AUDIO VIDEOD U I D E L I J K E T A A L I N T E C H N I E K

&

The America Film Market

JAARGANG 25 | NUMMER 2 | 2013 | hiERiN opGENoMEN

Akoestische behandeling:

vuistregels voor het zelf doen

De toekomst van broadcasting

met No More Boundaries

De toekomst van scherm & bril

3D en verder

The American Film Market

Akoestische behandeling:

vuistregels voor het zelf doen

8

14

De toekomst van scherm en bril

3D en verder22

De toekomst van broadcasting met

No More Boundaries20

6 Nieuws

19 Oplossing voor het tekort aan technici

28 NAB 2013

30 CES 2013, veel nieuws, héél veel!

34 FNV Kiem

En verder...

Inhoudsopgave

AUDIO VIDEOD U I D E L I J K E T A A L I N T E C H N I E K

&

ColofonBP&M Exploitatiemaatschappij B.V.

Postbus 155

6500 AD Nijmegen

Tel. 024-3722900 • Fax. 024-3886017

Hoofdredacteur: Marieke van Dam

Redactie: Joris Kroezen, Bob Janssen, Marieke van Dam

Salesmanager: Ralph Brinkman

Projectmanager: Diégo Teunissen

Backoffice: Tilly Wijhof

Vormgeving: Anouk Smeets, Sandra Elzinga

Abonnementenservice: De abonnementen ser vice is telefonisch

bereikbaar van ma t/m vrij van 9.00 uur tot 12.00 uur.

Kies in het keuze menu ‘abonnementen’.

Telefoon: 024-372 29 02. U kunt ons ook faxen. Fax. 024-388 60 17.

Afdeling abonnementen Postbus 155, 6500 AD Nijmegen.

Abonnementen lopen tot 31 december en worden automatisch

verlengd, tenzij de abonnee twee maanden voor afloop van

het abonnementsjaar schriftelijk opzegt.

Copyrights: Het auteursrecht van dit tijdschrift en op de daarin

verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden.

Het verlenen van toestemming tot publicatie in dit tijdschrift

houdt in dat de auteur de uitgever, met uitsluiting van ieder

ander, onherroepelijk machtigt de bij of krachtens de Auteurswet

door derden verschuldigde vergoeding voor kopiëren te innen

en dat de auteur alle overige rechten overdraagt aan de uitgever.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen,

vermenigvuldigd of gekopieerd zonder uitdrukkelijke

toestemming van de uitgever.

Abonnementsprijs: e 75,- incl. BTW (6x per jaar)

in combinatie met

BANKGEGEVENS: Rekeningnummer: 1700.97.811

BIC: RABONL2U

IBAN: NL91RABO0170097811

Grenzeloze prikkeling!De rode lijn van deze editie van Pro Audio&Video laat zich het best samenvat-

ten in: grenzeloos. In de letterlijke zin van mondiaal, maar zeker ook op het

figuurlijke vlak. Op het gebied van zintuigprikkelingen zijn de mogelijkheden

ongekend en de ontwikkelingen zetten zich voort. Door middel van innova-

ties, technieken en ontwikkelingen worden onze oren en ogen steeds meer

geprikkeld. Of en wanneer we ooit aan de maximale belastbaarheid van ons

zenuwstelsel geraken is nog steeds onbekend terrein. Alhoewel; een enkele

neuroloog heeft zijn twijfels al uitgesproken over het gebruik van mobiele

/interactieve apparatuur door kinderen en pubers vlak voor het slapen gaan.

Desalniettemin is er natuurlijk ruimte genoeg voor ontwikkelingen die onze

gezondheid, onze levensvreugde en ons directe leefklimaat alleen maar ten

goede komen: een juiste akoestieke behandeling van een ruimte kan door-

slaggevend zijn voor de kwaliteit van het geluid. In deze Pro Audio&Video

staan in een uitgebreid achtergrondverhaal de vuistregels. Wie ook grenze-

loos te werk gaat, is het team van No More Boundaries. Dit mediabedrijf is

er in geslaagd om Hardbass als allereerste hardstyle event live op YouTube

te verspreiden. Daardoor konden wereldwijd veel liefhebbers het event toch

‘live’ zien en beluisteren. De ontwikkelingen op het gebied van 3D staan ook

niet stil. Onze ogen worden voortdurend uitgedaagd met innovaties. Dat

geldt zeker ook voor de andere verhalen in deze editie. Ik zou zeggen: houd

oren en ogen goed geopend. Veel leesplezier!

J. Kroezen, Pro Audio&Video

Colofon & voorwoord

5

Nieuws

OPTA komt met structurele marktmonitor derde kwartaal 2012OPTA publiceert de marktcijfers over het derde kwartaal van 2012. Deze structurele markt-

monitor laat de ontwikkelingen op het gebied van mobiele diensten, vaste telefonie, breed-

band en televisie zien.

Mobiele dienstenIn tegenstelling tot het eerste en tweede kwartaal van 2012 stijgt in het derde kwartaal het

aantal mobiele aansluitingen. Ten opzichte van het tweede kwartaal is het aantal aanslui-

tingen met 266 duizend gestegen naar 21,9 miljoen. Deze stijging is het resultaat van de stij-

ging in het aantal abonnementen van mobiele aanbieders met een eigen netwerk (MNO’s)

en het aantal aansluitingen van aanbieders zonder eigen netwerk. In het derde kwartaal

daalde het aantal prepaid aansluitingen bij MNO’s en bleef het aantal aansluitingen dat

specifiek voor mobiel breedband gebruikt wordt, dongels en tablets, ongeveer gelijk. Daar

staat tegenover dat het aantal mobieltjes met breedband, net als in het tweede kwartaal,

is gegroeid met ruim 400 duizend stuks. Het totaal aantal aansluitingen met mobiel breed-

band komt daarmee op de 10,1 miljoen. Daarbij gaat het om 9 miljoen smartphones en 1,1

miljoen tablets en dongels. Ondanks deze groei in mobiele aansluitingen blijven de markt-

verhoudingen tussen de aanbieders ongewijzigd. De opkomst van mobiel internet is ook in

de volumes terug te zien. Zo stijgt ten opzichte van het tweede kwartaal jaar van 2012 het

volume van dataverbruik (+11%). Er is in het derde kwartaal in totaal 5,9 petabyte aan data

gebruikt. Dit terwijl het volume van sms sterk daalt (-12%). Ook het totale belvolume daalt

(-5%).Het totale belvolume in het derde kwartaal komt uit op 5,4 miljard belminuten. Het

totaal aantal sms-berichten in die periode is 1,8 miljard, tegenover 2,1 miljard het kwartaal

ervoor.

Vaste telefonieMet 4,7 miljard belminuten in het afgelopen kwartaal wordt er via vaste lijnen 7% minder

gebeld dan in het kwartaal ervoor. Ten opzichte van het tweede kwartaal wordt minder naar

vaste nummers gebeld (-8%). In tegenstelling tot voorgaande kwartalen wordt in het derde

kwartaal ook minder naar internationale (-10%) en mobiele nummers (-4%) gebeld. Na een

lichte stijging in het totaal aantal aansluitingen van vaste telefonie in het voorgaande kwar-

taal, daalt het totaal aantal aansluitingen in het derde kwartaal met 32 duizend naar 7,1 mil-

joen aansluitingen. Voor klassieke telefonie zijn er ten opzichte van het voorgaande kwar-

taal 111 duizend minder aansluitingen op een totaal van 2,6 miljoen. Dit terwijl er met een

groei van 79 duizend in het derde kwartaal meer dan 4,4 miljoen digitale aansluitingen zijn.

In het derde kwartaal van 2012 wordt 26% van de aansluitingen op basis van het klassieke

PSTN afgenomen, 11% op basis van ISDN en 63% op basis van het digitale voice over breed-

band (VoB). In tegenstelling tot voorgaande kwartalen stijgt het aantal WLR-aansluitingen.

Via een WLR-aansluiting kunnen aanbieders zelf een telefoonabonnement plus belminu-

ten aanbieden aan de consument. Alternatieve aanbieders nemen ongeveer 295 duizend

6

van deze gereguleerde aansluitingen af bij

KPN. Dit zijn er tienduizend meer dan in het

vorige kwartaal. De daling van de vraag naar

het gereguleerde C(P)S zet door in het derde

kwartaal van 2012. Ongeveer 312 duizend

abonnees nemen hun belminuten af via een

andere aanbieder dan KPN. Dit zijn er 18 dui-

zend minder dan in het vorige kwartaal.

BreedbandHet totaal aantal breedbandabonnementen

komt in het derde kwartaal op 6,6 miljoen.

De groei is afgezwakt naar 19 duizend nieu-

we abonnementen. Het aantal DSL-aanslui-

tingen daalt met 53 duizend naar 3,3 miljoen,

terwijl het aantal kabelaansluitingen met 34

duizend gestegen is naar 3,0 miljoen. Aan

het eind van het derde kwartaal zijn er meer

dan 340 duizend huishoudens en bedrijven

die via glasvezel internetten. De groei van

38 duizend glasvezelabonnementen is ho-

ger dan in voorgaande kwartalen. Naast de

verschuiving van DSL-abonnementen naar

kabel en glasvezel, wordt de gemiddelde

snelheid van de abonnementen steeds ho-

ger. In het derde kwartaal is 64 procent van

de kabel- en DSL-abonnementen sneller dan

10 Mbps. 28 procent is zelfs sneller dan 30

Mbps. Ondanks de veranderingen in afname

qua infrastructuur en snelheden blijven de

verhoudingen in marktaandelen tussen par-

tijen ongewijzigd.

Zakelijke netwerkdienstenNa een gestage daling van het aantal zake-

lijke netwerkdiensten sinds eind 2010 is in

het derde kwartaal het aantal aansluitingen

ongeveer gelijk gebleven. Het totaal aantal

zakelijke netwerkdiensten komt daarmee uit

op ongeveer 154 duizend. De toename van het

aandeel datacom ten koste van het aandeel

Nieuws

Open dag Grafisch Lyceum groot succesDe Open dag van het Grafisch Lyceum Rotterdam op zaterdag 26 januari is druk be-

zocht. Ondanks het weer, kwamen ruim 8.000 mensen een kijkje nemen in de Rot-

terdamse vakschool waar alles draait om media, design en technologie. Er was veel be-

langstelling voor de voorlichtingen en demonstraties binnen de vele mediaopleidingen

van de school. Geïnteresseerde leerlingen, veelal in gezelschap van hun ouders, konden

zaterdag voorlichtingen bijwonen, werk van studenten bekijken en rondkijken in het

atelier, de vele designlokalen, de geavanceerde licht-, geluids- en opnamestudio’s en de

inpandige drukkerij van de school. De belangstelling voor de creatieve opleiding Me-

diavormgeven – met studierichtingen als Game Art, Animatie, Grafisch vormgeven en

Visualiseren - blijft onverminderd groot, maar ook opleidingen als Mediamanagement,

Mediatechnologie, DTP, Printmedia, Sign en AV- en Podiumtechniek bleken in trek. De

vmbo-afdeling van het GLR aan het Stadhoudersplein wist zaterdag eveneens veel

mensen op de been te brengen. Veel leerlingen werden ter plekke ingeschreven. Het

Grafisch Lyceum Rotterdam en zijn kennisinstituut MediaCollege vormen samen het

grootste gespecialiseerde onderwijsinstituut voor de wereld van media, design en tech-

nologie in Nederland en ver daarbuiten. Met meer dan 40 verschillende opleidingen en

studierichtingen én ruim 60 professionele cursussen en workshops op het gebied van

grafisch ontwerp, webdesign, gaming & animatie, film & video, podium- en evenemen-

tentechniek, mediamanagement, mediatechnologie, dtp, printmedia en sign.

