Download - Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

Transcript
Page 2: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

2

INHOUDSOPGAVE

Dankwoord ................................................................................................................. 4

Woord vooraf ............................................................................................................. 5

1. Ontstaan van Cranio Sacraal Therapie ........................................................... 7

2. Toepassing ............................................................................................................ 9

3. Twee grote regelsystemen ................................................................................ 11

3.1 Inleiding ..................................................................................................... 11

3.2 Hormonale stelsel ..................................................................................... 12

3.2.1 Endocriene klieren ..................................................................... 12

3.2.2 Weefselhormonen ..................................................................... 14

4. Het zenuwstelsel ................................................................................................... 16

4.1 Invloed van spanning/stress op het lichaam ....................................... 16

4.2 Anatomie van het zenuwstelsel ............................................................. 18

4.2.1 Centrale zenuwstelsel ............................................................... 19

4.2.1.1 Hersenen ...................................................................... 19

4.2.1.2 Bouw en werking van de hersenen ......................... 21

4.2.1.3 Bescherming van het centrale zenuwstelsel .......... 29

4.2.1.4 Bloedtoevoer .............................................................. 30

4.2.1.5 Ruggenmerg ............................................................... 31

4.2.2 Perifere zenuwstelsel ................................................................. 32

4.2.2.1 Hersenzenuwen .......................................................... 34

4.2.2.2 Ruggenmergzenuwen ............................................... 40

4.2.2.3 Grensstrengen ............................................................. 41

4.3 Indeling naar functie van het zenuwstelsel .......................................... 42

4.3.1 Willekeurig zenuwstelsel ............................................................ 42

4.3.2 Onwillekeurig zenuwstelsel ....................................................... 42

4.3.2.1 Sympathisch zenuwstelsel ......................................... 42

4.3.2.2 Parasympatisch zenuwstelsel .................................... 43

4.3.2.3 Enterisch zenuwstelsel ................................................ 43

4.3.2.4 Cranio bij disbalans in onwillekeurig zenuwstelsel. 43

4.4 Ligging en werking van de zenuwbanen ............................................. 46

4.5 Neuronen en gliacellen ........................................................................... 50

5. De ademhaling van het zenuwstelsel ............................................................. 54

5.1. Fysiologische mechanismen van de ademhaling ............................. 54

5.1.1. Automatische ademhaling ..................................................... 54

5.1.1.1 Inspiratie en expiratie ................................................. 54

5.1.1.2 Ademcentrum ............................................................ 55

Page 3: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

3

5.1.1.3 Rekreceptoren ............................................................ 56

5.1.1.4 Veranderingen tijdens inspanning ........................... 56

5.1.1.5 Zuurstofvoorziening ..................................................... 57

5.1.2. Vrijwillige ademhaling .............................................................. 57

5.2. Fysiologische mechanismen van de ademhaling van het

Zenuwstelsel ........................................................................................ 58

5.2.1. Ademhalingritmes binnen het cranio sacraal systeem ..... 59

5.2.1.1 Snelle ritme .................................................................. 59

5.2.1.2 Midden getijde ........................................................... 59

5.2.1.3 Lange getijde .............................................................. 59

5.2.2. Primaire ademhalingmechanisme ........................................ 60

5.2.2.1 De interne fluctuatie van het cerebrospinaal

vocht ........................................................................................ 61

5.2.2.2 De inherente motiliteit van de hersenen en het

ruggenmerg ............................................................................ 64

5.2.2.3 Het reciproque spanningsmembraan ..................... 68

5.2.2.4 De articulaire mobiliteit van de schedel-

beenderen ............................................................................... 69

5.2.2.5 De onwillekeurige beweging van het sacrum

tussen de illia van de pelvis ................................................... 71

5.2.3. Biodynamische zienswijze op de primaire ademhaling ... 73

5.2.3.1 De “Breath of Life” ...................................................... 74

5.2.3.2 Het Lange Getijde ...................................................... 75

5.2.3.3 Midlines ........................................................................ 77

6. Andere zienswijzen op ademhalen ................................................................. 79

6.1 Emoties en ademhalen ........................................................................... 80

6.2 Kosmische levenskracht en ademhalen .............................................. 80

6.3 Pranayama en cranio ............................................................................. 81

6.4 Nadi’s ......................................................................................................... 81

6.4.1 Sushuma-het centrale kanaal ................................................. 82

6.4.2 Pingala-het rechter ademkanaal ........................................... 85

6.4.3 Ida-het linker ademkanaal ...................................................... 85

6.5 Meditatie en cranio "de zen in lichaamswerk" .................................... 86

6.6 Chakra's ..................................................................................................... 87

7. Craniosessies ....................................................................................................... 89

8. Besluit .................................................................................................................. 106

Bronnen ................................................................................................................... 108

Page 4: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

4

DANKWOORD

Ik wil allen danken die mij bij hun zelfontwikkeling betrokken hebben

en mij hun vertrouwen gaven. Mede hierdoor ben ik blijven doorgaan

om nieuwe methoden te verkennen en aan te leren, wat gemaakt

heeft dat ik de opleiding tot Cranio Sacraal Therapeut begonnen ben.

Tevens wil ik Etienne en de lesgevers bedanken die de kennis en

methodieken op een interessante manier wisten over te brengen.

Bovendien heb ik boeiende mensen ontmoet op de opleidingsdagen

die het tot een plezier maakten om ze elke cursusdag te ontmoeten

alsook daarbuiten. Zo wil ik uiteraard de Limburgse medestudenten

danken waaronder Annemie, Karine, Lucia, Bruno en Arlette uit

Drongen met wie ik uitwisselde.

Een aparte vermelding op dit pad komt Ollie toe, waarmee ik reeds

gedurende 5 jaar regelmatig craniosessies uitwissel zodat ik mijn

kennis aan zijn kennis kon toetsen en alle technieken kon toepassen

en de uitwerking kon ervaren.

In het bijzonder dank ik nog mijn broer Leo die met enthousiasme de

uitwerking van mijn craniosessies beleefde, direct in mij geloofde en

die het maken van het eindwerk doorkruiste door mij te betrekken in

een kunstproject met meerdere kunstenaars. Hierbij kon ik ervaren hoe

talentrijke kunstenaars hun eigen ritueel hebben om in verbinding te

komen met de potentie van de "Breath of Life".

Page 5: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

5

WOORD VOORAF

Mijn cranio verhaal begint 17 jaar geleden na een ongeval en een

dagelijks bezoek aan de kinesitherapeut-osteopaat in opleiding. Uit

het aanbod van behandelingen keek ik het meest uit naar de cranio

sessie die ik eens per week gedurende een jaar ontving.

Ik beleefde het als een zachte behandeling met het meeste effect. Ik

vond het zalig.

Dit is me altijd bijgebleven en toen ik een 7-tal jaar geleden vernam

dat je geen kinesitherapeut dient te zijn om deze opleiding te volgen

heb ik me prompt ingeschreven. Vooral de gevoelsmatige

benadering sprak me aan in het opleidingsinstituut bij Etienne

Peirsman.

Met aanvoelen en neutraal opstellen had ik reeds ervaring doordat ik

door toeval in 1985 in contact kwam met de opleiding "intuïtieve

ontwikkeling". Deze opleiding was toen nog geheel nieuw in België.

Hier leerde ik de mogelijkheden kennen van verstorende krachten en

herstelmogelijkheden van het lichaam via een ruimer waarnemings-

veld. Ik paste dit ook toe op mezelf.

Na 27 jaar bewuste keuze van een levensweg waarin ik naar groei

streefde, weet ik dat het hele leven een weg van evolutie is die langs

verschillende wegen leidt. Hiervan is de opleiding "Cranio Sacraal

Therapie" momenteel een belangrijk onderdeel.

Daar ik reeds een therapeutisch bijberoep heb, was ik in de

mogelijkheid mijn kennis van anatomie, de technieken en

waarnemingen die ik in de opleiding bij Etienne Peirsman onderricht

kreeg geregeld te toetsen.

Aanvankelijk wilde ik voornamelijk "voelen" en me laten leiden door

wat in beeld, woord, gevoel en weten in mij opkwam. De kennis

vanuit de opleiding bracht een extra dimensie teweeg in het

beoefenen van mijn therapeutisch werk.

In deze scriptie wens ik vooral mijn toepasselijke kennis uit te breiden,

en heb ik deze gelegenheid genomen mij verder te verdiepen in de

anatomie van het zenuwstelsel, de ademhaling van het zenuwstelsel

en de invloed hiervan bij een cranio sacrale behandeling.

Ik heb dit thema gekozen vanuit het gegeven dat Babaji Haidakan

mededeelde dat "het zenuwstelsel een organische structuur heeft die

zuurstof nodig heeft om te werken. Het is de beïnvloeding van deze

zuurstof dat de directe beleving naar zenuwen en gewaarwording

beïnvloeden"

Page 6: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

6

In de praktijk zijn er heel wat cliënten die nood hebben aan rust en

ontspanning. Meerdere van mijn cliënten hebben te maken met

neurologische aandoeningen die ontstaan zijn vanuit spanningen,

angsten, overbelasting zoals dystonie, TIA, ziekte van Parkinson,

aangezichtspijnen, burnout,....

Opbouw van dit eindwerk:

Na deze inleiding vindt u kort informatie over het ontstaan van cranio

sacraal therapie, alsook enige uitleg over de toepassings-

mogelijkheden.

In deel I wordt kort ingegaan op het hormonale systeem om

vervolgens dieper in te gaan op het zenuwstelsel. Ook wordt de

anatomie en de functie van het zenuwstelsel toegelicht.

In deel II wordt de ademhaling van het zenuwstelsel belicht. Meer

bepaald de fysiologische mechanismen van de automatische

ademhaling en de zelf beïnvloede ademhaling. Vervolgens wordt

ingegaan op de fysiologische mechanismen van de ademhaling van

het zenuwstelsel met ondermeer de motiliteit van het cranio sacraal

systeem. Om dan verder in te gaan op andere zienswijzen op

ademhaling met het accent op de diepere yoga-ademhaling.

Als slot vindt u enkele praktijkvoorbeelden en mijn conclusie. Het

geheel wordt afgerond met de bronvermeldingen.

Ik wens u veel leesgenot en hoop dat dit eindwerk voor u eveneens

een bijdrage is aan uw kennis en inzichten bij de toepassing of keuze

van cranio sacraal therapie.

Page 7: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

7

1 Ontstaan Cranio Sacraal Therapie

Cranio Sacraal Therapie is ontstaan uit de cranio-

osteopathietechnieken die William Sutherland heeft uitgewerkt.

Op basis van een ingeving, dat een slaapbeen afgeschuind is zoals

de kieuwen van een vis en dit voor hem duidde op een mogelijks

primair ademhalingsmechanisme, is hij beginnen observeren.

Hij ontdekte niet enkel beweging van de schedelbeenderen maar dat

ritmische bewegingen een eigenschap zijn van alle weefsels en

vloeistoffen van het lichaam.

Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven

wordt gewekt en gevoed door ritmische krachten die in de natuurlijke

wereld aanwezig zijn.

In 1945, bij het begeleiden van een stervende, realiseerde hij zich dat

er een heilige aanwezigheid is die hij “levensadem” of “Breath of Life”

noemt en die moeilijk in woorden beschreven kan worden. Hij

observeerde verder de effecten van de “Breath of Life” en richtte zijn

klinisch werk meer op de ordenende krachten die hiermee verbonden

zijn. Deze krachten creëren, handhaven en helen ons lichaam en zijn

altijd aanwezig in elke levensfase. Ze worden in het lichaam tot uiting

gebracht via vloeistof. Zolang deze ritmische beweging vrij spel heeft

in onze fysiologie zal gezondheid het resultaat zijn .

Op basis van de bevindingen van William Sutherland zijn Franklynn Sills

en John Upledger, beiden doctor in de osteopathie, onafhankelijk

van elkaar studie en onderzoek beginnen doen en ontwikkelden elk

een eigen behandelingswijze gebaseerd op het werken met en rond

het cranio sacraal systeem en het cranio sacraal ritme dat voorkomt

uit de pulsing van het hersenvocht.

Page 8: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

8

John Upledger diepte de meer biomechanische werkwijze van William

Sutherland verder uit en deed dat via het snelle cranio sacraal ritme

(CRI).

Hij werkt met de aanwezige structuren in het lichaam via waarneming

en contact hiermede.

Volgens een protocol van specifieke technieken met een intentie tot

corrigeren van disbalans, worden de bewegingen van de structuren

beïnvloed.

Upledger was de eerste die een opleiding cranio sacraal therapie

organiseerde voor niet -osteopaten en die over de wereld

verspreidde.

Franklynn Sills daarentegen bouwde verder op de wezenlijke

principes van Sutherland en deed dat met de tragere cranio sacrale

ritmes. (Mid-Tide en Long Tide). Hieruit ontstond de biodynamische

methode.

Deze cranio sacraal therapie is gericht op de biodynamiek in het

totale menselijke systeem.

De mechanische uitdrukkingen van het lichaam worden hierbij

beschouwd als het gevolg van dieper liggende actieve krachten en

er wordt eigenlijk niet gefocust op het punt waar disbalans merkbaar

is.

Men volgt principes die ook in de natuur terug te vinden zijn namelijk

dat al wat leeft, ontstaat en functioneert door samenspel van

ordenende krachten en hun uitwerkingen .

Deze ordende krachten zijn reeds aanwezig bij de embryonale

ontwikkeling en bevat de fundamentele kennis om een volledig

menselijk wezen te creëren. Deze biodynamische krachten die leven

op gang brengen en in stand houden, drukken zich bij de mens uit via

ritmische bio-getijdenstromen en fluïditeit.

Page 9: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

9

2 Toepassing

Cranio sacraal therapie is een behandelwijze, waarbij het doel is

ontspanning te bekomen in het cranio sacraal systeem en het

bindweefselsysteem met behulp van zachte technieken.

Bij cranio sacraal therapie wordt via aanrakingen van het lichaam

contact gemaakt met de bron -de resources- van de persoon die zich

aandient.

Deze therapie levert een bijdrage aan het "welbevinden" van een

persoon door de gezondheid of het bewustzijn te optimaliseren in

plaats van symptomen en ziektebeelden weg te werken.

Het fundamenteel doel is vanuit een diepe stilte en de primaire

ademhaling de zelfgenezende krachten terug op te wekken en de

levenskracht of Prana te laten stromen, met de bedoeling van hieruit

transformatie en inzichten te laten plaatsvinden. De aanwijzingen van

het lichaam worden gevolgd en het lichaam bepaalt wat gebeurt.

Mentale problematieken, gedragspatronen, emotionele belevingen,

existentiële vraagstellingen na overlijden, fysieke klachten kunnen

mede aan de grondslag liggen van de vraag waarmee iemand zich

aandient.

Vandaar dat er vanuit een zo ruim mogelijk waarnemingskader

gewerkt wordt. Sommige problematieken kunnen reeds meegebracht

zijn vanuit vorige levens en met de indaling van de ziel, om in dit leven

opgelost te worden.

Page 10: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

10

Fysieke gezondheidsproblemen zijn niet enkel vanuit dit leven te

beschouwen maar kunnen op zielsniveau reeds bestaan zoals ook

Osho beschrijft:

“Het lichaam manifesteert zich als het fysieke deel van de ziel en de

ziel als het immateriële deel van het lichaam”.

Voor Osho vinden sommige ziekten hun oorsprong in de ziel en

manifesteren ze zich pas later in het lichaam. Andere ziekten vinden

hun oorsprong in het lichaam en kunnen zo inwerken op ons

bewustzijn.

Dit wijst er mede op dat gezondheid en welbevinden complexer is

dan alleen een fysische of psychische benadering, los van omstandig-

heden en niet enkel analyseren een oplossing biedt. Het duidt erop

dat je het ook als een mogelijkheid kan zien die zich stelt om het

lichaam als een deel in een groter geheel te benaderen.

Bij Oosterse benaderingswijzen zie je wel deze andere benaderings-

wijzen. Zij hechten ook belang aan het "niet oordelen" over iemand

zijn toestand wat mij ook belangrijk lijkt in het begeleiden van mensen

die zich bij een therapeut aanmelden.

In de biodynamische benadering vinden we ook binnen de cranio

sacraal therapie het bewerkstelligen van de "Heelheid", waarbij de

therapeut contact maakt met de Bron van waaruit alles is ontstaan .

In de praktijk kan het gebeuren dat er lichamelijke gewaarwordingen

optreden die men niet wenst te ervaren. Cliënten die trauma

opgelopen hebben, kunnen tijdens een behandeling door het op

gang komen van helingsprocessen geconfronteerd worden met

pijnlijke herinneringen, beelden, emoties of onaangename

lichamelijke sensaties die gekoppeld zijn aan de traumatische

gebeurtenis. Hierbij is een goede SER begeleiding al of niet gekoppeld

aan het werken met hulpbronnen en/of familieopstellingen mogelijk.

Page 11: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

11

3 Twee grote regelsystemen

3.1. Inleiding

Twee grote regelsystemen zorgen ervoor dat het lichaam als één

geheel werkt: dat zijn het zenuwstelsel en het hormonale stelsel. Door

wederzijdse beïnvloeding werken de twee stelsels zeer nauw samen.

Ze ondersteunen elkaar in de totstandkoming van de gewenste

effecten.

Fig 1: zenuwstelsel vs hormonenstelsel

Page 12: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

12

3.2. Hormonale stelsel

3.2.1. Endocriene klieren

Het endocriene (hormonale) stelsel werkt met chemische

boodschapperstoffen, ook hormonen genoemd. De hormonen zijn

vaak eiwitten en de meeste worden in de hormoonklieren gemaakt.

De klieren geven het hormoon af aan het bloed via talrijke haarvaten

die door de klieren lopen .

De klieren zijn te onderscheiden in twee groepen nl.

1.Uitsluitend endocriene klieren zijn :

Hypothalamus

Hypofyse,

Epifyse of pijnappelklier

Schildklier en Bijschildklieren ,

Thymus of Zwezerik

Bijnieren

2.Gecombineerde endo- en exocriene klieren:

Deze klieren scheiden hormonen af zowel binnen het lichaam

(endocrien) als buiten het lichaam (exocrien).

Deze zijn:

de geslachtsklieren of gonaden

de pancreas of alvleesklier.

Al deze klieren worden op hun beurt gecoördineerd door de

hypofyse. Deze “meesterklier” activeert bepaalde boodschapper-

stoffen, de zogenaamde releasing factoren,waardoor de ver-

schillende klieren worden gecontroleerd. Op die manier zijn de

afzonderlijke terugkoppelingssystemen teruggekoppeld naar de

hypofyse, die op haar beurt is teruggekoppeld naar de in de

tussenhersenen gelegen hypothalamus. De hypothalamus is de

belangrijkste schakel tussen het zenuwstelsel en de rest van het

lichaam. Hier is het hoofdcentrum voor coördinatie en controle van

het hormoonstelsel gevestigd. Hij scheidt hormonen af die sterk

inwerken op de hypofyse waarmee hij nauw samenwerkt.

Page 13: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

13

Fig 2: Hormoonstelsel

Het hormonale stelsel werkt nauw samen met het zenuwstelsel, vooral

bij de groei en stofwisseling. De klieren die hormonen afgeven uit de

hypofyse en hypothalamus, worden gestuurd door het neuro-

endocrien systeem. Besturing door het zenuwstelsel gaat snel,

hormonale regulatie gebeurt heel wat trager. Daarentegen zijn de

effecten die de hormonen teweeg brengen van (veel) langere duur.

De meeste van onze lichaamsfuncties zoals stofwisseling, groei,

lichamelijke en psychische ontwikkeling, voortplanting,

prestatieaanpassing en homeostase, worden gereguleerd door de

endocriene klieren die ervoor zorgen dat het lichaam harmonieus

samenwerkt.

Veel hormonen worden geproduceerd door de endocriene klieren,

maar er zijn ook weefselhormonen, die worden gemaakt in weefsels

die ook andere functies hebben.

Page 14: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

14

3.2.2.Weefselhormonen

De weefselhormonen worden gevormd door cellen die verspreid

liggen in andere weefsels of organen.

Een aantal voorbeelden zijn:

Erytropoëtine

Wanneer sensoren in de nieren een te lage zuurstofconcentratie

registreren, wordt door cellen in de nieren het hormoon erytropoëtine

(epo) gevormd. Epo bevordert in het rode beenmerg de aanmaak

van rode bloedcellen. Een lage zuurstofconcentratie wordt op deze

manier gecompenseerd door een hogere hoeveelheid rode

bloedcellen. Epo wordt daarom wel gebruikt als een soort doping

“bloeddoping”: met meer rode bloedcellen meer zuurstof dus meer

spierprestatie.

Fig 3: Beïnvloeding van de spijsvertering door weefselhormonen

Gastrine

Gastrine is een hormoon dat wordt gevormd in het laatste deel van de

maagwand. Het werkt stimulerend op de maag door ondermeer de

Page 15: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

15

kliertjes in de wand van de maag aan te zetten tot productie van

maagsap; stimuleert eveneens de productie van alvleeskliersap. Dit

gebeurt nadat dit deel van de maag in contact komt met voedsel en

er door opgewekt wordt. Gastrine komt in de bloedbaan terecht

door G-cellen in de wand van het laatste deel van de maag, het

slijmvlies van de twaalfvingerige darm, de darm en bereikt de andere

delen van de maag via de bloedsomloop. De productie wordt

gestimuleerd door: voeding (aminozuren, peptiden, calcium),

antrumverwijding en prikkeling door de nervus vagus via diverse

neurotransmitters zoals: acetylcholine, neuropeptiden. De productie

neemt af als er voldoende zuur in de maag gevormd is; en stopt bij

een pH van 2, 5 .

Secretine

Zodra zure spijsbrij de twaalfvingerige darm passeert, worden

bepaalde cellen in de darmwand gestimuleerd tot de productie van

het hormoon secretine. Dit hormoon prikkelt de alvleesklier tot de

afgifte van een natriumbicarbonaat, dat de zure spijsbrij helpt

neutraliseren.

