven mijn deze gedachte mee.

If you don’t change your beliefs ,your life will be like this forever…. That is good News ?

Door het lage innovatieve vermogen van de industrie bij de toepassing van onze electronische

oplossingen en daarbij het gedonder met die onzorgvuldige Overheid , geloven wij steeds

meer in de vrije security markt. Hierin dachten wij ons ei kwijt te kunnen , met produkten

direkt aan de eind klant . Om de markt te leren nemen wij deel aan de eerste security beurs

van Nederland in Den Haag ( 1972 ) en waren wij piepklijn aanwezig op de Hannover

Messe in 1972. Met vele trucages versierden wij het , om via een Duitse industrie van naam

Zettler op de Duitse TV te komen met ons electronisch oor als Welt Neuheit op gebied van

alarmerings technieken . Een academicus van de TH Eindhoven komt ons versterken op de

afdeling R & D en wij beginnen het moeilijke produkt ontwikkelings proces te leren . Het

botst regelmatig tussen de commercie en de techniek. Wij laten de verkoop meewerken in de

fabriek om hun specificatie fouten op te lossen , en de engineering gaat mee het veld in om

valse alarmen in de nacht tot oplossing te brengen.Niet alleen produckten voor Varel Alarm

ontwikkelen zou een specilalisatie worden maar ook het gehele proces van installatie,service,

de alarmopvolging zou een noodzakelijk traject worden.Er was nog een hele weg te gaan.

Wij gingen heel ver met die klanten wensen en de produktontwikkelingen werden hierop

afgestemd . Alleen waren wij veel te optimistisch ten aanzien van de markt ontwikkeling en

het tempo van onze eigen R & D prestaties. Samen met de ongewenste afstoot van de print

fabriek knarst het van alle kanten want onze ABN bank kan ons niet volgen , de geldkraan

druppelt en onze meedenkende overheid schittert door afwezigheid !

het is weer crisis in 1973 De oliecrisis van 1973 (ook wel de eerste oliecrisis genoemd

In de grensstreek reden automobilisten naar onze buurlanden, waar benzine niet op de bon

was. Veel mensen, die toch al weinig reden, hadden bonnen over. Ten slotte lapten

benzinestations in Nederland de rantsoenering aan hun laars: ze leverden brandstof zonder

bonnen. De distributieregeling werd nog binnen een maand teruggedraaid.

Varel uitgemeten

13

Varel uitgemeten

14

1969 1970 1971 1972 1973 ( * x fl. 1000 )

Varel 598 896 1.235 1.231 2.314

Winst voor bel. 42 - 53 182

Investering 30 41 27 25 51

Personeel 16 14 17 16 26

Varel Alarm - - 145 361 1.050

Winst voor bel. 22 29 42

Investering 11 32 28

Personeel 1 4 8

Varel Print Service - 200 620 818 2.048

Winst voor Bel. -39 43 -5 85

Investering 101 121 229 192

Personeel 20 26 32 38

Varel Groep 598 1096 2.000 2.410 5.412

Winst voor bel. 107 -29 309

Investering 30 142 159 286 271

Personeel 16 34 44 52 72

(investeringen in produkt - en markt ontwikkeling worden direct afgeschreven .)

Andere aktiviteiten.

1.Popular Electronics. Door crisis in 1972 wordt in Roermond een winkel geopend waarin onze PCB ontwerper , dhr.Beren direkteur en

met J.Luyten en A.J.Bausch voor ieder 1/3 deel deelnemen . Rest partijen van Varel worden op deze manier verkocht , terwijl ook print

ontwerpen gemaakt worden.

2.Electronic Products in Belgie en B&L Elektroniks in Duitsland zijn inkoop bedrijfjes zonder personeel.

Personalia . Belangrijke steun pilaren zijn in deze periode de werknemers :

Varel : Hilgers ( R & D ) , Smeets ( boekhouding ) , Cox , Jabobs , Kruif werkmeesters.

Varel Alarm : van Unen ( verkoop ), Timmermans ( engeneer) , Driessen ( Installatie)

Varel Print Service : Artz , de Haan , Oosterbaan , Groenewald , Karel Mommers

de Adviseurs ;

De heer Konings van Oce , Helmer van Rank Xerox , Janssen van Ramaer , Velthuis als financiele deskundige , Lemmens als accountant.