Onlangs lanceerde de opleiding een geavanceerde 3D-studio om studenten op te lei-

den in 3D-video. Studenten van mbo-opleiding Camera/Editing gaan aan de slag met

het filmen en bewerken van 3D-materiaal. De focus in de opleiding ligt op het maken

van 3D-opnamen voor televisie. Het Grafisch Lyceum Rotterdam was de eerste school

in Nederland met dergelijke, hoogwaardige faciliteiten. De studio van de opleiding be-

schikt over alle apparatuur om 3D-materiaal te filmen en te bewerken. In totaal heeft

het GLR tien camera’s aangeschaft, allen voorzien van twee lenzen om 3D-beelden te

schieten. In de ruimte zijn zestien werkplekken gecreëerd, elk voorzien van een high-

end computer en productiemonitor. Op de computer is 3D-editing software geïnstal-

leerd om 3D-materiaal te importeren en te bewerken.

7

traditionele huurlijnen binnen deze markt

zet zich ook door. Inmiddels bestaat 78% van

de zakelijke netwerkdiensten uit datacom en

nog maar 17% uit traditionele huurlijnen. Het

overige deel wordt gevormd door dark fiber.

De marktverhoudingen tussen partijen bin-

nen deze markt (gemeten in bandbreedtes

van 5%) laat net als voorgaande kwartalen

geen verandering zien. Een andere ontwik-

keling is dat het aantal retail- en wholesale

glasaansluitingen toeneemt. Deze trend is

al enige tijd zichtbaar en duurt ook in het

derde kwartaal voort. Het aantal retail zake-

lijke glasvezelaansluitingen neemt licht toe

bijna 5% tot bijna 35 duizend aansluitingen.

Het aantal wholesale glasvezelaansluitingen

neemt minder sterk toe, met een groeiper-

centage van bijna 3%. Aan het einde van het

derde kwartaal waren er iets meer dan 52

duizend wholesale glasvezelaansluitingen.

Ook zakelijk zet de stijging van het aantal

glasvezelaansluitingen dus door.

TelevisieOp het totaal van 7,7 miljoen televisieabon-

nementen ontvangen 6,3 miljoen abon-

nees digitale televisie en zijn er 5,0 miljoen

kabelabonnees. Daarmee kijkt in het derde

kwartaal van 2012 ruim 81% van de huishou-

dens digitale televisie. Nog slechts 1,4 mil-

joen huishoudens ontvangen enkel analoge

kabeltelevisie. Net als vorig kwartaal kwam

de groei van digitale abonnementen vooral

van concurrenten van kabelaanbieders, met

name via IPTV over koper en glas. Dit aantal

aansluitingen groeide met 77 duizend (+3%)

tot 2,7 miljoen huishoudens. Het aantal digi-

tale abonnementen via de kabel groeide met

twintigduizend aansluitingen aanzienlijk

minder hard dan in voorgaande kwartalen.

The American Film Market

Na de redelijk goedlopende markten op de filmfestivals van Cannes en Toronto is het de American Film Market (AFM) gelukt om niet alleen meer inkopers en verkopers aan te trekken maar ook om het optimisme in de filmindustrie met name ten aanzien van de bioscoopfilm verder te stimuleren. Net als in de gewone economie zijn het op dit moment de opkomende markten -Zuidoost Azië, Rusland en Latijns Amerika- die nieuwe mogelijk-heden bieden voor de aankoop van films en voor coproductie. In de VS is door de concen-tratie van de studio’s op blockbusters de realisering van het middensegment van films vrijgekomen (tot 45 miljoen dollar).

8

Hierop spelen de grote onafhankelijke Amerikaanse productie-

bedrijven in zoals Lionsgate/Summit bijvoorbeeld liet zien met

Hungergames dat inmiddels 695 miljoen dollar heeft opgehaald

of Europese spelers zoals StudioCanal met Tinker Tailor Soldier

Spy. Deze beide organisaties hebben bovendien afspraken ge-

maakt waarbij StudioCanal de films van Lionsgate in zijn territo-

ria (ongeveer vijf films per jaar) in principe zal uitbrengen. In de

VS was er geen groei in de bioscoopmarkt. Grote studio’s maken

ook minder films. Volgens Variety hebben zij in het afgelopen jaar

alleen 151 projecten onder hun hoede genomen terwijl in hoogtij-

dagen voor de crisis 290 contracten voor films werden getekend.

De concentratie op grote films met spectaculaire productiedesign

toont ook de aankoop van Disney van George Lucas’ imperium

aan. In de toekomst zullen Star Wars films bij Disney worden ge-

maakt terwijl alle Disney films kunnen profiteren van de beste

faciliteiten en de modernste technieken die Lucas in de laatste

dertig jaar heeft ontwikkeld. Disney betaalde meer dan 4 miljard

dollar voor de aankoop waarvan de helft in aandelen van Disney.

Kennelijk heeft Lucas voldoende vertrouwen in de studio voor de

toekomst door zelf aandeelhouder van Disney te worden.

In de VS zijn op dit moment vooral problemen over de teruggang

van inkomsten uit de televisie- en kabelmarkt terwijl de markt

op DVD rapide afneemt. Internet platforms zijn nog niet zodanig

ontwikkeld dat zij dit verlies kunnen opvangen, ook al zijn er 250

locaties die films willen uitbrengen. Bovendien is de bioscoopsec-

tor uitermate huiverig om het alleenrecht voor de première los te

laten. Bioscoopeigenaren eisen een periode van 90 dagen voor de

meeste films terwijl al soms dertig dagen gebruikelijk worden. In

Europa is er een duidelijke cesuur wat betreft de belangstelling

voor de bioscoop. De zuidelijke landen hebben minder bezoeken

en er worden ook minder films aangekocht en gerealiseerd, ter-

wijl in de noordelijke landen eigen en buitenlandse (lees Ame-

rikaanse) films het goed doen. De televisiemarkt met name in

Duitsland waar films een belangrijk onderdeel van de program-

mering zijn, is niet echt ingezakt al blijven de bedragen op een

laag niveau. De DVD markt is in Europa nog redelijk stabiel. In

de opkomende markten vertaalt zich de economische groei ook

in een veelvuldig bezoek aan de bioscoop. Hoewel veelal eigen

AFM

9

films de voorkeur hebben zoals in Zuid Korea met meer dan 58%

of door quota’s worden beschermd zoals in China, hebben Ameri-

kaanse maar ook films van Europese makers kansen op die mark-

ten. Rusland en ook Zuid Amerika zijn bovendien op zoek naar

coproducties om op die manier interessanter te zijn voor de we-

reldmarkt. Salesagenten en investeerders houden deze ontwik-

kelingen nauwkeurig in de gaten en spelen met hun aankopen

dan wel financieringen hierop in.

Met meer dan 420 films waarvan 77 wereldpremières waaronder

de nieuwe film A Glimps Inside the Mind of Charles Swan III van

Roman Coppola en 306 marktpremières toonde de AFM een ge-

differentieerd en actueel programma waarvan veel films in de ko-

mende tijd op festivals en in de bioscoop te zien zullen zijn. Maar

de AFM is vooral ook de plek waar nieuwe projecten aan mogelijk

geïnteresseerde distributeurs, coproducenten en financiers dan

wel aan vertegenwoordigers van filmcommissies worden voorge-

legd. Sinds verleden jaar houdt de AFM op vijf ochtenden seminars

10

AFM

waar experts inzicht geven in hun strategieën ten aanzien van

financiering, realisering, marketing en distributie. Verder waren

er een aantal zogenaamde industrie gesprekken waarin een film

die op de AFM werd vertoond als voorbeeld diende om het hele

filmproces onder de loep te nemen. Producent, regisseur, acteur

of schrijver gaven hierbij uitleg. Ook dit jaar waren de seminars

al voor het begin van de markt uitverkocht. Alle bijeenkomsten

waren ook een plek om te netwerken en collega’s te leren kennen.

Voor dit doel was er ook ieder avond een happy hour georgani-

seerd in een hotel aan de boulevard, waar iedereen welkom was.

Aanwezige bedrijvenHet totale percentage van de deelnemers aan de markt steeg met

6%. Er waren 120 nieuwe inkooporganisaties geregistreerd uit 23

landen. De meeste nieuwe inkooporganisaties kwamen uit Zuid-

Korea (25), China (13) en de US (11). Net als in Nederland op kleine

schaal gebeurt, zijn de meeste nieuwe bedrijven opgezet door

personen die eerder bij andere distributeurs hebben gewerkt of

door fusies boventallig waren geworden. Nick Meyers, de CEO bij

Paramount zette bijvoorbeeld Sierra Pictures op. Ook al is er een

groei in het aantal bedrijven het lijkt erop dat door afspraken en

fusies de meeste (vooral lucratieve) films bij een klein aantal be-

drijven terecht komen. StudioCanal kocht Hoyst distributie die in

Australië en Nieuw Zeeland actief waren en Eone entertainment

bouwde zijn netwerk uit door het Canadese Alliance te kopen.

Grote bedrijven zijn door de grote aantallen en de diversiteit veel

beter in staat om tegenvallende resultaten in sommige territoria

voor hun films op te vangen. Producenten en salesagenten wer-

ken bovendien het liefst met bekende bedrijven ook omdat men

door de jarenlange relatie elkaar kan vertrouwen: bedragen wor-

den correct afgedragen en er wordt een goede uitbreng van de

films verzorgt. Veel bedrijven functioneren als inkoper en verko-

per. Zo bod de Nederlands-Hongkongnese Fortissimo negen films

aan van Aziatische, vooral Chinese, maar ook Amerikaanse en

Zuid-Europese makers aan, waarvan men vaak ook coproducent

was, terwijl men ook de rechten buiten de VS kocht en aanbod

van de film Scatter My Ashes At Bergdorf Goodman van Matthew

Miele een documentaire over dit legendarische warenhuis in New

York die inmiddels in september in première is gegaan. De lijst

van organisaties die films verkopen telde 50 nieuwe namen uit

18 landen. Ook waren er nieuwe nationale organisaties aanwezig

zoals die uit Australië, De Dominicaanse Republiek, Rusland en

Thailand die vooral promotie maakten voor hun land als locatie

voor nieuwe producties dan wel als coproducent.