Cholecystokinine

Ook cholecystokinine (CCK) wordt door de twaalfvingerige

darmwand geproduceerd, ook op geleide van de zuurgraad van het

passerende voedsel. Dit hormoon veroorzaakt samentrekking van de

galblaas met galafgifte tot gevolg. CCK stimuleert de alvleesklier tot

de afgifte van alvleessap.

Enterohormonen

De zogeheten enterohormonen, ook door de twaalfvingerige darm-

wand geproduceerd, remmen de peristaltiek van de maagwand,

waardoor er genoeg tijd is om de aanwezige voeding daar te

bewerken.

Histamine

Op meerdere plaatsen in je lichaam wordt histamine geproduceerd.

Dit hormoon komt onder bepaalde omstandigheden vrij, bijvoorbeeld

na beschadiging van weefsels. Histamine veroorzaakt ter plekke

bloedvatverwijding en een grotere bloeddoorstroming. In de huid

stimuleert histamine celdelingactiviteit in de kiemlaag van de huid.

Ook reparatie en onderhoud van andere weefsels worden bevorderd

door histamine.

Page 16: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

16

4 Het zenuwstelsel

4.1 Invloed van spanning/ stress op het lichaam

Als gevolg van overbelasting door stress op fysiek, emotioneel,

mentaal niveau kan er druk komen te staan op ons zenuwstelsel en

vervolgens een overmatige spierspanning ontstaan. Deze

spierspanningen verstoren de communicatie van ons zenuwstelsel,

hetgeen alle lichamelijke functies beïnvloedt.

Het minst stress activerend is routine, het meest stress verhogend zijn

ingrijpende voorvallen als overlijden van een dierbare, verhuizing,

scheiding of een teveel aan veranderingen.

Telkens wanneer iets je van streek maakt, veroorzaakt dat een

activering van het autonoom zenuwstelsel en komt een stressrespons

op gang. Die stress en druk kan al zo diep geworteld zijn dat er

klachten ontstaan.

Een stressrespons gebeurt veelal automatisch, eigenlijk zonder dat je

het merkt of dat je er invloed op kan uitoefenen. Deze systemen zijn al

je hele leven bij je. Het zijn mechanismen die al in de baarmoeder en

op jonge leeftijd zijn aangeleerd om te kunnen overleven, om je

veiligheid te waarborgen en je te beschermen tegen gevaar.

Het blijkt dat niet alleen de bedreigende situaties zelf bepalend zijn

voor het activeren van het stress-alarm, wat nog veel meer telt is:

hoe de geest die gebeurtenis interpreteert en wat het individuele

incasseringsvermogen aankan.

Page 17: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

17

De grootste emotie die bij de parasympaticus en sympaticus naar

boven komt is "angst".

Angst en stress hebben ook een belangrijke invloed op het

immuunsysteem.

Het immuunsysteem en het centrale zenuwstelsel hebben een

belangrijke band met elkaar. Hun communicatie verloopt onder

andere via de zenuwuiteinden en via de hormonen. De hormonen

die bij stress worden afgescheiden hebben een vertragende werking

op het immuunsysteem. Tijdens "normale" stressperioden voert het

immuunsysteem in de nachtelijke uren haar werkzaamheden gewoon

uit. Wanneer stress aanhoudt, krijgt het immuunstelsel in de nacht

onvoldoende ruimte om de taak naar behoren uit te voeren

waardoor op den duur problemen ontstaan.

Zowel bij stressalarm, problemen met het immuunsyteem als bij de

ervaring van angst kan cranio helpen om laag per laag deze

druk/emotie te neutraliseren en zodoende het lichaam de kans te

geven in het diepe ritme te gaan waardoor de parasympaticus in

werking komt en het lichaam kan herstellen en een gezonde balans

terugvinden.

Door de verscheidenheid aan verstoringen houdt men binnen cranio

sacraal therapie rekening met een breed waarnemingskader en werkt

men via verschillende ingangspoorten op herstel in het lichaam.

Technieken die bijna altijd worden toegepast zijn de basistechnieken

als atlas occiput, psoas en fascia dynamiek. Daarnaast kan gekozen

worden voor toepassingen als talking to the Heart, talking to the

Alarmclock, talking to the Immunesystem, talking to the brain,

technieken voor pasgeborenen en kinderen, familie-opstellingen..... .

Om een duidelijk beeld te krijgen van de fysieke uitwerking van de

cranio sacraal therapie in ons lichaam is het van belang een helder

beeld te hebben van de anatomie en de functie van ons

zenuwstelsel.

Hieronder volgt een weergave van het zenuwstelsel ingedeeld naar

anatomie en vervolgens naar functie.

Page 18: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

18

4.2. Anatomie van het zenuwstelsel

Het centrale zenuwstelsel (CZS), bestaande uit de grote hersenen en

kleine hersenen, de hersenstam en het ruggenmerg ligt in een benig

omhulsel, respectievelijk de schedel en de wervelkolom.

Het perifere zenuwstelsel (PZS)bestaat uit de zenuwen die de organen

van het lichaam met hersenen en ruggenmerg verbinden.

Fig 4: anatomische indeling van het zenuwstelsel

Page 19: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

19

4.2.1. Het centrale zenuwstelsel

4.2.1.1 Hersenen

Tijdens de zwangerschap ontstaat het centrale zenuwstelsel in de

vorm van een buis, ook wel de neurale buis of tubus neuralis ge-

noemd. Uit deze neurale buis ontstaan vervolgens de drie primaire

hersendelen: de voorhersenen (prosencephalon), de middenhersenen

(mesencephalon) en de achterhersenen (rhombencephalon). Uit

deze structuren ontstaan uiteindelijk de hersenen zoals wij deze bij een

volwassen persoon kennen.

De hersenen zijn zacht en worden door het harde omhulsel van de

schedel beschermd.

Ze worden in drie delen verdeeld:

Het cerebrum of grote hersenen maken het grootste deel van de

hersenen uit. Het lijkt wel op een kronkelige walnoot. De plooien en

windingen zijn nodig om ruimte aan al die hersencellen te geven. Het

cerebrum wordt door een diepe lengtegroef in twee helften of

hemisferen verdeeld.

Het cerebellum of kleine hersenen liggen aan de achterzijde van het

hoofd, verborgen onder het cerebrum. Ze zijn erg klein, ongeveer een

tiende deel van de grootte van het cerebrum.

De hersenstam gaat over in het bovenste deel van het ruggenmerg.

Het ruggenmerg verbindt de hersenen met het netwerk van zenuwen,

dat door het hele lichaam loopt.

Het cerebrum en het cerebellum hebben beide een buitenlaag van

grijs weefsel, waarin zenuwcellen zitten. Die buitenste laag omhult een

dikke laag wit weefsel, waarin vooral gliacellen liggen, andere

ondersteunende cellen en zenuwbanen. Bij de hersenstam is het net

omgekeerd. Die is wit aan de buitenkant en van binnen grijs.

De functie van de grijze stof is het verwerken van informatie.

De functie van de witte stof is met name de communicatie tussen de

neuronen van diverse hersendelen.

Page 20: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

20

Fig 5: Hersenen

Page 21: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

21

4.2.1.2 Bouw en werking van de hersenen

Fig 6: Bouw hersenen

Omdat bij aandoeningen in de hersenen (CVA, Alzheimer/dementie,

Parkinson e.d.)delen van de hersenen worden aangetast of

gedeeltelijk hun functie verliezen, is het belangrijk meer te weten over

de opbouw van de hersenen.

Hieronder worden de opbouw van de hersenen,de locaties van de

waarnemings- en bewegingsfuncties over het hersenweefsel en de

werking van reflexen uiteengezet.

Binnen de hersenen worden bepaalde gebieden onderscheiden die

ook een verschillende functie vervullen.

De volgende gebieden worden onderscheiden:

De hersenstam. Hier liggen alle functies die letterlijk van vitaal belang

zijn voor het in stand houden van het lichaam, zoals de bloedstroom,

ademhaling en temperatuurregulatie. Verder draagt hij zorg voor de

Page 22: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

22

regulatie van de lichaamshouding en het slaap-waakritme

(=inwendige klok). De hersenstam verbindt vezels uit het lichaam met

de rest van de hersenen. In de hersenstam vinden reflexen plaats die

betrekking hebben op: de speekselklieren, de ogen, de luchtwegen,

slikken, braken en kokhalzen.

De kleine hersenen. Hier wordt de coördinatie van de motoriek

geregeld. Die coördinatie van evenwicht en spierspanning vindt

plaats in nauwe samenwerking met de grote hersenen, de hersenstam

en het ruggenmerg.

De grote hersenen. Ze bestaan uit twee helften (hemisferen), die door

een diepe spleet (fissura longitudinalis cerebralis) gedeeld worden.

Door een dikke zenuwstreng, (corpus callosum) de zogenaamde balk,

zijn ze met elkaar verbonden.

Het oppervlak van de beide hemisferen bestaat, net als dat van de

kleine hersenen uit groeven (sulci) en windingen (gyri), die ervoor

dienen om het oppervlak te vergroten en die zich in primaire,

secundaire en tertiaire groeven laten verdelen.

Terwijl de primaire groeven bij alle hersenen gelijk gevormd zijn, en de

secundaire groeven slechts in beperkte mate verschillen, zijn de

tertiaire groeven in alle hersenen verschillend. Zij geven de

respectieve hersenen individualiteit. De diepe groeven verdelen de

hersenen in vier grote kwabben:

voorhoofdskwab (frontale kwab)

wandbeenkwab (pariëtale kwab)

achterhoofdskwab (occipitale kwab)

slaapkwab (temporale kwab).

Fig 7: indeling grote hersenen

Page 23: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

23

De grote hersenen bedekken de tussenhersenen als een soort muts.

De tussenhersenen. Zij laten zich in vier niveaus indelen:

epithalamus

thalamus dorsalis

subthalamus

hypothalamus.

De hypothalamus is van bijzondere betekenis voor het besturen van

het autonoom zenuwstelsel. Deze is het hoogste besturingscentrum

hiervan.

Hier wordt de mate van geconcentreerdheid op een bepaalde

bezigheid geregeld. Het heeft een regulerende invloed op de

hormoonhuishouding, de lichaamstemperatuur en bevat het dorst- en

hongercentrum.

Fig 8: Het limbisch systeem

Page 24: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

24

Het limbisch systeem bestaat uit delen van de tussenhersenen en

delen van de grote hersenen. Dit systeem speelt een belangrijke rol bij

emotionaliteit o.a. agressie, angst en opwinding, emotioneel

geheugen, motivatie en genot.

De structuur bestaat uit een ringvorm rond de hersenstam en de

hersenbalk ( corpus callosum).

De belangrijke onderdelen van het limbische systeem zijn: Amygdala,

Cingulate gyrus (gordelwinding), Fornix, Hippocampus, Hypothalamus,

Olfactorische bulbus (reukkolf) en de Thalamus . (zie fig 9)

Fig 9: Het limbisch syteem –driedimensioneel

De hersenschors of cortex cerebri is het gebied in de grote hersenen

waar de bewegingsfuncties en waarneming worden geregeld.

De verschillende functies zijn hier als volgt over de hersenen verdeeld:

Complexere motorische schors .

In deze schors ligt opgeslagen hoe bewegingen uitgevoerd moeten

worden Bijv. lopen, fietsen. Deze bewegingen kunnen uitgevoerd

worden als zij naar de primaire motorische schors worden gestuurd. In

deze schors ligt onder andere het spraakcentrum en het centrum voor

gecoördineerde oog- en hoofdbewegingen.

Page 25: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

25

Primaire motorische schors .

Hier wordt de uitvoering van bewegingen geregeld. De rechterhelft

van de hersenen zorgt voor prikkeling van de linkerzijde van het

lichaam en vice versa.

Op de motorische schors heeft elke skeletspier een eigen plekje van

waaruit prikkels naar de betreffende spier worden gestuurd. Het

aantal contacten tussen de hersenen en de spier is afhankelijk van de

nauwkeurigheid waarmee de spier kan bewegen. De vingers kunnen

heel nauwkeurig bewegen en nemen dus ook een groot deel in

beslag van de primaire motorische schors.

Primaire sensibele schors .

Hier vindt de gewaarwording plaats van de gevoelsprikkels zoals druk,

tast, pijn, temperatuur en het bewegingsgevoel. Elk lichaamsgebied

heeft zijn eigen plaats op de sensibele schors. Lichaamsgebieden met

een fijne ‘gevoeligheid’ beslaan een grotere oppervlakte op deze

schors.

Sensorisch associatieve schors .

Hier wordt een betekenis gegeven aan de verschillende inkomende

sensorische prikkels.

Fig 10: Opdeling hersenschors

Page 26: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

26

Spraakcentrum

Van belang voor onze spraak. Voor het gebruik van de taal zijn

meerdere gebieden binnen de hersenen van belang zoals het gebied

van Broca en Wernicke.

Auditieve schors

Hier eindigen de vezels die de gehoorprikkels uit het gehoororgaan

vervoeren.

Primaire optische schors

Hier eindigen de vezels die de prikkels uit de netvliezen van de ogen

vervoeren.

De linkerhelft van de hersenen ontvangt de prikkels uit de linkerhelften

van beide netvliezen en vice versa.

Fig 11: sensory pathways

Page 27: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

27

De linker- en rechterhersenhelft. De bouw van beide helften is

identiek, de functie echter niet. Er is een dominante helft met functies

ondermeer taal, logica, nummers, volgorde, analyse en lijsten. Dit deel

‘denkt’ in taal en begrippen. In dit deel ligt het spraakcentrum. De

dominante helft is bij bijna alle mensen die rechtshandig zijn de

linkerhersenhelft en bij de meeste die linkshandig zijn de

rechterhersenhelft.

Fig 12: rechter- en linkerhersenhelft

De niet-dominante hersenhelft is het artistieke brein: ruimtelijke

waarneming, totaliteit van beelden, verbeelding, kleur, dagdromen,

emotie, begrip en waardering voor muziek / andere kunstuitingen en

sociaal gedrag. Dit gedeelte “denkt” in beelden en gevoel.

Beide hersenhelften werken intensief samen.

Page 28: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

28

Fig 13: anatomie van de hersenen

Reflexen

Bij een reflex gaat het om een automatische activiteit van een

orgaan die tot stand komt als gevolg van een of andere prikkeling.

Er zijn 3 soorten reflexen:

reflex via het ruggenmerg,

hersenstamreflex,

reflex via de grote hersenen.

Een reflexboog is de weg die een prikkel aflegt van de plek van

waarnemen tot de plaats van reactie. De prikkel passeert in deze

reflexboog een aantal punten: de sensor, (de verbinding tussen sensor

en ruggenmerg), schakelneuron (zit in het ruggenmerg), verbinding

tussen ruggenmerg en spiervezels / klierweefsel en de spiervezels /

klierweefsel.

Ieder mens heeft een aantal reflexen, die vanaf de geboorte

aanwezig zijn. Deze reflexen verlopen via het ruggenmerg of via de

hersenstam. Voorbeelden zijn de zuig- en hoestreflex. Ook zijn er

aangeleerde reflexen. Deze reflexen worden aangeleerd in het leven

van het individu en ze kunnen per persoon anders zijn. Bijv. bij de één

loopt het water in de mond van taart, bij een ander juist bij hartige

gerechten.

Page 29: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

29

4.2.1.3 Bescherming van het centrale zenuwstelsel

Het centrale zenuwstelsel wordt goed beschermd tegen potentieel

gevaarlijke invloeden, zoals een infectie of een ongeval.

Deze bescherming wordt op vier manieren bewerkstelligd:

De schedel en de wervels

De hersenen zijn omringd door een benige structuur, de schedel. Het

ruggenmerg wordt beschermd door een serie van op elkaar

aansluitende wervels.

Hersenvliezen

De hersenen worden in de schedel omgeven door een aantal

zogenaamde hersenvliezen. De buitenste laag wordt de dura mater

genoemd, de middelste laag het arachnoïde membraan en de

binnenste laag wordt de pia mater genoemd.

Hersenvocht

De hersenen en het ruggenmerg liggen in een zogenaamde vloeistof

opgesloten, cerebrospinale vloeistof of hersenvocht genoemd. Dit

beschermt de hersenen en het ruggenmerg tegen stoten.

Het hersenvocht wordt continu geproduceerd door de plexus

choroideus en wordt uiteindelijk via de bloedbaan weer afgevoerd.

Bloed-hersen barrière

De hersenen en het ruggenmerg worden tot slot beschermd door de

zogenaamde “blood-brain barrier”, ook wel de bloed-hersen barrière

genoemd.

De cellen van de kleinste haarvaten liggen heel dicht bij elkaar

waardoor veel chemische substanties en bijvoorbeeld bacteriën

buiten de hersenen gehouden worden.

Fig 14: Bloed-hersenbarrière

Page 30: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

30

4.2.1.4 Bloedtoevoer

De hersenen hebben voedingsstoffen via het bloed nodig om te

kunnen functioneren. De bloedtoevoer naar de hersenen vindt plaats

vanuit het hart via dikke halsslagaders die langs de luchtpijp omhoog

lopen aan de zijkant van de nek, waar zij de schedel binnenkomen.

Vanaf daar worden de slagaders opgesplitst in smallere aders welke

de hersenstam en de kleine hersenen van bloed voorzien. Ook

ontstaan er drie aders welke de voorhersenen van bloed voorzien.

Fig 15: Bloedtoevoer vanuit het hart

De hersenen verbruiken elke dag 20% van al het zuurstof in het bloed.

Om de benodigde 60 liter zuurstof te kunnen opnemen moet er elke

dag 2000 liter bloed door de hersenen stromen. Zuurstof is voor de

hersenen van levensbelang. Wanneer de zuurstof zo'n 10 seconden

ontbreekt, kunnen er ernstige beschadigingen optreden. Bij gebrek

aan zuurstof kunnen hersencellen ook afsterven. Er wordt veel

onderzoek gedaan om uit te zoeken of stamcellen gebruikt kunnen

worden om hersencellen, die door een ziekte niet meer goed werken

of afgestorven zijn, te vervangen. Stamceltherapie zal niet voor alle

hersenziekten een oplossing bieden. Bij de ziekte van Alzheimer is

bijvoorbeeld het hele brein aangedaan. Een stamceltransplantatie zal

niet in staat zijn om alle afgestorven hersencellen te vervangen.

Page 31: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

31

Fig 16: Bloedtoevoer hersenen

4.2.1.5 Ruggenmerg

Het ruggenmerg is een lange bundel zenuwvezels die vanaf de basis

van de hersenen langs de rug naar beneden loopt. Hij wordt

beschermd door de wervels de segmenten waaruit de ruggengraat is

opgebouwd. Bij volwassenen is het ruggenmerg ongeveer 45

centimeter lang met een gewicht van 30 gram. Net zoals de

hersenstam heeft het een witte buitenlaag en is van binnen grijs van

kleur. Die grijze stof heeft de vorm van een H

Fig 17 : Ruggemergstructuur

Page 32: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

32

Fig 18: ruggenmergopbouw

4.2.2 Perifere zenuwstelsel

Het centrale zenuwstelsel staat in verbinding met het lichaam door

een netwerk van zenuwen, het zogenaamde perifere zenuwstelsel.

Het perifere zenuwstelsel zorgt voor het overbrengen van de

informatie die de hersenen over de buitenwereld nodig hebben en

die door de zintuigen - gehoor, gezicht, reuk , smaak en gevoel -

worden waargenomen.

Deze signalen worden door de gevoelszenuwen naar de hersenen

overgeseind. Motorische zenuwen brengen bevelen van de hersenen

naar de klieren en spieren over.

Fig 19: sensorische en motorische zenuwen

Page 33: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

33

Het perifere zenuwstelsel heeft 44 paar hoofdzenuwbanen:

13 paar hersenzenuwen (nervi craniales) brengen signalen van de

hersenen naar de spieren van het hoofd en naar de zintuigen (oren,

ogen , neus en tong) over. De dertiende hersenzenuw zorgt voor een

hormoon, dat afgescheiden wordt door de voorkwab van de

hypofyse.

31 paar ruggenmergzenuwen (nervi spinales) waarvan één paar voor

elke wervel, zijn aan het ruggenmerg bevestigd. Ze beginnen bij de

nek en lopen vervolgens door het hele lichaam, waarbij ze zich in

steeds kleinere vertakkingen splitsen tot aan het uiterste puntje van de

tenen en links en rechts naast de wervelkolom de twee grensstrengen.

Fig 20: centraal en perifeer zenuwstelsel

Page 34: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

34

4.2.2.1 Hersenzenuwen

De hersenzenuwen ontspringen paarsgewijs uit de hersenen en lopen

naar tal van weefsels en organen in het lichaam. Het lichaam telt

twaalf paar hersenzenuwen, die verschillende organen van

zenuwwerking voorzien, zoals de zintuigen, de weefsels en organen in

de borstkast en de buikholte. Het dertiende paar hersenzenuwen

heeft een belangrijke rol in het vrijkomen van luteïniserend hormoon

(LHRH) en is verantwoordelijk voor onze reacties op feromonen.

(LHRH is een hormoon dat wordt aangemaakt in de hypofyse. Het zet

bij de vrouw de eierstokken aan tot de vorming van een blaasje

(follikel) waarin een eicel uitrijpt. Bij de man bevordert het de

productie van het mannelijk hormoon testosteron in de zaadballen.)

Elk paar hersenzenuwen kan zowel met een Latijnse naam als met een

Romeins cijfer worden aangeduid. De hersenzenuwen worden op

basis van hun werking ingedeeld in drie groepen.

Zenuwen die signalen van de hersenen naar de spieren zenden, zijn

motorische zenuwen. Hiervan zijn er vijf.

Er zijn drie zenuwen die prikkels van organen als de ogen, de neus en

de oren naar de hersenen geleiden. Dit zijn sensibele zenuwen.