Ondernemen zonder risico’s , pijn en vreugde bestaat m.i. niet. Problemen gaat men academisch of

empirisch te lijf . Buiten boekjes over voorbeelden vanuit Amerika , of toen al Japan , was er voor ons

geen kennis beschikbaar. Wij leren uit de praktijk en ervaren dat verkopen vanuit het bronsgroene

provinciale Limburgs een hel of a job was. Ik droom nog steeds dat het mogelijk moet zijn om

ambtenaren eens in een situatie te plaatsen dat zij zelf de kost moeten verdienen.

De Varel Oikos.

De Varel gemeenschap was een gedreven groep jongelui die aan een droom werkten.Wij

namen enige methodes van OCE over om onze medewerkers te betrekken bij het bedrijf. Daar

hoorde ook de afsluiting van het oude en het plan voor het nieuwe jaar. Die laatste werkdag

van het jaar werd een hele gebeurtenis die tot in de latere jaren van het bedrijf heeft bestaan.

Dan werd er door ook door de afdelings leiders de gerealiseerde doelstellingen alsmede

nieuwe intensies uit de doeken gedaan. Dat was heel wat afbakkeleien in het laatste kwartaal.

Veel echtgenotes zijn nog boos dan hun lieve man zo laat thuis kwam.

Een Cao voor ons bedrijfsoort was er niet dus moesten wij ons behelpen met een aangepaste

kopie van Philips die wij met onze ondernemersraad in wording hadden gemaakt.

Varel uitgemeten

15

Omdat wij alleen in serie productie geinteresseerd waren was een betrouwbaar calculatie

systeem van groot belang. Die moesten wij zelf ontwerpen en door een nauwkeurge

nacalculatie waren wij in staat een geduchte partij te zijn voor de inkopers van o.a OCE en

Rank Xerox en ook werd onze eigen inkoop positie daardoor versterkt want het kosten deel

bepaalde door de onderdelen was hoog. Om mijn grap in de fabriek dat wij in feite verpakte

onderdelen verkochten werd niet gelachen. Het bedienen van ons eigen inkoopbedrijfjes was

niet zonder risico want vanwege de tijdsdruk moest er dikwijls gesmokkeld worden.

In de grensstreek reden automobilisten naar onze buurlanden, waar benzine niet op de bon

was. Veel mensen, die toch al weinig reden, hadden bonnen over. Ten slotte lapten

benzinestations in Nederland de rantsoenering aan hun laars.

De papieren rompslomp was bovendien met Amerikaanse producten groot.

De douane wist bij de grens dikwijls ook niet wat er met die kleine dingetjes aan de hand was.

Die was op zoek naar botersmokkelaars naar Belgie of de koffieboeven naar Duitsland.

Spannend was het wel want dit soort zaken lieten wij aan onze medewerkers over.

Bij de print fabriek was het geheel anders. Daar was het grootste deel van de kostprijs de

arbeidskosten en afschrijving van de installaties die niet honderd procent millieu vriendelijk

waren.

Uit de gespekken met OCE werd wel eens de fout in onze schoenen geschoven terwijl hun

basisontwerp fout was. Daaruit is snel lering getrokken door introductie van onze eigen

kwaliteits eisen en tools daartoe. Bij Rank was het anders, daar moesten wij hun eisen volgen

en door deze Amerikaanse samenwerking is veel geleerd. Hoewel er nog geen handzame

computers bestonden konden wij elk product technisch en economisch volgen.

Intern was het een proces van gedurend bijstellen en dat ging natuurlijk niet altijd zonder

discussies tussen de groepen. Benoem ik ze, de technici, de technisch commerciele -en de

commerciele mensen. Gelukkg had ik dit bij Philps meegemaakt en vooral het belang van de

technisch commerciele vakman ingezien. Bij Philips noemden deze het schaap met vijf poten.

Albert Boerma ontwikkelde zich tot zo iemand , later ook Ger Arts en Paul Schlicher.

Er werd heel wat gelachen in die tijd want er gebeurde genoeg.