De FilmsDe meeste films werden in twee vertoningen gepresenteerd in de

28 bioscoopzalen in diverse filmtheaters en hotels. Uiteraard zijn

alle films in de online Film Catalogus van de AFM opgenomen die

al meer dan zesduizend projecten vermeldt. Net als de sites van

Vimeo, Cinando en Festivalscoop kan men op die manier over alle

informatie betreffende de projecten en het stadium waarin deze

verkeren beschikken. Er bestaat ook een mogelijkheid om gereali-

seerde films te bekijken. De internet site Slated registreert alleen

projecten die in ontwikkeling zijn en financiering zoeken. De site

Filmtrack geeft aan welke distributiedeals een film heeft zodat

een distributeur op de hoogte is van de beschikbaarheid van een

film. Al deze sites zijn voor veel distributeurs en salesagenten on-

misbaar geworden om zich actueel op de hoogte te houden. Toch

blijft de persoonlijke relatie, het onderhandelen op de markten

face to face, een noodzakelijk deel van het beslissingproces om

films aan te kopen of projecten al vanaf het ontwikkelingssta-

dium te ondersteunen. menen de meeste professionals.

Hoewel het niet altijd mogelijk is om een film duidelijk op een

genre vast te leggen, zijn professionals toch geneigd om films in

categorieën in te delen. Soms komen de films, zoals in de catalo-

gus van het festival gebeurde, in meerdere categorieën terecht. De

algemene categorie drama scoort in de catalogus het hoogst met

121 films. Het thrillergenre omvat 92 films terwijl actie/avontuur

en horror met 74 en 53 projecten duidelijk voor eenzelfde type pu-

bliek zijn bedoeld. Comedy is met 73 films ook een populaire cate-

gorie. Alle andere genres leveren per categorie tussen 1 (Western)

en 27 (Familiefilms) films op. Een klein aantal Nederlandse films

werden op de AFM aangeboden en vertoond waaronder Nijntje

de film van Hans Perk door de Spaanse salesagent 6 Salles die

op de AFM in wereldpremière ging. De Domino Effect van Paula

van der Oest werd door de Duitse ARRI Worldsales aangeboden.

Jackie werd vertoond bij de Duitse Media Luna New Films die ook

de rechten van Hemel van Sacha Polak en Lilet Never Happened

12

AFM

van Jacco Groen verkopen. Het Nederlandse FCCE die een stand

in het internationale paviljoen hadden, presenteerden Bellicher

Cell van Peter de Baan, Het meisje en de dood van Jos Stelling en

Steekspel samen met de documentaire hierover van Paul Verhoe-

ven. Het laatste bedrijf is vooral bekend door het produceren van

evenementen en televisieprogramma’s rond films in Nederland

van een van zijn oprichters Rene Mioch.

Het AFIDe samenwerking met het AFI, het festival dat elders gelijktijdig

in Los Angeles plaatsvindt, werd dit jaar meer onderstreept door

de vertoning van 27 films van het AFI op de AFM. Voor deze films

was de vertoning op de AFM zonder kaartrestrictie. Elf films wa-

ren door de aanwezige salesagenten geprogrammeerd waaron-

der Simon Killer van Antonio Campos door Fortissimo. 16 andere

films die voor het merendeel op andere internationale festivals in

première zijn gegaan zoals Caesar must die van de gebroeders Ta-

viani of A Royal Affair van Nikolaj Arcel en Eat Sleep Die de eerste

film van Gabriela Pichler werden door diverse distributeurs aan-

geboden en kregen zo op de AFM extra aandacht. De laatste film

ontving de Grand Jury Prijs van het AFI Bovendien had het festival

zelf nog drie andere Amerikaanse films gekozen om bij de natio-

nale en internationale distributeurs aandacht te vragen

FinancieringOm de financiering rond te krijgen blijkt voor alle typen films een

lastige zaak. Ook al rekende men uit dat een Amerikaanse film die

rond 1 miljoen dollar kost zijn geld gemakkelijk terug kan ontvan-

gen via nationale en internationale downloads en een nationaal

kabelcontract, zou men er toch eerst voor moeten zorgen om de 1

miljoen te krijgen. Crowdfunding en interesse wekken via sociale

media is daarbij vanaf het prilste idee belangrijk. Zo betrekt men

het targetpubliek meteen bij de film. Het publiek wil op de hoog-

te zijn van “zijn” film en wil een relatie hebben met de film en de

locatie waar de film speelt. Een pitch voor een financier waarin de

inhoud geconcentreerd wordt op het bedoelde publiek kan hel-

pen om die over de streep te trekken. Veel producenten hopen op

een demografische cross over zoals het succes van Best Erotic Ma-

riegold Hotel liet zien of een cross over van een artistieke film zo-

als Beast of the Southern Wild. Hoewel investeren in films risico-

vol blijft, kan er ook veel winst worden gemaakt. Een financier wil

affiniteit met het project hebben en doet via deze investering aan

diversificatie van zijn portfolio. Nog belangrijker dan de inhoud

kan het aantrekken van een mannelijke ster voor het project zijn.

Een trackrecord van eerder succesvol uitgebrachte films kan ook

een positieve impact hebben op bijvoorbeeld een kabelcontract

die dan weer andere financiers kan interesseren. Zonder promo-

tiebudget is het gebruik van sociale media noodzakelijk waarbij

duidelijk op het bedoelde publiek moet worden ingespeeld.

Naast deze algemene adviezen waren er ook concrete adviezen

met betrekking tot coproducties met andere landen. De Hong-

kong dag stond dit jaar in het teken van coproductie waarmee

men de Chinese quota’s zou kunnen omzeilen. Hoewel de quota’s

zijn verruimd voor de VS van 20 naar 34 films, waarvan er 14 3D

films dienen te zijn, blijft het lastig om een coproductieverdrag

te krijgen voor een film. De financiering dient voor 1/3 Chinees te

zijn 1/3 van de crew en cast dient Chinees te zijn en er dient ook in

China op locatie te worden gefilmd. China wil zelf met zijn eigen

films op de wereldmarkt en heeft met de groots opgezette film

Back in 1942 die met 35 miljoen dollar een van de duurste pro-

13

AFM

ducties was, een begin gemaakt. De film draaide op het festival

in Cannes. 10% van de 600 Chinese films worden op dit moment

geëxporteerd terwijl de 20 Amerikaanse plus een aantal Euro-

pese films meer dan 50% van de boxoffice in China ophalen. Voor

buitenlandse bedrijven is meestal een eerste stap om met een be-

drijf uit Hongkong in zee te gaan voor verdere onderhandelingen

met coproducenten in China zelf.

Internationale festivals blijven interessant voor de lancering van

een film omdat de film hierdoor al een zeker kwaliteitsmerk heeft

gekregen. Maar men moet vooral naar de film zelf en het doelpu-

bliek van de film kijken vertelde Michael J.Werner van Fortissimo.

Zo kan een regionaal festival als Tokio veel meer voor een film

doen indien deze hier ook nog goed wordt gepromoot. Landen

en Amerikaanse staten blijven hun diensten als locatie aanbie-

den voor projecten met royale taxshelters tot meer dan 50%. Toch

blijkt er bijvoorbeeld in het Middenoosten een omslag. Daar is

men steeds meer bezig om eigen talent en creativiteit te stimule-

ren en eigen projecten van de grond te krijgen. Hiervoor worden

dan coproductiepartners gezocht. AbuDhabi, Doha en Dubai wil-

len meer aandacht voor de eigen regio en cultuur. Zij willen ei-

gen vakmensen opleiden. Het succes van de eerste film uit Saudi

Arabie, Wadja van de vrouwelijke regisseur Haifaa Al Mansour in

Venetië, is hier een voorbeeld van.

Europese Aanwezigheid Naast de gezamenlijke suites van veel Noordelijk Europese lan-

den onder de paraplu van de eigen exportorganisatie waar een

aantal distributeurs zich konden presenteren, hebben de grote

verkoopbedrijven eigen suites. Unifrance kiest opnieuw voor een

presentatie van kleine Franse bedrijven buiten de AFM. German

Film had een grote suite gehuurd voor acht kleinere distributeurs

waaronder Arri en Media Luna New Films die ook Nederlandse

films aanboden De Trustnordisk Fund bood o.a. de nieuwe film en

de tweedelige dramaserie van Lars van Triers Nymphomaniac aan.

Dit jaar gaf EFP (European Film Promotion) aan 20 organisaties

(producenten, salesagenten en distributeurs en landenorganisa-

ties) support via de gezamenlijke suite en geld om aan de AFM

te kunnen deelnemen. Naast Eye International van het Eye Film

Instituut waren er nog drie andere landeninstituten. Opvallend

is dat de noordelijke landen ondanks hun eigen suite bij de EFP

al een aantal jaren ruim zijn vertegenwoordigd met distributeurs

en producenten die nieuwe mogelijkheden voor hun projecten

zoeken via internationale coproducties. Alle deelnemers staan in

een aparte brochure en zijn ook op de EFP website vermeld. Een

in Nederland gevestigde distributeur Tropical Storm had ook van

deze mogelijkheid gebruik gemaakt en bood twee Duitse films

uit 2011 aan. De EFP organiseerde opnieuw de Oscar screenings

voor tien films uit Europa die zijn ingediend voor de Oscar voor

buitenlandse films. Voor Nederland werd Kauwboy van Boude-

wijn Koole vertoond die net als de meeste andere films prijzen

op festivals had ontvangen. Zeven van de films zijn coproducties

en zij zijn nog alle op zoek naar een Amerikaanse distributeur. Zij

hebben wel veelal een salesagent.

Het lijkt erop dat de filmindustrie voor onafhankelijke films een

betere tijd tegemoet gaat ook al wordt van alle betrokkenen ver-

wacht dat men in ieder stadium van een project creatief en inven-

tief mogelijkheden schept en van bestaande structuren gebruik

maakt.

14

Akoestische behandeling: vuistregels voor het zelf doen

Niets is leuker dan met apparatuur van hoge kwaliteit een mooie productie neerzetten in de studio of heerlijk genieten van high end audio in eigen omgeving. De investering in apparatuur is belangrijk voor de kwaliteit, maar die kwaliteit kan teniet worden gedaan als de ruimte waarin het geluid klinkt niet ook met aandacht is behandeld. We bekijken de mogelijkheden en onmogelijkheden van akoestische behandelingen.

De juiste akoestische behandeling van een ruimte is om vele re-

denen erg belangrijk. Wie bezig is met een audioproductie wil een

eerlijk beeld hebben van zijn werk. Luister je muziek op een hifi-

installatie dan wil je niet dat de ruimte de kwaliteit tegenwerkt.