Sommige zenuwen geleiden zowel de ene als de andere soort prikkels

en worden gemengde zenuwen genoemd. Er zijn vier gemengde

zenuwen.

Er is één zenuw die niet in de anatomie boeken vermeld staat de

nervus Zero, ook Terminal nerve genoemd. Zij is verantwoordelijk voor

onze reacties op feromonen.

Plaats van de hersenzenuwen in het menselijk lichaam

Op de nervus olfactorius (geur) en de nervus opticus (zicht) na,

beginnen alle hersenzenuwen in de hersenstam. De nervus olfactorius

ontspringt aan het neusslijmvlies in het bovenste deel van de

neusholte. De nervus opticus ontstaat uit de cellen van het netvlies

(de retina), het lichtgevoelige deel van het oog.

Enkele hersenzenuwen (bijvoorbeeld V, VII, VIII en IX), ontspringen aan

de hersenen en lopen naar een ganglion (een groep zenuwcellen).

De ganglia in kwestie bevinden zich in de hersenen of net daarbuiten.

Vanuit deze ganglia lopen weer zenuwvezels naar de weefsels en

organen in het hoofd en de hals.

Page 35: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

35

Fig 21: hersenzenuwen

Structuur van de hersenzenuwen

De nervus olfactorius (I-eerste hersenzenuw) is verantwoordelijk voor

de reukzin; de vezels van die zenuw ontspringen aan het neusslijmvlies

en lopen vandaar naar de twee zogeheten bulbi olfactorii, uitlopers

van de hersenen. Vanuit de bulbi olfactorii (zie fig 9)lopen de vezels

verder naar achteren en gaan over in de tractus olfactorii,

zenuwvezelbanen die naar de grote hersenen leiden.

De nervus opticus (II-tweede hersenzenuw) is bepalend voor het

gezichtsvermogen. De vezels van deze zenuw ontspringen aan het

netvlies en bundelen zich tot de nervus opticus. De twee nervi optici

komen samen en kruisen bij het chiasma opticum, waarna ze verder

naar achteren lopen om te eindigen bij de visuele schors (zie fig 11).

Dit is een deel van de hersenen gespecialiseerd in het ‘zien’.

Page 36: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

36

Fig 22: anatomie hersenzenuwen

De nervus oculomotorius (III-derde hersenzenuw) ontspringt aan de

middenhersenen en splitst zich in een bovenste en een onderste tak,

die de talrijke spieren van het oog bedienen.

De nervus trochlearis (IV-vierde hersenzenuw), de kleinste van alle

hersenzenuwen, ontspringt aan de middenhersenen en loopt van

daaruit naar de musculus obliquus superior (een van de oogspieren).

Deze zenuw bevat ook de zenuwvezels van de tastzin

(proprioceptoren).

De gemengde nervus trigeminus is (V-vijfde hersenzenuw)de dikste

hersenzenuw. Het sensibele deel ervan komt uit het ganglion

trigeminale dat zich in een holte in de dura mater bevindt. Het

motorische deel ontstaat uit twee afzonderlijke groepen zenuwcellen

(nuclei), een onderste en een bovenste groep. Uit het sensibele deel

komen drie takken, een naar de bovenkaak, een naar de onderkaak

en een naar de ogen. Op hun beurt vertakken deze zich weer en

verbinden talrijke organen en weefsels in het hoofd en het gezicht met

de hersenen. Het motorische deel van de nervus trigeminus stuurt de

kauwspieren aan.

Page 37: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

37

Fig 23: Trigiminus

De nervus abducens (VI-zesde hersenzenuw) ontspringt aan de pons

(een deel van de hersenstam) en voorziet een van de spieren van de

oogbol.

De nervus facialis(VII-zevende hersenzenuw) is eveneens een

gemengde zenuw. Het sensibele en het motorische deel ontspringen

beide aan de onderrand van de pons. Het sensibele deel van de

nervus facialis voorziet het voorste tweederde deel van de tong en

het zachte gehemelte. Het motorische deel geleidt prikkels naar de

spieren die verantwoordelijk zijn voor de gezichtsuitdrukking.

De nervus vestibulocochlearis(VIII-achtste hersenzenuw) is een

sensibele zenuw die uit twee zenuwvezels bestaat. Het ene deel

bedient het evenwicht en het andere deel het gehoor.

De gemengde nervus glossopharyngeus(IX-negende hersenzenuw),

ontspringt aan het verlengde merg. Zoals alle gemengde zenuwen,

bestaat ook deze uit een sensibel en een motorisch deel. Het

motorische deel geleidt prikkels van de hersenen naar de spieren van

de tong en het bovenste deel van de luchtpijp (farynx). Het sensibele

deel van deze zenuw zorgt voor het overbrengen van prikkels van het

achterste deel van de tong, de amandelen (lymfeklieren in de keel)

Page 38: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

38

en de keelholte naar de hersenen.

De nervus vagus (X-tiende hersenzenuw), heeft een groot bereik: deze

zenuw voorziet delen van de hals, de borstkas en de buikholte. De

nervus vagus ontspringt hoofdzakelijk aan het verlengde merg en

heeft zowel sensibele als motorische vezels. De motorische vezels

zenden signalen naar de spieren van de inwendige organen en de

talrijke klieren in de maag en de darmen. De sensibele vezels voorzien

de vliezen aan de binnenkant van inwendige organen als het hart, de

longen en de darmen.

De nervus accessorius (XI-elfde hersenzenuw) komt uit de zenuwcellen

in het verlengde merg en het ruggenmerg. Deze zenuw heeft twee

delen. Het eerste deel ontspringt aan het verlengde merg en het

tweede aan het ruggenmerg. De zenuwvezels van de nervus

accessorius lopen naar een spier in de hals (de borstbeen-sleutelbeen-

tepelspier of musculus sternocleidomastoideus) en een spier tussen de

schouder en het bovenste deel van de rug (de monnikskapspier of

musculus trapezius).

De nervus hypoglossus (XII-twaalfde hersenzenuw) ontspringt aan het

verlengde merg en stuurt de talrijke tongspieren aan.

De nervus terminalis (XIII-dertiende hersenzenuw), ook wel aangeduid

als hersenzenuw nul, nul zenuw, zenuw N of NT, is niet terug te vinden

in onze anatomie boeken tot op heden. De nervus terminalis ligt

bilateraal als een plexus van ongemyelineerde perifere zenuw bundels

in de subarachnoïdale ruimte, van de middenste olfactorische stria op

het ondervlak van de frontale kwab, naar en door de zeefplaat, het

neusseptum. Het loopt mediaal aan de reukzenuw, over het

oppervlak van de gyrus rectus.

Nul nerveseveral tests zijn uitgevoerd om bewijs te leveren dat cranial

nerve Zero verantwoordelijk is voor onze reacties op feromonen. De

afscheiding van feromonen is de manier van de natuur om de

verschillende seksen tot elkaar aan te trekken. Al zijn feromonen vrijwel

geurloos, toch worden zij via het Vomeronasaal Orgaan (VNO)

achterin de neus waargenomen.

Page 39: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

39

Fig. 24: VNO

Het VNO stuurt deze informatie direct naar het hypothalamus-

gedeelte in de hersenen waar onze seksuele driften worden

gecontroleerd. De essentie van de uitscheiding van feromonen is om

op een natuurlijke manier ervoor te zorgen dat de seksuele

aantrekkingskracht tussen de individuen van een soort wordt

gegarandeerd.

Fig. 25 Cranial Nerve 0

Page 40: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

40

4.2.2.2. Ruggenmergzenuwen (nervi spinales)

31 paar ruggenmergzenuwen verlaten het wervelkanaal door de

tussenwervelgaten (foramina transversaria)die door de boven elkaar

liggende wervels worden gevormd.

De zenuwen worden genoemd naar de wervels waarmee ze

geassocieerd zijn :

acht paar cervicale zenuwen( C1-C8)

twaalf paar thoracale zenuwen (T1-T12)

vijf paar lumbale zenuwen (L1-L5)

vijf sacrale zenuwen (S1-S5)

één paar coccygeale zenuwen (Co1)

Er zijn acht paar cervicale zenuwen ondanks dat er maar 7

halswervels zijn. Dit komt doordat het eerste paar zenuwen het

wervelkanaal verlaat tussen de schedel (oc occipitale) en de eerste

halswervel (atlas )en het achtste paar onder de laatste halswervel.

Daarna krijgen de zenuwen de naam en het nummer van de wervels

direct erboven.

De lumbale, sacrale en coccygeale zenuwwortels verlaten het

ruggenmerg waar het eindigt bij de eerste lendenwervel, lopen

omlaag door de subarachnoïdale ruimte van het wervelkanaal en

vormen een bundel die op een paardenstaart lijkt.

Structuur van de ruggenmergzenuwen

Alle ruggenmergzenuwen zijn gemengde zenuwen. Ze bestaan uit

zowel sensibele als motorische zenuwvezels. Alle 31 paar ontspringen

aan het ruggenmerg en zitten met twee wortels (radices) vast aan het

ruggenmerg: de voorwortel (radix ventralis) en de achterwortel (radix

dorsalis). De voorwortel zit aan de voorkant van het ruggenmerg en

de achterwortel aan de achterkant ervan. De achterwortel heeft een

verdikking vlak bij het ruggenmerg, een verzameling zenuwcellen die

het spinale ganglion wordt genoemd. De wortels van elke

ruggenmergzenuw komen samen bij het foramen intervertebrale en

gaan vervolgens verder als een gemengde ruggenmergzenuw.

Deze zenuwen leggen een korte afstand af door een tussenwervelgat

en splitsen zich vervolgens in twee grote takken en een kleine. De ene

grote tak is de ramus ventralis, die naar voren loopt. De andere is de

ramus dorsalis, die naar achteren gaat. De kleine tak loopt naar de

wervels, de wervelligamenten, de vaten die de hersenvliezen van

Page 41: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

41

bloed voorzien en het ruggenmerg. De ruggenmergzenuwen kunnen

nog andere takken vormen die een essentieel onderdeel vormen van

het sympathische zenuwstelsel.

De ramus ventralis vormt zenuwvlechten (plexus) op verschillende

hoogten in het lichaam: in de hals (plexus cervicalis), de onderrug

(plexus lumbalis), ter hoogte van het heiligbeen (plexus sacralis) en het

stuitbeen (plexus coccygeus). Dit houdt in dat verschillende

zenuwbanen gebundeld zijn en zich later vertakken. Een voorbeeld

hiervan is de plexus van de arm (plexus brachialis), die ter hoogte van

de oksel ligt. In de loop van de arm verdeelt deze plexus zich onder

andere in de verschillende zenuwen die de vingers laten bewegen of

het gevoel verzorgen van de bovenarm

Alle ruggenmergzenuwen hebben een specifiek huidgebied

(dermatoom) waar ze signalen naartoe en vandaan geleiden.

4.2.2.3 Grensstrengen

Wanneer de zenuwen zich buiten het ruggenmerg samenvoegen

ontstaat er een bundel die een ganglion wordt genoemd. Een aantal

van deze ganglia lopen langs de buitenzijde van het ruggenmerg en

liggen in een zenuwgang die de zenuwstam genoemd wordt. De

sympathische zenuwstam (truncus sympathicus of grensstreng) loopt

aan weerszijden van de wervelkolom en bevat vijf belangrijke ganglia.

Dit zijn het celiacaal ganglion, het cervicaal ganglion, het

splanchnisch ganglion en het bovenste en onderste mesenteriaal

ganglion.

Uit het celiacaal ganglion lopen zenuwen naar de bijnieren, de

twaalfvingerige darm (duodenum), de nieren, de pancreas en de

maag.

Uit het cervicaal ganglion lopen zenuwen naar het hart, het gezicht,

de nek en het middenoor. (Fig 21)

Uit het splanchnisch ganglion lopen zenuwen naar de ingewanden.

Uit het bovenste en onderste mesenteriaal ganglion lopen

respectievelijk zenuwen naar de ingewanden en naar de blaas en

geslachtsklieren.

De parasympathische ganglia liggen in de hersenen en het verlengde

merg en bestaan uit het ciliair ganglion (oog), het auraal ganglion

(oor) en het sfenopalatinaal ganglion (neus en mond).

Page 42: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

42

4.3 Indeling naar functie van het zenuwstelsel

4.3.1 Willekeurig zenuwstelsel

Ook wel animaal zenuwstelsel genoemd, dient voor bewuste

waarneming, bewuste bewegingen en verwerking van opgenomen

informatie.

Hier zijn zintuigen en skeletspieren bij betrokken.

De sensorische neuronen brengen boodschappen aan vanuit de

waarnemingsorganen zoals ogen, oren, neus, huid, enz. De

motorische neuronen activeren de skeletspieren, bijvoorbeeld om je

hoofd te draaien. Mensen kunnen bewust controle uitoefenen over dit

zenuwstelsel vandaar ook de naam willekeurig zenuwstelsel.

4.3.2 Onwillekeurig zenuwstelsel

Ook wel autonoom, vegetatief, visceraal zenuwstelsel genoemd, is

een onderdeel van het perifere zenuwstelsel dat een groot aantal

onbewust plaatsvindende functies reguleert. Het regelt vooral de

werking van inwendige organen. Het regelt onder andere de

ademhaling, de spijsvertering en het verwijden en vernauwen van

bloedvaten en het beïnvloedt ook de hartslag. Het regelt de

afzonderlijke stelsels en coördinatie tussen stelsels.

De regulatie en coördinatie verlopen in de regel buiten de wil om en

vaak onbewust bv. bloeddrukregulatie, regulatie van darmactiviteit

en regulatie van de ademfrequentie.

In het onwillekeurig zenuwstelsel onderscheidt men het

(ortho)sympathisch zenuwstelsel, het parasympathisch zenuwstelsel

en het enterisch zenuwstelsel. Het sympathisch en parasympathisch

systeem zijn in hun werking nauwkeurig op elkaar afgestemd

4.3.2.1 Het sympathisch zenuwstelsel

Dit zenuwstelsel is actief wanneer de mens uiterlijk actief is en

stimuleert de hartactiviteit en de ademhaling, het verhoogt de

bloedsuikerspiegel en de spanning in de skeletspieren. De

spijsvertering daarentegen wordt geremd.

Het zorgt voor de aanpassing van het lichaam aan inspanning en

stress situaties. Wanneer er gevaar dreigt wordt dit systeem in werking

gesteld. Het zorgt voor overlevingsmechanismen van vechten of

vluchten bij levensbedreigende situaties.

Het lichaam wordt in staat van paraatheid gebracht door een

verhoogde bloeddruk, een versnelde ademhaling, verhoogde

Page 43: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

43

zweetproductie, enz.

Hormonen die hier vooral voor zorgen zijn norepinefrine, epinefrine en

cortisol.

De sympaticus wordt vergeleken met de gaspedaal bij een auto.

4.3.2.2 Het parasympathisch zenuwstelsel

Dit zenuwstelsel is actief als de mens (uiterlijk) passief is en stimuleert

de spijsvertering, het vertraagt de hart- en ademhalingsactiviteit, het

remt de spieractiviteit, enz.. Het parasympathisch zenuwstelsel zorgt

voor een toestand van rust in het lichaam.

De parasympaticus zorgt voor de lichamelijke en geestelijke

instandhouding van het organisme. Het brengt herstel, rust, opbouw

en zorgt voor de energiehuishouding. Ook de spijsvertering wordt door

de parasympaticus geactiveerd. Het kernwoord is hier herstel.

De parasympaticus wordt vergeleken met het rempedaal van de

auto.

4.3.2.3 Het enterisch zenuwstelsel

Dit zenuwstelsel regelt de functies van het maag-darmstelsel. Het

enterisch zenuwstelsel is het eigen zenuwstelsel van het spijsverterings-

stelsel. Het behoort tot het autonome zenuwstelsel.

Het enterisch zenuwstelsel communiceert normaal gesproken met het

centrale zenuwstelsel via de nervus vagus en het orthosympathisch

zenuwstelsel. Onderzoek, waarbij de nervus vagus wordt

doorgesneden, toont aan dat het enterisch zenuwstelsel ook geheel

zelfstandig kan functioneren alsof het een eigen "brein" heeft. Het

bevat efferente en sensorische zenuwcellen en interneuronen en het

maakt gebruik van meer dan 30 neurotransmitters, waaronder

acetylcholine, dopamine en serotonine. Deze en andere

eigenschappen maken het voor het enterisch zenuwstelsel mogelijk

als een zelfstandig systeem te functioneren.

4.3.2.4 Cranio bij disbalans van onwillekeurig zenuwstelsel

Door de vele maatschappelijke eisen die gesteld worden, waarbij

stress getriggerd wordt, blijft de sympaticus actief en als dit blijft

voortduren of vaak voorkomt dan gaat er een hernieuwde

homeostase in het lichaam optreden. Hierdoor wordt het steeds

moeilijker om stress als stress te herkennen.

Blijft de persoon zich flexibel opstellen en doorgaan waarbij stress zich

opstapelt en het stressniveau verhoogt in ons lichaam, dan wordt de

kans op gezondheidsproblemen ook groter.

Page 44: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

44

De parasympaticus gaat hierbij een stapje terugnemen en wachten

tot hij terug een signaal krijgt om mee te doen. Het lichaam gaat

onvoldoende ontspannen en er komt een disbalans of blokkade.

Door toepassing van de technieken uit de cranio waarbij stress

losgelaten wordt en waarbij de behandelaar de cliënt in het diepe

ritme brengt, ontspant en herstelt het evenwicht tussen beide

systemen. Dit herstel kan zowel snel plaatsvinden als dat hiervoor

meerdere sessies nodig zijn; dit hangt af van de ernst van de klachten.

Een verschijnsel behorend bij het parasympatisch systeem is de para-

surch, of freeze waarbij men niet meer kan bewegen of adequaat

reageren op de gebeurtenissen die zich voordoen. Dit

verdedigingssysteem nl. freeze, ontstaat vooral wanneer men heel

jong is, afhankelijk is en zich nog niet kan verdedigen.

Ook hier zijn craniotechnieken heilzaam om het lichaam terug in het

diepe ritme te brengen om herstel/balans te bekomen. Meer

specifieke toepassingen zijn hier "Talking to the Alarm Clock", Talking

to the Heart, atlas-occiput, de nervus vagus ontspannen, .....".

Page 46: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

46

4.4 Ligging en werking van de zenuwbanen

Het parasympathisch zenuwstelsel is het deel van het autonoom

zenuwstelsel dat de organen zodanig beïnvloedt dat het lichaam in

een toestand van rust en herstel kan komen.

De zenuwbanen van de parasympathicus beginnen in twee

segmenten van het ruggenmerg. Het bovenste segment bevindt zich

in de hersenstam.

Drie hersenzenuwen (III, VII en IX) bedienen hier respectievelijk de

oogspieren, traan- en speekselklieren.

Vertakkingen van de nervus vagus (hersenzenuw X) lopen naar

organen als hart, bronchiën, maag- darmtractus en urineleider.

Het onderste segment bevindt zich in het sacrale merg. Hier ontspringt

de zenuw voor bediening van urineblaas, delen van de dikke darm en

genitaliën.

Preganglionair bevat de parasympathicus zogenaamde nicotinische

receptoren, postganglionair muscarinische receptoren. Bij beide

receptoren fungeert acetylcholine als neurotransmitter.

Het parasympathische deel bevordert de assimilatie. Bij assimilatie

worden de organische stoffen gevormd waaruit het lichaam bestaat.

De signaaloverdracht verloopt in de parasympathicus ook via

ganglia. Deze liggen, in tegenstelling tot de sympathicus, in de buurt

van of zelfs binnen het reagerend orgaan.

De verhouding tussen het aantal pre- en postgangliaire zenuwvezels is

ongeveer 1:1. Dit wijst op een meer specifieke werking dan bij het

ortho-sympathisch zenuwstelsel het geval is.

De transmitterstof is hier acetylcholine, zowel in het ganglion als in het

eindorgaan.

Deze neurotransmitter werkt in op twee soorten

acetylcholinereceptoren: nicotine-receptoren en muscarine-

receptoren. Deze werken doorgaans prikkelend.

Het parasympathisch zenuwstelsel zorgt onder andere voor een

grotere productie van spijsverteringssappen, een snellere

darmbeweging, verwijding van de bloedvaten naar het

spijsverteringsstelsel en een snellere nierwerking.

Het verlaagt onder andere de hartslagfrequentie en ademfrequentie.

Page 48: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

48

zenuwstelsel bevordert dan ook de dissimilatie, waarbij energie

vrijkomt.

Bij het orthosympathisch zenuwstelsel worden impulsen vanuit het

ruggenmerg via de grensstrengen naar de organen geleid. Dit wordt

ook wel aangeduid als de pre- en postganglionaire vezels.

Grensstrengen zijn twee reeksen van ganglia links en rechts van de

wervelkolom.

Vanuit deze ganglia lopen zenuwen naar de organen. De verhouding

tussen het aantal pre- en postganglionaire zenuwvezels is ongeveer

1:20.

Preganglionaire cellichamen: zitten in het ruggenmerg in het gebied

van borst en lendenen. Namelijk tussen T1 (thoracaal-1) en L2

(lumbaal-2) segmenten.

Eindorganen van de thoracale segmenten zijn: oog en klieren, hart,

bloedvaten, gladde spieren, lever en pancreas, van de lumbale

segmenten: zweetklieren, bijniermerg, urineblaas en genitaliën.

Axonen van preganglionaire cellen gaan door de voorwortels

(ventrale wortels of radices ventrales) van de ruggenmerg-zenuwen

T1-L2. Vervolgens gaan ze over een korte afstand door de ruggen-

mergzenuwen en verlaten deze, en gaan naar de autonome ganglia

aan beide kanten van de buikkolom achter de pariëtale pleura:

ganglia van de orthosympathische grensstreng.

Alleen de ganglia die in hetzelfde gebied als T1-L2 liggen, ontvangen

preganglionaire axonen van het ruggenmerg.