Vooral wanneer men op dienstreis was. Het jaarlijks bezoek aan de electronische

componenten beurs in Parijs is aanleiding geweest tot veel verhalen die later vervolgd werden

met vermakelijke toestanden in Amsterdam en Hannover

.

Varel uitgemeten

16

Koos Luyen in Parijs

Een verkoop verhaal

Het is de Fiarex beurs in Amsterdam waaraan wij , herfst 1972 , deelnemen .De nieuwe

fabriek Printel van Ger Arts staat in de startblokken en hij zal mij met mijn jonge secretaresse

Anita assisteren. Het is altijd een interessante aangelegenheid te zien wie achter al die

schriftelijke opdrachten van , vooral de vele universiteiten en instituten schuilt .Er bestaat dan

het Rijks Inkoop Bureau van de Overheid in Den Haag , waarover veel van deze opdrachten

gaan . Wij zijn al jaren een geregistreerde leverancier maar kennen de inkopers alleen bij

naam .

Tegen het einde van de beurs staat hij er dan plotseling , de hoofdinkoper van het RIB , een

hele eer. Wij houden een praatje met een glaasje Cherry en nodigen hem voor een diner uit.

Mijn Anita ziet er prachtig uit , zij is door ons in het lang gestoken .De inkoper heeft het

samen met ook Arts zichtbaar naar zijn zin. Over zaken wordt niet gesproken maar des te

meer over zijn zeemansverleden . Het blijkt dat hij van de grote vaart in deze huidige funktie

is gerold De wijn gaat er goed in en het schipperslatijn neemt groteske vormen aan . Wij

tutoyeren hem al met schipper Arie .Hij kan zijn ogen niet van Anita af houden .Die Haagse

bluf geloof ik niet , vooral als hij ons doet geloven dat zijn privé jacht in Amsterdam ligt .Dat

willen wij zien en met een taxi laten wij ons , het is dan al elf uur naar de jachthaven bij het

Amsterdamse bos brengen . Inderdaad ligt er een bruin jacht en onze Anita , niet gekleed voor

een vaarttocht , mag wegens de kou in de kajuit plaatsnemen . Als welkoms drank vindt Arie

een nog niet aangebroken fles jonge jenever. Tijdens de vaart , die zonder lichten plaats vindt ,

drinkt hij bijna in zijn eentje die oorlam op . Het is koud en het water diep zwart als in de

verte een akelig groot schip opduikt . In haar schijnwerpers worden wij gevangen en het

scheepsgeloei is oorverdovend . Arie , onze schipper wordt dan boos en koerst rechtsreeks op

het schip aan , wij zullen enteren , schreeuwt hij . Arie is zichtbaar dronken en weet niet meer

wat hij doet . Met een ruk aan het roer voorkom ik een aanvaring en Arie valt door de

omwenteling op de vloer. Het grote schip zoeft ons voorbij en het wordt weer aarde donker .

De motor maakt hoge toeren , maar de boot ligt stil . Een touw is in de schroef gekomen en

haar breekpen is terecht als beveiliging gebroken. Van Arie kunnen wij geen hulp verwachten

, dus zetten wij Anita aan het roer en peddelen de schuit moeizaam naar een lichtpunt aan de

wal .Wij laten de boot liggen voor wat zij is en zeulen met Arie tussen ons in , door polder en

bos , naar Amsterdam . Een behoorlijke en frisse wandeling die onze schipper weer tot

bezinning brengt. Zijn geldingsdrang is ongebroken wanneer hij plotseling , als een jonge

God , over een met kroos bedekte sloot wilt springen. Hij haalt het niet en wij moeten hem uit

die groene sloot trekken .Onze zwaar bebaarde schipper ziet er als Neptunus , zo groen uit .

In ons rasechte Amsterdamse Hotel “Bier en Broodspot “ , wordt Arie door een dollende

dochter in een warm bad gestopt en verder opgelapt .Natuurlijk wijten wij dit uitstapje aan een

ongeluk en natuurlijk brengen wij zijn boot terug naar de haven . Hij zal zich daarna altijd bij

ons melden als Arie de schipper. Wij weten nog steeds niet of het wel zijn eigen schip

geweest is. Je weet het maar nooit met die Hagenezen.