En ben je met een band aan het spelen, dan wil je dat de om-

geving niet te veel last heeft van jouw geluid. De tegengestelde

richting geldt uiteraard bij het maken van opnames. Geluid dat

buiten de ruimte klinkt, moet vooral daarbuiten blijven. Vanuit de

praktijk zijn er door de jaren heen vele concepten en toepassin-

gen ontwikkelen die geluid controleerbaar maken en zorgen dat

je precies hoort (of juist elimineert) wat je nodig hebt. Dat gaat

van muurisolatie, bass traps en luchtafdichting tot diffusers en

het uitdoven van signalen met contrageluid. Het is een kennis-

veld waarin het makkelijk verdwalen is, maar er zijn enkele basis-

principes die keer op keer terugkomen. En dan is er ook de vraag

hoe je te werk wilt gaan. Ga je kant en klare producten te kopen?

Sla je zelf aan het klussen? Of schakel je een externe expert in?

Één mythe willen experts in ieder geval graag uit de wereld hel-

pen: eierdozen zullen de ruimte niet veel goeds doen. Het effect

van eierdozen is namelijk marginaal. Ze dragen maar weinig bij

aan de akoestiekverandering en voor geluidsafdichting zijn ze

nog minder geschikt.

GeluidsoverdrachtOm geluidsbehandeling in perspectief te plaatsen, is het belang-

rijk de verschillende manier van geluidsoverdracht te kennen. Zon-

der te verzanden in een te wetenschappelijke benadering kunnen

we stellen dat er drie soorten van geluidsoverdracht bestaan. De

15

Akoestische behandeling

eerste soort betreft voornamelijk lage frequenties: direct geluid.

Dit geluid reist door muren heen. De tweede soort is contactge-

luid. Het geluid verspreid zich door de constructie. Deze vorm van

geluidsoverdracht is al goed te merken wanneer de volumeknop

van een gemiddelde stereo-installatie open gaat. Doorsnee wo-

ningen zijn namelijk maar in beperkte mate ontworpen om con-

tactgeluid te voorkomen. Denk niet alleen aan vloeren die trillen,

maar ook aan de verspreiding van geluid via leidingen. De derde

en laatste soort geluid is omloopgeluid. Hierbij ontsnapt het ge-

luid. Veel voorkomende voorbeelden zijn kieren bij deuren en niet

goed afgedichte ramen.

Kamer-in-kamerMaar waar begin je? Allereerst is het belangrijk de zwakke plek-

ken op te zoeken. Wanneer je deuren en ramen geen goede isola-

tie bieden, heeft het geen zin om je druk te maken over de isolatie

van muren. Een vuistregel is in ieder geval dat er zoveel mogelijk

structuurmassa nodig is, evenals luchtafdichting rondom de deu-

ren een ramen. Om de aanpassingen echt effect te laten hebben,

is het aan te raden dubbele deuren te gebruiken. Het gebruik van

zand tussen de wanden is een oplossing waar verschillende ex-

perts voor pleiten. Wanneer het mogelijk is, geven dubbele wan-

den ook goede mogelijkheden. Bijvoorbeeld door de kamer-in-ka-

mer methode toe te passen. Dit kost ruimte, maar zoals de naam

doet vermoeden wordt contactgeluid zoveel mogelijk voorkomen

door de binnenste en buitenste kamer geen contact met elkaar te

laten maken. En door de binnenkamer een hoge massa te geven,

wordt een groot gedeelte van het directe geluid gedempt.

AbsorptieHet is belangrijk onderscheid te maken het doel van de ruimte.

Wanneer de ruimte gebruikt wordt voor opnames, mixing, mas-

tering of high end afluistering is namelijk verdergaande behande-

ling nodig, dan bij een repetitieruimte. We zullen vanaf hier dan

ook bij de eerste categorie stilstaan. Om de juiste balans te creë-

ren in een ruimte zijn er twee benaderingen: absorptie en diffusie.

Absorptie zuigt het geluid op. Materialen die hiervoor schikt zijn,

zijn schuim en stug mineraal wol (bijvoorbeeld rock wool). Deze

materialen zorgen voor de frictie die geluid omzet in warmte. Ab-

sorptie kan veel beteken voor het hele spectrum aan frequenties.

Zo is absorptie van hoge frequenties nodig om ‘flutter-echo’s’ te

gaan en te helder klinkende ruimte te temmen. Flutter-echo is

16

Akoestische behandeling

een rinkelend geluid dat wordt veroorzaakt door echo’s die heen

en weer kaatsen tussen harde, parallelle oppervlakten. Door in

je handen te klappen, is goed te horen of er sprake is van deze

echo’s. Is dat zo en neem je hier geen maatregelen tegen, dan

krijg je een onrealistisch beeld van het hoog in de ruimte. Om dit

te voorkomen is het belangrijk goed te letten op de dikte van het

schuim dat je gebruikt. Schuim van zo’n 10 centimeter dat direct

op een muur is bevestigd, blijkt namelijk alleen echt effect te heb-

ben op frequenties boven de 200-300Hz. Schuim dat de helft zo

dik is, werkt pas boven 400-600Hz. Evenals het hoog, is het ook

nodig het laag te behandelen. Door middel van bass traps is de

energie van lage frequenties te absorberen. Bass traps worden

veelal opgebouwd uit een combinatie van zachte, harde, dikke en

dunne materialen, met slim gebruik van lucht daartussen. Ver-

schillende experts pleiten ook voor voldoende ruimte tussen de

muur en de achterkant van de bass trap. Deze ruimte versterkt

de werking. Vooral in kleine ruimtes is er behoefte aan absorptie

van het laag.

DiffusieNaast absorptie is ook diffusie een manier om het geluid in ba-

lans te krijgen. Diffusie is te zien als het versplinteren van het

geluid door gebruik van een meerzijdige ondergrond. Een gemid-

delde diffuser ziet er dan ook uit als een plaat waarop een veel-

heid aan blokjes is bevestigd, die allen een verschillende hoogte

hebben, zodat het oppervlak uit allemaal kleine vlakje bestaat. Ze

zijn veelal gemaakt van hout of kunststof. Het helpt de energie

van geluid onder controle te krijgen in het midden en het hoog.

Daarbij helpt een diffuser ook bij de definitie van de ‘sweet spot’,

de plek tussen de monitoren waar je beste stereo geluidsbeeld

krijgt. Verschillende aanbieders hebben diffuser in hun assorti-

ment, maar in menige studio of afluisterruimte zijn ook zelfge-

maakte exemplaren te vinden.

Veel voorkomende problemenOm houvast te geven bij het aanpassen van je ruimte, is het ver-

standig enkele veel voorkomende problemen onder de loep te

nemen. Wie de luxe heeft van een ‘dedicated’ luisterruimte kan

tamelijk veel problemen oplossen door inrichting van de ruimte,

maar steeds vaker is het een extra slaapkamer of deel van de

woonkamer die dienst doet als projectstudio. Harde muren zijn

daarbij grote boosdoeners. Net zoals een spiegel licht reflecteert,

zorgen harde muren voor reflectie van geluid. Zo ontstaat achter

speakers vaak fantoomgeluid door de reflectie. Het geluid van

de speaker en deze reflectie hoor je allebei, wat het geluidsbeeld

verstoort. Scherp de oren dus voor dit soort reflectie en zorg dat

18

ter bij elkaar staan. Buiten de plaatsing in de breedte, speelt ook

de hoogte mee. Speakers dienen op ooghoogte te staan en wel zo

dat er tussen tweeter, basspeaker en oor een rechthoekige drie-

hoek ontstaat. Het is aan te raden om de speakers vlak (on-axis)

te hebben staan, maar zorg wel dat de afstand van oren naar de

verschillende speaker cones gelijk zijn. Is dit niet het geval, dan

helpt het om de speakers iets naar voren over te hellen. Houdt

daar rekening mee bij montage.

LeerprocesAkoestische behandeling kan dus een flink project zijn, waar ook

nog eens veel afgeleide aandachtspunten bij komen kijken. Maar

door de vele werkbare oplossingen die door de jaren heen ontwik-

keld zijn, kun je tamelijk eenvoudig de akoestiek van een ruimte

verbeteren. Panelen zijn zelf te plaatsen en - waar we nog niet

bij stil hebben gestaan - volgens sommigen kan ook meubilair

zorgen voor wenselijke absorptie en diffusie. Denk aan een bank

of een boekenkast. De discussies hierover zijn zowel leerzaam als

vermakelijk. Al doende en lezende zal je inzicht in de werking van

geluid dan ook zeker verbeteren.

Bronnen van informatieDe wereld van de akoestiek is er eentje met vrij veel fanatieke ‘le-

den’. Leden die graag hun kennis delen. Verspreid over het inter-

net is er dan ook een schat aan informatie te vinden. Veelal zijn

het forums waar de kennis wordt gedeeld. Van eenvoudige vragen

over waar te beginnen tot uitgebreide analyses van ruimtes en

toepassingen. Enkele die nuttig kunnen zijn bij het ontwikkelen

van je eigen visie en uitvoering van akoestische behandeling zijn:

• Johnlsayers.com (Recording Studio Design Forum)

• Studiotips.com

• Musiciansfriend.com

• Theproaudiofiles.com

• Avsforum.com

“Speakerplaatsing is minstens zo belangrijk als akoestische behandeling”

Akoestische behandeling

je de nodige absorptie gericht plaats, ook aan de zijkanten van

je ruimte. Voor het vinden van de juiste plek is er een praktische

truc. Ga op je mixplek zitten, laat iemand anders een spiegel vlak

tegen de zijmuur aan houden en verschuif deze net zolang totdat

jij een beeld van je speakers in de spiegel ziet.

“Zoek bij aanvang naar de zwakke plekken in de ruimte”

PlaatsingIedere ruimte heeft zijn eigen afmetingen, maar in de praktijk

blijken panelen van zo’n 60 bij 120 centimeter voldoende groot-

te te hebben om goed mee te werken. Daarvan heb je er zeker

drie nodig voor de spiegelpunten op de muur en het plafond, als

deze vrij laag is en het geluid beïnvloedt. Daarbij worden ook pa-

nelen geplaatst achter de monitoren om het eerder genoemde

fantoomgeluid te voorkomen. De hoogte van de panelen - en je

monitoren - moet in lijn zijn met de hoogte van je oren, wanneer

je op je mixplek zit. En aangezien ook de tegenovergestelde wand

van de ruimte het geluid beïnvloedt is het nodig om daar de no-

dige absorptie of diffusie toe te voegen. Veel ontwerpers kiezen

hierbij voor een diffuser, die ervoor kan zorgen dat de achterwand

praktisch verdwijnt in termen van geluidsbeïnvloeding. Denk bij

grotere ruimtes ook voor voldoende akoestische behandeling

verderop aan de zijkant in de ruimte. Mensen hebben immers de

neiging om niet op één plek te blijven tijdens het afluisteren.