Alle ganglia van de orthosympathische grensstrengen zijn verbonden

met het ruggenmerg, ook het gedeelte van de ganglia van de

orthosympathische grensstrengen dat zich buiten het T1-L2-gedeelte

bevindt, in het cervicale en het sacrale gedeelte van het

ruggenmerg. Dit kan doordat deze verbonden zijn met ganglia die

wel in dat gebied liggen. De korte verbinding tussen het ruggenmerg

en de ganglia van de orthosympathische grensstreng, waar de

preganglionaire cellen doorheen gaan, is de ramus communicans

albus. Deze wordt zo genoemd omdat de preganglionaire cellen

myelineschedes hebben en die zijn wit.

De signaaloverdracht geschiedt in de orthosympathicus in twee fasen:

via de preganglionvezels die eindigen in de grensstrengganglia en

vervolgens via de postganglionaire vezels, eindigend in het

eindorgaan. De signaaloverdracht is cholinergisch, met acetylcholine

Page 49: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

49

als neurotransmitter, in de grensstreng, en adrenerg,met noradrenaline

als neurotransmitter, bij het eindorgaan ,met uitzondering van de

zweetklieren.

Binnen het orthosympathische zenuwstelsel werkt acetylcholine in op

de preganglionaire nicotinische receptoren.

Noradrenaline werkt in op twee typen postganglionairereceptoren: α-

en β-receptoren. Deze verschillen in gevoeligheid voor de verschil-

lende adrenerge stoffen. α-Receptoren zijn doorgaans prikkelend, met

uitzondering van het maag-darmkanaal, namelijk remmend, β-

receptoren zijn in het algemeen remmend,met uitzondering van het

hart, in dit geval namelijk stimulerend. Bètablokkers werken remmend

op de β-receptoren.

Fig 26: cellichamen van schakelcellen, motorische – en sensorische zenuwcellen,

ganglion

Page 50: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

50

4.5 Neuronen en gliacellen

Elk deel van je lichaam is opgebouwd uit cellen en dat geldt dus ook

voor je zenuwstelsel. Het zenuwstelsel bestaat uit neuronen (ook wel

zenuwcellen genoemd) en gliacellen.

Neuronen of zenuwcellen, zenden berichten naar en van je hersenen.

Elk neuron staat met zijn vertakkingen in verbinding met niet minder

dan zo'n 25.000 zenuwcellen.

Elk neuron of zenuwcel heeft in het midden een nucleus (een kern).

Met al zijn vertakkingen lijkt het wel iets op een ster. Die vertakkingen

noemen we dendrieten. Het neuron heeft bovendien een staartachtig

aanhangsel dat we een axon noemen. Langs de axons of neurieten

worden de berichten verzonden, langs de dendrieten worden de

berichten ontvangen.

Fig 27: neuron

Een zenuwcel kan diverse vormen en grootte aannemen maar

bestaat altijd uit een cellichaam en axonen. Middels deze axonen

wordt gecommuniceerd met andere neuronen. Een neuron heeft

slechts een axon maar kan meerdere dendrieten

(vertakkingen)hebben.

De axonen van sommige neuronen zijn omgeven met een myeline-

schede die onderbroken wordt door stukken zonder myeline, de

zogenaamde insnoeringen van Ranvier. Hierdoor hoeven elektrische

impulsen een kortere afstand af te leggen wat de communicatie

versnelt.

Page 51: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

51

Fig 28: Neuron en Gliacel -Schwanncel

Neuronen kunnen onderverdeeld worden in drie typen:

Sensorische zenuwcellen welke verantwoordelijk zijn voor de

overdracht van sensorische prikkels.

Motorische zenuwcellen welke verantwoordelijk zijn voor de

overdacht van motorische prikkels en de motoriek.

Schakelcellen welke verantwoordelijk zijn voor de overdracht van

prikkels in het centraal zenuwstelsel.

Gliacellen verzorgen de neuronen in het zenuwstelsel. De verhouding

gliacellen/zenuwcellen is ongeveer 10:1. In tegenstelling tot de

neuronen zijn gliacellen wel in staat zich te delen.

Gliacellen vervullen een zevental functies:

Het ondersteunen van het hersenweefsel; ze zorgen voor

stevigheid en behoud van structuur. Tevens scheiden ze

groepen neuronen van elkaar. (vooral de oligodendrogliacellen

en astrocyten).

Oligodendrocyten in het centrale zenuwstelsel en

schwanncellen in het perifere zenuwstelsel maken myeline aan

om de axonen te beschermen en de elektrische geleiding te

Page 52: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

52

verbeteren

Het opruimen van afval na neuronale verwonding of celdood.

Het bufferen van de concentratie kaliumionen in de

extracellulaire ruimtes. Het opruimen van neurotransmitters die

gebruikt zijn bij signaaloverdracht

Tijdens de ontwikkeling van de hersenen wijzen sommige

gliacellen de weg aan migrerende zenuwcellen en geven aan

in welke richting de axonen moeten groeien

Bepaalde gliacellen helpen de bloed-hersenbarrière in stand te

houden

Gliacellen voorzien de zenuwcellen van voedingsstoffen.

Het geheel van gliacellen noemt men de neuroglia. In tegenstelling

tot de neuronen geven deze cellen geen elektrische signalen door.

Hun taak is de neuronen te beschermen en te ondersteunen.

Sommige steuncellen vernietigen bijvoorbeeld microben, andere

zorgen voor de circulatie van het hersen- en ruggenmergvocht, weer

andere vormen de myelinescheden. Deze functies worden niet alle-

maal door hetzelfde type gliacel uitgevoerd

Er zijn verschillende soorten gliacellen:

Microgliacellen (ontstaan uit macrofagen, microgliacellen zijn van

mesodermale afkomst)

Macrogliacellen in het centrale zenuwstelsel:

Astrocyten

Oligodendrocyten

Ependymocyten

Microgliacellen

Macrogliacellen in het perifere zenuwstelsel:

Schwanncellen

Satellietcellen

Page 53: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

53

Fig 29: neuronen en gliacellen

Er zijn dus een heleboel soorten nl. 47 gliacellen, die allemaal een

andere specialisatie hebben.

Een paar voorbeelden zijn:

Astrocyten zijn verantwoordelijk voor de chemische omgeving van de

neuronen. Om de omgeving stabiel en veilig te houden verwijderen

de astrocyten ionen, en recyclen ze neurotransmitters die zijn

vrijgelaten bij processen op de synaps. Voor zover nu bekend, zijn de

astrocyten de bouwstenen van de bloed-brein barrière, en zorgen er

dus voor dat niet alle stoffen uit het bloed kunnen verhuizen naar de

vloeistoffen van de hersenen.

Oligodendrocyten zijn verantwoordelijk voor het aanmaken van

myeline in het centrale zenuwstelsel. Dat dit erg belangrijk is voor het

goed functioneren van de hersenen is al duidelijk, maar recent

onderzoek heeft zelfs een verband aangetoond tussen intelligentie en

de hoeveelheid myeline in de hersenen. Hoe meer myeline, hoe

hoger het IQ.

Ependymocyten vormen een membraan rondom het systeem van

ventricles. In de ventricles bevindt zich hersenvocht dat wordt

aangemaakt door de ependymocyten. Daarnaast zorgen de

ependymocyten ervoor dat het hersenvocht in beweging blijft en

gecirculeerd wordt door het zenuwstelsel.

Radiale gliacellen hebben een belangrijke rol tijdens de ontwikkeling

van de hersenen. Deze cellen vormen namelijk een web in de nog

niet gevormde hersenen, waarlangs de neuronen kunnen migreren

om hun plek in het telencephalon (bovenste gedeelte van de

hersenen) te bereiken.

Page 54: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

54

5 De ademhaling van het zenuwstelsel

Adem is de link tussen lichaam en geest.

Als de geest als een vlieger is, dan is de adem het koord.

Hoe langer het koord, hoe hoger de vlieger kan vliegen.”

Sri Sri Ravi Shankar

5.1 Fysiologische mechanismen van de ademhaling

Onze ademhaling wordt automatisch geregeld of door eigen tussenkomst.

5.1.1. Automatische ademhaling

5.1.1.1 Inspiratie en expiratie

Onze ademhaling bestaat uit twee fasen, inspiratie en expiratie.

Tijdens de inademing gaan het diafragma en de borstspieren

samentrekken. Het volume van de borst- of thoracale holte wordt

groter. Deze toename van het volume verlaagt de luchtdruk in de

longen. Lucht stroomt altijd uit een gebied met hoge druk naar een

gebied van lagere druk. Tijdens een uitademing ontspannen het

middenrif en de intercostale- of tussenribspieren, herstelt de borstholte

Page 55: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

55

naar de oorspronkelijke hoeveelheid en lucht gaat uit de longen.

Fig 30: inspiratie en expiratie

5.1.1.2 Ademcentrum

De ademhaling in ons lichaam wordt gereguleerd door

neuronen(zenuwcellen) die in het verlengde merg en de pons van de

hersenstam zitten. De neuronen die de ademhaling reguleren worden

samen "ademcentrum" genoemd.

Het "ademcentrum" bestaat uit inspiratoire neuronen die de

inademing reguleren en expiratoire neuronen die de uitademing

reguleren. Het ademcentrum past de ademsnelheid en de

ademdiepte aan op basis van de impulsen die zij ontvangen vanuit

verschillende receptoren.

Er zijn receptoren, genaamd chemoreceptoren in de boog van de

aorta en in de wand van de halsslagaders, die signalen naar het

ademhalingscentrum sturen waardoor de ademhaling wordt

uitgevoerd. Afhankelijk van de chemische samenstelling van het

bloed met name van het zuurstofgehalte, koolstofdioxidegehalte,

kaliumgehalte, pH en temperatuur van het bloed, stimuleren ze of

remmen ze het ademcentrum.

Page 56: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

56

Fig 31: ademcentrum

5.1.1.3 Rekreceptoren

De activiteit van de inspiratoire neuronen en expiratoire neuronen is

nauwkeurig op elkaar afgestemd. In de longen zitten namelijk

rekreceptoren. Bij de inademing gaan de rekreceptoren steeds meer

impulsen naar de inspiratoire neuronen sturen. De inspiratoire

neuronen worden steeds meer geremd om de inademing te

stimuleren. Ook sturen de rekreceptoren impulsen naar de expiratoire

receptoren om de uitademing te stimuleren.

Tijdens de uitademing worden de inspiratoire neuronen steeds minder

geremd en de expiratoire neuronen steeds meer geremd. Op een

gegeven moment valt de remming van de inspiratoire neuronen weg

en start de inademing weer.

5.1.1.4 Verandering tijdens inspanning

Tijdens inspanning wordt het ademcentrum sterk beïnvloed door

chemische en mechanische veranderingen. Vanuit de spieren en

gewrichten die sneller en heftiger bewegen tijdens inspanning

worden er signalen naar het "ademcentrum" gestuurd. Wederom

stuurt het "ademcentrum" impulsen naar de ademhalingsspieren om

Page 57: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

57

dieper en sneller te ademen. Alle spieren die bij de ademhaling

worden gebruikt, staan via zenuwen in verbinding met de hersenen.

5.1.1.5 Zuurstofvoorziening

Het bloed komt in de longen vanuit het hart via de longslagaders. Het

gaat dan door kleine bronchiale slagaders (arteriolen) in de zeer

kleine bloedvaten in de longen (alveolaire capillairen). Zuurstof en

kooldioxide worden uitgewisseld tussen het bloed en de lucht

waardoor zuurstof in de rode bloedcellen wordt opgenomen, terwijl

koolstofdioxide wordt afgegeven. Het zuurstofrijk bloed stroomt dan uit

de zeer kleine bloedvaten door naar de kleine bloedvaten in de

microcirculatie (venulen), en terug naar het hart via de longaders. Het

hart pompt vervolgens het bloed door de slagaders om zuurstof in het

hele lichaam te voorzien.

Fig 32: zuurstofuitwisseling

5.1.2 Vrijwillige ademhaling

De gedragscontrole van de ademhaling is gelegen in de cortex van

de hersenen. Vanuit onderzoek beschrijft men de ademhaling met

bewuste controle als "een zelf geïnitieerde verandering” in de

ademhaling voordat een krachtige inspanning of inspanning

plaatsvindt. Spreken, zingen en het bespelen van een aantal

instrumenten (bijvoorbeeld klarinet, fluit, saxofoon, trompet, enz.) zijn

goede voorbeelden van de gedragscontrole van de ademhaling en

zijn kortstondige interventies (Guz, 1997).

Het onderscheid tussen vrijwillige en automatische ademhaling ligt dus

in het feit dat de automatische ademhaling geen aandacht vereist,

terwijl het bij de vrijwillige ademhaling gaat om een bepaalde

hoeveelheid van de focus (Gallego, Nsegbe en Durand, 2001).

Page 58: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

58

5.2 Fysiologische mechanismen van de ademhaling van het

zenuwstelsel.

Vanuit wetenschappelijk onderzoek wordt regelmatig gepleit om

ademhalingstechnieken toe te passen voor ontspanning ,

stressmanagement, controle van de psychefysiologische toestanden

en om orgaanfuncties te verbeteren. (Ritz en Roth,2003)

Fysiologisch gezien is het mogelijk een gunstig evenwicht in het

lichaam te brengen via de ademhaling. Het evenwicht kan

gemakkelijk worden verstoord door vermoeidheid of door een

langdurige prikkeling van het zenuwstelsel door opwinding zoals bij

stress.

Een therapeutisch doel bij cranio is het verlagen of verlichten van de

negatieve effecten van stress. Stress is één van de redenen dat het

ademhalingsritme kan verstoord zijn. Inzicht in het systeem van de

beïnvloeding van de ademhaling in functie van de cranio sacraal

therapie is van belang.

Met onze fysieke ademhaling beïnvloeden we niet alleen het

zuurstofgehalte in ons bloed maar eveneens het ritme van het

craniosacraal vocht en de weefselmotiliteit.

Bij elke inademing ademen we niet alleen zuurstof in maar ademen

we ook de “Breath of Life” of Levenskracht in uit het universum, via

ons zenuwstelsel. De potentie van de “Breath of Life” komt het

lichaam binnen via ons centrale zenuwstelsel en beïnvloedt/ voedt

ons hele lichaam via wat Sutherland de Primaire ademhaling noemt .

Dit is een inwendige ademhalingsbeweging in cellen en weefsels, die

werkt om het vloeistoffen-weefselveld te ordenen en helend werkt in

en rond het menselijk systeem. Men kan dit voelen als een inwendig

opwellen en terugtrekken in het cellen-weefselveld en in de

individuele weefselstructuren die verder in dit hoofdstuk omschreven

worden. Het manifesteert zich in een ruim werkingsveld als het Lange

Getijde en zijn getijdenlichaam. Via deze ademhaling kunnen we

onze emoties, ons denken en lichamelijke gezondheid beïnvloeden.

Je kan twee fasen van getijden waarnemen : één van inademing en

één van uitademing.

Je kan dit waarnemen in iemands lichaam als een ademhaling die

Page 59: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

59

plaatsvindt op celniveau, als beweging in de lichaamsweefsels en het

cranio-sacraal vocht.

Elke fase van de ritmische cyclus van in – en uitademing heeft zijn

eigen specifieke uitwerking.

5.2.1. Ademhalingritmen binnen het cranio sacraal systeem

5.2.1.1 Snelle Ritme

Het snelle ritme of de craniaal ritmische impuls(CRI) heeft een frequen-

tie van 8-14 cycli per minuut.

Het is een waarnemingsniveau waarin effecten en affecten, zoals

weefselweerstand, vloeistofophoping, emotionele geladenheid, stress,

trauma en psychologische processen gemakkelijker waargenomen

worden dan de onderliggende getijdenkrachten die hen ordenen.

Met dit ritme is de therapeut meer in contact met weerstand en

reactie. Vanuit analyse kan de behandelaar doelgericht oplossingen

zoeken en werken met technieken en methoden.

5.2.1.2 Midden Getijde

Het midden ritme heeft een ritme tussen 1-3 cycli per minuut.

Hier kan men waarnemen hoe potentie vloeistoffen en weefsels een

motiliteit uiten die op een getijde lijkt en die door Franklyn Sills

reciproque spanningsbeweging wordt genoemd. Dit is waar te nemen

in het vloeibaar en fysiek lichaam. Dit is voelbaar als een inwendig

opwellen en terugtrekken in het cellen-weefselveld en in individuele

weefselstructuren.

Therapeutisch werk is bij dit ritme gebaseerd op potentie en

verandering. Op dit niveau zijn zowel geconditioneerdheid, onop-

geloste trauma’s als gezondheid aanwezig. De behandelaar werkt

holistisch, in stilte en met intuïtie.

5.2.1.3 Lange Getijde

Het lange getijde heeft een frequentie van 1 op 100 seconden.

Het laat zich voelen als een trage, stabiele ademcycli van 100

Page 60: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

60

seconden: 50 seconden inademing en 50 seconden uitademing in

een uitgestrekt werkingsveld.

Het gaat hier om de primaire ordende kracht die voortgebracht wordt

door de creatieve intentie van de “Breath of Life”, die zich

manifesteert als primaire ademhaling in trage en stabiele

ademhalingscycli. Het lange getijde manifesteert zich als een

getijdenlichaam dat georiënteerd is op de middenlijn van de

ordenende matrix van het menselijk lichaam - geestsysteem.

In dit Trage ritme ervaren we de Helende Bron op een diep niveau en

is therapeutisch werk gebaseerd op resonantie.

5.2.2. Primaire ademhalingsmechanisme

Sutherland ontdekte dat bepaalde kern anatomische en fysiologische

relaties sleutelelementen zijn bij het uiten van de primaire ademhaling

en bij de verspreiding van de potentie van de “Breath of Life” in het

lichaam. Deze relaties noemt hij het primaire ademhalingsmecha-

nisme. Op weefsel- en vloeistofniveau wordt het primaire ademha-

lingsmechanisme bepaald door de grenzen van de dura mater, die

de hersenen en het ruggenmerg omgeeft. Het primaire ademhalings-

mechanisme omvat al de vloeistoffen en structuren die je erin kan

vinden en al de structuren die er direct mee verbonden zijn. Het wordt

ook onwillekeurig mechanisme genoemd en dit begrip geeft weer dat

de subtiele vloeistof– en weefselbewegingen die in het menselijk

systeem kunnen bevoeld worden aangedreven worden door een

inherente levenskracht en niet door willekeurige processen en

uitwendige tussenkomst.

Traditioneel gezien bestaat het primaire ademhalingssysteem

omschreven door Sutherland, uit vijf onderling verbonden aspecten.

Deze zijn:

1. De interne fluctuatie van het cerebrospinaal vocht.

2. De inherente motiliteit van de hersenen en het ruggenmerg.

3. Het reciproque spanningsmembraan

4. De articulaire mobiliteit van de schedelbeenderen

5. De onwillekeurige beweging van het sacrum tussen de illia van de

pelvis.

Page 61: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

61

5.2.2.1 De interne fluctuatie van het cerebrospinaal vocht(CSV)

Dit is de beweging van het vocht dat op getijden lijkt en

aangedreven wordt door de potentie van de “Breath of Life”. Men

voelt dit als eb en vloed. Tijdens de inademingfase is er een algemeen

fluctuerende stijging van vloeistof en potentie in het lichaam en tijdens

de uitademingfase een algemene daling of terugtrekking.

Zich oriënteren op de stroming van het cerebrospinaal vocht in de

ventrikels van de hersenen is dus een nuttig beginpunt bij een

behandeling.

Fig 33: hersenventrikels

Het grotendeel van het cerebrospinaal vocht wordt geproduceerd in

de laterale ventrikels. Hier wordt het bloedplasma gefilterd via het

choroideus plexus. Het choroideus plexus weefsel bevindt zich ook

boven aan het derde ventrikel en in het vierde ventrikel.

Fig 34: Choroïd plexus

Page 62: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

62

Het cerebrospinaal vocht circuleert van de laterale ventrikels

doorheen het foramen van Monro, in het anterieur-superieur aspect

van het derde ventrikel. Hier circuleert het rond in het derde ventrikel

met de wijzers van de klok mee gezien van het rechterkant van het

hoofd. Deze circulatie kan gevoeld worden via de vault hold.

Fig 35: anatomie van de hersenkamers

Fig 36: Stroming van CSV in de ventrikels

Van het derde ventrikel vloeit het CSV lager door het aquaduct van

Sylvius naar het vierde ventrikel. De stroom door het aquaduct komt

soms in het gedrang door geboortetrauma en het gebruik van

Page 63: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

63

vacuüm technieken. Het CSV wordt in het vierde ventrikel

vastgehouden en creëert er turbulentie.

Sutherland zag dat de vloeistoffen in het vierde ventrikel al de nuclei

(celkernen) in de hersenstam onderdompelt. Hierdoor besloot hij dat

er een directe relatie kan zijn tussen de potentie van de vloeistoffen

en de regeling van het autonoom functioneren.

Onder het vierde ventrikel daalt de vloeistof omlaag door het centrale

kanaal van het ruggenmerg. Van het vierde ventrikel gaat het CSV in

de Cisterna Magna (cerebellomedullaris) via zijn middelste en laterale

formanina.

De Cisterna Magna is het grootste waterbed in de schedel. Het wordt

voortdurend vernieuwd en met potentie geladen.

Fig 37: Cisterna Magna

Dit Cisterna Magna waterbed en het lumbosacrale waterbed,

onderaan de ruggengraat balanceren elkaar volgens Stone en zijn in

het ideale geval met elkaar in dynamisch evenwicht als een

zespuntige ster.

Page 64: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

64

Fig 38: Evenwicht van potentie in de cisterna Magna en het lumbosacrale waterbed

5.2.2.2 De inherente motiliteit van de hersenen en het ruggenmerg.

Terwijl de cellen van de hersenen en het ruggenmerg de potentie van

de “Breath of Life” tot uiting brengen ontstaat in het centrale

zenuwstelsel een ritmische motiliteit. Dit gebeurt terwijl de lange as van

het centrale zenuwstelsel bij de inademing korter wordt naar de

lamina terminalis toe. (zie fig.39)

Je kan voelen hoe het ventrikelsysteem korter en ruimer wordt tijdens

de inademing en langer en smaller tijdens de uitademing.

De dynamiek in de motiliteit van het centrale zenuwstelsel (CZS) heeft

een directe invloed op het fysiologische functioneren van elk systeem,

elk orgaan, en elk weefsel in het menselijk lichaam

De beweging van het CZS speelt zich af rond de ruimten van de

hersenen, de ventrikels van de hersenen, en het centrale kanaal van

het ruggenmerg. Deze organisatie heeft embryologische wortels.

Het CZS vormde zich in verhouding tot de ruimtes in de neurale buis

gegenereerd in de dorsale middenlijn van het embryo.

Bij het embryo wordt het hoofdwaartse eindpunt van de neurale buis

lamina terminalis genoemd. Dit punt wordt later de voorzijde van het

derde ventrikel. De lamina terminalis van de neurale buis is het fulcrum

voor de ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel. Het blijft gans het

leven het organiserend fulcrum voor CZS motiliteit. Deze plaats komt

overeen met het voorhoofdschakra in de Oosterse kennis.

Page 65: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

65

Fig 39: Lamina terminalis bij embryo

Bij de volwassene is de motiliteit van het CZS ook georganiseerd rond

deze ruimtes, die zich nu in zijn ventrikelsysteem bevinden.

Fig 40 : Lamina terminalis bij volwassene

Tijdens inademing stijgt en verkort de ganse middenlijn doorheen de

ruggenmergholte en het ventrikelsysteem naar de lamina terminalis

toe. Terwijl dit gebeurt ontstaat er een rotatie van de laterale ventrikels

rond een dwarsas door de foramina van Monro

Het ventrikelsysteem verruimt algemeen van zij tot zij en het derde

ventrikel verruimt in een V-vorm .Terwijl dit gebeurt versmalt het brein

Page 66: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

66

anterieur(voorzijde) naar posterieur(achterzijde) en verruimt het van zij

tot zij, en het ruggenmerg stijgt en verkort in de lengte.

De algehele beweging van de ventrikels is een vogel die wil opstijgen.

Het derde ventrikel is het lichaam, haar staart is het vierde ventrikel en

het aquaduct van Sylvius, haar vleugels de laterale ventrikels.

Bij een inademing kan je je voorstellen dat de vogel doorschijnend is

en vol met vloeistof is. Bij het opstijgen verruimt zijn lichaam algemeen

terwijl dit gebeurt stijgen en verkorten ook de hersenstam en het

ruggenmerg naar de voorkant van het derde ventrikel toe en

verruimen ze van zij tot zij.

Fig 41: De vogel begint te vliegen –inademingsfase

Page 67: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

67

Fig 42: Ventrikels verruimen tijdens de inademing

Fig 43 : Motiliteit en beweging in het centrale zenuwstelsel

Page 68: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

68

5.2.2.3 Het reciproque spanningsmembraan

Het durale spanningsmembraansysteem wordt het reciproque

spanningsmembraan(RSM)genoemd. Het is samengesteld uit de

binnenste bladen van de dura in de schedel bestaande uit de falx

cerebri, falx cerebelli en tentorium cerebelli. Deze bladen vormen een

continu membraan dat natuurlijke spanning vasthoudt en verschuift

als een verenigd werkingsveld in de fasen van primaire ademhaling.

Het staat altijd onder spanning terwijl het zijn motiliteit en beweging tot

uiting brengt.

De in- en uitademingcycli van de primaire ademhaling verwekt cycli

van reciproque beweging in het weefselveld, eerst in één richting en

dan in de andere.

Deze beweging wordt reciproque spannings-beweging genoemd en

wordt van nature georganiseerd rond het anterieure aspect van de

sinus rectus, die Sutherlands fulcrum genoemd wordt. Alle cellulaire-

en weefselmotiliteit in het lichaam wordt geuit als reciproque

spanningsbeweging aangedreven door de potentie die door de

“Breath of Life” wordt voortgebracht.

Fig 44: Relaties van de falx en de tent

Page 69: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

69

5.2.2.4 De articulaire mobiliteit van de schedelbeenderen

De schedelnaden hebben motiliteit en laten de verschillende

schedelbeenderen toe om primaire ademhaling te uiten in ritmische,

reciproque cycli van inherente beweging die weefselmotiliteit wordt

genoemd.

Het waarnemen van de motiliteit van de schedelkom kan men

vergelijken met het openen en sluiten van een bloem in een vloeibaar

veld.

De bewegingsdynamiek van alle schedelbeenderen wordt veron-

dersteld zich te oriënteren op het schedelbasisgewricht (SBG).

Het SBG is het scharnier waar de pars basilaris en het lichaam van het

wiggebeen tegen elkaar komen.

Bij een volwassene is het SBG een kraakbeen-achtige brug. Het SBG

kan je vergelijken met het centrum van een bloem.

Fig 45 :Motiliteit van Bloemblaadjes

Page 70: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

70

Fig 46: Inademingsfase

Fig 47: Uitademingsfase

De vault hold of schedelgewelf houdgreep wordt gebruikt om in te

tunen op de motiliteit van de schedelkom rond het SBG. De

behandelaar legt geen uitwendige kracht op het systeem en gaat

niet te dicht met de aandacht. Terwijl men oriënteert op het systeem

van de cliënt , behoud men een lichte zachte gewaarwording. Men

laat de bewegingen naar zich toekomen.

Page 71: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

71

5.2.2.5 De onwillekeurige beweging van het sacrum tussen de illia van

de pelvis.

Het heiligbeen(sacrum) is door een gewricht verbonden met de

laatste lumbale wervel bij de lumbosacrale verbinding, met de ilia bij

de sacro-iliacale gewrichten en met het stuitbeen(coccyx) onderaan.

De motiliteit van het heiligbeen is verbonden met dit van het SBG.

De primaire middenlijn vertrekt in het stuitbeen, stijgt door het centrum

van de wervellichamen, buigt aan de schedelbasis en gaat verder

door het sphenoïd en het zeefbeen.

De subtiele beweging van de levenskracht in deze middenlijn is

voelbaar, die continu lijkt te stijgen door het stuitbeen, door de

middenlijn en het lichaam verlaat door het zeefbeen.

Fig 48:de primaire middenlijn/levenskracht

Wanneer het heiligbeen in een van zijn gewrichtsrelaties vastzit of

inertieproblemen vasthoudt, zal het de motiliteit van het CZS direct

beïnvloed zijn. Bij het vasthouden van het heiligbeen kan je een

potentie voelen opkomen tijdens een inademing en een subtiel

hoofdwaarts stijgen van het heiligbeen voelen. Vervolgens is een

rotatie merkbaar van zijn bovenste aspect posterieur en superieur met

Page 72: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

72

een simultaan intra-osteoide verruiming en ontrolling van zijn

segmenten.

Bij de uitademing kan je een subtiel benedenwaarts bewegen en

leeglopen waarnemen. Verder kan je waarnemen hoe het heiligbeen

drijft in zijn sacro-iliacale gewrichten.

Fig 49: Motiliteit van het heiligbeen

Het sacrum is stevig verbonden door het durale membraansysteem en

is dus een integraal deel van het primaire ademhalingsmechanisme.

Het ruggenmerg is in het ruggenmergkanaal gestabiliseerd door de

ligamenta denticulata die bij elk spinaal segment verschijnen. Deze

ligamenten zijn gevormd uit pia mater die zich door de arachnoïdale

laag van de hersenvliezen dringt en zich hecht aan de binnenkant

van de dura mater. Zij kunnen traag worden door compressiekrachten

die invloed hebben op de wervels, en verwante inertiepatronen.

Het ruggenmerg wordt gestabiliseerd door het filum terminale aan zijn

inferieur aspect. Dit is het filament(vezel) van pia mater dat zich door

de arachnoïdale laag dringt aan zijn inferieur aspect ter hoogte van

S2.

Het is bekleed met een dunne laag dura en gaat voetwaarts verder in

het sacrale kanaal om zich stevig te hechten aan de coccyx.

Page 73: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

73

Een behandelaar kan het centrale zenuwstelsel direct voelen via

contact met het filum terminale vanaf de coccyx. Als er een trauma is

aan de coccyx kan dit o.m. invloed hebben op de hersenstam.

5.2.3. Biodynamische zienswijze op de primaire ademhaling

Door de ontwikkeling van een biodynamische oriëntatie wordt het

concept van de primaire ademhalingsmechanisme holistischer en in

een ruimere context bekeken.

Men voelt dat het diepste getijde, of Lange Getijde, zich manifesteert

van buiten naar binnen terwijl het een ordenende middenlijn

voortbrengt waarrond de vloeistoffen, cellen en weefselwereld zich

organiseren.

Binnen de biodynamische zienswijze richt men zijn aandacht op een

breed waarnemingsveld vanuit een neutrale houding. Hierbij stelt de

therapeut zich open om al de gegevens die aandacht vragen waar

te nemen.

Om de 3 ritmes te kunnen onderscheiden, die voelbaar zijn in het CS

vocht dat het zenuwstelsel omringt en doordrenkt, alsook ruimer waar

te nemen dien je als therapeut langere tijd in een dieper meditatieve

toestand te kunnen blijven.

Uit ervaring heeft men geleerd dat het traagste ritme, nl. de ‘Breath

of Life’ bepaalde resultaten geeft die overeenkomen met diepe

meditatie.

Hierdoor is het noodzakelijk dat de therapeut leert langere tijd in deze

diepe meditatieve sfeer te zijn.

Meditatie is dan ook de basis van het leerproces In de opleiding

Cranio Sacraal Therapeut. Hiermee wordt de eerste lessen reeds

begonnen.

Elke techniek die aangeleerd wordt is hiervan doordrongen zodat

uiteindelijk het aanraken van de cliënt als natuurlijk gevolg heeft dat

het lichaam van de behandelaar onmiddellijk in dit diepste ritme

gaat.

Het lichaam van de cliënt volgt de behandelaar in dit gebeuren, de

behandelaar is hier de ‘voorganger’ in dit proces.

De technieken die in de opleiding gebruikt worden om als therapeut

de cliënt in dit diepe ritme te brengen hebben tot gevolg dat

celherinneringen opgeroepen worden die horen bij de oorspronkelijke

staat van elke cel. Die oorspronkelijke staat is die van stamcel voordat

Page 74: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

74

deze cel gaan specialiseren naar 1 of ander type waaruit dan de

definitieve cel met haar definitieve functie ontstaat.

Wanneer cellen deze herinnering oproepen doordat we ze in dit

diepe ritme brengen is het maximaal mogelijk deze cel weer in

contact te brengen met deze originele blauwdruk, dit origineel

programma.

Om dit makkelijker te maken wordt in de opleiding langzaam de

eenvoudigste meditatie techniek aangeleerd, gewoon zitten,

perfecte houding, rug recht, ogen gesloten of half open, volledige

aandacht.

Belangrijke aspecten die verband houden met de ademhaling en de

helende krachten zijn de “Breath of Life”,het Lange getijde en de

Midlijn.

5.2.3.1 De “Breath of Life”

De “Breath of Life” brengt opbouwende krachten in de primaire

ademhaling en is een manifestatie van Intelligentie, als een ordenend

principe in de vloeistoffen van het lichaam.

Vanuit een diepe stilte ontstaat heling vanuit de potentie van de

“Breath of Life” (Levenskracht), ondersteund door de neutrale open

aanwezigheid van de behandelaar.

Ook volgens de bevindingen bij onderzoek wordt het menselijk

systeem geordend door een mysterieuze aanwezigheid genaamd de

“Breath of Life”.

Wanneer de “Breath of Life” opkomt uit de "diepe stilte", ervaart men

een hartopenende straling, liefdevolle vriendelijkheid en medeleven,

een gevoel van grote ruimtelijkheid en vrede, een diepe liefde in

onderlinge verbondenheid en een waarneming van een aanwezig-

heid die het leven lijkt te omhullen, ondersteunen en handhaven.

“The Breath of Life” is in veel spirituele tradities te vinden als de “Heilige

Geest” of “Heilige Adem” in het Christendom.

In alle grote spirituele tradities zie je de erkenning van "stilte".

Dynamische stilheid is een impliciet rijk van potentie waaruit de

“Breath of Life” ontstaat.

De dynamische stilheid bevindt zich gewoonlijk op de achtergrond

van de dingen, maar kan op de voorgrond gebracht worden via een

dieper wordende innerlijke stilheid terwijl een ruim bewustzijnsveld

wordt aangehouden.

Page 75: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

75

Een besef van de dynamische stilheid brengt de behandelaar naar

de kern van de dingen , de basisessentie van het leven zelf.

In de craniosacrale biodynamica heeft men de opvatting dat

gezondheid ook niet geproduceerd of vernietigd wordt, ze kan noch

toe- noch afnemen.

“Gezondheid gaat nooit verloren en is altijd aanwezig en

beschikbaar. Hierbij hoort ook de visie dat ons gevoel van

afgescheiden zijn een illusie is, ons gevoel van eigenheid zal

voorbijgaan.”

“Vanuit de leegte ontstaat het grote hoogtepunt van waaruit de

grote adem zich ontvouwt. Het is de interactie tussen de bewegende

krachten yin en yang, voortgebracht uit een creatieve intentie van

waaruit elke manifestatie ontstaat.”

Ook in de craniosacrale biodynamica worden universele op getijde

lijkende krachten waargenomen die vanuit een diepe stilheid

opkomen. Het zijn deze krachten die de menselijke vorm ordenen en

handhaven.

5.2.3.2 Het Lange Getijde

In zijn werk werd Sutherland meer en meer subtiele, stabiele op getijde

lijkende verschijnselen gewaar, in en rond het menselijk gestel.

Na verloop van tijd realiseerde hij zich dat deze getijdenbewegingen

directe uitingen waren van de creatieve intentie van de “Breath of

Life.”

Viktor Schauberger, een Oostenrijks wetenschapper vorige eeuw,

begon, bij observaties van de natuurlijke wereld, een subtiele en toch

krachtige ordenende kracht te erkennen, die hij de “originele

beweging” noemde.

Shauberger nam waar dat de originele beweging of het Lange

Getijde zich lokaal manifesteert van buiten naar binnen via

spiraalachtige centrifugale en centripetale bewegingen. Deze

brengen middenlijnen en stabiele werkingsvelden voort die op hun

beurt samenhangende levende structuren organiseren. Hij zag dat dit

een universeel principe is dat werkt op alle niveaus van creatie.

Het is evengoed aanwezig bij het creëren van sterren en

melkwegstelsel als in het voortbrengen van microscopische plantjes

en dieren .

Schauberger beweerde dat wanneer een dynamisch evenwicht

bereikt wordt in deze centripetale en centrifugale krachten, er een

Page 76: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

76

stabiel ordeningsveld voorgebracht wordt dat aan de grondslag ligt

van de organisatie van het menselijk systeem.

Fig 50 : Schauberger’s originele beweging brengt dynamisch evenwicht tot uiting

in centripetale en centrifugale krachten.

Het Lange Getijde wordt geuit in een stabiel ademhalingscycli van 50

seconden inademing en 50 seconden uitademing, over het

algemeen waargenomen als een stromen van levenskracht en een

straling die lijkt te bewegen van de horizon naar de middenlijn van het

systeem van de cliënt.

Zowel de behandelaar als de cliënt kunnen ervaringen hebben van

licht, straling, grootse ruimte, expansie, vibratie en het stromen van

levenskracht wanneer de werking ervan naar voor komt in hun besef.

Page 77: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

77

Er wordt gewoonlijk ook een diep gevoel van onderlinge

verbondenheid en ondersteuning gevoeld. Mensen beginnen te

voelen dat er iets veel dieper is dat hun menselijke gesteldheid

ondersteunt door mentaal –emotionele toestanden, fysieke structuren,

functie en fysiologie.

Behandelaars voelen gewoonlijk dat dit ritme beweegt van buiten

naar binnen, zich manifesteert doorheen de middenlijn, helende

beslissingen neemt terwijl het de samenhang van het menselijk

systeem handhaaft.

Het Lange Getijde , als kern van de primaire ademhaling organiseert

en ondersteunt het leven door krachten en werkingsvelden voort te

brengen die in dynamische evenwicht gehandhaafd worden.

Klinisch werk op niveau van het Lange Getijde gebeurt via afstemmen

en resonantie en verdiepingstoestanden van stilheid en evenwicht.

5.2.3.3 Midlines

Quantum Midline

In de cranio sacraal therapie spreekt men ook van deze natuurlijke

Midline, die in de kern van ons systeem aanwezig is en loopt van de

kruin tot het perineum. Men noemt deze Quantum Midline.

In de yoga is deze Midline het Sushumna kanaal.

Ook het lichaam heeft een fulcrum ,een as, een verzameling van

punten van waaruit alles georganiseerd wordt: de Midline. De

lichaamseigen fulcrums hebben de eigenschap mee te bewegen op

het ritme van in – en uitademing. Dit doet denken aan de chakra’s

waarvan sprake op de Sushumna.

Deze Quantum Midline heeft ook nog een opwaarts gerichte

spiraalvormige beweging. Het principe van de spiraalvorm vind je ook

terug in bepaalde filosofieën, theorieën en symbolen, zoals de

dubbele helix van het DNA, het logo van dokters enz. zoals hierboven

omschreven. Ook Stillness staat in relatie tot deze Quantum Midline.

In biodynamische craniotherapie heeft men het naast de Quantum

Midline nog over twee andere midlines: de Primal en de Fluid Midline.

Primal Midline

De Primal Midline ontstaat tijdens de vierde week van de ontwikkeling

van het embryo. Tot dan toe was het embryo een platte schijf en

Page 78: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

78

vervolgens begint deze Primal Midline zich te vormen als een

opstijgende kracht. In het embryo realiseert deze Primal Midline zich

eerst in de vorm van de primitieve streep om dan vervolgens over te

gaan in de notochord. De ruggenwervels vormen zich rond deze

notochord. Eigenlijk vindt deze Primal Midline zijn oorsprong in de

derde ventrikel via de Breath of Life.

Aangezien een embryo zich in zijn ontwikkeling gaat oprollen, de

bovenkant plooit zich naar onderen toe, zal het bovenste uiteinde

meebuigen naar de voorkant toe.

Daarom kun je als therapeut de Primal Midline percipiëren als een

fontein die, ter hoogte van het derde oog, uit het hoofd van de cliënt

naar buiten komt.

Fluid Midline

De derde Midline ontwikkelt zich als het zenuwstelsel zich begint te

vormen. Deze Midline bevat Potentie die zich in het centrale

zenuwstelsel bevindt.

De Fluid Midline doet dus dienst als de organiserende kracht voor de

vloeistoffen in het lichaam. Deze kracht kan waargenomen worden

als opstijgende Potentie in de cerebrospinale kern.

De Fluid Midline loopt door het centrale kanaal in het ruggenmerg in

de richting van het hoofd en komt zo terecht in de vierde ventrikel.

Vandaar loopt de Fluid Midline via het aquaduct van Sylvius door tot

in de derde ventrikel.

De Quantum Midline organiseert alle menselijke vorm in relatie tot de

Ordenende Matrix en zorgt voor de transmutatie van Potentie in het

vloeistofsysteem.

De Primal en Fluid Midline stemmen de cellulaire systemen en de

vloeistofsystemen op de Quantum Midline af.

De Potentie, de lichaamsvloeistoffen en de lichaamsweefsels

scheppen een verenigd biodynamisch actieveld.

Page 79: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

79

6Andere zienswijzen op ademhalen

Uit de literatuur over yoga, meditatie en inspanningsfysiologie blijkt dat

er een directe verbinding is tussen de “prana” of energie van de

ademhaling en de effecten ervan op de energiebevrijding in het

lichaam.

Cellulair metabolisme wordt bijvoorbeeld gereguleerd door zuurstof

tijdens het ademen.

In een artikel over "De wetenschap van de ademhaling" van Sarah

Novotny en Len Kravitz, Ph.D. wordt regelmatig gepleit om

ademhalingstechnieken en –patronen toe te passen voor

ontspanning, stress management, controle van de

psychefysiologische toestanden en om orgaanfuncties (Ritz en Roth,

2003) te verbeteren.

Fysiologisch gesproken kan een gunstig evenwicht in de ademhaling

gemakkelijk verstoord worden door vermoeidheid of langdurige

prikkeling van het zenuwstelsel, zoals gezien met stress.

Een therapeutische doel bij yoga is het verlagen of verlichten van

sommige chronische negatieve effecten van stress.

Binnen de ademtechnieken van de yoga worden de voordelen van

de pranayama’s omschreven als

Vergroten de kwaliteit en kwantiteit van levensenergie

Openen geblokkeerde energiekanalen

Brengen lichaam, geest en ziel in balans

Geven een boost aan het immuunsysteem

Verjongen lichaam en geest

Vertragen het ouderdomsproces

Deze voordelen vertonen gelijkenissen met de resultaten verkregen bij

cranio sacraal therapie.

Page 80: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

80

6.1. Emoties en ademhalen

Bij elke emotie hoort een bepaald patroon van ademen. Bij boosheid

wordt de adem kort en snel. Bij verdriet wordt de adem lang en diep.

Het omgekeerde is ook waar, namelijk dat het ademen in een

bepaald ritme bepaalde emoties kan oproepen.

Dus in plaats van te worden overweldigd door onze emoties, kunnen

we ze transformeren door bepaalde ademtechnieken toe te passen.

Er zijn yogatechnieken die hier specifiek op werken bv. Swar yoga,

Kriya yoga, Sahaja yoga....

Zo heeft Kriya Yoga een wetenschappelijke grondslag en is

gebaseerd op de beheersing van de ademhaling. Het beheersen van

de ademhaling heeft als uiteindelijk resultaat ook de beheersing van

stemmingen, en dit kan weer leiden tot diepe rust en een

gebalanceerd leven.