Zoals al blijkt, is het effect van akoestische behandeling sterk

afhankelijk van de manier waarop je de monitoren opstelt. Ook

daar is dus voldoende aandacht voor nodig. Plaats speakers bij-

voorbeeld niet in de hoek. En zorg er ook voor dat ze rechtop

staan. Een liggende positie komt in de praktijk wel voor, maar kan

al gauw zorgen voor het verstoren van het stereobeeld. Volgens

velen zorgt ideale plaatsing van speakers voor een gelijkzijdige

driehoek, zodat je afstand als luisteraar tot beide speakers gelijk

is aan de afstand tussen de speakers. Zeker in kleine thuisstudio’s

zal het niet altijd mogelijk zijn om deze manier uit te voeren. In

dat geval wordt aangeraden om de speakers niet te ver uit elkaar

te zetten. Het beeld verbetert wanneer de speakers relatief dich-

19

1.000 werklozen per dag: omscholing zij-instromers de oplossing voor het tekort aan technici“Om- en bijscholing is van essentieel belang bij het terugdringen van tekorten in de technische sector”, stelt Hans Biesheuvel, voorzitter MKB Nederland, in zijn openings-toespraak tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’. “Om dit tekort terug te dringen zijn private opleiders onmisbaar.”

Het tekort aan technisch talent bedreigt de toekomst van de

technische sector en vormt daarmee een grote bedreiging voor

de groeiambities van bedrijven. Dit sluimerende probleem zet

de economische groei van Nederland onder druk. ‘Investeer in

ambacht en maakindustrie; we moeten massaal investeren in

onderwijs en bijscholing om het tij te keren’ aldus Hans Biesheu-

vel. Deze en andere urgente kwesties kwamen uitgebreid aan de

orde tijdens het congres ‘De slag om technisch talent’ in Hotel

Houten.

Techniekpact Private OpleidersHans Biesheuvel lichtte tevens het Techniekpact van Minister

Kamp nader toe. Dit Techniekpact is een initiatief van het kabinet

om samen met werkgevers, het onderwijs en de vakbeweging om

de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt in de techniek-

sector te versterken en het tekort aan technisch personeel tegen

te gaan, volgens drie actiepunten:

1. meer aandacht voor bèta/techniek in het funderend onderwijs;

2. hogere instroom (beroeps)opleidingen techniek via publiek

private samenwerking;

3. arbeidsmarkt: verhogen van de zij-instroom, aantrekken en

behoud van (internationaal) technisch personeel.

Hierop heeft de Nederlandse Raad voor Training en Opleiding

(NRTO) in samenwerking met Reed Business Opleidingen het

‘Techniekpact Private Opleiders’ opgesteld. Dit pact werd tijdens

het congres aangeboden aan Hans Biesheuvel en haakt specifiek

in op het derde punt: namelijk het tekort aan technici terugdrin-

gen door middel van goede (om- en bij)scholing voor zij-instro-

mers.

Private opleiders en zij-instromersHet privaat onderwijs is marktleider op het gebied van volwas-

senenonderwijs en voldoet aan de kwaliteitskaders en doelma-

tigheidsvereisten. Ruim 85% van de volwassenen - 1,3 miljoen

mensen - die een opleiding volgen, wordt opgeleid door private

aanbieders.

Net als de overheid zien private opleiders een belangrijk potentieel

in personeel dat werkzaam is in andere sectoren en werkzoeken-

den: ofwel zij-instromers. Een zeer gemotiveerde, gedisciplineer-

de doelgroep met werkervaring en een groot verantwoordelijk-

heidsgevoel, die bewust kiest voor de techniek. Om dit potentieel

aan te kunnen boren is scholing nodig die enerzijds aansluit bij

de behoefte van het bedrijfsleven en anderzijds bij volwassenen.

Privaat onderwijs biedt dit maatwerk voor beide partijen.

Experts aan het woordTijdens het congres ‘De slag om technisch talent’ gingen diverse

experts in op oplossingen voor het tekort aan technisch perso-

neel. Het was een punt van discussie tijdens het rondetafelge-

sprek onder leiding van Tom van ’t Hek met Wouter Vlasblom

(Siemens Nederland), Frank Schoof (Croon Elektrotechniek) en

Alfred Boot (Dura Vermeer Groep). Harry de Vos vertelde uit eigen

ervaring hoe ASML technisch personeel rekruteert in een krappe

arbeidsmarkt. Arbeidsmarktcommunicatie expert Martijn Hem-

minga liet zien hoe werving strategisch kan worden ingezet en

senior raadsmedewerker Adviesraad voor het Wetenschaps- en

Technologiebeleid Luc Rietveld lichtte toe welke rol de overheid

kan spelen om de vraag en aanbod op de arbeidsmarkt voor ken-

niswerkers samen te brengen. n

20

De toekomst van broadcasting met No More Boundaries

Twee februari 2013 barstte GelreDome volledig uit zijn voegen tijdens het spetterende Hard Bass. Deze editie - die de naam Reclamation draagt - had een uitstekend programma met de beste DJ’s van de hardstyle scene. Dit in samenhang met een geweldige show, zorgde voor een waar spektakel. No More Boundaries verzorgde onder andere een live uitzending op YouTube Live .

No More Boundaries | NOMOBO.TV is een jong maar zeer ervaren

mediabedrijf dat zich volledig richt op de ontwikkeling van online

videokanalen en productie van content. Constantijn van Duren,

producer en partner binnen No More Boundaries: “We ontwikke-

len videokanalen in opdracht van uiteenlopende organisaties in

diverse markten; van corporate (Samsung, Rabobank), entertain-

ment (b2s/ Hard Bass, Amsterdam Dance Event, Red Bull BC One,

Unox Nieuwjaarsduik) en sport (KNVB, Glory World Series, Neder-

landse Darts Bond). Deze organisaties begrijpen goed dat ze voor

hun activiteiten zelf in staat zijn direct te kunnen communiceren

met hun doelgroep of publiek door middel van online video. Op

elk denkbaar connected device (mobiel, iPad en Connected TV) -

niet alleen in Nederland maar ook direct wereldwijd.” Geen inves-

tering meer in one-way mediacampagnes maar het opzetten van

interactieve online mediaproducties waar NOMOBO zorgdraagt

voor de volledige hoogwaardige productie oftewel het regelwerk.

Dat houdt de audiovisuele registratie van (live) events in, de ac-

tivatie van brands binnen deze mediaproducties en de geïnte-

greerde directe communicatie met het publiek via social media

(Google+, Facebook, Twitter en Instagram).

21

Streaming

NOMOBO is opgericht door drie partners met ieder meer dan

tien jaar ervaring in mediaproductie in de breedste zin van het

woord; van filmacademie, MTV, Talpa, Eyeworks, DutchView tot en

met Eredivisie Live. De expertise opgebouwd binnen online video

communicatie gaat terug in de tijd van postzegelformaat en va-

rieert tot en met de distributie op dit moment in Full HD op zoals

gezegd alle denkbare connected devices.

Hardbass ReclamationOp Hard Bass heeft No More Boundaries de complete productie

verzorgd van de uitzending op YouTube Live. Dit was een absolute

primeur voor events zoals Hard Bass Reclamation; nog niet eer-

der was een hard-style evenement live uitgezonden op YouTube.

Zoals organisator b2s al haar events aanpakt en neerzet, moest

ook dit hoogwaardig gebeuren. Daarop werd een productieplan

voorgesteld waarbij het mes aan twee kanten sneed:

1) registratie voor live uitzending op YouTube

2) opname van beelden voor productie van de aftermovie

“De aftermovie zou gemonteerd worden in 4k resolutie waardoor

we een aantal cameraposities hebben uitgevoerd met RED Epic

om dit mogelijk te maken. Eén van deze cameraposities was de

Xtreme T12 van Egripment (http://www.egripment.nl/nl/Pro-

duktT1.asp?ID=107), een revolutionaire telescopisch uitschuif-

bare crane die veel voor filmproducties wordt ingezet. Door dit

gecombineerde productieplan is tegen een efficiënt budget een

hoogwaardige HD-productie mogelijk gemaakt die wereldwijd is

uitgezonden op YouTube. Dit is gerealiseerd in vier verschillende

resoluties tegelijkertijd zodat kijkers wereldwijd kunnen meege-

nieten op elk denkbaar apparaat; van een computer tot mobiele

telefoon en zelfs in HD op een Connected of Smart TV. Binnen de

uitzending zijn ook graphics weergegeven waarin social media

was geïntegreerd. Hiervoor hebben we zelf software ontwikkeld

waar vanuit diverse social mediakanalen alle reacties worden ver-

zameld. Een social media redacteur die betrokken is bij de video-

regie, selecteerde de beste reacties en die werden vervolgens ge-

toond in de live uitzending. Dit moedigde kijkers aan te reageren

waardoor de live uitzending een viraal karakter kreeg en de kans

vergroot werd dat het evenement trending topic werd op diverse

social media platformen.

De uitzending was perfect en er is een groot publiek wereldwijd

bereikt. Het interessante van het uitzenden van live evenemen-

ten op YouTube is dat je direct inzicht hebt in je publiek (waar,

wie en hoeveel). Deze informatie is van belang voor ons en onze

opdrachtgevers om exact te kunnen bepalen waar in de regio of

in de wereld kansen bestaan om te ondernemen en te groeien.”,

aldus No More Boundaries “Op technisch vlak hebben we een

aantal interessante uitdagingen gehad; zoals gezegd de effi-

ciënte integratie van RED Epic digital film camera’s binnen een

HD-broadcast omgeving. Ook hebben we voor het gehele post-

productietraject een zogenaamd ingest-systeem ingezet van de

firma Broadcast Rental uit Bussum om alle beschikbare camera-

posities en losse audiosporen te kunnen opnemen zodat dit ma-

teriaal direct na het evenement beschikbaar is op harddisk. Dit

scheelt dagen werk aan inladen en converteren voordat eindelijk

kan worden begonnen met eindmontage. Kortom, we zijn con-

tinu op zoek om de hoogst haalbare kwaliteit in (live) productie

te realiseren tegen een zeer efficiënt budget.” n

22

De toekomst van scherm en bril

3D en verderMet de introductie van 3D-video ver achter ons, presenteren ontwikkelaars verschillende technieken en toepassingen om beeldbeleving naar een nog hoger plan te tillen. Beelddefinities worden verhoogd, kijkhoeken verbeterd en zelfs de omgeving wordt toegevoegd aan digitale beelden. Mooie ontwikkelingen, maar één vraag lijkt centraal komen te staan voor de kijker: geen bril of juist wel?

23

Afgaand op ontwikkelingen in de markt beweegt 3D-video zich

twee kanten op. Verschillende ontwikkelaars laten zien dat we in

de toekomst niet langer met een 3D-bril op naar een scherm zul-

len kijken. Wie met meerdere mensen een film wil kijken, kan dit

op een 3D-scherm doen zonder bril. Wie minder behoefte heeft

aan gezelschap, gebruikt een stand alone-bril, waar geen extern

scherm bij nodig is. Sterrix, een Duitse ontwikkelaar, richt zich

op ontwikkelingen in de laatste categorie. Onlangs kreeg zij een

patent toegekend voor haar ‘Pseudo-Holographic display’ techno-

logie. Met deze techniek is het volgens de makers mogelijk om

3D-displays te maken van hogere kwaliteit dan we tot op heden

gewend zijn in de markt. De techniek baseert zich op de gebruike-

lijke autostereoscopische techniek, maar biedt als voordeel dat er

meer kijkhoeken mogelijk zijn. Sterrix spreekt zelfs van een onbe-

perkt aantal perspectieven. Honderden mensen moeten tegelijk

een optimaal beeld krijgen op de nieuwe schermen. Een van de

redenen waarom dit mogelijk is, is het gebruik van een nieuwe

pixelstructuur en een resolutie die honderdmaal groter is dan

die van HD. Het resultaat? Volgens Sterrix is er sprake van meer

diepte in het beeld, raken ogen minder gauw vermoeid en ziet het

3D-effect er realistischer uit. Ondanks dat de techniek alleen nog

in theorie bestaat, laat de ontwikkelaar al wel weten mogelijkhe-

den te zien voor integratie in bestaande schermen.

Onzichtbare interferentieNieuws dat enigszins in lijn ligt met dat van Sterrix, is afkomstig

van het Nederlandse Dimenco, dat een link heeft met Philips. Di-

menco heeft zich in haar bestaan vooral gericht op de zakelijke

markt, maar maakt nu de overstap naar de huiskamer. Centraal

hierbij staat de Nabla-technologie, een toepassing van autoste-

reoscopisch 3D. De techniek maakt het mogelijk om 3D-beeld te

zien op 4K-panelen. Een van de oprichters van Dimenco liet even

geleden aan Tweakers weten dat er in samenwerking met enkele

grote tv-merken wordt gewerkt aan de ontwikkeling van tv’s. Het

is de bedoeling dat deze eind dit jaar op de markt verschijnen. De

nieuwigheid bij de Nabla-technologie zit hem vooral in de over-

3D

stap naar 4K-panelen. Een overstap die mogelijk is door gebruik

van een lenticulaire lenslaag. Volgens het bedrijf is de interferen-

tie van de lenslaag niet langer zichtbaar. De Clear View-techno-

logie die Dimenco ontwikkelde, speelt een belangrijke rol in het

geheel. Middels een eigen productiemethode wordt de lenslaag

op het paneel gelamineerd, wat de kijkhoeken en de helderheid

te goede komt. Maar behalve technische vooruitgang is er meer

goed nieuws. De nieuwe manier van werken, blijkt voordeliger te

zijn dan voorheen. De vraag is natuurlijk alleen wie van die kos-

tenverlaging zal profiteren.

Mobiel 3DEen interessante ontwikkeling waarvan de praktijk steeds dich-

terbij komt, is 3D-beeld op mobiele telefoons. Een recente paten-

taanvraag van Samsung gaf daarbij recentelijk wat reuring. Het

bedrijf heeft in eerste instantie een patent aangevraagd voor een

logo, waaruit volgens verschillende bronnen blijkt dat ze 3D wil

toepassingen in nieuwe modellen. Kort daarna volgde ook de aan-

vraag van een patent voor de techniek zelf. Ondanks wilde specu-

laties dat de camera al in het komende vlaggenschip, de Galaxy

S4, verwerkt zou zijn, bleken niet juist. Sowieso zou de aanvraag-

tijd al te kort zijn, maar ook sprak Samsung niet over 3D tijdens de

presentatie van de S4 halverwege maart. Maar dat neemt natuur-

lijk niet weg dat het concern bezig is met 3D-ontwikkelingen, dus

in de toekomst mogen we zeker wat verwachten. Het gepaten-

teerde logo wijst overigens niet alleen op toepassing in telefoons

maar in meerdere mobiele apparaten

“Wat de kijkhoek richting een 3D-display is, zal niet neer uitmaken.”

25

Augmented RealityVerbetering van beeldkwaliteit staat sinds jaar en dag centraal bij

de doorontwikkeling van schermen, 3D is hierop geen uitzondering.

Met de opkomst van zelfstandig werkende 3D-brillen komen er ech-

ter ook steeds meer functionaliteiten om de hoek kijken. Bij de nieu-

we producten van Amerikaanse Vuzix bijvoorbeeld. Zij presenteerde

kort geleden een nieuwe 3D-bril waarin ‘augmented reality’ moge-

lijkheden in zijn verwerkt. Twee camera’s zorgen ervoor dat digitale

beelden uit de omgeving van de gebruiker worden samengevoegd

met digitale beeldlaag. Het geheel is dan in 3D te beleven. De Wrap

1200 AR, zoals het product heet, zorgt voor een beeld van 75 inch. Het

belangrijkste aspect bij de beleving die de bril biedt, is dat digitale

objecten in de fysieke omgeving lijken te liggen. Om dit realistisch

weer te geven, is in de bril een sensor verwerkt die de bewegingen

van het hoofd registreert en de beelden op basis van die bewegingen

aanpast. Eye tracking is niet alleen in ontwikkeling bij stand alone

3D-brillen. Ook in samenwerking met schermen zorgt de techniek

voor een realistischere kijkervaring. Onder andere het Duitse SMI

richt zich op deze ontwikkelingen. Onder de noemer ActiveEye tech-

nologie volgt de bril de bewegingen van het hoofd en past de beel-

den op het 3D-display daarop aan. Er is dan eigenlijk ook meer sprake

van ‘head tracking’. De techniek werkt door middel van drie camera’s

in de bril en twee bollen die aan zichtbaar aan de buitenkant zitten.

Google GlassGlass, de bril die Google al een tijdje aan het ontwikkelen is, werkt

stand alone, al ligt de nadruk niet zozeer op geavanceerde beeld-

formaten. Ook augmented reality(-achtige) toepassingen lenen

zich goed voor toepassing in de bril. Maar aangezien het concern

een groot belang heeft in video – denk aan YouTube – worden

er nog wel wat verrassingen verwacht. Langzamerhand zijn er

steeds meer eigenschappen van het ambitieuze product bekend.

Zoals verwacht is de bril te bedienen doormiddel van je stem. Als

alternatief heeft Google echter ook besturing door middel van

gebaren aan het apparaat toegevoegd. Het afspelen van video-

materiaal is logischerwijze al gepresenteerd. Verder richt de bril

zich met name op het maken van foto’s en informatie geven over

de omgeving. Zo speelt Google Maps Navigatie een belangrijke

rol, waarbij de interface toegespitst is op de manier van kijken.

De achtergrond is transparant, waardoor navigatie bijvoorbeeld

op de omgeving is te projecteren. Al met al dus nog geen erg re-

volutionaire nieuwe toepassingen, maar Google kennende houdt

ze die nog even onder de pet om bij de marktintroductie te kun-

nen verbazen. Aan de praktische kant werd onlangs al wel bekend

gemaakt dat de bril op sterke te verkrijgen is.

Nieuwe belevingBril of geen bril, de komende jaren beloven 3D-video in een nieuw

daglicht te zetten. Vooral het gebruik van augmented reality

maakt erg nieuwsgierig naar de toepassing. Zeker wanneer zoals

in Google’s geval daar ook online diensten aan worden gekop-

peld. Hopelijk weten de verschillende ontwikkelaars elkaar goed

te vinden en zullen content en beeldkwaliteit samen zorgen voor

nieuwe beleving.

3D

26

Ontwikkelingen in 4KMet het verleggen van grenzen komen 4K-televisies steeds

meer binnen bereik te liggen. Critici spreken echter van een

flinke hobbel die moet worden genomen om 4K echt inte-

ressant te maken, namelijk de mogelijkheid om dit formaat

ook fatsoenlijk te streamen. Telefonica ziet het als haar

schone taak om aan te tonen dat dit al wel degelijk moge-

lijk is. Tijdens de Mobile World Congress heeft zij laten zien

dat 4K-video met 100Mbps is te streamen via een glasve-

zelverbinding. Volgens toeschouwers verliep de overdracht

zonder hick-ups en buffering en voegde Telefonica daad bij

woord. Dat het geheel nog (lang) niet commercieel is in te

zetten, moge duidelijk zijn, maar zoals gebruikelijk is alleen

het vaststellen van de mogelijkheid al een goede stap in de

richting. Een mooie tussenstap zou een toepassing zijn voor

40Mbps, maar het lijkt er volgens kenners net op dat die

stap ook gezet wordt.

PlayStationRecente berichten van Sony zorgden voor zowel verheu-

ging als teleurstellingen. Het concern liet namelijk weten

met haar PlayStation 4 aan te haken bij de 4K ‘revolutie’.

Goed nieuws voor gamers, zul je denken, maar helaas voor

hen beperkt Sony zich tot 4K-video en is er geen sprake van

4K-gaming. Ondanks dat het hier dus niet gaat om de ‘full

monty’ toont Sony zich met de PlayStation toch weer voor-

uitstrevend. In de televisiesfeer lijken meest interessante in-

troducties op z’n vroegst aan het einde van dit jaar of begin

volgend jaar plaats te vinden.

CapaciteitOntwikkelaars schetsen de afgelopen jaren vooral het beeld

voorzichtig te zijn en niet ‘en masse’ 4K te omarmen. De

ontwikkeling duurt naar verwachting dan ook nog wel een

tijdje, maar verschillende bedrijven zijn wel aan het voorsor-

teren. Zo gaf technologiefabrikant Seagate onlangs aan dat

de grote stijging in de verkoop van haar harde schijven een

voorbode is voor wat de komende jaren plaats gaat vinden.

Seagate verkocht onlangs haar 2 miljardste harde schijf. De

3D

eerste dertig jaar van haar bestaan zorgden voor het eerste

miljard. De afgelopen vier jaar voor het tweede miljard. On-

danks de toenemende online opslagdiensten verwacht het

bedrijf dat de vraag naar fysieke opslag exponentieel blijft

stijgen. Een van de grote aanjagers daarvan: 4K-video.

Ontwikkelaars hebben dus (logischerwijs) vertrouwen en

ook de facilitaire hoek bereid zich voor. Hopelijk mogen wij

als publiek, vanaf onze eigen bank, over niet al te lange tijd

het belangrijkste oordeel geven.

Online veiligheidEen interessante nevendiscussie bij de ontwikkeling van 3D-

tv’s, en met name de smart tv-functies, is de veiligheid. Waar

verbindingen met internet ontstaan, wordt immers ook al

gauw door hackers gedacht aan manieren om op de devices

binnen te komen. Op het 3DTV-forum uitten verschillende

leden hun zorgen om de veiligheid van televisies. Fabrikan-

ten stellen in reactie hierop dat het momenteel niet nodig

om zorgen te maken om virussen of andere bedreigingen.