6.2. Kosmische Levenskracht en ademhalen

Vanuit de prana yoga is het een bekend feit dat de Kosmische

Levenskracht of “Breath of Life” elke omstandigheid en elk atoom

omgeeft en geheel doordringt en dat de levenskracht in ons lichaam

opgenomen kan worden met de adem die we inademen.

Deze Kosmische Levenskracht kan enkel opgenomen worden als de

lichamelijke ademhaling vergezeld gaat van een duidelijke aandacht

ervoor.

De mystici hebben altijd onderricht dat “aandacht” het geheim is van

succes in het omgaan met de Kosmische krachten.

Diepe, oprechte, blijvende aandacht voor de omringende spirituele

ethers, een volledig ontspannen lichaam en een alles opnemende

interesse en volledige openheid van geest zijn de noodzakelijke

houdingen teneinde deze 'innerlijke adem' te kunnen realiseren.

De methode waarmee men bewust de universele, kosmische

levenskracht of prana toe-eigent , wordt gewoonlijk “Pranayama”

genoemd .Het beoefenen van deze prana-ademhaling vitaliseert het

lichaam en verlevendigt ook de geest.

De reden waarom mensen niet goed denken is, dat de geest te

gespannen is, teveel samengeperst zodat hij niet vrij functioneert.

Door de praktijk van Pranayama wordt de hele natuur verruimd en

functioneert zij meer vrij en volledig .

Page 81: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

81

6.3. Pranayama en cranio

De overeenkomsten liggen in het losmaken van lagen door de prana

ademhaling en door de Primaire ademhaling en het verhogen van de

potentie van licht in het craniospinaal vocht door “the Breath of Life”

in het zenuwstelsel.

De klassieke yoga's werken met subtiele zenuwbanen die zich

bevinden in het centrale zenuwstelsel dewelke analoog zijn aan de

zenuwen in het fysieke lichaam, maar niet-materiële kanalen van

vibratie zijn.

De belangrijkste Nadi of subtiele zenuwbaan genoemd Shushumna

stemt overeen met de Quantum Midline van de Biodynamische

cranio sacraal therapie en het gouveneursvat bij de meridianen.

Het woord “nadi” is afgeleid van het Sanskriet, wat "kanaliseren",

"stromen", of "vloeien" betekent.

Yogi's claimen dat de nadi's als subtiel-anatomisch stelsel ten

grondslag liggen aan de manifestatie van het fysieke lichaam, en dat

de energiestroming in dat stelsel alle fysiologische processen mogelijk

maakt/aanstuurt. Vergelijkbaar met het concept van nadi's, als

kanalen voor prana, is het uit China stammende concept van

meridianen, die als kanalen dienen voor qi, hetgeen de Chinese

benaming voor de universele levensenergie is. Het verschil is dat de

traditionele medische systemen werken met twaalf belangrijke

meridianenroutes en er veel meer nadis zijn.

6.4. Nadi (Veda's)

De belangrijkste nadi's zijn Shushumna, Ida en Pingala maar in de

oude yoga teksten wordt melding gemaakt van zo'n 72.000 grotere en

kleinere energiekanalen binnen het menselijk wezen. Alle subtiele

zenuwen hebben hun oorsprong in een basis plexus (Khanda) in het

eerste chakra. (zie 6.5)

De drie voornaamste nadi's zijn:

Het linkerkanaal Ida

Het rechterkanaal Pingala

Het kanaal dat door het centrum van de wervelkolom loopt,

Sushumna

Page 82: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

82

6.4.1 Sushumna- het centraal kanaal

De Sushumna is de centrale nadi die door de wervelkolom loopt.

De stroom begint in de basischakra of muladharachakra en eindigt bij

de sahasrarachakra of kruinchakra waar hij zich in twee splitst. De

voorste tak loopt door het ajna- of wenkbrauwchakra en gaat naar

de Bhrahma randhra,een zetel van het opperste bewustzijn dat tussen

de twee hersenhelften en het shasrarachakra of kruinchakra ligt.

De achterste tak loopt achter de schedel eveneens naar de Brahma-

randhra bij de kruin.

Fig 51: Hoofdnadi’s

De Sushumna zelf bestaat zelf ook nog uit drie kanalen die vuur ,

zonne-energie en maanenergie geleiden. Hij dient als de

hoofddistributeur van prana aan de subtiele energieorganen en de

chakra's.

Page 83: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

83

Fig 52: Sushumna

De linker en rechterkanalen van Sushumna lopen als een lemniscaat.

De zonne-energie in de regio van de linkerhersenhelft van het brein,

kruist ter hoogte van het kruinchakra naar het rechter Sushumna-

kanaal (vajrini) en stroomt naar beneden langs de rechterkant van

het lichaam naar de wortel plexus. Van daar gaat het opwaarts door

het linker maankanaal (chitrini ) weer tot op de hoogte van het kruin-

chakra en maakt zo de onderste lus van de 8 figuur af. De stroom

kruist nu over naar de regio van de rechterhersenhelft en keert

uiteindelijk terug naar de linker hersenhelft, om zo de bovenste lus van

het lemniscaat af te maken.

Linker en rechter kanalen van het centrale kanaal doorkruisen elke

chakra.

Sushumna is die Quantum midlijn in de craniosacrale biodynamica. Hij

werkt ook samen met de stroom van de Ida en Pingala bij het

reguleren van de adem en het activeren van het opstijgen van de

kundalini.

In de Cranio Sacraal basiscursus wordt dan ook de sutra vermeldt:

"Plaats uw volledige aandacht in de zenuw, delicaat als een

lotusdraad, in het centrum van uw wervelkolom".

Voor het toepassen van deze sutra wordt in de opleiding volgende

meditatietechniek meegegeven:

"Sluit de ogen en visualiseer de ruggengraat, de wervelkolom.

Laat de wervelkolom rechtop zijn, opgericht. Visualiseer haar, zie haar.

Page 84: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

84

Precies in het midden visualiseer je de nerf, delicaat als een

lotusdraad, die in het centrum van je ruggengraat loopt.

Concentreer je daarop en deze concentratie trekt je naar je centrum.

Visualiseer je ruggenmerg. en dan op een draad in het midden

daarvan , op een heel delicate zenuw die "als een lotusdraad" er

doorheen loopt. Men kan de structuur van het eigen lichaam zien van

binnenuit.

Als hulpmiddel kan je vooraf een afbeelding bekijken/tonen van het

lichaam zodat men de wervelkolom van binnenuit kan visualiseren.

Vergeet dan de afbeelding volledig en probeer dwars door het

ruggenmerg te zien dat zichtbaar wordt voor jou.

Het is daarom niet hetzelfde als de afbeelding die men gezien heeft

omdat het jouw eigen structuur betreft."

Deze meditatietechniek wordt gegeven vanuit het weten dat de

Levenskracht hiermede verbonden is en omdat de wervelkolom de

basis is van de hele lichaamsstructuur. Alles is ermee verbonden. In dit

merg, in deze kern, is er echt een op een draad gelijkend iets

aanwezig. De fysiologen zeggen er niets over omdat deze Quantum

midlijn niet materieel is. In het midden van het merg is een zilveren

koord, ook Quantum midlijn genoemd in de cranio,een heel delicate

zenuw die je bij een operatie niet kan vinden, maar in diepe meditatie

wordt gezien. Ze is energie, geen materie. Deze energiestreng in je

ruggenmerg is je leven. Zoals in de craniocursus is omschreven ben je

door haar in relatie met de onzichtbare Existentie, en door haar ben je

in relatie met het zichtbare. Ze is de brug tussen het onzichtbare en

het zichtbare. Door deze draad ben je in relatie met je eigen lichaam

en in relatie met je ziel.

Page 85: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

85

Fig 53: Nadi’s

6.4.2 Pingala- het rechter ademkanaal

De Pingala begint aan de rechterzijde van de wortelplexus en eindigt

in het rechterneusgat. Dit kanaal loopt door de 5 eerste chakra's als

een helix en splitst in het kruinchakra . Pingala, de nadi van de zon,

brengt energie naar de linkerhersenhelft terwijl het de rechter

hersenhelft verkoelt.

6.4.3 Ida- het linker ademkanaal

Ida begint aan de linkerzijde van de wortelplexus en eindigt in het

linker neusgat. Ook hier gaat dit kanaal als en helix door de eerste 5

chakra's om in het midden van het kruinchakra te splitsen . Ida, de

nadi van de maan, geeft energie aan de rechterhersenhelft en

verkoelt de linkerhersenhelft.

Alle energie in het systeem van subtiele zenuwen of nadi's komt voort

Page 86: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

86

uit de werking van Sushumna, het centrale kanaal. Het linkerkanaal

van de Sushumna, Chitrini, voert maanenergie naar het linker

ademkanaal Ida en het rechterkanaal van Sushumna , Vajrini, voert

zonne-energie naar het rechter ademkanaal Pingala.

Het geheel aan nadi's, wordt gestimuleerd door de beoefening van

Pranayama, ofwel ademhalingbeheersing oefeningen. Deze

oefeningen zou men kunnen vergelijken met fitnesstraining of

bodybuilding, in die zin, dat zij de subtiele lichamen versterken en de

beoefenaar meer en meer controle over bewustzijn van de

energiestromingen geven.

6.5. Meditatie en cranio- "de zen in lichaamswerk"-

Zen heeft een gezegde : "moeiteloze inspanning"

Zen is een vorm van Boeddhisme die sterk de nadruk legt op

concentratie-meditatie. Boeddhisme is voortgekomen uit stilte, leegte

en wijsheid.

Meditatie is de basis van het leerproces in Cranio Sacraal Therapie

In Cranio Sacraal therapie werkt men met de 3 ritmes die voelbaar zijn

in het CS vocht dat het zenuwstelsel omringt en doordrenkt. Om deze

ritmes te voelen is het noodzakelijk dat de therapeut leert langer in

een diepe meditatieve toestand door te brengen.

De ervaring heeft geleerd dat het traagste ritme, ook wel de ‘Breath

of Life’ genoemd bepaalde resultaten geeft die overeenkomen met

diepe meditatie.

De technieken die we gebruiken om onszelf en onze cliënten in dit

diepe ritme te brengen hebben tot gevolg dat celherinneringen

opgeroepen worden die horen bij de oorspronkelijke staat van elke

cel. Die oorspronkelijke staat is die van stamcel voordat deze cel gaan

specialiseren naar 1 of ander type waaruit dan de definitieve cel met

haar definitieve functie ontstaat.

Wanneer cellen deze herinnering oproepen doordat we ze in dit

diepe ritme brengen is het maximaal mogelijk deze cel weer in

contact te brengen met deze originele blauwdruk, dit origineel

programma.

Hiervoor is het noodzakelijk dat de therapeut leert langer in deze

diepe meditatieve sfeer door te brengen.

De opleiding is opgebouwd rond de technieken waarbij de

behandelaar in dit diep ritme leert te gaan.

Elke techniek die men in de opleiding aanleert is hiervan doordrongen

zodat uiteindelijk het aanraken van de cliënt als natuurlijk gevolg heeft

Page 87: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

87

dat het lichaam van de behandelaar onmiddellijk in dit diepste ritme

gaat.

Het lichaam van de cliënt volgt de behandelaar in dit gebeuren, de

behandelaar is hier de ‘voorganger’ in dit proces.

Om dit makkelijker te maken introduceert men in de opleiding de

eenvoudigste meditatie techniek, gewoon zitten, perfecte houding,

rug recht, ogen gesloten of half open, volledige aandacht.

6.6. Chakra's

Chakra betekent in het Sanskriet “wiel van licht".

Er zijn zeven hoofd-chakra’s in het lichaam.

Ze bevinden zich in de ruggengraat , op bepaalde punten waar zich

een intensivering van zenuwkanalen voordoet. Ze dienen als

verzamel- en overdrachtscentra voor zowel subtiele of metafysische

energie als concrete of biofysische energie. De chakra's worden

geassocieerd met de klieren van het endocriene stelsel en de

zenuwknopen.

Motoyama , wetenschapper en shintopriester gaat ervan uit dat de

chakra's via de nadis het fysieke lichaam van energie voorziet.

Ze zijn anatomisch niet zichtbaar, aangezien het astrale

‘knooppunten’ zijn ( Kriya yoga).

Bij wetenschappelijk onderzoek heeft men op de plaatsen van de

chakra's bepaalde frequenties kunnen vastleggen van zowel kleuren

als geluiden.

De zeven voornaamste chakra’s zijn:

1- Muladhara chakra, het staartbeen- of aardecentrum: Dit chakra is

verbonden met de onderkant van de ruggengraat .

Het vormt een verbinding tussen het fijnstoffelijke energiesysteem en

de aarde.

2- Swadhisthana chakra, het heiligbeen- of watercentrum:

Dit chakra heeft verbinding met de onderbuik, genitaliën, onderrug en

heupen.

3- Manipura chakra, het navel-, voedsel- of vuurcentrum:

Dit chakra bevindt zich 2 vingers onder de navel.

4- Anahata chakra, het hart- of luchtcentrum: Het bevindt zich rond

het hart.

5- Vishuddha chakra, het nek- of keelchakra : Het bevindt zich ter

hoogte van nek/keel.

6- Ajna chakra, het centrum van de ziel, nabij de hypofyse,

Page 88: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

88

voorhoofdschakra. Het bevindt zich tussen de wenkbrauwen.

7- Sahasrara chakra, het centrum van de fontanel-het Puur Bewustzijn,

Zetel van het Goddelijke, het kruinchakra.

Chakra’s en Nadi ‘s

1Muladharachakra 1a Muladhara 2 Swadhisthanachakra

3 Manipurachakra Chakra 3a De leegte

4 Anahatachakra 5 Vishuddhachakra 6 Ajnachakra 7 Sahasrarachakra A. Kundalini.

B. Linker kanaal (Ida-nadi).

C. Centrale kanaal (Shushumna-nadi). D. Rechterkanaal (Pingala-nadi). E. Geest. F.

Ego. G. Superego.

Fig: 54: chakra's en nadi’s

Page 89: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

89

7 Craniosessies

Sessie1: Martine

Situatieschets:

M komt regelmatig voor een sessie. Ze zit in een moeilijke relatie. De

eigen studiekeuze van de zoon werd niet aanvaard door de vader.

De zoon is nu 2 jaar in een studierichting bezig die hem niet ligt, wat

zich fysiek uit door veel te eten.

M haar moeder is pas overleden en M zit nog helemaal in het

verwerkingsproces. Bovendien is ze enig kind.

M is jaren bezig met van haar man weg te gaan maar

omstandigheden maken dat ze telkens prioriteiten en

omstandigheden krijgt die de stap zetten moeilijk maken. Zo hebben

het ziekteproces van haar moeder, een plaatsing in een serviceflat

alsook de moeilijkheden met de houding van haar zoon en zijn studies

een beletsel gevormd om de stap te zetten.

Momenteel is dit het huis van haar overleden moeder dat dient

gerenoveerd waardoor ze er niet kan gaan wonen.

Bovendien gaat mevrouw fulltime werken en heeft ze een paar

maanden geleden een ongeval gehad met whiplash en

verwondingen aan een knie waar ze nog last van heeft.

Gezien de verschillende items die mevrouw bezighouden is er een

opsplitsing gemaakt naar aanpak toe.

Voor de zoon is er een bespreking rond studiekeuze opgevraagd bij

een therapeut die hierin gespecialiseerd is en dit kan vrij snel

Page 90: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

90

plaatsvinden als de zoon akkoord gaat met dit voorstel.

Op relatievlak is opnieuw relatietherapie overwogen en zijn 2

therapeutische centra besproken. Mevrouw gaat hierover terug met

haar man overleggen zodat, al dient de relatie definitief verbroken dit

op een zo goed mogelijke manier naar de kinderen toe en naar

afspraken toe, kan begeleid worden.

Daar ik het huis van de moeder ken (zij nam ook sessies) zijn ook de

verbouwingsmogelijkheden nog samen bekeken daar ze hierbij weinig

steun vindt bij haar man.

Er is ook door M gevraagd op familieverbanden te werken.

Momenteel is een tante stervende waarbij haar aangeraden is niet

op bezoek te gaan hoewel er behoefte aan is.

Er wordt afgesproken dat ik bij het arcing ga aanvoelen of de

behoefte aan een lichamelijk innerlijke ontspanning primeert of een

familieopstelling voorkeur geniet.

Mevrouw zelf laat de keuze bij mij.

Sessie zelf:

Bij het arcing is duidelijk dat mevrouw fysiek met druk in haar hoofd zit

en een benauwdheid wordt voelbaar en herkend.

Hierdoor wordt afgesproken eerst aandacht te geven aan het

energieveld, in stilte de verbindingen met familieleden in aandacht te

brengen wanneer er een gevoel opkomt dat er een verbinding is op

de verschillende gebieden en haar fysieke toestand. Later op de

week stel ik een sessie voor met familieopstelling -waarmee akkoord

gegaan wordt.

Vanaf de voeten worden de vloeistof- en weefselgetijden

(ritme),alsook een ruimer waarnemingsveld aangevoeld waarbij het

hoofd het eerst aandacht vraagt.

Vanuit het in de stilte gaan bij atlas/ occiput wordt heel duidelijk de in-

en uitademing gevolgd, waarbij het ritme duidelijk voelbaar wordt. Ik

hoor en voel dat het ritme vertraagt en mevrouw glijdt weg in een

stillpoint.

Daarna begint het bekkengebied verder aandacht te vragen.

Bij het in stilte gaan in het buikgebied worden spontaan geregeld

schokken ervaren vooral vanuit de linkerkant van het lichaam. Op dit

gebied wordt ook aandacht gegeven aan het ruimere energieveld

en de verbindingen met familieleden en hun impact op dit gebied.

De ontladingen gebeuren vrij frequent waarna mevrouw opnieuw in

een dieper ritme wegzakt.

Na het bekkengebied wordt op het gebied van plexus solaris

Page 91: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

91

aandacht gegeven waarbij de linkerknie voelbaar wordt ... Ook hier

wordt aandacht gegeven aan het relatieveld en de verbindingen

met familieleden. Er komt duidelijk via psoas release een betere

doorstroming van het gebied wat zich o.m. ook uit in opboeren en

veelvuldig geeuwen. M dient op een moment naar toilet te gaan.

Vervolgens wordt duidelijk dat het hartsgebied beklemd voelt- een

benauwdheid wordt voelbaar. Met hier ook de nodige tijd en

aandacht te geven aan dit gebied zelf , relatieveld en verbindingen

komt het keelgebied in de aandacht.

Hierbij komt de ingeving dat de verbinding met de zoon en de studie

van de zoon hierin een rol speelt. Ik krijg beelden van "de

geschiedenis van China". Mevrouw krijgt koude rillingen als ik dit zeg

en ze beaamt dat "geschiedenis" zijn werkelijke keuze is en dit zijn

enige interesse is op studievlak..

Na het aandacht geven aan het keelgebeid en de spanningen

aldaar tot ontspanning komen is meer ruimte voelbaar en ga ik terug

naar het hoofd om te voelen of er een balans is.

Er zit duidelijk een nieuwe spanning op het temporale gebied alsook

pariëtalen.

Na ontspanning van deze gebieden is er terug een druk onderaan het

hoofd net boven de schedelrand voelbaar. Bij het volgen van de

motiliteiten de beweging van het zenuwstelsel lijkt de druk

veroorzaakt te zijn doordat er op de plaats van de lamina terminalis

geen doorgang is van energie.

Met de intentie en innerlijke vraag of dit zo is komt dit gebied tussen

de wenkbrauwen open en merk ik ineens een afname van de druk

onderaan het hoofd.

De behandeling is hiermede in evenwicht gebracht en kan worden

afgerond. Alsook is er een bevestiging voor mezelf dat de stroming

van de uitademing daar een soort doorgang vindt, wat ook in

sommige yogaoefeningen en de biodynamische cranio beschreven

staat.

Nabespreking:

Om de mentale en fysieke rust te bewaren die is ontstaan in de sessie

wordt de sessie met het drinken van een glas water afgerond en voor

het eind van de week de afspraak bevestigd.

Tevens met de afspraak om deze uitgebreidere sessie te laten

doorwerken met aandacht voor de veranderingen in houding van de

andere gezinsleden om vervolgens via een sessie met

familieopstelling verder te werken hieraan.

Page 92: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

92

Sessie 2: Erik

Situatiebespreking:

Betreft een jongen van 9 jaar die te maken heeft gehad met

pestgedrag op school. Klachten bij aanvang waren slecht slapen en

buikpijnen.

Erik komt nu voor de derde keer voor een sessie. Zijn moeder is mede

aanwezig.

De oorspronkelijk klacht van slecht slapen was na de eerste sessie

reeds gebeterd. De spanning en pijnen in zijn buik zijn ook beter maar

duiken nu en dan terug op.

Erik is ook gemotiveerd om te komen. Hij wil zo snel mogelijk zich

sterker voelen, voor hij terug naar school moet. Hij heeft te maken

gehad met pestgedrag. Toch verkiest hij naar dezelfde school te

gaan omdat enkele vrienden daar ook gaan.

De moeder zou het liever anders zien daar die vrienden hem niet

ondersteunen bij pestgedrag. Dit meldt ze terwijl Erik even naar toilet

is.

Bij de derde sessie meldt Erik uit zichzelf dat hij nog steeds beter slaapt

en zich sedert de tweede sessie terug sterker voelt , al sterk genoeg

om terug naar school te gaan.

Verloop Derde sessie

Bij arcing stel ik vast dat er meer spanningen te voelen zijn dan dat Erik

zelf aangeeft in het gesprek.

Bij het waarnemen van het veld komt tot mij dat hij zelf niet bewust is

van deze spanningen en dat het tegelijkertijd ook met groeien te

maken heeft.

Ik krijg net zoals bij de tweede sessie te voelen dat zijn lichaam wat

overbelast wordt. Ik krijg spanningen ter hoogte van atlas-occiput te

voelen alsook het gevoel veelvuldig zaken te overdenken.