De voornaamste reden hiervan is dat de platforms nog erg

gesloten zijn, dus niet erg toegankelijk voor software. Appli-

caties komen uit app-stores van fabrikanten en geven voor-

alsnog geen ruimte voor cyber crime. Virussen kunnen zich-

zelf dus niet eenvoudig installeren en hun kwaadwillende

werk doen. De platforms waarmee wordt gewerkt, verschil-

len per fabrikant ook sterk onderling, waardoor de markt om

te hacken versplinterd is. Wanneer de platforms harmonise-

ren, is het dus wel belangrijk om waakzaam te zijn.

“Met augmented reality zijn omgeving en digitale beelden samen te brengen in een 3D-bril”

Met deze uitgaven bereikt u alle professionals in entertainment

misschien wel meermaals

Buzzfacts Publishers & Mediagroup Exploitatiemaatschappij B.V.

1-1 BP&M Entertainment mrt13.indd 1 19-03-2013 14:03:09

28

NAB 2013De NAB, National Association of Broadcasters Convention in Las Vegas Nevada. Voor degenen die betrokken zijn bij film of televisie een soort bedevaart, schreef onze correspondent ter plaatse: Berry Ebben. Anders dan op de IBC in Amsterdam of welke andere elektronicaconventie wereldwijd dan ook, op de NAB zie je toekomstdromen, dromen die volgend jaar weer gewoon anders kunnen zijn. Maar deze conventie geeft je wel een idee waar het naar toe gaat.

Dat de NAB trekt onder andere zoveel bedrijven en bezoekers

door het feit dat de grootste dichtheid van elektronicabedrijven,

televisie- en filmmakers in California, Silicon valley, LA en Holly-

wood zit. Daarnaast hangt er in Las Vegas nog altijd de sfeer van

de “ American Dream’’. Dat die droom niet altijd happy is zie je

natuurlijk elke morgen als je van de Strip naar de conventiehallen

loopt. Een hoop lege gebouwen, hier en daar een dakloze en doel-

loze toeristen op zoek naar plat en goedkoop vermaak.

Is de NAB een conventie met trends, geruchten en halfwas pro-

ducten, IBC Amsterdam in September daarentegen is een zake-

lijke conventie, dichter bij de realiteit met volwassen producten.

NAB trok in 2012 92.112 bezoekers, waarvan 24.928 buitenlanders

uit 151 verschillende landen. Er waren 1571 bedrijven die er hun

producten lieten zien en dat waren er meer als het jaar daarvoor.

Bij deze bedrijven horen ook nogal wat Nederlandse bedrijven en

vestigingen van buitenlandse bedrijven in Nederland, die op de

NAB door Nederlanders vertegenwoordigd zijn.

Grote publiekstrekker zal ongetwijfeld de Japanse publieke zen-

der NHK worden. De Japanse zender gaat in juli 2014 als eerste

zender wereldwijd voor het eerst uitzendingen verzorgen in

4k. Maar goed, zoals we gewend zijn gaat natuurlijk alles in een

rotgang verder; 8k is namelijk al onderweg.

Public broadcaster NHK will present the latest iteration of its Super

Hi-Vision system at the 2013 NAB Show. It will be featured in the

new “NAB Labs Futures Park,” a section of the NAB Show exhibi-

tion floor reserved for broadcast-related research and development

projects from around the world.

Established in 2009 as the “International Research Park,” the NAB

Labs Futures Park will feature high-profile media technologies in

development chosen by NAB Labs for presentation to the broad in-

ternational audience at NAB Show.

A highlight of the 2013 Futures Park will be NHK’s Super Hi-Vision

demonstration. It will feature a presentation theater for viewing

the system’s 8k video and 22.2-multichannel sound (including

content recorded in cooperation with the Olympic Broadcasting

Service and the BBC at the London 2012 Olympic Games).

The system’s 7680 x 4320 video format provides 16 times the

number of pixels as HDTV, for stunning clarity and an immersive

visual experience. Meanwhile, the system’s massive multichannel

audio system produces unprecedented immersion into a 3D sound

space for viewers located anywhere within a large viewing area.

Besides the presentation in the theater, NHK will also show for the

first time outside Japan the real-time, over-the-air transmission

and reception of Super Hi-Vision broadcasts, using two UHF tele-

vision channels.

NHK also plans to show its latest developments in production tech-

nology for the system, including a 120 Hz Super Hi-Vision camera,

as well as the first compact Super Hi-Vision camera suitable for

robust mobile use, and a 22.2 multichannel sound production sys-

tem. The interactive capabilities of a converged broadband/broad-

cast service will also be presented in a demonstration of the NHK

“Hybridcast” system.

29

Beurs

The NAB Labs Futures Park will present a number of other exciting

developments in broadcast technology at the 2013 NAB Show. A

complete list of presentations planned for the 2013 Futures Park

will be announced soon.

About NAB LabsCreated in 2012, NAB Labs is a program of the National Association

of Broadcasters that provides a platform for innovation, a venue for

forging partnerships and testing new technology, and educational

events to create awareness about over-the-air radio and television

technology initiatives.

Panasonic is ook dit jaar aanwezig op de NAB Show 2013, de

grootste internationale bijeenkomst voor de wereldwijde omroe-

pindustrie. Van 6 tot 11 april zal in Las Vegas het complete proces

centraal staan dat beeldcontent doorloopt van creatie tot en met

distributie. Voor Panasonic ligt de nadruk dit jaar op connectiviteit

als onderdeel van de nieuwe file-based workflow; op de nieuwe

microP2-kaart en op AVC-ULTRA met de nieuwe ondersteunende

hardware.

Op de NAB Show 2013 presenteert Panasonic verschillende op-

lossingen die de connectiviteit tijdens de werkprocessen ver-

beteren. De eerste noviteit zijn de AVC-ULTRA-plugins voor Avid

Media Composer 6.5; zowel voor de Windows- als de Mac-versie.

AVC-ULTRA van Panasonic maakt het mogelijk om Full HD-op-

names (master-kwaliteit en/of 10 bit, 4:2:2) te maken, die tege-

moet komen aan alle wensen van de gebruiker en die bruikbaar

zijn tijdens het hele proces van bewerking tot verzending. De

AVC-ULTRA plugin-reeks telt drie types: AVC-Proxy, AVC-Intra en

AVC-LongG. AVC-Proxy levert parallel aan hoge-bandbreedte pro-

ductie formaten, videostreams met bitrates vanaf 800Kb/s tot

3,5Mb/s, die ideaal zijn om op locatie te bewerken; bijvoorbeeld

voor een onverwacht nieuwsitem. AVC-Intra biedt geïntegreerde

productiemogelijkheden van opname en bewerking tot de eigen-

lijke uitzending. De AVC-LongG plugin is bedoeld voor applicaties

waarbij de bestandsgrootte cruciaal is. De codec zorgt voor 10bit,

4:2:2-opnames in een kleiner formaat dan MPEG-2 zonder aan

kwaliteit in te boeten.

De AG-HPX600 camera van Panasonic krijgt ook nieuwe connec-

tiviteitsopties. Enerzijds maakt de AG-SFU604 playlisteditor het

mogelijk om op een tablet of pc al eerste aanpassingen te doen.

Via een webbrowser kan met de eenvoudige user interface het

beeldmateriaal op locatie alvast geknipt en geplakt worden om

bijvoorbeeld overbodige stukken te verwijderen of om de volg-

orde van de beelden te wijzigen. Vanuit de playlisteditor kunnen

de beelden via de HD Serial Digital Interface (HD-SDI) afgespeeld

worden, er kan een nieuwe P2HD-clip gemaakt worden of de

beelden kunnen rechtstreeks als playlist doorgestuurd worden

naar een Non Linear Editing-systeem (NLE). Anderzijds heeft Pa-

nasonic naast LiveU ook een aantal nieuwe live uplink partners

toegevoegd waaronder AVIWEST, Streambox en TVU Networks.

De AG-HPX600 kan nu met uplink transmitters van vier verschil-

lende aanbieders uitgerust worden.

Panasonic toont op de beurs ook ‘s werelds eerste UHS-II-memo-

rykaart, de microP2. Deze kaart heeft slechts de grootte van een

doorsnee SD-kaart, maar haalt snelheden tot 2.0 Gbps (1,7 keer

sneller dan standaard P2-media). De microP2 is leverbaar in twee

modellen: de AJ-P2M064A van 64GB en de AJ-P2M032A van 32GB.

De microP2 is bestand tegen water, stof, magnetisme, (Röntgen)

straling, extreme temperaturen en is zelfs voorzien van een in-

gebouwde zekering. Daarnaast zijn de data op de microP2-kaart

altijd veilig dankzij functies zoals het ‘flash memory error correc-

tion-systeem’ dat gelijkwaardig is aan RAID, de ingebouwde Life-

time Counter die de levensduur van de kaart aangeeft en het Con-

tent Protection System (CPS), dat de kaart met een wachtwoord

kan beveiligen. Volledig in lijn met de filosofie van Panasonic rond

schaalbaarheid wordt ook een microP2-kaartadapter gelanceerd

die de kaart compatibel maakt met huidige P2-hardware.

Daarnaast presenteert Panasonic tijdens de NAB Show haar eer-

ste P2 HD-camera en –recorder, die standaard uitgerust zijn met

AVC-ULTRA en ingebouwde slots voor de gloednieuwe microP2-

kaarten. Zowel de AJ-PX5000G camera als de AJ-PD500 recorder

zijn uitermate geschikt voor de opname van reality-tv, documen-

taires en live evenementen. De AJ-PX5000G is een 2/3-inch came-

ra met 3 2.2Mpixel MOS-sensoren, die zowel in 720p en 1080p/i

als in 1080/50p kan opnemen. Naast de vele opnamemogelijk-

heden biedt de camera ook een uitzonderlijke beeldkwaliteit, ex-

tra gebruiksopties en schaalbaarheid waardoor zij ideaal is voor

televisiezenders. De AJ-DP500 recorder heeft een compacte

vormgeving (half-rack), is licht van gewicht (minder dan twee

kilo), heeft ingebouwde slots voor microP2-kaarten, een intuïtie-

ve multi-control regelaar/draaiknop en een uitgebreid scala aan

ondersteunde formaten en codecs. n

30

CES 2013, veel nieuws, héél veel!

Op de vraag om een verslag te schrijven van wat ik gezien heb op de Consumer Electro-nics Show, die jaarlijks wordt georganiseerd in Las Vegas, was het antwoord eenvoudig en snel gegeven: ja. Na zes dagen intensief de ‘fair-grounds’ afgelopen te hebben – ik schat dat de totaal afgelegde weg een marathon in lengte overschrijdt – is de invulling toch een stuk lastiger…

Tekst: Theo Wubbolts

Ga maar na. Het totale opper-

vlak van de CES bedraagt 37

‘foot -ball fields’ – en je mag

zelf uitrekenen hoe groot dat

is, okay, bijna 18 ha. – waar 3.250

exposanten proberen de ruim

150.000 bezoekers zinnenprik-

kelend te trakteren op nieuwe

producten, trends en ontwikke-

lingen.