Bij het aanvoelen van het ritme voel ik dat zijn ruggengraat erg

opgespannen is en is het ritme moeilijker voelbaar alsof iets onder

controle gehouden wordt . Ook zijn ademhaling voelt oppervlakkig

en wordt beperkt door spanning bovenkant in de borstkas. Lichamelijk

zichtbaar gaat de ademhaling iets verder dan de bovenkant van de

borstkas maar zeer kort en oppervlakkig.

Page 93: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

93

Bij de behandeling zelf bij het sacrum is er duidelijk een verschil

voelbaar in de coccyx en het gebied van het 2de chakra. Daar is veel

meer onrust te voelen en als ik tijd neem wordt de voelbare energie

steeds meer onrustig tot die doorduwt tot in het keelgebied alsof iets

dient geuit te worden.

Als dit energetisch proces heeft plaatsgevonden wordt het ritme op

de buikzone vertraagd en hoor ik Erik ook uitblazen en geeuwen. Hier

zat duidelijk nog een verstoring en iets vast.

In de loop van de behandeling , ook bij het diafragma hoor /zie ik Erik

geeuwen.

Naarmate ik het hartgebied, keelzone voel neutraliseren voel ik

tegelijk de spanning in zijn nek en hoofd stijgen.

Door de onbewuste controle die ik al eerder voelde merk ik dat Erik , in

tegenstelling tot vorige sessie waar hij vrij snel diep wegzakte, nu

moeilijker in een Long Tide overgaat.

Doordat ik het lichaam wens te volgen, volg ik wat het aangeeft en

neem ik mijn tijd per plaats tot de aangeraakte plaats in een dieper

ritme gaat en er ontspanning intreedt.

Via atlas-occiput en temporale gebied voel ik telkens ontspanning en

verdieping komen in het desbetreffende gebied maar tegelijk de

spanning zich verplaatsen tot midden in het hoofd.

Ik besluit Erik even te vragen hoe het gaat daar ik merk dat hij telkens

geeuwt maar er toch iets weerhoudt volledig naar Long Tide te gaan.

Als ik dit even ter sprake breng merk ik dat de spanning in het midden

van het hoofd ook afneemt. Het uiten wat ik in de buikzone reeds

merkte is nu gebeurd. Hij heeft kunnen zeggen hoe hij zich voelde.

Dan voel ik aan om de zygoma’s te doen. Hier zit opvallend veel

spanning en de reactie is voelbaar in de nek waar nog dieper

ontspanning komt maar tegelijk voel ik in mijn eigen lichaam een

lichte vorm van krampen in mijn buik ter hoogte van de navel. Ik

herken hierin zijn buikklachten en merk hierdoor dat dit samenhangt.

Verder het kaakgebied en hyoïd aandacht gegeven om vervolgens

via voorhoofdbeenderen en vault hold af te ronden.

Bij de voeten nog de middenlijn en het energieveld van Erik gecheckt,

alsook mezelf.

Nabespreking:

Ik ben bewust zeer rustig overgegaan tot de nabespreking.

Page 94: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

94

Wanneer ik mijn bevindingen vertel namelijk dat er sommige klachten

mij overkomen alsof zij met een groeiproces te maken hebben, blijkt

Erik op korte tijd fel gegroeid te zijn.

Bij de bespreking van de belasting van zijn fysiek gestel blijkt hij niet

alleen basketbal te spelen maar is hij nog gaan zwemmen met de

vader. De familie is een paar dagen met vakantie geweest waarbij

langere fietstochten gemaakt zijn . Moeder meldt dat hij ook meer-

maals gezegd heeft dat hij moe was.

Bij het behandelen van de buikzone via sacrum was duidelijk voelbaar

dat Erik zaken niet uitsprak.

Dit heb ik met hem en de moeder doorgepraat nl. over hoe belangrijk

het is om wat in hem leeft te vertellen zodat hij geen spanningen

opslaat en dit in zijn latere leven ook ten goede komt.

Er zat ook opvallend veel spanning op de zygoma's en het

kaakgebied waarbij de spanning zich doorzette tot in de nek. Tegelijk

kwam er bij mij buikpijn op tot aan het niveau van krampen ter hoogte

van de navelstreek. Dit verklaarde ook zijn buikpijnen voor mijn gevoel.

Hierbij meldde de moeder dat Erik zijn tanden afgesleten zijn van in zijn

slaap te knarsetanden. De buikklachten en het niet uiten van wat in

hem leeft was voor de moeder wel herkenbaar.

Verder is nog ingegaan op zijn ademhaling die oppervlakkig is. Erik is

zich hiervan bewust en hij is direct bereid te oefenen op een

buikademhaling voor het slapengaan. Hij legt zich spontaan terug op

tafel om dit aan te leren.

Doordat hij blijkbaar niet bewust is van de hoeveelheid spanning stel ik

voor om als hij net in zijn bed ligt heel goed zijn lichaam aan te voelen.

Nadien dan de buikademhaling toe te passen om al deze spanning

weg te laten gaan.

Er is een nieuwe afspraak gemaakt na aanvang van de school om

dan op te volgen hoe het gaat.

Sessie 3 : Griet

Situatiebespreking:

Uitwisseling oefensessie met collega ter voorbereiding van het

praktijkexamen van de cranioopleiding.

Page 95: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

95

Sessie zelf:

Bij het arcen is er een duidelijke vibratie voelbaar die zich uitstrekt over

het hele lichaam die onzekerheid aangeeft.

Het is als een drielagige beving tegen en in het lichaam. Bij navraag

wordt bevestigd dat men zich heel onzeker en soms angstig voelt

alsook een trilling voelt in het lichaam. Men benoemt dit ook als

helemaal van de kaart (van slag voelt) en dat men soms in paniek

geraakt.

Dit alles heeft te maken met de huidige veranderingen die

plaatsvinden op vlak van relatie en huisvesting.

Ik kijk naar het energieveld en detecteer wat daar gebeurt en bekijk

wat via die weg reeds uitgezuiverd kan worden.

Daar deze persoon zelf therapeute is en dit een oefensessie betreft

wordt er meer gesproken dan gewoonlijk.

Ik stel voor de oefening bekkenbodem te doen als voorbereiding op

de oefentechnieken van mond- en oorwerk die we gingen oefenen.

Dit om het lichaam de kans te geven deze uit evenwicht brengende

energie te herstellen en vervolgens de reactie van het lichaam te

volgen.

Bij de behandeling van het sacrum en bekkengebied voel ik duidelijk

dat de onzekerheid in het hoofd vastzit en tenslotte vrijkomt en via de

ruggengraat en sacrum wegvloeit. Daar ik voel dat niet alle uit

evenwicht brengende vibratie weg is, blijf ik wachten aan het

bekkengebied en voel ik dat ik best naar het schaambeen ga. Hierbij

voel ik energie vastzitten in de occiput.

Ondanks dat ik op de release schaambeen werk en wacht komt ook

deze vastzittende energie in het gebied van de occiput vrij.

Telkens er energie vrij komt voel ik meer rust komen in het lichaam van

de collega.

Toch ook telkens duikt weer een lading onzekerheid op die ineens via

de ruggengraat zich via een vibratie laat voelen.

Bij het verder toepassen van de techniek van de bekkenbodem komt

ook via de release van SI gewricht en illia nog meer rust in het systeem

van betrokkene.

Er is duidelijk energie in gang gezet die nog meer tijd nodig heeft om

te ontladen.

Ik begeef me naar de occiput en collega komt opnieuw in een

stillpoint.

Vervolgens gaan we over op de afgesproken technieken.

Bij het toepassen van de zygomatechniek komt er ook daar duidelijk

ontspanning in het gelaat. De zygoma's reageren met meer ruimte in

Page 96: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

96

te nemen en door de overgebleven spanning in het hoofd wordt via

blazen nog de resterende spanning die voelbaar is losgelaten.

Daar het algemeen gevoel nu rustig is wordt verder gegaan met de

afgesproken technieken van vomer in zijn geheel. Hier zijn de sinussen

duidelijk voelbaar doordat ze meer ruimte nemen alsook de

schuifbeweging van de vomer geen probleem stelt. Enkel bij het

wachten op de draaibeweging vraagt de linkerkant meer tijd voor de

beweging intreedt. Intentie geeft bij het wachten het nodige effect

wat ook voelbaar is voor de oefenpersoon.

Via een aanvoelen van de algehele toestand blijkt die meer in balans

te zijn. Er wordt een pauze ingelast zoals afgesproken om na de pauze

verder te gaan met de ander afgesproken technieken.

Nabespreking:

Het is leuk telkens te ervaren dat bij het oefenen van afgesproken

technieken, hetgeen wat in het huidig moment speelt niet over het

hoofd kan gezien worden.

Uit onze bespreking blijkt de ervaring voor de ander persoon insgelijk.

Uit mijn ervaring blijkt dat louter technieken oefenen de kans geeft dat

de persoon dan in disbalans van de tafel komt.

Gezien mijn ervaring en verantwoordelijkheidsgevoel ben ik voor-

stander om toch het essentiële wat door het lichaam aangegeven

wordt aandacht te geven vooraleer met de technieken oefenen door

te gaan.

Dit wordt ook door mij, bij een sessie als proefpersoon, zo ervaren.

Sessie 4: Edith

Situatiebespreking:

Persoon die zich aandient vraagt of ik kan nagaan waar in haar

systeem een belemmering zit om af te vallen.

In ons gesprek worden alle mogelijkheden overlopen zoals hormonale

veranderingen, eetpatronen, welk voedingspatroon zij hanteert zowel

op het gebied van voeding als etensuren die een rol kunnen spelen.

Ondanks extra oplettendheid op haar eten en 4u beweging komt zij

sinds 2 md bij ipv af te vallen.

Ze heeft ook last van moeilijk naar toilet gaan ondanks haar gezond

eetpatroon .

Vooraleer ze overgaat naar acupunctuur en een diëtiste wil ze eerst

Page 97: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

97

via een sessie laten nagaan of ik er iets kan aan doen.

Sessie:

Bij de grounding en aanvoelen via arcing krijg ik direct de plaats te

voelen waar ze verdikt is nl. haar bovenbenen.

Het voelt alsof er een laag bovenaan plakt . Bij het verder intunen krijg

ik een spanning te voelen in haar bovenbenen alsof iets haar

tegenhoudt om stappen vooruit te zetten.

Er komt ook een spanning op in haar buik ter hoogte van haar navel

en daarbij krijg ik het gevoel van angst.

De spanning gaat nog hoger in haar lichaam en ik krijg deze te

voelen in haar achterhoofd en op het temporale gedeelte.

Als ik deze spanning naar haar toe vertaal komt in haar op dat ze

angst heeft om samen te gaan wonen om in een vast patroon

verzeild te geraken.

Ik voel dat ik eerst aan het hoofd dien te gaan zitten en vooreerst het

temporale gedeelte dien te behandelen.

Als ik aan haar hoofd bezig ben komt door dat ze angst heeft om zich

“ongelukkig” te voelen. Dit wordt bevestigd.

Het schrikt haar af om in traditionele patronen te verzeilen daar ze

eerder thuis is van het werk dan haar vriend en ze haar vrij gevoel kwijt

geraakt.

Na het temporale gebied vraagt het occipitale gebied mijn

aandacht.

Hierbij voel ik een doorwerking tot in haar schaamgebied en ook het

navelgebied waar energie aangeeft vast te zitten.

Vervolgens horen we het lymfegebied rond de navel reageren.

Daarna krijg ik het hartsgebied te voelen midden op het borstbeen

waar ik dan ook mijn handen leg.

Hierna volgend vraagt de buik aandacht samen met het sacrale

gebied. Hierbij wordt ook het schaambeen ontwonden.

Hierop voel ik een ontspanning volgen van heel haar lichaam en krijg

ik ook haar dikke rechterteen te voelen.

Ondanks het een verkeerde volgorde lijkt volgens wat aangeleerd is

weet ik uit ervaring dat ik de taal en aanwijzingen van het lichaam

best volg.

Vandaar ga ik naar haar dikke tenen en terwijl ik deze behandel via

de meridianen voel ik nog steeds reacties uit haar bovenbenen

komen.

Hier dien ik langere tijd te blijven staan zodat de doorstroming die

geblokkeerd zat nu kan loskomen. Het voelt dat de laag die

Page 98: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

98

vastkleefde tijd nodig heeft om los te komen.

Via de voeten vloeit energie naar beneden wat als zeer bevrijdend

aanvoelt. Nadat dit gebeurd is krijg ik een beeld en ook te voelen dat

op de rugzijde van mijn cliënt alsook uit de achterzijde van haar hoofd

een hele laag energie loskomt van haar lichaam.

Dit alles heeft tijd nodig maar laat zich duidelijk voelen alsof zich een

oude laag losmaakt van haar lichaam en verwijderd wordt via haar

lichaam.

Nadat dit gebeurt krijg ik ook aan de voorkant allerlei gevoelens van

oa last van maagzuur en misselijkheid te voelen wat vervolgens

loskomt alsof het eerst door mijn lichaam gaat en dan via de

bovenbenen naar beneden wegvloeit de aarde in .

Het voelt als een hele opluchting dat in deze minder aangename

gevoelens die overeenkomen met de klachten van cliënt,

verandering voelbaar is.

Bij de afronding voelt alles terug neutraal en terugkijkend op de

beelden en gevoelens is er wel degelijk een verandering merkbaar.

Nabespreking

Cliënt omschrijft na de behandeling dat ze het gevoel heeft alsof de

4,5kgr die zij kwijt wil en niet wegwilde, nu losgekomen zijn.

Sessie 5 : Maria

Situatieschets:

Betreft een alleenstaande vrouw van 70 jaar die 9Jaar geleden een

eerste borstamputatie doormaakte.

Momentele vraag is om wekelijkse sessies te krijgen in functie van

herstel energiebanen na tweede borstamputatie 2 jaar geleden.

Momenteel uitzaaiingen in heupkom en linkerlong.

De sessie dient aangepast aan de bedlegerigheid, praktische

omstandigheden in huis en de snelle vermoeidheid die optreedt bij M.

Sessie:

Bij het aanvoelen merk ik dat de heupen dienen meegedaan te

worden.

Daar deze persoon nog wenst te praten en toch vraagt te beginnen

besluit ik al bij de heupen te starten daar ik ze het eerste voel en dit

voor haar ook mogelijk is terwijl ik luister.

(Door mijn jarenlange ervaring weet ik dat ik verbonden blijf met de

Page 99: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

99

bron en ook terwijl ik praat er geen onderbreking is van doorstroming.)

M is op mijn aanraden naar de diëtiste geweest en heeft een

aangepast voedingsadvies gekregen wat ze wenst uit te leggen.

Daarna gaat de sessie in stilte verder.

Ik doe atlas/occiput en volg wat er in het hoofd gebeurd.

Ik krijg het gevoel mijn vingers naast het linkeroog te leggen en de

vinger(s) van de andere hand op het etmoïd.

Ik krijg terug een heel goed effect nl. dat na dieper in het ritme te

gaan dat ik duidelijk meridianen te zien krijg en een moeilijkere

doorstroming op verschillende plaatsen alsook in het linkerbeen.

Met wachten en dieper in het ritme te gaan krijg ik duidelijker

aanvoelen van hoe de energiebanen doorstromen .

Het valt me op dat sinds ik rond de energiebanen werk de linkerkant

vooral aandacht vraagt van bovenkant hoofd tot aan de tenen.

(de linkerkant die 2 jaren geleden geopereerd is -De rechtse kant is 9 j

geleden.)

Bij het aanvoelen van de rechtse kant krijg ik niet ditzelfde effect .

Enkel rond de oogkas en achter het oog komt spanning vrij.

Vervolgens dient persoon te onderbreken om naar toilet te gaan.

Bij het verder zetten voel ik de lymfevaten aan.

Bij wachten op wat het lichaam aangeeft -komt aanvankelijk niets en

dan voel ik duidelijk een stroming vanuit het hoofd naar deze

lymfeknopen. Geen verandering vanuit het lichaam zelf.

Bij langer wachten en dieper in het ritme te gaan en te volgen wat in

het hoofd verder gebeurd, krijg ik duidelijker te voelen en te zien dat

er vocht wordt afgevoerd van het hoofd naar de lymfeknopen en

daarna recht naar onder in het lichaam

Bij deze persoon zijn zowel rechts als links lymfeknopen verwijderd in de

oksels.

Er komt ook rust in haar hoofd en lichaam.

Haar linkerhand is momenteel ook opgezwollen.

Na dit voel ik dat ik haar nek en hyoïd best nog doe . Wanneer ook op

deze plaats ontspanning komt voel ik dat ik de sessie kan afronden.

Ik controleer nog even het algemene energieveld en merk dat er

lichtblauwe energie in dit veld verschijnt.

Met een voldaan gevoel kan ik afsluiten.

Nabespreking:

Persoon voelt zich ook goed bij navraag. Na een omhelzing en

nieuwe afspraak nemen we afscheid.

Page 100: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

100

Sessie 6: Richard

Situatieschets:

Betreft een 40 jarige man die full time werkt en al jaren klachten heeft

van vermoeidheid, tot niets komen na zijn werk, eerder depressieve

gevoelens en negatieve gedachten…

Deze persoon dient telkens gestimuleerd door zijn omgeving om iets

aan zijn situatie te doen. Hij is reeds jaren in behandeling bij een

psycholoog. Hij heeft hierdoor wel inzicht gekregen maar praktisch

komt er weinig vooruitgang.

Op vraag van zijn vriendin startte hij met sessies een drietal jaren

geleden.

Het betreft een complexere situatie die al jaren aansleept, die

geleidelijk aan verbeterd is en nu zelfs goed te noemen is.

De persoon zelf gaf de laatste sessie aan dat hij dank zij de sessies veel

krachtiger geworden is en nooit zover zou geraakt zijn zonder.

We hebben nu ook gedurende een paar maanden de afspraak dat

hij om de drie of vier weken komt voor een sessie als ondersteuning en

opvolging.

Een drietal jaren geleden is hij voor het eerst voor een sessie gekomen.

Toen was het opvallend hoe zijn atlas vastzat en bleef zitten waardoor

ik voorgesteld heb dit ook bij een manueel therapeut te laten

checken. De persoon besliste dit niet te doen en ook dit bleef hij

uitstellen.

Er kwam verbetering in zijn situatie maar naar mijn gevoel was het

blijven vastzitten van de atlas toch een belangrijk punt wat een grote

vooruitgang tegenhield.

Een sessie met familieopstellingen gaf aan dat er rond 7 jaar een

verandering is opgetreden in zijn situatie. Hij is de oudste van twee in

een gezinssituatie waar vader vaak agressieve uitvallen heeft. Zijn

relatie met zijn vader was eerder vijandig te noemen en de loyaliteit

met de moeder was duidelijk.

Uit SER sessies en sessies met familieopstellingen, alsook uit

besprekingen met zijn vriendin ( zelf ook gesprekstherapeute), bleken

er toch overeenkomsten te zijn met een deel van het gedrag met de

vader. Hierdoor is beslist met een psychiater te bespreken of er een

erfelijke factor is die mee bepalend is. Uit een consult is gebleken dat

er ook hier een opvolging nodig is tot zijn toestand beter is.

Page 101: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

101

Twee jaar geleden heeft hij rechts een gecompliceerde heupbreuk

opgelopen.

Na een gelukte operatie die volgens de specialisten zeer goed

uitgevoerd is ,met het plaatsen van plaatjes en bouten, heeft hij nog

geregeld last van zijn heup. De een keer al minder of meer dan de

andere keer.

Na een tijdje gestopt te zijn met zijn sessies is deze cliënt

teruggekomen toen hij uiteindelijk toch naar een manueel therapeut

gegaan was. In de behandeling was duidelijk dat er heel wat

losgekomen was door de manuele manipulatie bij de kinesitherapeut

wat met een craniosessie kon begeleid worden. We hebben de

combinatie manuele therapie en een paar dagen later een

craniosessie een paar malen herhaald. Telkens was bij de craniosessie

voelbaar wat in het waarnemingsveld en lichamelijk, emotioneel

losgekomen was en kon begeleid worden.

Hierdoor kwam een duidelijke verbetering in de gehele toestand

waarvoor deze cliënt ook toegaf dat hij dit best na mijn eerste advies

had gedaan.

Klant is door deze verbetering nu ongeveer 1 maand samenwonend

met zijn vriendin en dit blijkt goed te verlopen.

Momenteel geeft klant aan dat hij vooral vermoeid is in zijn hoofd.

Uit het gesprek blijkt dat voornamelijk zijn job veel van hem vergt. Zijn

job brengt verantwoordelijkheid mee, mentale inspanning tijdens zijn

werk alsook bij dagelijks verplaatsing met de auto. Dit kunnen lange

afstanden zijn met files.

In onze bespreking blijkt hij met de psycholoog reeds aandacht

gehad te hebben voor de eisen die hij aan zichzelf stelt op zijn werk.

Hierin heeft hij al vorderingen gemaakt. Ondanks komt hij ’s avonds tot

niets en ploft in de zetel.

De conclusie uit ons gesprek is dat zijn werkopdrachten uren

concentratie vragen, bovendien doet hij veel overuren waardoor het

niet abnormaal is dat hij momenteel mentaal vermoeid thuiskomt.

Om ’s avonds een omschakeling te maken in activiteit raad ik hem

aan na het werk eerder een wandeling met zijn hond te maken , liefst

in de natuur, om mentaal te ontspannen. Ook raad ik hem aan

aandacht te geven aan ademhalingsoefeningen zoals tijdens yoga

en fietsen,…

Page 102: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

102

Sessie zelf:

Mijn voorbereiding bestaat telkens uit een aanvoelen van mijn eigen

energieveld.

Bij de arcing werd snel voelbaar dat mijn aandacht getrokken werd

naar het atlas-occiput. Bij verdere waarnemen van het relationeel

veld en bij het aanraken van de meridianen aan de voeten trok

telkens de atlas-occiput en spanning in de nek de aandacht.

Terwijl mijn handen op de atlas-occiput lagen en ik de adem

observeerde viel me op dat deze wisselend was.

Hierop besloot ik mijn observatie los te laten en in stilte te gaan –in de

flow-en mij over te geven vanuit mijn midline aan de potentie van de

Breath of life.

Ik voelde regelmatig mijn eigen nekwervels lichtjes loskomen door een

soort van ‘kraken’ in mijn hoofd ter hoogte van atlas-axis. Ik weet dat

dit erop wijst dat bij mijn klant deze plaatsen zich herstellen. Dit keer

vroeg dit wat meer tijd wat me niet echt verwonderde gezien deze

klant zijn atlas ooit heel erg vast gezeten heeft.

Ik voelde tegelijk inwendig mijn rechteroor reageren, ook dit is

herkenbaar gezien dit in vorige sessies ook gebeurde. Ik vernam toen

ook dat cliënt aan dit oor minder hoort.

Vervolgens voelde ik de schedelbeenderen op verschillende plaatsen

(in mijn hoofd) reageren en meer ruimte innemen.

Er kwam een angst in mij op die vrij sterk is waardoor ik de amygdala’s

aanraakte waarbij opviel dat er een sterke spanning zat die wilde

gezien worden.

Vervolgens vroeg de sphenoïd aandacht waarop die reageerde met

meer ruimte naar voren in te nemen. Het vroeg enige tijd maar ik

voelde ook dat hierdoor het hoofd helderder begon te worden en er

meer ‘licht’ in kwam . In het midden van het hoofd –ter hoogte van

het limbisch systeem voelde ik een verkramping. Door het behandelen

van ethmoïd voelde ik diep in het hoofd de ontspanning intreden.

Alles klaarde op in het hoofd maar ondertussen werd mijn aandacht

getrokken door pijn in mijn rechterheup.

Door het volledig overgaan in mijn waarneming vanuit mijn midline

voelde ik me helemaal ‘één ‘ worden met het energieveld en dit gaf

een vredig gevoel, zelfs een soort gelukzalig gevoel in mezelf.

De aanhoudende pijn in de rechterheup deed mij overgaan naar

deze plaats.

Mijn hand werd zeer warm op deze plaats en deze plaats vroeg

Page 103: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

103

langere tijd aandacht en ondertussen voelde ik mij misselijk worden. Ik

kreeg een beeld en een gevoel dat de pijn vertrok vanuit de

ruggengraat ter hoogte van de pijnlijke plek. Dan begon ook mijn

bovenbeen te trekken en mijn aandacht te vragen waardoor mijn

aandacht verlegd werd naar de psoas. En inderdaad door hier mijn

handen te leggen begon de pijn te luwen en mijn misselijkheid weg te

trekken.

Nadat de energiecystes bleken op te lossen voelde ik dat er nog een

diepere spanning overbleef in de nek. De aandacht die ik daaraan

gaf diende steeds dieper te gaan om het in een volledige

ontspanning van de zenuwbundel diep in de ruggengraat door te

dringen. Ik nam het ruimer veld terug waar en voelde mij in een

“eenheid” die zalig aanvoelde zonder concentratie op wat ik deed.

De flow of energy kon gewoon zijn weg gaan. Ik ben als therapeut

gewoon kanaal voor deze energie zoals ik al jaren doe. Dit voelt

goed. Ik concentreerde me terug op de zenuwbanen in de nek en

stelde vast dat tot diep in het ruggenmerg de zenuwbanen

ontspannen voelden.

Bij de afronding van de behandeling aan de benen/voeten en het

over schouwen van het gehele veld waarin gewerkt werd merk ik dat

er nog wat herschikkingen gebeurden zoals een last die van de

schouders valt.

Een evenwichtig gevoel bleef over waarmee ik de sessie ook

afrondde bij de voeten.

Nabespreking:

Ondanks dat er vooraf niets was gezegd over de pijn in de

rechterheup was deze duidelijk aanwezig. In de nabespreking bleek

mijn klant bij het grasmaaien terug pijn gekregen te hebben in zijn

rechterheup. Hierdoor was hij ook niet kunnen gaan fietsen.

Zijn hoofd voelde na de behandeling helder aan en hij voelde zich

goed.

Er werd een nieuwe afspraak gemaakt binnen drie weken.

Sessie 7 :Afstandssessie André

Situatieschets:

André verblijft in het buitenland waar hij werkt. Hij begint zijn verblijf als

onaangenaam te ervaren,nu reeds gedurende een aantal maanden

Dit alles omwille van de mentaliteit van de inwoners van het land die

duidelijk minder verantwoordelijkheid en daadkracht vertoont met

onze westerse cultuur.

Page 104: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

104

Hij is dan ook aan het solliciteren voor een andere job in het

buitenland, waar dan ook, maar het lukt niet zo onmiddellijk en de

ergernis wordt regelmatig gevoed.

Met André wordt afgesproken welk uur de sessie plaatsvindt en er

wordt via skype opgevolgd of hij op het afgesproken uur aanwezig is .

Ik vraag of André op dat moment zich rustig neerlegt om alzo het

effect van de sessie te volgen en de kans te geven de rust en het

effect dat dit brengt te ervaren. Dit ook uit veiligheid daar door het

relaxatie-effect de persoon ook bij een afstandssessie vaak in slaap

valt door het ontspannend effect.

Sessie zelf:

Bij het arcen en aanvoelen blijkt er een ongemakkelijke spanning aan

de onderkant van het hoofd ter hoogte van de atlas/occiput

voelbaar. Het betreft zelfs een erge spanning.

Ook hier kies ik eerst het diafragma aan het sacrum vrij te maken

door de volledige bekkenbodem techniek toe te passen.

Ik voel dat het bekkengebied dient verstevigd met vertrouwen en dat

dit ook meer kracht geeft en vertrouwen in zijn ondernemingen.

Vervolgens voel ik het levergebied en middenrif waarbij ik ook steken

in de linkerslaap voel en een onbehaaglijk gevoel in zijn maag.

Vervolgens voel ik een band hoger in zijn hoofd die een vermoeidheid

geeft.

Ik krijg ook het gevoel dat hij momenteel wat meer berust in zijn

situatie maar ook dat ik de myofaciale band best ontspan.

Vervolgens voel ik pas atlas/occiput en daarna krijg ik een aanwijzing

om de brain cycle toe te passen.

Hierbij krijg ik het beeld dat de emotionele laag meer ontspant en dat

er spanningen waren als kind die nu ook een rol spelen. De mentale

laag voelt wel sterk maar niet echt krachtig en ik krijg als beleving dat

er telkens van alles tussenkomt waardoor de persoon niet toekomt

aan de eigen plannen.

Na dit alles wordt mijn aandacht getrokken naar een pijn in de

rechtse schouder.

André heeft een licht gebogen bovenrug die deze pijn veroorzaakt.

Door wervel per wervel vanuit het hartgebied aan te voelen en te

ontspannen krijg ik per wervel een andere uitwerking te voelen.

Bij de ene wervel voel ik de uitwerking in beide armen en bij een

andere wervel voel ik het hoofd ontwinden.

Een wervel hogerop geeft dan weer het effect dat het hoofd opzij

vastzit en er dient gewacht op ontspanning in dit gebied.

Nadien voel ik dat de V spread dient toegepast die een druk en

Page 105: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

105

zwaarte op de ogen wegneemt waardoor ook de nek meer ontspant.

Dan dient de sphenoid zich aan waarbij duidelijk wordt dat die vrij

vast zit. Telkens komt er een ontspannend effect met een uitwerking in

de nek. Zeker bij het ontspannen van de temporalis blijkt alle spanning

uit het hoofd te gaan en geeft dit een diepe inwerking en een

bevrijdend gevoel in de nek alsook in de bovenste wervels van de rug.

Ik sluit af met een tevreden gevoel omwille van de verschillende

uitwerkingen die ik gevoeld heb maar ook om de spontaniteit

waarmee de bovenste wervels van de rug om een behandeling

vroegen waarbij ik wist dat als hier een ontspannend effect zou

komen dit een weldaad voor betrokkene zou zijn.

Ik had het gevoel dat betrokkene in slaap gevallen was wat de dag

nadien ook zo bleek te zijn.

Nabespreking:

Als reactie vond ik 's anderendaags op mijn mail : “Ik heb vannacht

erg lekker geslapen”

“Alles voelt losser aan- Ook in mijn nek-

Er is wel een en ander weggenomen”

De sessie is dan nog via een skypegesprek doorgepraat waarbij mijn

aanvoelen van het vertrouwen en kracht in het bekkengebied nog

herkend werd. Alsook de soepeler aanvoelen van bovenrug, nek en

hoofd.

Het aanvoelen van de verschillende ongemakken bleek ook juist te

zijn en kwam overeen met wat André in die periode beleefde.

Page 106: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

106

8 Besluit

Herken je de weg naar de diepere ademhaling van ons zenuwstelsel,

de ritmes, de potentie van gezondheid die via een cranio sacrale

sessie aangesproken wordt?

We komen in contact met de ademhaling van ons zenuwstelsel, onze

oerademhaling, “Primaire Respiration”, wanneer we cranio sacraal

therapie toepassen.

Het Stillpoint en het contact met de Bron van Liefde en Licht.

Het Licht dat via de vault hold indaalt om ons Levenskracht te geven.

Het opruimen van de blokkades die we aantreffen bij het aanvoelen.

Het zijn die opgestapelde emoties of gedachten die uitgenodigd

worden om losgelaten te worden, te transformeren naar neutraal.

Het is een fijne gedachte dat wij anderen en onszelf op deze weg

naar vitaliteit naar verjonging, jeugdigheid en gezondheid mogen

begeleiden.

In dit werk ben ik op zoek gegaan naar kennis over en ervaring met

de verschillende items die wij onderweg ontmoeten. Evenals hoe wij

via ons lichaam en met wat wij leerden via de cranio sacrale

opleiding, hier op aarde de staat van ruimtegevoel en vreugde

kunnen bereiken.

Dit eindwerk had dubbel zo dik kunnen zijn als ik al de items die ik

belangrijk vind bij een behandeling hier had opgenomen.

Zo heb je nog de anamnese, het energieveld rond het lichaam

verbonden aan het lichaam, de hulpbronnen en de hulpverlener-

houding die naar mijn mening belangrijke elementen zijn en deel

uitmaken van het totaalpakket van een sessie.

Page 107: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

107

Bij het maken van dit eindwerk heb ik meer kennis opgedaan over de

samenhang tussen het hormonale stelsel en het zenuwstelsel.

Het heeft mij ook het volledige zenuwstelsel in zijn verscheidenheid en

in detail beter leren kennen waardoor ik dieper inzicht heb gekregen

in de invloed van de ritmes op ons zenuwstelsel en vervolgens op alle

weefsels. Tevens heeft het mij vertrouwder gemaakt met de

terminologie van de craniosacrale biodynamica.

Uit de Oosterse benadering van de ademhaling is voor mij duidelijk

geworden wat de gelijkenissen zijn met cranio sacraal therapie.

Ook wat maakt dat aandacht besteden aan “ademen” zo belangrijk

is.

Door het maken van dit eindwerk is me duidelijk geworden dat mijn

methode van sessies geven van bij aanvang van de opleiding al

eerder biodynamisch te noemen is. Een biodynamische benadering

binnen cranio sacraal therapie vraagt een andere perceptie dan de

zuiver technieken van de oorspronkelijke cranio sacrale aanpak. De

behandelaar oriënteert zich bij de biodynamische cranio op de

onderliggende organiserende krachten en niet alleen op de

uitwerking ervan.

Blijkbaar had ik in mijn jarenlange praktijk met andere

benaderingswijzen van begeleiden en door jarenlange meditatie één

van de belangrijkste componenten van de biodynamische methode

reeds ontwikkeld. De specifieke staat van een neutrale, open

aanwezigheid, openstaand voor een ruim waarnemingsveld, tegelijk

verbonden met een krachtbron met aandacht voor de uitwerking

ervan.

In de geraadpleegde documenten herinner ik mij een wetenschap-

pelijk onderzoek waaruit bleek dat 10 min meditatie per dag na 7

weken verandering geeft in de structuren van de hersenen.

Dit geeft weer hoe belangrijk de stilte is bij een cranio sacrale

behandeling.

Vanuit deze stilte merk je dat elk lichaam anders reageert bij een

sessie vanuit een andere geschiedenis. Dit maakt elke sessie als een

nieuw avontuur. Je weet waaraan je begint maar niet wat er gaat

gebeuren en dit maakt het telkens verrassend en boeiend. Na elke

sessie leeft bij mij dan ook een dankbaar gevoel dat ik dit mag

beleven.

Page 108: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

108

BRONNEN

- Sills, Franklyn vertaling Ingrid Claus: "Grondbeginselen in de cranio-

sacrale biodynamica --deel1"- Uitgeverij Gigaboek NL 2011

-Sills Franklynn “Craniosacral biodynamics” volume two-Uitgeverij North

Atlantic Books Berkely California 2004

-Michel Lootens "Biodynamische craniosacraal therapie-Potency in action"-

Uitgeverij Standaard Uitgeverij Antwerpen 2011

-Agnes Van Enkhuizen “Parasympathicus”-Uitgeverij U2PI – Voorburg

Nederland 2012

-Cyndi Dale "Het subtiele lichaam"-Uitgeverij Altamira Becht - Haarlem 2010

-B. Spalding "De Meesters van het Verre Oosten"- Uitgeverij Sirius en Siderius +

Ankh -Hermes

-Paramahansa Yogananda "Autobiografie van een yogi"-Uitgeverij Ank

Hermes 2012

-Drs Ludo Grégoire "Inleiding in de Anatomie/Fysiologie van de mens"-

Uitgeverij Thieme Meulenhoff, Utrecht/Zutphen 1997

-Librero "De Nieuwe Medische encyclopedie" - Uitgeverij Librero Nederland

2007

-Digitaal "Human Anatomy Atlas"- Argosy Publishing-Visible Body 2007-2014

-Eindwerk Hilde Van Bael "Midlijnen" -april 2012

-Wikipedia-Fig Uit Wikipedia, de vrije Parasympathisch zenuwstelsel p.35

Reflexen: Bron:BTSG innovatie in ouderenzorg. Postbus 1329, 6501 BH

Nijmegen.

Afbeeldingen

Voorpagina

Afbeelding via satkarayogastudio

Hoofdingen

Figuur – Hoofdstuk 1

https://www.google.be/search?q=vlinders&biw=1366&bih=662

Figuur – Hoofdstuk 2

http://www.emerga.nl/cranio-sacraal-therapie/

Figuur- Hoofdstuk 3

Page 109: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

109

Tekst http://www.stamcel.org/html/hormoonzenuw.htm

https://www.google.be/search?q=zenuwstelsel&biw=1366&

Figuur - Hoofdstuk 4

https://www.google.be/search?q=zenuwstelsel&biw=1366&bih=662

Figuur – Hoofdstuk 5

https://www.google.be/search?q=medisch+teken&biw=1366

Figuur- Hoofdstuk 6

http://innerlijklandschap.nl/skillstools/circulaireademhaling.html

Figuur- Hoofdstuk 7

https://www.bing.com/images/search?q=cranio+sacraal+therapie&view

Figuur- Hoofdstuk 8

https://www.bing.com/images/search?q=bron+van+liefde+en+licht&view

Tekst

Fig 1: zenuwstelsel vs hormonenstelsel

Bron:https://search.yahoo.com/=illustratie+hormoon+en+zenuwstelsel

Fig 2: Hormoonstelsel

Bron:www.stamcel.org/html/hormonen

Fig 3: Beïnvloeding van de spijsvertering door weefselhormonen

http://www.10voorbiologie.nl/index.php?cat=9&id=214&par=236

Fig 4: anatomische indeling van het zenuwstelsel

http://www.10voorbiologie.nl/index.php?cat=9&id=214&par=236

Fig 5: Hersenen

https://www.bing.com/images/search?q=neuronen&view=detailv2&&id=32E63A5542C52D7

Fig 6: Anatomie van de hersenen

https://www.google.be/search?q=dura+mater+ruggenmerg&biw=1017&bih

=493

Fig 7: indeling grote hersenen

http://www.gezondheidsplein.nl/menselijk-lichaam/hersenen/item45083

Fig 8: Het limbisch systeem

http://www.nxdomain.nl/~anja/brains/hersenen.html

Fig 9: Het limbisch systeem –driedimensioneel

http://www.nxdomain.nl/~anja/brains/hersenen.html

Fig 10: Opdeling hersenschors

http://sportslim.blogspot.be/2012/05/het-centrale-

zenuwstelsel.html#!/2012/05/het-centrale-zenuwstelsel.html

Fig 11: sensory pathways

http://www.nxdomain.nl/~anja/brains/images/thalamus.png

Fig 12: linker-en rechterhersenhelft

https://www.bing.com/images/search?q=hersenenhelften&view=detailv2&&id=429

A3138FA

Fig 13: anatomie van de hersenen

http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i004316.html

Page 110: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

110

Fig 14: Bloed-hersenbarrière

http://www.kennislink.nl/publicaties/transportsysteem-smokkelt-medicijnen-

hersenen

Fig 15:

Fig 16: Bloedtoevoer hersenen

Bron: BARILLE, A., Zo werkt je lichaam, de hersenen, DeAgostini, 1993, 28

pagina's.

Fig 17: ruggenmergstructuur

http://www.stlucas.be/NeuroReva/neurologie_ruggenmerg.htm

Uit De Merck Manual Medisch handboek

Fig 18 : ruggenmergopbouw

https://www.mchaaglanden.nl/stimulansz/het-lichaam/ruggenmerg

Fig 19: sensorische en motorische zenuwen

https://www.mchaaglanden.nl/stimulansz/het-lichaam/ruggenmerg

Fig 20: centraal en perifeer zenuwstelsel

http://www.vogellanden.nl/fantoomsensatie.html

Fig 21: hersenzenuwen

http://www.menselijk-lichaam.com/hersenen/nervus-oculomotorius

Fig 22:anatomie hersenzenuwen

https://www.google.be/search?q=hersenzenuwen+anatomie&biw=1366&bih=662

Fig 23: Trigiminus

http://www.neuropathie.nu/neuropathie-diverse-

oorzaken/aangezichtspijn.html

Fig 24: parasympaticus en orthosympathicus

http://www.praktijkchiropractievolendam.nl/anatomy-van-de-

wervelkom/anatomy-van-het-zenuwstelsel

Fig 25: parasympathicus en sympathicus met grensstreng

Bron: 2011 Pearson education Inc.

Fig26:cellichamen van schakelcellen, motorische – en sensorische

zenuwcellen, ganglion

Fig27:neuron

http://users.telenet.be/hetmenselijklichaam/je%20hersenen%20en%20zenuws

telsel.htm

Fig 28:Schwanncel

https://www.bing.com/images/search?q=myelineschede&view=detailv2&&id=196C

Fig 29:Neuronen en gliacellen

https://www.google.be/search?q=gliacel

Fig 30 :inspiratie en expiratie

http://www.merckmanual.nl/mmhenl/print/sec04/ch038/ch038e.html

Fig 31: ademcentrum

https://www.google.be/search?q=ademcentra&biw=1366&bih=662

Fig 32: zuurstofuitwisseling

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gaswisseling

Fig 33: hersenventrikels

http://www.nxdomain.nl/~anja/brains/hersenen.html#hersenschors

Page 111: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

111

Fig 34: Choroïd plexus

http://www.kennislink.nl/publicaties/transportsysteem-smokkelt-medicijnen-

hersenen binnensysteem-

Fig 35 :anatomie van de hersenkamers

https://www.google.be/search?q=anatomie+van+de+hersenkamers

Fig 36: Stroming van CSV in de ventrikels

Boek: Sills, Franklyn vertaling Ingrid Claus: "Grondbeginselen in de

Craniosacrale biodynamica --deel1" Uitg. Gigaboek NL 2011

Fig 37: Cisterna Magna

http://www.elbaulradiologico.com/2013/01/la-cisterna-magna-en-

tomografia.html

Fig 38: Evenwicht van potentie in de cisterna Magna en het lumbosacrale

Waterbed

Boek: Sills, Franklyn vertaling Ingrid Claus: "Grondbeginselen in de

craniosacrale biodynamica --deel1" Uitg. Gigaboek NL 2011

Fig 39: Lamina terminalis bij embryo

Fig 40: Lamina terminalis bij volwassene

Fig 41: De vogel begint te vliegen –inademingsfase

Fig 42: Ventrikels verruimen tijdens de inademing

Fig 43: Motiliteit en beweging in het centrale zenuwstelsel

Fig 44: Relaties van de falx en de tent

Fig 45:Motiliteit van Bloemblaadjes

Fig 46: Inademingsfase

Fig 47: Uitademingsfase

Fig 48: de primaire middenlijn/levenskracht

Fig 37tot en met 47: Idem fig 37

Fig 49: Motiliteit van het heiligbeen

Sills Franklynn “Craniosacral biodynamics” volume two

Uitgeverij North Atlantic Books Berkely California 2004

Fig 50 : Schauberger’s originele beweging brengt dynamisch evenwicht tot

uiting in centripetale en centrifugale krachten

Boek: Sills, Franklyn vertaling Ingrid Claus: "Grondbeginselen in de

craniosacrale biodynamica --deel1" Uitg. Gigaboek NL 2011

Fig 51: Hoofdnadi’s

https://www.google.be/search?q=nadi's&biw=1017&bih=493&tbm

Fig 52: Sushuma

Boek :Cyndi Dale "Het subtiele lichaam"Uitgeverij Altamira Becht - Haarlem

2010

Fig 53:Nadi’s

https://www.google.be/search?q=nadi's&biw

Fig 54: chakra's en Nadi's (Veda’s)

https://www.google.be/search?q=nadi's&biw=1017

Page 112: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

112

Page 113: Reijnders Magda PCSA -2015 - Cranio-Sacraal voor iedereen · vloeistoffen van het lichaam. Hij kwam tot het inzicht dat de totale menselijke fysiologie tot leven wordt gewekt en gevoed

113