Naast het immens grote LVCC, Las Vegas Convention Center met

drie gigantische hallen, is er tentoonstellingsruimte te vinden

in het aanpalende Hilton en het iets verderop aan de Strip gele-

gen Venetian. Goede busverbindingen – de organisatie zet zo’n

140 bussen hiervoor in – verzorgen het transport van en naar de

diverse locaties.

Je zult begrijpen dat dit voor één mens teveel is, temeer daar

ik jaarlijks de CES bezoek vanuit verschillende disciplines– zie mijn

publicitaire ‘driften’ – en is het maken van keuzes onvermijdelijk.

Vandaar een selectie.

Trends…Naast de onmetelijke rijen standaard standjes van Aziatische

komaf – waar de standbemanning kijkt of ze een taakstraf uit

moeten zitten – en waarbij alles ‘blinkt’ en ‘glittert’, is de CES het

domein van de grote jongens, die elk niet altijd overeenkomstig

hun marktpositie vloeroppervlak inkopen.

Op de persdag – dit jaar voor het eerst gehouden in een nieuw

complex áchter Mandalay Bay aan de zuidkant van de Strip – bijt

inmiddels traditiegetrouw LG ’s ochtends om acht uur het spits

af. “Touch the Smart Life”, is hun motto en zetten dit kracht bij in

zowel wit- als bruingoed. In de laatste categorie zijn alle scher-

men inmiddels uitgevoerd in LED-technologie, maakt de ‘Magic

Remote’ de bediening nóg eenvoudiger en zet LG groots in op

OLED en in resolutie op UltraHD, oftewel 4k. LG toonde een 84

inch 4k scherm, met verwachte prijs van $ 12.000. Om even terug

te komen op die ‘Magic Remote’. Met de nieuwe Magic Remote-

afstandsbediening heb je vanaf nu nog maar één afstandsbe-

diening nodig voor je Smart TV, geluidssysteem, DVD- of Blu-ray

player en set-topbox. Om naast je Smart TV andere apparaten te

bedienen, verschijnt op de tv een virtuele afstandsbediening op

het scherm die je kunt besturen via het handige ‘point-and-click’-

systeem van de Magic Remote. Ook voor de installatie heb je niet

langer een ingewikkelde code of pc nodig. Met een paar simpele

stappen kies je het merk en model van je geluidssysteem, Blu-ray-

speler of set-topbox. (In de Central Hall kon je de stand van LG

met geen mogelijkheid over het hoofd zien, ook al had je geen

3D-bril op.) Op het terrein van witgoed doet WiFi haar intrede –

denk aan bediening en monitoring van je wasmachine, koelkast

– lees ook food management – en… stofzuiger. Vergun mij verder

te gaan zoals de persdag was geprogrammeerd…

Marktleider in de V.S. op het gebied van hoofdtelefoons – een ‘hot’

item – is Monster. Ik kon niet opmaken uit de getoonde chart op

welke voet de concurrentie volgt en in welk prijssegment, maar

laten we deze fabrikant dankbaar zijn dat het lukt om het prijs-

niveau hoog te houden en bij monde van ‘head monster’ Noel

Lee is “Headphone is fashion, and fashion is headphone.”. Om

voornoemde stelling kracht bij te zetten, betrad een heel cohort

prominenten uit de wereld van de mode en de sport het podium.

“Let’s give them a hand!” Grappig om te zien dat een enkel model

CES 2013, veel nieuws, héél veel!

– ik bedoel dan hoofdtelefoon – door te lussen is, zodat luisteren

weer een sociale bezigheid wordt. Hoe zal dat uitpakken in bus,

tram, trein of metro?

Een ‘hot’ item is 3D. Nu vrijwel alle verkochte vlakke beeldscher-

men deze feature hebben – 40 miljoen verkochte exemplaren in

2012, waarvan een kwart in China – is het natuurlijk leuk om te

vertellen dat het een succes is… maar kijkt de consument wel in

3D? Nee, dus. Domweg omdat hij of zij geen brilletje op de neus

wil zetten. Met de ‘Ultra-D’-technologie van het bedrijf Stream-

TV komt hier een eind aan, ik bedoel dan: geen bril en toch 3D!

Op alle beeldschermen en met 1080p content. Ultra-D maakt er

2160p van. Met overtuigend resultaat; een bedrijf dat we in de

gaten moeten blijven houden, omdat heel knappe koppen – on-

der ander op ons ‘eigen’ HighTech Campus in Eindhoven – bij de

ontwikkeling betrokken zijn.

Het lukte deze keer wél om een plekje te vinden bij Samsung.

Prachtig om te zien hoe dit bedrijf de massa in beweging weet te

zetten, of het nu queuing is om een drinkbeker te bemachtigen

of om binnen te mogen in de immens grote zaal voor de pers-

conferentie. Twee dagen later kreeg ik een bijzonder informatieve

booth tour van de vaderlandse delegatie. Samsung speelt ook in

op de toenemende vraag naar grote televisieschermen, een nóg

hogere beeldkwaliteit, stijlvol design én optimaal gebruikersge-

mak. De nieuwe generatie Smart TV’s van Samsung zijn zo slim,

dat ze weten waar jij het liefst naar kijkt… of als je tegen je TV

zegt: “Ik wil een film zien met Brad Pitt”, brengt je Smart TV alle

films met die acteur in beeld en kun jij de film waar je zin in hebt,

direct start.

Samsung heeft zich niet aangesloten bij de SmartTV Alliance

(waar LG, TPVision, Toshiba en Panasonic in deelnemen). Wanner

en of dit zal gebeuren is nog niet bekend. Voorts toonde Samsung

een gebogen OLED-scherm!

Wegens ontberen van de mogelijkheid om op twee plaatsen te-

gelijk te zijn, moest ik Panasonic ‘laten lopen’, maar trof op de

stand Rob de Klijn general manager consumer products van de

Nederlandse vestiging aan, die me – terecht – wees op de nieuwe

Z-serie plasmabeeldschermen van uitzonderlijk hoge kwaliteit.

Volgens mij ‘Kuro2.0’. Ook qua design heeft Panasonic een inhaal-

slag gemaakt. Toppers!

Beurs

32

Dat geldt trouwens ook voor de beeldkwaliteit in het algemeen

dat ik aantrof op de CES. Zowel bij Sharp, Sony en Toshiba, zeg de

meer traditionele fabrikanten, als bij de nieuwkomers als Huawei,

Hisense en Haier.

In de bioscoop van Sony op de stand in de Central Hall werd ik

getrakteerd op een paar minuten ‘Skyfall’ in native 4k met 9.1

geluid. Alle apparatuur is dan natuurlijk van Sony, inclusief het

filmfragment (later dit jaar ook in 4k in de IMAX te zien), exclusief

het scherm van Stewart. De STR-DA5800ES stuurde de luidspre-

kerset-up met het grootste gemak aan en verhoogde de ‘kick’ met

een veelvoud. Wow!

Noviteiten en gadgets zijn vooral te vinden op de zogenaamde

side-shows. Zo is er aan het begin van de beurs de ‘CES Unveiled’,

een dag later ‘PepCom’ en weer en dag later ‘ShowStoppers’. De

laatste twee zijn louter toegankelijk voor de geaccrediteerde pers.

Tijdens deze shows kun je meer een-op-een in contact treden met

de wat kleinere fabrikanten en beginners.

…trendsTsja, tot slot van dit verslag heb ik wat trends en zo opgetekend.

Op deze CES doet de nfc-techniek (Near Field Communication)

duidelijk haar intrede. Je legt je smartphone op een daartoe ge-

schikt apparaat, bijvoorbeeld een klokradio of dockingstation, en

de muziek speelt gewoon verder. Dan de GoPro-achtigen; je kent

ze wel. Camera’s op je fietshelm en crossen maar. Accessoires voor

tablets, iPhone’s – al dan niet met eigen foto of design – WiFi-ge-

stuurd speelgoed, navigatiesystemen op de achteruitkijkspiegel

van je auto, draagbare powerpacks om je device snel bij te kunnen

laden en… 3D-printers. Van deze laatste categorie is de kwaliteit

enorm goed. Vooral Taiwanese en Chinese fabrikaten doen je ver-

geten dat je die mooie vaas uit de periode van de Ming-Dynastie

hebt laten vallen. Je laat gewoon een nieuwe uit de printer ko-

men… n

De komende CES wordt gehouden van 7 t/m 10 januari 2014 /

www.CESweb.org

Theo Wubbolts

Hoofdredacteur

Hifi Video Test

HifiRetail

SmartHomesMagazine

Beurs

1-1 ABOWERVER mediahuis 2012.indd 1 11-04-2013 15:29:30

34

FNV KIEM: “Professionals AV-wereld moeten samen vechten voor voortbestaan”

Freelancers en werknemers uit de mediawereld zijn genoodzaakt

de krachten te bundelen om hun boterham te kunnen blijven ver-

dienen in de sector. De tarieven, lonen en vergoedingen staan der-

mate onder druk, dat nu al velen óf hun beroep vaarwel moeten

zeggen óf doorwerken onder het bestaansminimum. Dat zeggen

FNV KIEM-bestuurders Martin Kothman en Peter van den Bunder

vandaag, bij de presentatie van de campagne Lekkerdoordraaien.nl.

De campagne beoogt de belangen van de AV-professionals op het

gebied van werk en inkomen sterker te bundelen.

“De bestaanszekerheid van de mensen in de AV-sector neemt

ziender ogen af”, zegt Van den Bunder. De teruglopende budget-

ten van de opdrachtgevers zijn er grotendeels de oorzaak van.

“Ik zie dagelijks voorbeelden van freelancers die het hoofd

nauwelijks boven water kunnen houden en desondanks genood-

zaakt zijn voor een opdracht op tarief te concurreren met collega-

freelancers die het net zo moeilijk hebben.”

Ook omroeppersoneel verkeert in onzekere tijden vanwege groot-

schalige bezuinigingen. Kothman: “De sector slinkt zienderogen

met honderden banen. Mensen, die geholpen moeten worden

bij het vinden van een nieuw werk of zelfs een nieuwe loopbaan.

En daarnaast kalven voor degenen die mogen blijven de arbeids-

voorwaarden en arbeidsomstandigheden flink af. Ook daar is het

van levensbelang om de krachten te bundelen.” Via het vandaag

gestarte www.lekkerdoordraaien.nl laat FNV KIEM zien wat de

meerwaarde is van het gezamenlijk sterk maken voor werk en

inkomen in de sector. Om op te komen voor fatsoenlijke tarieven,

lonen en andere arbeidsvoorwaarden, om individueel steun en

advies te geven bij juridische vraagstukken en om gezamenlijk

korting te kunnen krijgen op vaak dure verzekeringen, zoals voor

arbeidsongeschiktheid en aansprakelijkheid.

MEDIORNET COMPACT

Riedel Communications Benelux B.V.

www.riedel.net